Nga Leonard Veizi
Një rebelim i pamenduar, një thirrje instinkti shumë më tepër se sa arsyeja, një inat i akumuluar por shpërthyer në një çast vetëmbrojtje, krijuan një rrethanë që do të donte shumë energji dhe viktima të pafundme derisa të shuhej. Dhe për shkak të shndërrimit të saj, nga një rebelizëm pasionant në një kauzë të vërtetë, ajo i kaloi epokat për të ardhur deri në ditët tona si: Kryengritja e Spartakut...
...Kirk Dagllas ndoshta do të ishte aktori më i përshtatshëm që do të interpretonte në mënyrë të jashtëzakonshme Spartakun e tij. Një tjetër Spartak, ai i interpretuar nga Endi Uetfill e më pas nga Liam Makentajër do të ishin më spektakolar, por jo as jetësor sa ai që na ka lënë Kirk Dagllas në realizimin e largët kinematografik të vitit 1960.
Ngjarja
Kryengritja e Spartakut, e njohur gjithashtu si Lufta e Tretë e Skllevërve, është një prej ngjarjeve më të famshme dhe dramatike në historinë e Romës antike. Kjo revoltë e skllevërve, e udhëhequr nga gladiatori Spartak, shërbeu si një shembull i fuqishëm i luftës për liri dhe drejtësi në një kohë kur Roma dominonte botën me forcë dhe tirani.
Në vitin 73 p.e.s., Spartaku, një gladiator trakas që ishte kapur dhe shitur si skllav, arriti të arratisej nga shkolla e gladiatorëve në Kapua, bashkë me rreth 70 shokë të tij. Ata u vendosën në malin e Vezuvit, ku nisën të grumbullonin gjithnjë e më shumë skllevër të arratisur dhe të pakënaqur. Kjo lëvizje shpejt mori përmasa të mëdha, duke tërhequr mijëra skllevër të tjerë dhe duke formuar një ushtri të fuqishme. Në kulmin e fuqisë së saj ushtria e Spartakut arriti në më shumë se 70.000 njerëz.
Fillimisht Roma dërgoi Gaius Glaberin të shtypte kryengritjen, duke e nënvlerësuar situatën. Glaber dhe 3.000 ushtarët e tij u asgjësuan dhe po aq shpejt u mund edhe Publius Variniusit, me ushtrinë e tij prej 2.000 vetësh
Spartaku dhe ndihmësit e tij, si Kriksus dhe Oenomaus, udhëhoqën me zgjuarsi dhe guxim ushtrinë e improvizuar, duke sfiduar legjionet romake në disa beteja të suksesshme. Megjithëse nuk ishin të armatosur e të trajnuar si legjionet e disiplinuara romake, rebelët e Spartakut treguan një aftësi të jashtëzakonshme strategjike dhe një vendosmëri të pathyeshme për të fituar lirinë.
Në kulmin e kryengritjes, ushtria e Spartakut arriti të marrë kontrollin e pjesëve të mëdha të Italisë jugore, duke terrorizuar pronarët e mëdhenj të tokave dhe duke shkatërruar shumë qytete dhe fshatra romake. Roma, e tronditur dhe e turpëruar nga këto humbje, dërgoi disa prej gjeneralëve të saj më të mirë për të shtypur revoltën.
U gjendur në alarm, Senati romak, dërgoi gjeneralin Markus Krasusin që të shtypte rebelimin, duke i vënë në dispozicion 8 legjione që numëronin më shumë se 40,000 ushtarë romakë të stërvitur. Në vitin 71 p.e.s., ushtria e Spartakut u ndesh me forcat e mëdha të Krasit dhe Pompeut. Në betejën vendimtare pranë lumit Silarus, Spartaku dhe luftëtarët e tij u rrethuan dhe u masakruan. Mendohet se vetë Spartaku humbi jetën në këtë betejë. Sepse një version tjetër thotë se ai arriti të shpëtojë dhe të largohet me nje grup ndjekësish besnik. Plutarku, Apiani dhe Florus pretendojnë se Spartaku vdiq gjatë betejës, por Apiani gjithashtu raportoi se trupi i tij nuk u gjet kurrë.
