Nga Leonard
Veizi
Një komb i vogël,
i dalë nga hiri i shkatërrimit dhe i rrethuar nga hije të rënda ambiciesh
territoriale. Kjo ishte Shqipëria e fillim-viteve '20, një fidan i brishtë
sovraniteti, fati i të cilit dukej i varur nga oreksi i të fuqishmëve. Por
ishte pikërisht në këtë klimë të errët, në dhjetorin e ftohtë të vitit 1920, që
ndodhi një mrekulli e vërtetë politike: pranimi i Shqipërisë si anëtare e
Lidhjes së Kombeve.
...Nuk ishte
thjesht një akt formal. Për Shqipërinë, kjo ishte një certifikatë mbijetese,
një e drejtë për të jetuar, e vulosur nga bashkësia ndërkombëtare. Aty, në
Gjenevë, nën hijen e idealeve të paqes dhe stabilitetit të parë pas Luftës së
Parë Botërore, shteti shqiptar kërkonte jo lëmoshë, por vendin që i takonte me
të drejtë në hartën e botës.
Kundërshtitë
Imagjinoni sallat
e Gjenevës atë kohë: të rreptuara, formale, të mbushura me fuqi të mëdha që
shihnin një Shqipëri si një pikëpyetje, ndoshta si një territor për t'u ndarë,
por aspak si një subjekt të barabartë. Kërkesa e Shqipërisë u ndesh me një mur
mosbesimi dhe kundërshtie, kryesisht nga Jugosllavia dhe Greqia, të cilat vinin
në dyshim jo thjesht stabilitetin, por edhe vetë të drejtën e shtetit të ri për
ekzistencë. Çështja e kufijve dhe pretendimet territoriale mbeteshin një plagë
e hapur.
Në këtë çast të
dëshpëruar, kur zëri i Shqipërisë rrezikonte të shuhej para se të niste, doli
në pah një aleat i papritur, një figurë që u bë zëdhënëse e ndërgjegjes
ndërkombëtare: Lord Robert Cecil, përfaqësuesi i Afrikës së Jugut.
Me argumente që
shkonin përtej politikës së ngushtë—duke u mbështetur te morali, te aktet
juridike dhe te parimi i barazisë së kombeve—Cecil hodhi poshtë çdo dyshim. Ai
këmbënguli se mbyllja e derës për Shqipërinë do të ishte një padrejtësi
historike dhe një tallje me vetë idealet e Lidhjes së Kombeve. Ky ishte çasti
kur peshorja diplomatike nisi të anonte në favorin e Shqipërisë.
Qëndrimi zyrtar
Minsitria e Jashtme
shqiptare, në faqen e saj onlajn, ka postuar një shkrim me titull: “Antaresimi
i Shqipërisë në Lidhjen e Kombeve, 1920”, ku mes të tjerash shkruhet:
“Qeveria
shqiptare e konsideroi antarësimin në këtë organizatë si garanci për një
trajtim më të drejtë të statusit dhe kufijve të Shqipërisë në tryezat
vendimarrëse të Fuqive të Mëdha . Ajo shfrytëzoi faktin që me 15 nëntor 1920 do
të hapej sesioni i pare i Asamblesë së Lidhjes së Kombeve në Gjeneve të
Zvicrës. Me 12 tetor, kryetari i delegacionit shqiptar në Konferencën e Paqes
Pandeli Evangjeli i drejtoi një leter Sekretarit të Përgjithshëm të Lidhjes së
Kombeve Eric Drummond në të cilën në emër të popullit shqiptar kërkoi që Shqipëria
të pranohej anëtare në Lidhjen e Kombeve e të merrte pjesë në Asamblenë e madhe
që do të hapej me 15 nëntor.Periudha 12 tetor 1920 deri me 17 dhjetor 1920, kur
Shqipëria u pranua si anëtare me të drejta të plota në Lidhjen e Kombeve, ishte
e mbushur me një punë intensive diplomatike të qeverisë shqiptare dhe
delegacioneve të saj në Paris e Gjenevë, dhe e mbështetur nga miq të Shqipërisë
dhe shqiptarëve, ku spikat deputeti britanik Aubrey Herbert, etj”.
Fitorja e brëndshme
Debatet u mbyllën
me një votim triumfues: 35 vota pro dhe asnjë kundër. Një fitore madhështore që
dëshmoi aftësinë e diplomacisë shqiptare për të lëvizur zemrat dhe mendjet në
një arenë plot me ujqër politikë.
Megjithatë, kjo
fitore erdhi me një kusht të thellë moral: respektimi i të drejtave të pakicave
kombëtare, një angazhim për tolerancën dhe barazinë në fe dhe arsim.
Pjesën më solemne
të këtij zotimi e nënshkroi një nga figurat më vizionare të kohës, atdhetari
dhe intelektuali i madh, Fan Stilian Noli, Kryepeshkopi i Durrësit dhe kreu i
delegacionit shqiptar. Prania e tij në Gjenevë nuk ishte thjesht formale; ajo
dëshmonte para botës se Shqipëria kishte jo vetëm vullnetin, por edhe elitën
intelektuale dhe morale për të qenë pjesë e rendit modern ndërkombëtar. Noli
garantoi se Shqipëria do të ishte një vend ku shumëllojshmëria kulturore dhe
fetare do të respektohej thellësisht.
Pika e kthesës
Dhjetori i vitit
1920 nuk ishte fundi i sfidave, por ishte fundi i frikës se Shqipëria mund të
zhdukej. Me atë votë, Shqipëria fitoi një mburojë juridike kundër pretendimeve
të huaja dhe një platformë nga e cila mund të ngrinte zërin e tij.
Ai çast i dha
Shqipërisë dinjitetin e humbur dhe e vendosi vendin në tryezën e kombeve si një
shtet i njohur dhe i respektuar. Lidhja e Kombeve i dha frymëmarrje shtetit të
brishtë dhe e ndihmoi atë të qëndronte në këmbë, duke i mësuar të gjithëve se
edhe kombet e vogla, kur bashkojnë vullnetin dhe diplomacinë e tyre, mund të
fitojnë të drejtën e tyre për ekzistencë. 1920-a mbetet çasti kur Shqipëria
pushoi së qeni një problem territorial dhe u bë një zë i njohur
ndërkombëtarisht.
No comments:
Post a Comment