“Muzat e Jezercit”, ngarkesë emocionale mes vargjesh poetike

Nga Leonard Veizi

Nuk do të flasim thjesht për Koloninë Letrare "Muzat e Jezercit  - Edicioni 7" që u mbajt në 26 – 28 prill të vitit 2024 në qytetin e Ferizajt të Kosovës, por nisur nga “Muzat e Jezercit” padyshim do të flasim dhe për “Muzat...”

Pjesëmarrësit në koloninë letrare "Muzat e Jezercit - 7"

Introduksion 

Ca vargje të ndjera e tunduese, të lira apo aleksandriane, ca herë të brishta e plot herë me temp, të bëjnë të ëndërrosh skajshmërisht, atje ku mendja njerëzore hera-herës ka drojë të shkojë. Sepse njeriu është i prirë të ëndërrojë zgjuar duke i kontrolluar dëshirat e tij në imtësi, ashtu siç ëndrra vjen vetë në pafajësinë e gjumit, por ti si njeri nuk i kontrollon dot më. Dhe në rast se ëndrrat të mungojnë, apo ti vetë druhesh të lundrosh me to, këtë mundësi ta jep një baladë për piano e orkestër, një tingull violine e vetmuar... si dhe vargje kuptimplote që shtjellojnë botën tënde të pleksur kuturisshim. Ndaj kur nuk e vendos dot gishtin mbi një antologji, ta zbresësh nga etazheri, ta shfletosh e të përhumbesh mes rimash nanuritëse, një takim letrar me emra poetësh miksuar, mbetet tentativa më e mirë për të krijuar një raport të ri me veten dhe botën që të mban rrethuar në zhgjëndrrën dramatike. 

 

Kondratemp

Në Shqipëri, - e kam fjalën për Republikën e Shqipërisë, - takimet letrare janë një flluskë sapuni. Nëse doni që t’i shtoj vlerën, sepse e teprova ca, po e vlerësoj si një... flluskë shampoje, e asgjë më shumë. Dhe nuk është se kam marrë pak herë pjesë në takime të tilla sa mund të thuash se: nuk e njeh realitetin objektiv.

Në Kosovë, - e kam fjalën për Republikën e Kosovës, - një takim letrar, konsiderohet si një festë. Dhe organizimi i tij merret me shumë seriozitet por dhe me pasion. Ndaj gjërat shkojnë vaj, ndaj dhe poetët e trevave të Shqipërisë Republikë turren të kalojnë kufirin dyfish, atë të postbllokut “Kastrati” ku paguan një detyrim se ke përdorur Rrugën e Kombit, dhe dokumentin e identifikimit tek Pika Doganore ku një piramidë në abstraksion na ndan me territorin tjetër të shqiptarëve që zyrtarisht njihet si Republika e Kosovës. Dhe për fat kam marrë pjesë në disa takime të tillë. Ndaj mund të them me plot gojën se: e njoh realitetin objektiv.

Por meqenëse Republika e Shqipërisë është “nona”, më e madhe në formë e përmbajtje, dhe me më shumë se 110 vite shtet i pavarur nga Turqia, nuk është keq ta prishë traditën e ardhur nga shekujt e vjetërsuar e të mësojë ndonjë diçka nga vajza më e vogël në formë por jo në përmbajtje, - siç mundohemi ta konsiderojmë trevën e Kosovës, - që tanimë është Republikë dhe ka 25 vite Pavarësi nga Serbia, edhe pse zyrtarisht Pavarësia mban moshën 16 vjeç. Është si ai raporti i përhershëm i nxënësit me profesorin, por jo në rastin kur profesorin e shtrëngon prostata dhe për më tepër ka nisur ta lërë kujtesa.

 

Rezervat

Me Prof.Dr. Agim Vinca

Të refuzuarit e ftesave, zakonisht vijnë për “arsye pune” ndaj unë personalisht u riktheva në Ferizaj tek “Muzat e Jezercit” pas 6-të vitesh me një ftesë të përsëritur. Sepse për herë të parë në një event të tillë kam qenë në vitin 2018, ku për të thënë të vërtetën jam mahnitur në disa drejtime. Asokohe në drejtimin e Klubit Letrar “De Rada” ishte Gazment Bytyçi, me bashkëpunëtorët më të afërt Zyrafete Shala, Arsim Haliti e Laura Sineri. Sot, për shkak të rotacionit që është vendosur në statusin e shoqatës dhe që zbatohet korrektësisht, në krye të Klubit është Zyrafete Shala me bashkëpuntorët e saj të ngushtë, Arsim Hamitin, Laura Sinerin dhe Fatushe Halitin. Vlen të theksohet se ky aktivitet i Klubit Letrar “De Rada” është mbështetur nga Ministria për Kulturë, Rini dhe Sport. Dhe nuk duhet harruar se ky Klub organizon shumë seriozisht edhe konkursin letrar “Ora e Astritit”.

