Nga Leonard Veizi
Ai nuk ishte shenjt. Dhe nuk mund të ishte përderisa
ishte anëtar i një parti terrosiste me emrin Nacionalsocialiste, apo më shkurt Naziste.
Por jeta tregoi se edhe një përfaqësues i një organizmi terrorist mund të
kthehej, në mos në një shenjt të paktën në një hero...
...Historia
e njerëzimit përveç periudhave të ndritshëm është e mbushur me kapituj të errët.
Një nga kapitujt më të errët është Holokausti, një kohë kur miliona njerëz u
shfarosën në mënyrë sistematike nga regjimi nazist. Megjithatë, në këtë terr të
pafund, u shfaqën disa drita shprese. Një nga këto drita ishte Oskar Shindler,
një biznesmen gjerman që shpëtoi më shumë se një mijë hebrenj nga kampet e
përqendrimit. Historia e tij, - e përjetësuar në romanin “Arka e
Shindlerit" i cili më pas u adaptua si filmi "Lista e
Shindlerit", - na mëson vlefshmërisht mbi humanitetin, guximin dhe
rëndësinë e veprave të mira. Si romani ashtu edhe filmi janë kryevepra që
sjellin në pah fuqinë e një individi për të bërë një ndryshim të madh edhe në
kohët më të errëta. Përmes transformimit të personazhit kryesor, "Arka e
Shindlerit" dhe "Lista e Shindlerit" nxisin lexuesit dhe
shikuesit të reflektojnë mbi natyrën njerëzore, moralitetin dhe aftësinë për të
ngritur të mirën përballë të keqes absolute.
Çudia e nazistit që shpëtoi hebrejtë
Oskar
Shindler ishte një biznesmen i cili kërkonte përfitim financiar nga puna e lirë
e hebrenjve. Por ndërsa dëshmonte brutalitetin e nazistëve, gjithçka në kokën e
tij nisi të ndryshonte. Veprimet e mëpasme treguan se njerëzit mund të gjenin
humanizëm edhe në rrethana të pashpresa. Empatia e Shindlerit për vuajtjet e
hebrenjve e ktheu atë nga oportunist në shpëtimtar. Ai shpëtoi jetët e mbi
1,100 hebrenjve duke i punësuar ata në fabrikat e tij.
Historia
e Shindlerit tregon fuqinë e një individi për të bërë një ndryshim të madh. Në
një kohë kur indiferenca dhe frika mbizotëronin, Shindler tregoi se veprat e
një njeriu të vetëm mund të shpëtojnë mijëra jetë. Ai rrezikoi gjithçka -
pasurinë, reputacionin dhe jetën e tij - për të shpëtuar të tjerët. Kjo na
kujton se secili prej nesh ka fuqinë për të bërë mirë, pavarësisht nga
rrethanat.
"Lista
e Shindlerit" nuk është thjesht një libër apo një film; është një mësim i
rëndësishëm për historinë dhe nevojën për të kujtuar. Përmes tregimit të
historive, mbeten të gjalla kujtimet e viktimave të Holokaustit dhe nderoen
veprat heroike të atyre që guxuan të bëjnë një ndryshim. Kjo kujtesë kolektive
na ndihmon të ndërgjegjësohemi dhe të luftojmë kundër çdo forme të padrejtësisë
dhe urrejtjes në të ardhmen.
Steven
Spielberg në "Lista e Shindlerit" përdor një kombinim të fuqishëm të
imazheve të bardhë e zi, përveç një elementi kyç të ngjyrosur – fustanin e kuq
të një vajze të vogël – për të theksuar humbjen e pafajësisë dhe brutalitetin e
kohës. Fustani i kuq bëhet një simbol i fuqishëm i viktimave të panumërta të
Holokaustit dhe një moment që e trondit Shindlerin deri në vendosjen
përfundimtare për të shpëtuar sa më shumë jetë që të jetë e mundur.
"Lista
e Shindlerit" është një testament i fuqisë së humanitetit në mes të
errësirës më të madhe. Historia e Oskar Shindlerit na tregon se edhe në çastet
më të vështira, mund të ketë shpresë dhe mirësi. Kjo histori na kujton
rëndësinë e guximit, empatisë dhe veprimeve të mira. Duke reflektuar mbi këto
mësime, mund të inspirohemi për të bërë ndryshime pozitive në botën tonë dhe të
mos harrojmë kurrë të kaluarën për të ndërtuar një të ardhme më të mirë.
