12 Mars 2003
Nga
Leonard Veizi
“Banda
e Zemunit”, një bandë e drejtuar nga krimineli famëkeq Dushan Spasojeviç, vuri
në grykën e armës kryeministrin serb, i pari i zgjedhur në mënyrë demokratike
pas Luftës së Dytë Botërore. Dhe “Banda” apo “Klani” siç quhej ndryshe, kishte
zgjedhur një snajperist të mirë, ndoshta më të mirin e mundshëm. një anëtar të
forcave speciale. Ishte 12 marsi i vitit 2003. Ora 12:25 i mesditës. Kryeministri
serb doli nga makina dhe u nis drejt shkallëve të selisë së Qeverisë. Axhenda e
tij përcaktonte një takim me Ministren e Jashtme të Suedisë Ana Lind dhe
kolegun e saj Xhan Karlson. Qitësi shënjestroi nga dritarja e një ndërtese
përballë. Ishte 180 metra larg dhe mbante një pushkë 7.62 mm “Heckler &
Koch G3”, prodhim gjerman. Një oficer i Agjencinë e Informacionit të Sigurisë,
BIA, agjencinë kombëtare të inteligjencës së Serbisë, që quhej Branislav
Bezarevic, ishte personi që për 50 mijë euro dha informacionet mbi lëvizjet e
kryeministrit. Snajperisti qëlloi dy herë. Nuk gaboi. Një nga plumbat depërtoi
në zemrën e Kryeministrit dhe e vrau thuajse në çast. Deklarata zyrtare e
qeverisë, bëri me dije se Gjinxhiç nuk ishte i vetëdijshëm dhe nuk kishte pasur
puls kur mbërriti në repartin e urgjencës. Truproja e tij, Milan Veruoviç,
mbeti gjithashtu i plagosur rëndë nga i njëjti plumb. Çuditërisht suedezja Ana
Lind u vra vetëm disa muaj më vonë por nga një vrasës serb...
...
Kjo vrasje tronditi Serbinë dhe gjithë rajonin e Ballkanit, pasi Gjinxhiçi
ishte një nga figurat kryesore reformiste që po përpiqej ta nxirrte Serbinë nga
trashëgimia e errët e regjimit të Sllobodan Millosheviçit. Vrasja ishte një
operacion i përbashkët nga JSO dhe Klani Zemun – operativë të sigurimit të
shtetit dhe gangsterë të dhunshëm që punonin së bashku. Njëzet vjet më vonë,
një ekzaminim i dokumenteve gjyqësore u vu re se si i gjithë sistemi policor,
sigurimi i shtetit dhe prokuroria serbe ishte korruptuar.
Ka
pasur gjithfarë shkaqesh derisa u kërkua eleminimi fizik i Zoran Gjinxhiçit nga
një klan ekstremist, por padyshim aty renditej si e papranueshme edhe mënyra se
si ai kërkoi ta trajtonte çështjen e Kosovës.
Zoran Gjinxhiç
U
lind më 1 gusht 1952 në Bosnjë dhe Hercegovinë, por karrierën e tij politike e
zhvilloi në Serbi. E megjithatë njihej më së shumti si një “jugosllavist”. Ai
ishte një intelektual, filozof dhe politikan që promovonte demokracinë dhe
reformat ekonomike. Në vitin 1996, ai u bë kryetar i bashkisë së Beogradit dhe
më vonë, në vitin 2001, u bë kryeministër i Serbisë, pas rrëzimit të Sllobodan
Millosheviçit. Gjatë qeverisjes së tij, ai u përqendrua në modernizimin e
ekonomisë, afrimin me Perëndimin dhe luftën kundër krimit të organizuar. Ai
kishte një rol të rëndësishëm në dorëzimin e Millosheviçit në Tribunalin e
Hagës në vitin 2001, një veprim që e bëri atë një figurë të urryer për
nacionalistët serbë dhe rrjetet kriminale që ishin të lidhura me regjimin e
mëparshëm.
Ekzekutimi
Më
12 mars 2003, Gjinxhiçi po hynte në selinë e qeverisë serbe kur u qëllua nga
një snajper me një plumb që e goditi në kraharor dhe një tjetër që i preku
zemrën. Plumbat u qëlluan nga një ndërtesë në afërsi të vendit të ngjarjes. Ai
ndërroi jetë menjëherë.
Hetimet
treguan se vrasja ishte organizuar nga një grup kriminal i njohur si
"Banda e Zemunit", një organizatë mafioze që kishte lidhje të ngushta
me njësi paraushtarake serbe.
Dy
personat kryesorë të përfshirë në atentat ishin:
Milorad
"Legija" Ulemek, një ish-komandant i forcave speciale serbe dhe
ish-agjent i sigurimit shtetëror.
Zvezdan
Jovanović, një anëtar i forcave speciale, që sipas hetimeve, ishte snajperisti
që e qëlloi Gjinxhiçin.