Po ministria e Kulturës së Republikës së Shqipërisë?

Ama pyetje, në ditën për diell, ku dhe të gënjyerit nuk merr vlerë artistike.

Në fakt ajo nuk ndihet fare, ka rënë në letargji, sepse si institucion anësor është shkrirë brenda në një mega ministri me shumë emra, në të cilën më së shumti flitet për lek, euro e dollarë, por shumë pak për trashëgiminë kulturore, e për të mos folur për takimet letrare që është një luks i tepruar e me raste dhe “një shfaqje e huaj dekadente”.

Nga e majta: Orjona Tresa, Zyrafete Shala dhe Fatushe Haliti

 

Ferizaj City & Co

Për sqarim Klubi Letrar “De Rada” e ka selinë në Ferizaj. Dhe Ferizaj konsiderohet si një nga qendrat e reja urbane të Kosovës. Qyteti me popullsi zyrtare prej rreth 50 mijë banorësh, ndodhet në pjesën juglindore të trevës.

Ferizaj është konsideruar si një qytet me bashkëjetesë dhe tolerancë të konsiderueshme fetare dhe kjo duket edhe në faktin që një kishë ortodokse dhe një xhami në qendër të qytetit ndajnë të njëjtin oborr.

Por qyteti pa semafor, me një trafik të paparë kaotik, ka dhe një vijë hekurudhore të ndërtuar nga turqit osmanllinj që në vitin 1873. Epo perandoria e paska zgjidhur qesenë me ca lira më shumë në buxhet, se i duhej për vete hekurudha, jo për shqiptarët. Të keqen o baba Sulltan që na le këtej kufirit malet e Veriut dhe baltërat e Myzeqesë, të cilat mezi i bonifikuam. Se Fushën e Kosovës, me konsensusin e ambasadorëve të mbledhur në Londër ia le në administrim Serbisë. Bravo, bravo... dhe të lumtë që na konsideron ende: vëllezër. Kujë e zezë. Kështu që në Shqipërinë Republikë, - asokohe Socialiste - treni u pa vonë. Përveç dekovilit të ndërtuar nga austriakët gjatë Luftës së Parë Botërore, zyrtarisht segmenti i parë hekurudhor është inauguruar më 7 nëntor 1947, me linjën modeste Durrës – Peqin. Pra 74 vjet më pas. Por kjo s’ka rëndësi, se ne e kapëm veten shpejt, ndaj ndërtuam një rrjet të gjatë hekurudhor... të cilin e nxorëm sërish jashtë përdorimit, me vetëmohim. Punë shqiptarësh tek e fundit.

 

Për-logaritma

Google maps-i të thotë se Ferizaj ndodhet në veri-lindje të Tiranës në një largësi rrugore prej 238 kilometrash. Por me Prishtinën ndajnë veç 41 kilometra. Ndërsa është 57 kilometra larg nga Shkupi. I përmenda këto tre kryeqendra shqiptarësh sepse edhe të ftuarit vinin më së shumti pikërisht nga këto qytete, pa përmendur vendalinjtë, që në fund të fundit janë dhe mbeten të shtëpisë.

Nga Tirana vinin Prenga, Valbona, Klitoni e Leonardi. Nga Shkodra Rozafa. Mirela udhëtoi nga Fieri. Nga Peja erdhi Naimja. E Sabiti nga Gjilani. Ndërsa nga Shkupi: Agimi, Avniu e Shkëlzeni. Dhe ja u bë grupi.

 

Ekzibicion

Duhet të futesh me këmbën e djathtë që të eci mbarë, thoshin më të vjetrit, Dhe duket se të gjithë ne kemi hyrë me këmbën e djathtë. Tani,... kush i pa të gjithë tek e fundit. Por përderisa punët ecën mrekullisht, merret e mirëqenë se poetët me siguri e kanë respektuar këtë besëtytni. 