Simbolika e titullit të romanit
I
botuar fillimisht me titullin “Arka e Shindlerit” ai është një roman historik i
botuar në vitin 1982 nga Tomas Kënilij. Botimi i librit në Shtetet e Bashkuara
u titullua Lista e Shindlerit; më vonë u ribotua edhe në vendet e Komonuelthit
me atë emër.
Në
shqip “Lista e Shindlerit” me numër faqesh 632, ka ardhur nga Shtëpia Botuese:
Ombra GVG me përkthimin e Anisa Trifonit.
Arka
e Shindlerit në vetvete është një simbol i shpëtimit dhe shpresës në një botë
të shkatërruar nga dhuna dhe urrejtja. Në Bibël, Arka e Noes është një mjet
shpëtimi gjatë përmbytjes së madhe, dhe ashtu si Noeja, Shindler krijon një
"arkë" për të mbrojtur të pafajshmit nga një katastrofë njerëzore.
Lista e njerëzve të shpëtuar, e cila i jep titullin filmit, është një përkujtim
i përpjekjeve të tij dhe një testament i fuqisë së një individi për të bërë
ndryshimin.
Po
çfarë thotë kritika në tërësinë e saj? Kritika thotë se: Romani i Kënilij-t nuk
është thjesht një akt i zbardhjes së dëshmive tronditëse apo i kronologjisë së
ngjarjeve në geton naziste në Krakov... por një vepër monumentale, që dëshmon
me sinqeritet mbi personalitetin e industrialistit nazist Oskar Shindler, që i
ktheu fabrikat e tij të emalimit në Poloni, në uzina për prodhimin e
municioneve për makinerinë e luftës të ushtrisë naziste. Edhe pse ai ishte
njeri shumë i afërt me komandën naziste, arriti të shpëtojë nga dhomat e gazit,
shumë më tepër hebrenj, se sa askush tjetër gjatë Luftës së Dytë Botërore.
Ky
roman, që nga njëra anë rrëfen kalvarin e vuajtjeve dhe dhimbjeve të hebrenjve
në geton e vdekjes në Krakov dhe në kampin misterioz të punës jashtë qytetit,
në Plaszow... nga ana tjetër, zbulon dimensionin human të jashtëzakonshëm të
një individi, që shpëtoi jetë të shumta njerëzore, kur qytetërimi i ishte
përkushtuar shkatërrimit.
Dëshmitarja
Gruaja
që përpiloi listat e njerëzve për industrialistin gjerman, Oskar Shindler, i
cili ndihmoi në shpëtimin e qindra hebrenjëve gjatë holokaustit, ka vdekur në
moshën 107 vjeçare. Mimi Rainhart, e cila ishte e punësuar si sekretare e
Shindlerit, ishte përgjegjëse për hartimin e listave të punëtorëve hebrenj nga
getoja e qytetit polak të Krakovës, të cilët ishin rekrutuar për të punuar në
fabrikën e tij, duke i shpëtuar ata nga dëbimi në kampet naziste të vdekjes.
Rainhart
me origjinë austriake, e cila ishte gjithashtu hebre, u rekrutua nga vetë
Shindler dhe punoi për të deri në vitin 1945. Pas Luftës së Dytë Botërore, ajo
u transferua në Nju Jork përpara se të vendoste të transferohej në Izrael në
2007 për t’u bashkuar me djalin e saj të vetëm, Sasha Uajtmen, i cili atëherë
ishte profesor i sociologjisë në Universitetin e Tel Avivit.
Rainhart,
e cila i kaloi vitet e saj të fundit në një shtëpi pleqsh në veri të Tel
Avivit, kishte thënë se dikur ishte takuar me Spielberg, por e kishte të
vështirë ta shikonte filmin.
Fotografi
izraelit Gideon Markoviç, i cili u takua me Rainhart si pjesë e një projekti
kushtuar të mbijetuarve të Holokaustit, e përshkroi atë si një grua aktive.