Kur kryengritja ra, 6.000 luftëtarë u kryqëzuan gjatë “Via Apia” që lidhte Kapuan me Romën.
Edhe pse kryengritja e Spartakut përfundoi në mënyrë tragjike, ajo mbetet një shembull i fuqishëm i rezistencës dhe guximit në përballjen me tiraninë. Spartaku drejtoi revoltën më të madhe të skllevërve në Romën antike. Ndaj sot ai konsiderohet si një figurë frymëzuese.
Romani
“Spartacus” është një roman historik i botuar në viti 1951 nga shkrimtari amerikan Houard Fast. Bëhet fjalë për revoltën historike të skllevërve të udhëhequr nga Spartaku rreth vitit 71 para Krishtit. Libri frymëzoi filmin e vitit 1960 me regji të Stenlei Kubrik dhe përshtatjen televizive të vitit 2004 nga Robert Dorhelm.
Struktura narrative e romanit ndryshon midis kohës së shkuar dhe të tashmes në vetën e tretë. Ajo bazohet në disa anëtarë të hierarkisë sunduese romake, të cilët, duke përdorur kohën e shkuar, takohen për të treguar ngjarjet për jetën dhe kryengritjen e Spartakut. Fabula tregohet në kohën e tashme duke u zgjeruar në faktet e njohura historike.
Houard Fast e publikoi romanin në Shtetet e Bashkuara gjatë epokës së McCarthy-t në vitin 1951. Ai nisi ta shkruajë atë si një reagim ndaj burgosjes së tij për akuzat që rridhnin nga përfshirja e tij e mëparshme në Partinë Komuniste të SHBA. Ai kishte refuzuar t'i tregonte Kongresit emrat e kontribuuesve të një fondi për një jetimore për fëmijët e veteranëve amerikanë të Luftës Civile Spanjolle. Për përbuzjen ndaj Kongresit ai u burgos për tre muaj në vitin 1950. Ndërkohë romani i tij dhe vetë historia e Spartakut u bë frymëzues për disa versione filmike.
Filmi versioni I
“Sins of Rome” apo “Mëkatet e Romës” është një film dramatik historik italian i vitit 1953 i drejtuar nga Rikardo Freda dhe i bazuar në historinë e jetës së Spartakut. Të drejtat e negativëve dhe kopjeve të filmit u blenë nga producentët e filmit të Stenlei Kubrik të vitit 1960, “Spartacus”, për të parandaluar shfaqjet e reja eventuale të filmit që mund të dëmtonin rezultatin komercial të filmit të Kubrick; kjo rezultoi në tërheqjen e “Sins of Rome” nga tregu për rreth tridhjetë vjet.
Në vitin 74 p.e.s., Spartaku, një ushtar romak me origjinë trake, skllavërohet nga Krasus pasi erdhi të shpëtonte skllavin e bukur Amytis. I regjistruar në gladiatorët e Lentulus, ai përpiqet vazhdimisht të arratiset. Kur gladiatorët fillojnë një revoltë, Spartaku bëhet udhëheqësi i tyre dhe largohet nga Roma me ta. I plagosur nga ushtarët e Rufus gjatë një patrullimi, ai strehohet te vajza e vogël e Krasus, Sabina, e cila bie në dashuri me të. Pas shërimit, Spartaku kthehet te njerëzit e tij dhe i udhëheq në një sulm fitimtar në kampin e fortifikuar të Rufus. Humbja e papritur alarmon senatin; Krasus thërret Spartaku dhe i premton lirinë atij dhe ndjekësve të tij. Ndërkohë, rebelët, të shqetësuar në mungesë të udhëheqësit të tyre, vendosin të sulmojnë trupat romake. Spartaku bashkohet me ta dhe vdes në betejë, e cila kthehet në masakër për skllevërit.
Filmi versioni II
“Spartacus” është një film dramatik historik epik amerikan i vitit 1960 me regji të Stenlei Kubrik dhe me Kirk Dagllas në rolin kryesor. Përshtatur nga Dalton Trombo nga romani i Howard Fast-it i vitit 1951 me të njëjtin titull, në film luan gjithashtu Lorenc Olivier si gjenerali dhe politikan romak Marcus Liçinius Krasus, Çarles Laughton si Sempronius Grakus, Peter Ustinov si tregtari skllevërsh Lentulus Batiatus si dhe Xhon Gishatus si Jul Cezari. Zhan Simons luajti gruan e Spartakut, Varinia, një personazh imagjinar, dhe Toni Kurtis luante rolin e skllavit imagjinar Antoninus.