Risi në këtë edicion u cilësua bashkëpunimi me shoqatën “Hithi” në organizmin e ekspozitës së karikaturës të dy karikaturistëve nga Ferizaj, Selajdin Hajdini dhe Imri Musliu. Kjo ekspozitë, që përfshinte rreth tridhjetë karikatura kryesisht të personaliteteve nga bota e artit, shoqëroi të dy mbrëmjet poetike. Dhe gjeje mes punimeve portretet e Migjenit por dhe të Tina Tërnerit, atë të Bujar Kapexhiut, por dhe të Manjola Nallbanit, si dhe disa tematika të tjera fort interesante.

 

De Rada e Jup Kastrati

Jeronim De Rada kishte 210 vjetorin e vdekjes ndërsa studiuesi kryesor i veprës së tij, Jup Kastrati 100 vjetorin e lindjes. Dhe këto dy data përballë njëra-tjetrës bënë që organizatorët e Klubit Letrar “De Rada” të lançonin një shumatore kumtesash. Sepse takimi poetik nuk mund të jetë vetëm poetik, por dhe prozaik, ndryshe mbetet i vetëm si jetim. Takimi filloi me kumtesën e Prof. dr. Agim Vincës, për të vazhduar me Prof. dr. Diana Kastrati, Dr. Fatmira Kastrati, prof. asoc. dr. Abdurrahim Maxhuni, Prof. ass. dr. Faton Krasniqi, Kemajl Aliu, Abdyl Hajredini, Preng Maca dhe Bekim Kelmendi. Jo pak, për të marrë një informacion të detajuar mbi krijimtarinë e dy kolosëve të letrave shqipe.

 

Zyrafete Shala dhe Arsim Hamiti

Lidership

Të dyja mbrëmjet poetike dhe tryeza u drejtuan me autoritet dhe elegancë nga Zyrafete Shala, që është dhe kryetarja e Klubit Letrar “De Rada”. E nëndheshme dhe fort efikase ishte puna organizative e Arsimit që rrallë e shihje ulur. Poezitë u shoqëruan me kitarë nga i talentuari Dren Loxha, i cili interpretoi edhe disa këngë nga repertori i tij. Dhe Dreni, ishte vërtet i talentuar me kitarën e tij dhe me krijimtarinë e tij, duke i dhënë jo pak tonalitet atmosferës poetike. Madje dhe në post-darkat ngopëse askush nuk kish dëshirë të dëgjonte dixhein e lokalit me muzikë interneti, përsa Dreni derdhte butësish nota mbi tryezën e zbrazët nga mishi por të mbushur me qelqurina pijesh.

Teknikalitet

Dhe çfarë ndodhi përgjatë dy mbrëmjeve? Asgjë e pazakontë në pazakonshmërinë e saj.

Në mbrëmjen e parë lexuan poezitë e tyre: Shkëlzen Halimi, Naime Beqiraj, Donika Dabishevci, Rozafa Shpuza, Xhevat Latifi, Preng Maca, Aziz Mustafa, Kliton Nesturi dhe Besim Zymberi. Mysafir ishte edhe zëvendës ambasadori i Kroacisë në Prishtinë, Nedjeljko Špilek, me vëllimin poetik dygjuhësh “Qyteti i shpirtrave” i cili u përurua me këtë rast. Një vlerësim kritik për librin paraqiti Arsim Hamiti, nënkryetar i KL “De Rada”. Autori lexoi poezi në gjuhën kroate, ndërsa Drita Miftari të njëjtat poezi i lexoi në gjuhën shqipe.

Në mbrëmjen e dytë poetike lexuan vargje: Avni Halimi, Xheladin Rexhepi, Sabit Rrustemi, Nexhat Rexha, Valbona Mulaj, Arsim Halili, Muharrem Kurti, Nafije Zogaj, Mirela Papuçiu, Faruk Tasholli dhe Ismet Delija.

Ne tërësi, poetët dinë ta organizojnë mirë poezinë si varg të shkruar, por dhe ta lexojnë përsosmërish... veç me veten e tyre. Sepse ne realitet, stonimet qëllojnë që ta prishin ritmin melodik. Por ky është një defekt i papërfillshëm, sepse, tek e fundit, të gjithë poetët nuk mund të kenë tonalitetin e Maja Anxhelout.