Shindler,
i cili vdiq në 1974, u emërua nga muzeu i Holokaustit “Yad Vashem’ i Izraelit
si anëtar i “Të drejtët midis kombeve”, një nder për johebrenjtë që u përpoqën
të shpëtonin hebrenjtë nga shfarosja naziste.
Mbi autorin
Tomas
Kënilij, romancier dhe dramaturg, lindi në Sidnei të Australisë, në vitin 1935.
U bë i famshëm në botë mbas botimit të romanit “Arka e Shindlerit”, që u shpall
edhe fitues i “Booker Prize”, në vitin 1982. Për këtë roman, ai, u bazua në
rrëfimet tronditëse të një të mbijetuari të Holokaustit. Dhjetë vite më vonë,
regjisori i famshëm Stiven Spielberg me subjekt të këtij romani, realizoi
filmin “Lista e Shindlerit” dhe fitoi çmimin e Akademisë për filmin më të mirë.
Thomas Kënilij është autor i shumë romaneve dhe është nderuar me çmimet: Miles
Franklin, Booker, Los Angeles Times, Mondello International Prize.
Prodhimi kinematografik
“Lista
e Shindlerit” është një film dramatik historik epik amerikan i vitit 1993 me
regji dhe prodhuar nga Stiven Spielberg dhe shkruar nga Stiven Zeilian. Ai
bazohet në romanin e vitit 1982 Arka e Shindlerit nga romancieri australian
Tomas Kënilij. Filmi ndjek Oskar Shindler, një industrialist gjerman që shpëtoi
më shumë se një mijë refugjatë kryesisht polako-hebrenj nga Holokausti duke i
punësuar në fabrikat e tij gjatë Luftës së Dytë Botërore. Aty interpreton Liam
Neson si Shindler, Rei Fans si oficeri SS Ejmën Goth dhe Ben Kingsli si
llogaritari hebre i Shindlerit, Itzak Stern.
Idetë
për një film për “hebrenjtë Shindlerit” u propozuan që në vitin 1963. Spielberg
u interesua kur ekzekutivi Sidnei Shainberg i dërgoi atij një përmbledhje libri
të “Arkës së Shindlerit”. “Universal Pictures” bleu të drejtat e romanit, por
Spielberg, i pasigurt nëse ishte gati të bënte një film për Holokaustin, u
përpoq t'ua kalonte projektin disa regjisorëve të tjerë.
Në
vitin 1993 sheshi kryesor i xhirimit u vendos në Krakov, Poloni, mbi 72 ditë.
Spielberg regjistroi në bardh e zi dhe iu afrua filmit si një dokumentar.
Kinematografi Janush Kaminski donte të krijonte një ndjenjë të përjetësisë. Xhon
Uilliams kompozoi partiturën dhe violinisti Itzak Perlman interpretoi temën
kryesore.
Vlerësimi
"Schindler's
List" u shfaq premierë më 30 nëntor 1993, në Uashington, D.C. dhe u
publikua më 15 dhjetor 1993, në Shtetet e Bashkuara. Shpesh i renditur ndër
filmat më të mëdhenj të realizuar ndonjëherë, filmi mori vlerësim universal për
tonin e tij, aktrimin, veçanërisht Neson, Fans dhe Kingsli, atmosferën,
partiturën, kinematografinë dhe drejtimin e Spielberg; ishte gjithashtu një
sukses duke arkëtuar 322.2 milionë dollarë në mbarë botën me një buxhet prej 22
milionë dollarësh. Ai u nominua për 12 çmime në çmimet e 66-ta të “Academy
Awards”, dhe fitoi shtatë, duke përfshirë filmin më të mirë, regjisorin më të
mirë (për Spielberg), skenarin më të mirë të adaptuar dhe këngën më të mirë
origjinale. Filmi fitoi shumë çmime të tjera, duke përfshirë shtatë çmime BAFTA
dhe tre çmime Golden Globe. Në vitin 2007, Instituti Amerikan i Filmit e
renditi Listën e Shindlerit në vendin e 8-të në listën e 100 filmave më të mirë
amerikanë të të gjitha kohërave. Filmi u përcaktua si "kulturor,
historikisht ose estetikisht i rëndësishëm" nga Biblioteka e Kongresit në
2004 dhe u zgjodh për t'u ruajtur në Regjistrin Kombëtar të Filmit të Shteteve
të Bashkuara.
No comments:
Post a Comment