Mos e shani median kur ajo thotë të vërtetën

Nga 

Leonard Veizi
 
Për ngjarjen reaguan të gjithë, Drejtori i Policisë, Drejtori i Urgjencës Kombëtare, Kreu i Inspektoratit të Drejtësisë dhe së fundi vetë Kryeministri. Flitet për një krim faktik. Dhe ku pa.., në një qytet të qetë si Pogradeci. Por ja që krimi ndodh dhe në qytete të qeta e me njerëz të përmbajtur. Dhe krimi, - ku flitet për humbjen e një jete njerëzore, - nuk mund të minimizohet në asnjë rast. Sepse kjo do të ishte fatale. Por media tha se ngjarja u tentua të mbahej e fshehtë. Ose të paktën të dilte nga konteksti real i vetë ngjarjes, për duke tentuar të kthehej në banalitet. Dhe media e bëri punën e vetë. E nxori ngjarjen nga skuta për t’i vënë aktorët para përgjegjësisë.
Ndaj reagoi dhe Drejtori i Policisë. Ndaj reagoi dhe vetë Kryeministri.
Jemi në një periudhë kur media në Shqipëri ka vështirësi të mëdha. Shtypi i shkruar po rrudhet dita ditës dhe shumë gazeta janë mbyllur. Në këtë mënyrë ka ikur një pjesë e zërit të lirë. Kanë mbetur televizionet. Por lufta për drejtësi nuk bëhet e vetme. Ndërkohë që përballja më e madhe është me fakenews-et e portaleve anonimë që hedhin vrer andej këtej dhe nuk duhet kush fshihet pas tyre. Në këtë mënyrë ne kemi nisur të kthejmë sytë sërish nga media serioze dhe aspak propagandistike. Sepse secili prej nesh kërkon të dijë diçka të vërtetë dhe jo manipuluese.
Por e vërteta është gjëja më e vështirë për të dalë në dritë. Sepse atë kërkon ta mbajë në errësirë shumëkush.
Rasti i Denis Meçes dhe Egli Progës nga Pogradeci, në ditët e nxehta të gushtit 2024, është një shembull i qartë i asaj se si media mund të shërbejë si zëri i ndërgjegjes kolektive në një shoqëri ku ngjarjet tragjike kanë tendencën të mbulohen me heshtje. Në një vend si Shqipëria, ku të tilla raste janë të shumta, mediat kanë luajtur dhe vazhdojnë të luajnë një rol kyç në zbardhjen e të vërtetës dhe në nxjerrjen në pah të padrejtësive që shpeshherë fshihen pas dyerve të mbyllura të institucioneve.
Nuk është e lehtë të përballesh me prokurorin e çështjes dhe as me avokatin që paguhet për të ngritur sa më shumë pluhur në mungesë të errësirës. Por një gazetar mund të përballet me ta dhe ti vendosi në “bankën e të akuzuarve”.
Një person i përfshirë në një ngjarje makabre  do të mund të ishte zhdukur në heshtje. Ngjarje të tilla, me një karakter të rëndë kriminal, shpesh tentohen të mbulohen për të ruajtur imazhin e organeve shtetërore apo për të shmangur trazirat publike. Kjo ngjarje tragjike mund të kishte përfunduar në arkivin e harresës, por media shqiptare, me kurajën e saj, vendosi të mos e lejonte këtë.
Dhe ky nuk është rasti i parë, dhe as i vetmi sigurisht. Ndaj duhen gazetarët.
Si në shumë raste të tjera, mediat ngritën alarmin, duke e sjellë këtë çështje në qendër të vëmendjes së publikut. Ajo që filloi si një raportim i thjeshtë për një vrasje, u kthye në një lëvizje për drejtësi, duke hedhur dritë mbi hapat e ndërlikuar të një sistemi që shpesh ka tendencë të mbulojë të vërtetat e hidhura. Gazetarët e guximshëm që zgjodhën të raportojnë për këtë ngjarje, jo vetëm që zbuluan faktet dhe ndodhitë që çuan në vrasjen e një babai me dy fëmijë të vegjël, por gjithashtu ekspozuan të gjitha përpjekjet e heshtura për ta mbuluar atë.
Kur flitet për fuqinë e medias në shoqërinë moderne, shpesh nënvlerësohet roli i saj si një prej faktorëve kryesorë që mund të tronditë strukturat e fuqisë dhe të drejtojë gjithë shtetin në një rrugë të re. Rastet kur media ngrihet si një korb i zi mbi një tragjedi njerëzore, si një vrasje që tenton të mbulohet nga organet shtetërore, janë ndër episodet më dramatike të shoqërive tona, duke demonstruar jo vetëm pushtetin, por edhe moralin e saj.