Dagllas, kompania e të cilit “Bryna Productions” po prodhonte filmin, hoqi regjisorin fillestar Enthoni Men pas javës së parë të xhirimeve. Kubrik, me të cilin Dagllas kishte bërë “Paths of Glory” në vitin 1957, u soll në bord për të marrë drejtimin. Ishte i vetmi film i Kubrik ku ai nuk kishte kontroll të plotë artistik.
Filmi fitoi katër çmime Oscar nga gjashtë nominime: Aktori më i mirë në rol dytësor për Ustinov, Kinematografia më e mirë, Regjia më e mirë Artistike dhe Dizajni më i Mirë i Kostumeve. Ai gjithashtu mori gjashtë nominime në Golden Globes. Në kohën e publikimit filmit ishte fituesi më i madh i parave në historinë e Universal Studios.
Në vitin 2017, “Spartacus” u zgjodh për t'u ruajtur në Regjistrin Kombëtar të Filmit të Shteteve të Bashkuara nga Biblioteka e Kongresit si "kulturor, historikisht ose estetikisht i rëndësishëm".
Filmi versioni III
“Spartacus and the Ten Gladiators” apo “Spartaku dhe dhjetë gladiatorët” është një film bashkëprodhim ndërkombëtar Italo-Franko-Spanjoll i vitit 1964 me regji nga Nik Nostro dhe me skenar të përbashkët nga Nostro, Alfonso Balkázar dhe Serxhio Solima. Në rolin e Spartakut luan aktori Alfredo Varelli
Filmi versioni IV
“Spartacus” është një mini-serial amerikan i vitit 2004 me regji nga Robert Dornhelm dhe prodhuar nga Ted Kurdylla. Ai u transmetua gjatë dy netëve në USA Network, me interpretimin e Goran Visnjic si Spartaku, Alan Bates, Rona Mitra, etj. Filmi bazohet po në romanin e vitit 1951 me të njëjtin emër nga Houard Fast. Ngjarja, mjedisi dhe kostumet janë pothuajse identike me ato të versionit të vitit 1960; megjithatë, por ky adaptim ndjek romanin e Houard Fast më afër sesa filmin e Kubrik.
Filmi versioni V
“Spartacus: Blood and Sand” apo përndryshe “Spartaku: Gjaku dhe rëra” ishte sezoni i parë i serialit televiziv amerikan “Spartacus”, i cili u shfaq premierë në rrjetin televiziv “Starz” më 22 janar 2010. Producentët ekzekutivë Stiven S. Denajt dhe Robert Tejpërt u përqendruan në strukturimin e ngjarjeve të jetës së hershme të errët të Spartakut që çuan në fillimin e të dhënave historike. Me regji të Stiven S. Denajt, në këtë serial interpretojnë: Endi Uetfill në rolin e Spartakut, Lusi Lalless, Manu Benet, etj.
Në mars 2010, Uetfill u diagnostikua me limfomë jo-Hodgkin të fazës IV dhe filloi t'i nënshtrohej trajtimit të menjëhershëm në Zelandën e Re. Kjo vonoi prodhimin e sezonit të dytë të “Spartacus”: “Vengeance”. Ndërsa priste trajtimin e Uetfill dhe shërimin e pritur, “Starz “prodhoi një prequel prej gjashtë pjesësh, “Spartacus: Gods of the Arena”. Edhe pse u deklarua pa kancer në qershor 2010, një kontroll mjekësor rutinë në shtator 2010 zbuloi një rikthim dhe Uetfill u detyrua të braktiste rolin. “Starz” riformuloi aktorin australian Liam Makentajër si pasardhësin e Uetfill.
18 muaj pas diagnozës së tij fillestare, në 11 shtator 2011, Uetfill vdiq në Sidnei, Australi nga limfoma jo-Hodgkin.