Këta
individë ishin pjesë e strukturave kriminale të krijuara gjatë luftërave të
viteve 1990 dhe ishin të lidhur me ish-regjimin e Millosheviçit. Vrasja ishte
një hakmarrje për politikat e Gjinxhiçit kundër krimit të organizuar dhe
afrimin e Serbisë me Perëndimin.
Menjëherë
pas atentatit, qeveria serbe shpalli gjendjen e jashtëzakonshme, e cila zgjati
për disa javë. Mbi 4000 persona u arrestuan, përfshirë anëtarë të "Bandës
së Zemunit" dhe ish-anëtarë të shërbimeve sekrete serbe. Në vitin 2007,
Milorad Ulemek dhe Zvezdan Jovanović u dënuan me 40 vjet burg secili për
organizimin dhe ekzekutimin e atentatit.
Gjinxhiç dhe Kosova
Zoran
Gjinxhiç ishte një figurë komplekse në politikën serbe dhe qëndrimet e tij ndaj
Kosovës ndryshuan gjatë viteve. Ai ishte pragmatist dhe shpesh përpiqej të
balanconte realitetin politik me nacionalizmin serb. Në vitet 1990, kur ishte
një nga liderët e opozitës kundër Sllobodan Millosheviçit, Gjinxhiç fillimisht
kishte një qëndrim nacionalist dhe kundër ndërhyrjes ndërkombëtare në Kosovë.
Ai e kundërshtoi bombardimin e NATO-s në vitin 1999 dhe e shihte humbjen e
kontrollit të Serbisë mbi Kosovën si një disfatë të rëndë për shtetin serb.
Pasi
u bë kryeministër në vitin 2001, Gjinxhiç filloi të kuptonte se realiteti
politik ishte ndryshe dhe se Serbia nuk mund të kthente situatën në Kosovë në
gjendjen e para vitit 1999. Ai e kuptonte se Kosova, praktikisht, nuk
kontrollohej më nga Serbia dhe se insistimi për rikthimin e saj nën
sovranitetin serb ishte jorealist. Gjinxhiç e shihte të ardhmen e Serbisë në
integrimin me Perëndimin dhe në reformat e brendshme, duke mos dashur të
humbiste kohë me një çështje që ai e shihte të humbur.
Letra e drejtuar SHBA-ve dhe BE-së
Një
nga lëvizjet e tij më të rëndësishme lidhur me Kosovën ndodhi më janar 2003,
kur ai i dërgoi një letër SHBA-ve dhe Bashkimit Europian, duke kërkuar që të
hapej një debat mbi statusin përfundimtar të Kosovës. Në këtë letër, ai
argumentonte se:
Kosova
nuk ishte më realisht nën kontrollin e Serbisë, dhe Serbia duhej ta pranonte
këtë fakt.
Nëse
Perëndimi donte një zgjidhje për Kosovën, atëherë Beogradi duhej të përfshihej
në negociata, në vend që të mbahej peng i një situate të ngrirë.
Ai
sugjeronte një ndarje të mundshme të Kosovës, ku veriu (me shumicë serbe) të
mbetej pjesë e Serbisë, ndërsa pjesa tjetër të kishte një status të veçantë.
Kjo
letër u prit me zemërim nga nacionalistët serbë, të cilët e panë atë si një
tradhti ndaj çështjes së Kosovës.
Po
pse Gjinxhiç ndryshoi qëndrim?
Duket
se ai e kuptoi mirë se Perëndimi nuk do të lejonte kthimin e Kosovës nën Serbi
dhe se Serbia duhej të përshtatej me realitetin e ri. Gjinxhiç e shihte të
ardhmen e Serbisë në Bashkimin Europian dhe e dinte që çështja e Kosovës ishte
një pengesë e madhe për këtë proces. Ai besonte se çështja e Kosovës po
përdorej nga strukturat kriminale dhe elementët e vjetër të regjimit të
Millosheviçit për të mbajtur pushtetin në Serbi.
Shumë
analistë besojnë se qëndrimi i tij ndaj Kosovës dhe prirja për të bërë
kompromise mund të ketë kontribuar në vrasjen e tij më 12 mars 2003.
Nacionalistët serbë dhe grupet kriminale që kishin lidhje me Kosovën,
veçanërisht “Banda e Zemunit”, e shihnin atë si një kërcënim për interesat e
tyre.
Epilog
Zoran
Gjinxhiç mbetet një figurë e rëndësishme në historinë moderne të Serbisë. Ai
konsiderohet si lideri që përpiqej ta çonte Serbinë drejt demokracisë dhe
integrimit europian, por që u vra nga ata që donin të ruanin trashëgiminë e
Millosheviçit dhe pushtetin e krimit të organizuar.
Në
nder të tij, shumë rrugë dhe institucione në Serbi dhe në vendet e tjera të
Ballkanit mbajnë emrin e tij. Ai simbolizon përpjekjet për ndryshim dhe luftën
kundër korrupsionit dhe krimit të organizuar në rajon.
Mënyra
se si u vra ai dhe fakti që Serbia më vonë ndoqi një rrugë më nacionaliste
tregon se vendi nuk ishte ende gati për vizionin e tij.
No comments:
Post a Comment