Një vrasje në vetvete është një ngjarje e errët, që zakonisht i ngjitet nënvetëdijes kolektive si një njollë e pashlyeshme. Por kur media e zbërthen këtë ngjarje, duke e zhveshur nga shtresat e misterit dhe komplotit të heshtur, ajo shndërrohet në një katalizator të një revolucioni të heshtur brenda sistemit shtetëror. Organet shtetërore, në përpjekjen e tyre për të mbuluar një krim, shpesh janë të mbështjella në rrjetën e interesave të ngushta, të lidhura me pushtetin, paratë dhe influencën politike. Ky është çasti kur media hyn në lojë, e nxitur nga një ndjenjë e drejtësisë publike ose, në disa raste, nga dëshira për të kapur vëmendjen e opinionit të gjerë.
Imagjinoni një skenar ku një vrasje e thjeshtë, e kryer në hijen e një nate të zezë, përfshin jo vetëm një jetë të humbur, por edhe një zinxhir të tërë ndërlikimesh që mund të çojnë drejt korrupsionit në nivelet më të larta. Në këtë moment, organet shtetërore fillojnë të lëvizin si aktorë në një dramë të mirëorkestruar, ku çdo veprim i tyre synon të fshehë të vërtetën. Dokumentet zhduken, dëshmitarët heshtin, dhe ndoshta vetë dosja e hetimit shndërrohet në një fantazmë që nuk ekziston më në arkivat e drejtësisë.
Kemi boll raste të tilla.
Por ajo që organet e pushtetit ekzekutiv apo gjyqësor i llogarisin gjithmonë jo mirë është forca e investigative e pushtetit të katër. Një gazetar kurajoz, i cili nuk i trembet pasojave, mund të marrë rolin e protagonistit në këtë histori të vërtetë. Dhe gazetarë të tillë ka pasur e do të ketë gjithmonë. Ai zbërthen sekrete, nxjerr në dritë detaje që përpihen nga errësira, dhe më e rëndësishmja, mobilizon publikun. Kur media kthen një vrasje të mbuluar në një çështje të drejtësisë publike, shteti ndodhet përballë një presioni të papërballueshëm. Heshtja e tij, që një herë e një kohë mund të kishte qetësuar turmat, tani shndërrohet në një ulërimë që kërkon drejtësi.
Në këtë pikë, të gjithë aktorët e përfshirë në mbulimin e krimit ndjejnë nxehtësinë e dritave të prozhektorëve. Zyrtarët nisin të shqetësohen, politikanët kërkojnë distancë nga skandali, dhe drejtësia bëhet më shumë një çështje mbijetese sesa ndjekje e ligjit. Gjithë struktura shtetërore fillon të lëvizë, jo për të zgjidhur krimin, por për të mbrojtur veten nga media dhe opinioni publik. Ironikisht, përpjekjet për të mbuluar vrasjen bëhen shkaku kryesor i zbardhjes së saj.
Në fund të fundit, ky është një shembull i qartë i një realiteti të hidhur: në një shoqëri ku shteti tenton të kontrollojë narrativën, media mund të jetë zëri që e thyen këtë kontroll, duke vepruar si një forcë e vetme, por e pamposhtur, në kërkim të së vërtetës. Dhe kur media ve në lëvizje gjithë shtetin, asgjë nuk është më e sigurt—përveçse drejtësia do të kërkojë vendin e saj, pa marrë parasysh se kush përpiqet ta ndalojë.
Në një vend ku shumë raste kriminale mund të kenë një fund të ngjashëm, media shqiptare ka treguar herë pas here se është e gatshme të qëndrojë në anën e drejtësisë. Përballë presioneve të mëdha, të një sistemi që mund të mos jetë gjithmonë i pastër, media luan rolin e saj si mbrojtësja e së vërtetës. Ky rast, si shumë të tjerë para tij, shërben si kujtesë e rëndësisë së mbajtjes gjallë të një media të lirë dhe të guximshme, që vepron si një gardian i të drejtave të njeriut dhe një zë i paepur kundër padrejtësive që tentojnë të mbulohen me heshtje.
Shqipëria ka plot raste të tilla, ku media ka luajtur një rol vendimtar në zbardhjen e të vërtetës dhe në shërbimin ndaj publikut. Dhe do të vazhdojë të luajë këtë rol, për sa kohë që të ketë gazetarë që guxojnë të thyejnë heshtjen dhe të sjellin në dritë të vërtetat që dikush tjetër do të dëshironte të mbeteshin të fshehura.