Një rebelim i pamenduar, një thirrje instinkti shumë më tepër se sa arsyeja, një inat i akumuluar por shpërthyer në një çast vetëmbrojtje, krijuan një rrethanë që do të donte shumë energji dhe viktima të pafundme derisa të shuhej. Dhe për shkak të shndërrimit të saj, nga një rebelizëm pasionant në një kauzë të vërtetë, ajo i kaloi epokat për të ardhur deri në ditët tona si: Kryengritja e Spartakut...
...Kirk Dagllas ndoshta do të ishte aktori më i përshtatshëm që do të interpretonte në mënyrë të jashtëzakonshme Spartakun e tij. Një tjetër Spartak, ai i interpretuar nga Endi Uetfill e më pas nga Liam Makentajër do të ishin më spektakolar, por jo as jetësor sa ai që na ka lënë Kirk Dagllas në realizimin e largët kinematografik të vitit 1960.
Ngjarja
Kryengritja e Spartakut, e njohur gjithashtu si Lufta e Tretë e Skllevërve, është një prej ngjarjeve më të famshme dhe dramatike në historinë e Romës antike. Kjo revoltë e skllevërve, e udhëhequr nga gladiatori Spartak, shërbeu si një shembull i fuqishëm i luftës për liri dhe drejtësi në një kohë kur Roma dominonte botën me forcë dhe tirani.
Në vitin 73 p.e.s., Spartaku, një gladiator trakas që ishte kapur dhe shitur si skllav, arriti të arratisej nga shkolla e gladiatorëve në Kapua, bashkë me rreth 70 shokë të tij. Ata u vendosën në malin e Vezuvit, ku nisën të grumbullonin gjithnjë e më shumë skllevër të arratisur dhe të pakënaqur. Kjo lëvizje shpejt mori përmasa të mëdha, duke tërhequr mijëra skllevër të tjerë dhe duke formuar një ushtri të fuqishme. Në kulmin e fuqisë së saj ushtria e Spartakut arriti në më shumë se 70.000 njerëz.
Fillimisht Roma dërgoi Gaius Glaberin të shtypte kryengritjen, duke e nënvlerësuar situatën. Glaber dhe 3.000 ushtarët e tij u asgjësuan dhe po aq shpejt u mund edhe Publius Variniusit, me ushtrinë e tij prej 2.000 vetësh
Spartaku dhe ndihmësit e tij, si Kriksus dhe Oenomaus, udhëhoqën me zgjuarsi dhe guxim ushtrinë e improvizuar, duke sfiduar legjionet romake në disa beteja të suksesshme. Megjithëse nuk ishin të armatosur e të trajnuar si legjionet e disiplinuara romake, rebelët e Spartakut treguan një aftësi të jashtëzakonshme strategjike dhe një vendosmëri të pathyeshme për të fituar lirinë.
Në kulmin e kryengritjes, ushtria e Spartakut arriti të marrë kontrollin e pjesëve të mëdha të Italisë jugore, duke terrorizuar pronarët e mëdhenj të tokave dhe duke shkatërruar shumë qytete dhe fshatra romake. Roma, e tronditur dhe e turpëruar nga këto humbje, dërgoi disa prej gjeneralëve të saj më të mirë për të shtypur revoltën.
U gjendur në alarm, Senati romak, dërgoi gjeneralin Markus Krasusin që të shtypte rebelimin, duke i vënë në dispozicion 8 legjione që numëronin më shumë se 40,000 ushtarë romakë të stërvitur. Në vitin 71 p.e.s., ushtria e Spartakut u ndesh me forcat e mëdha të Krasit dhe Pompeut. Në betejën vendimtare pranë lumit Silarus, Spartaku dhe luftëtarët e tij u rrethuan dhe u masakruan. Mendohet se vetë Spartaku humbi jetën në këtë betejë. Sepse një version tjetër thotë se ai arriti të shpëtojë dhe të largohet me nje grup ndjekësish besnik. Plutarku, Apiani dhe Florus pretendojnë se Spartaku vdiq gjatë betejës, por Apiani gjithashtu raportoi se trupi i tij nuk u gjet kurrë.