Dhe në perceptimin tim, me përjashtime të vogla, niveli poetik i poezive ishte për t’u admiruar. E duhet thënë: shyqyr që kemi poetë të paktën.

 

Nga e majta: Kliton Nesturi, Rozafa Shpuza, Xhevdet Bajraj, Arsim Hamiti, Leonard Veizi, Zyrafete Shala, Drita Popa dhe Gazment Bytyçi

Xhevdeti

Ferizaj ka dhe një të veçantë tjetër, dhe kësaj rradhe flas për ndjesi personale. Tek “Muzat e Jezercit” jam njohur me Xhevdetin. Kush është Xhevdeti??? Është njëlloj si të thuash Ismali dhe të nënkuptosh Kadarenë, si të thuash Rexhepi dhe të nënkuptosh Qosen, si të thuash Dritëroi dhe të nënkuptosh Agollin. Dhe të thuash Xhevdeti duhet të nënkuptosh Bajrajn.

Që në fillim të shkrimit bëra me dije se në Ferizajn e vitit 2018 kam mbetur i mahnitur. Mikpritja dhe organizimi ishte dy elementë, por mahnitja më e madhe ishte njohja me këtë poet të klasit botëror, Xhevdet Bajrajn prej Rahovecit.

Sot, Xhevdet Bajraj nuk jeton në tokë, sepse është ngjitur në Panteon, lart tek Krijuesi. Por letërsia e tij vazhdon të lançohet e të lexohet pafundësisht. Sepse ajo është poezi e përbotshme. I thjeshtë si ai, në kontaktin e parë më bëri përshtypje performanca fine dhe kapela e tij republike mbi kokë. Dhe kjo kishte të bënte me pak çaste të papërfillshme, teksa pihej një cigare e ngrihej ndonjë dolli mirëseardhje. Sepse për nga fuqia e vargut, Xhevdeti duhet ta mbante kokën aq lart, sa mund të shihte dhe Amerikën Latine, vendin që kish zgjedhur të jetonte pas përfundimit të luftës në Kosovë. Sepse prej vitit 1999 ai jetonte në Meksikë ku punonte edhe si profesor i Letërsisë dhe i Shkrimit Kreativ në Universitetin Autonom të Meksiko Sitit. Por ky reagim do të vinte më pas, kur vet Xhevdeti lexoi poezitë e tij.

Eh,... ç’t’i kujtojmë ato kohë. Se pas kësaj erdhi pandemia.

Gjithsesi, Xhevdet Bajraj mbetet një gur kilometrik në poezinë shqiptare. Dhe natyrisht, jo vetëm...

Që nga viti 2018 Xhevdet Bajraj ishte anëtar nderi i Klubit letrar “De Rada” dhe ishte i pranishëm pothuajse në të gjitha edicionet e mëparshme të kolonisë “Muzat e Jezercit”. Pra veç Rahovecit, Ferizaj dhe vetë “Muzat...” ishin po aq shtëpia e tij.

 

Tek "Parku i Lirisë"

Jashtë teme

“Muzat 2024” kishin një veprimtari të dendur ku ishin parashikuar dhe çaste çlodhjeje, qoftë dhe me një vizitë të dedikuar në “Pikën 6” ku nga Ushtria Çlirimtare e Kosovës kanë rënë dy dëshmorë, Sali Baliu e Arsim Zeqiri.

Dhe pas kësaj një tjetër shëtitje, por këtë herë tek “Parku i Lirisë”, një pyll magjepsës, dikur i minuar nga ushtria Serbe, por që pas çminimit të zonës ishte kthyer në një pikë fort atraktive ku qytetarë të shumtë bënin piknik, apo vraponin nëpër tapetin e butë natyral që përshkonte pyllin.

Epilogu

Një fotografi familjare e takimit mund të quhet dhe si përmbyllje. Por më shumë se kaq janë miqësitë, në dukje të vogla, që lindin mes poetësh e prozatorësh, të cilët nisin të shkëmbejnë numra telefonash e të bëjnë foto të tjera, por këtë herë në grupime më të ngushta.

Dhe ky ishte edicioni i shtatë i Kolonisë Letrare “Muzat e Jezercit”.

Nga e majta: Leonard Veizi, Orjona Tresa, Fatushe Haliti, Kliton Nesturi, Zyrafete Shala dhe Dren Loxha