Kur kryengritja ra, 6.000 luftëtarë u kryqëzuan gjatë “Via Apia” që lidhte Kapuan me Romën.
Edhe pse kryengritja e Spartakut përfundoi në mënyrë tragjike, ajo mbetet një shembull i fuqishëm i rezistencës dhe guximit në përballjen me tiraninë. Spartaku drejtoi revoltën më të madhe të skllevërve në Romën antike. Ndaj sot ai konsiderohet si një figurë frymëzuese.
Romani
“Spartacus” është një roman historik i botuar në viti 1951 nga shkrimtari amerikan Houard Fast. Bëhet fjalë për revoltën historike të skllevërve të udhëhequr nga Spartaku rreth vitit 71 para Krishtit. Libri frymëzoi filmin e vitit 1960 me regji të Stenlei Kubrik dhe përshtatjen televizive të vitit 2004 nga Robert Dorhelm.
Struktura narrative e romanit ndryshon midis kohës së shkuar dhe të tashmes në vetën e tretë. Ajo bazohet në disa anëtarë të hierarkisë sunduese romake, të cilët, duke përdorur kohën e shkuar, takohen për të treguar ngjarjet për jetën dhe kryengritjen e Spartakut. Fabula tregohet në kohën e tashme duke u zgjeruar në faktet e njohura historike.
Houard Fast e publikoi romanin në Shtetet e Bashkuara gjatë epokës së McCarthy-t në vitin 1951. Ai nisi ta shkruajë atë si një reagim ndaj burgosjes së tij për akuzat që rridhnin nga përfshirja e tij e mëparshme në Partinë Komuniste të SHBA. Ai kishte refuzuar t'i tregonte Kongresit emrat e kontribuuesve të një fondi për një jetimore për fëmijët e veteranëve amerikanë të Luftës Civile Spanjolle. Për përbuzjen ndaj Kongresit ai u burgos për tre muaj në vitin 1950. Ndërkohë romani i tij dhe vetë historia e Spartakut u bë frymëzues për disa versione filmike.
Filmi versioni I
“Sins of Rome” apo “Mëkatet e Romës” është një film dramatik historik italian i vitit 1953 i drejtuar nga Rikardo Freda dhe i bazuar në historinë e jetës së Spartakut. Të drejtat e negativëve dhe kopjeve të filmit u blenë nga producentët e filmit të Stenlei Kubrik të vitit 1960, “Spartacus”, për të parandaluar shfaqjet e reja eventuale të filmit që mund të dëmtonin rezultatin komercial të filmit të Kubrick; kjo rezultoi në tërheqjen e “Sins of Rome” nga tregu për rreth tridhjetë vjet.
Në vitin 74 p.e.s., Spartaku, një ushtar romak me origjinë trake, skllavërohet nga Krasus pasi erdhi të shpëtonte skllavin e bukur Amytis. I regjistruar në gladiatorët e Lentulus, ai përpiqet vazhdimisht të arratiset. Kur gladiatorët fillojnë një revoltë, Spartaku bëhet udhëheqësi i tyre dhe largohet nga Roma me ta. I plagosur nga ushtarët e Rufus gjatë një patrullimi, ai strehohet te vajza e vogël e Krasus, Sabina, e cila bie në dashuri me të. Pas shërimit, Spartaku kthehet te njerëzit e tij dhe i udhëheq në një sulm fitimtar në kampin e fortifikuar të Rufus. Humbja e papritur alarmon senatin; Krasus thërret Spartaku dhe i premton lirinë atij dhe ndjekësve të tij. Ndërkohë, rebelët, të shqetësuar në mungesë të udhëheqësit të tyre, vendosin të sulmojnë trupat romake. Spartaku bashkohet me ta dhe vdes në betejë, e cila kthehet në masakër për skllevërit.
Filmi versioni II
“Spartacus” është një film dramatik historik epik amerikan i vitit 1960 me regji të Stenlei Kubrik dhe me Kirk Dagllas në rolin kryesor. Përshtatur nga Dalton Trombo nga romani i Howard Fast-it i vitit 1951 me të njëjtin titull, në film luan gjithashtu Lorenc Olivier si gjenerali dhe politikan romak Marcus Liçinius Krasus, Çarles Laughton si Sempronius Grakus, Peter Ustinov si tregtari skllevërsh Lentulus Batiatus si dhe Xhon Gishatus si Jul Cezari. Zhan Simons luajti gruan e Spartakut, Varinia, një personazh imagjinar, dhe Toni Kurtis luante rolin e skllavit imagjinar Antoninus.
Dagllas, kompania e të cilit “Bryna Productions” po prodhonte filmin, hoqi regjisorin fillestar Enthoni Men pas javës së parë të xhirimeve. Kubrik, me të cilin Dagllas kishte bërë “Paths of Glory” në vitin 1957, u soll në bord për të marrë drejtimin. Ishte i vetmi film i Kubrik ku ai nuk kishte kontroll të plotë artistik.
Filmi fitoi katër çmime Oscar nga gjashtë nominime: Aktori më i mirë në rol dytësor për Ustinov, Kinematografia më e mirë, Regjia më e mirë Artistike dhe Dizajni më i Mirë i Kostumeve. Ai gjithashtu mori gjashtë nominime në Golden Globes. Në kohën e publikimit filmit ishte fituesi më i madh i parave në historinë e Universal Studios.
Në vitin 2017, “Spartacus” u zgjodh për t'u ruajtur në Regjistrin Kombëtar të Filmit të Shteteve të Bashkuara nga Biblioteka e Kongresit si "kulturor, historikisht ose estetikisht i rëndësishëm".
Filmi versioni III
“Spartacus and the Ten Gladiators” apo “Spartaku dhe dhjetë gladiatorët” është një film bashkëprodhim ndërkombëtar Italo-Franko-Spanjoll i vitit 1964 me regji nga Nik Nostro dhe me skenar të përbashkët nga Nostro, Alfonso Balkázar dhe Serxhio Solima. Në rolin e Spartakut luan aktori Alfredo Varelli
Filmi versioni IV
“Spartacus” është një mini-serial amerikan i vitit 2004 me regji nga Robert Dornhelm dhe prodhuar nga Ted Kurdylla. Ai u transmetua gjatë dy netëve në USA Network, me interpretimin e Goran Visnjic si Spartaku, Alan Bates, Rona Mitra, etj. Filmi bazohet po në romanin e vitit 1951 me të njëjtin emër nga Houard Fast. Ngjarja, mjedisi dhe kostumet janë pothuajse identike me ato të versionit të vitit 1960; megjithatë, por ky adaptim ndjek romanin e Houard Fast më afër sesa filmin e Kubrik.
Filmi versioni V
“Spartacus: Blood and Sand” apo përndryshe “Spartaku: Gjaku dhe rëra” ishte sezoni i parë i serialit televiziv amerikan “Spartacus”, i cili u shfaq premierë në rrjetin televiziv “Starz” më 22 janar 2010. Producentët ekzekutivë Stiven S. Denajt dhe Robert Tejpërt u përqendruan në strukturimin e ngjarjeve të jetës së hershme të errët të Spartakut që çuan në fillimin e të dhënave historike. Me regji të Stiven S. Denajt, në këtë serial interpretojnë: Endi Uetfill në rolin e Spartakut, Lusi Lalless, Manu Benet, etj.
Në mars 2010, Uetfill u diagnostikua me limfomë jo-Hodgkin të fazës IV dhe filloi t'i nënshtrohej trajtimit të menjëhershëm në Zelandën e Re. Kjo vonoi prodhimin e sezonit të dytë të “Spartacus”: “Vengeance”. Ndërsa priste trajtimin e Uetfill dhe shërimin e pritur, “Starz “prodhoi një prequel prej gjashtë pjesësh, “Spartacus: Gods of the Arena”. Edhe pse u deklarua pa kancer në qershor 2010, një kontroll mjekësor rutinë në shtator 2010 zbuloi një rikthim dhe Uetfill u detyrua të braktiste rolin. “Starz” riformuloi aktorin australian Liam Makentajër si pasardhësin e Uetfill.
18 muaj pas diagnozës së tij fillestare, në 11 shtator 2011, Uetfill vdiq në Sidnei, Australi nga limfoma jo-Hodgkin.
No comments:
Post a Comment