“The Godfather”, miti i një kumbari italian në mes të Amerikës

Nga Leonard Veizi

 

Asgjësim kundërshtarësh me dorë të hekurt, vrasje të pamëshirshme në mes të rrugës dhe shkallët e pallateve si dhe punë të pista që duhen futur në shtratin e bizneseve të ligjshme. E gjitha tablo kjo ka qenë jeta në getot e Nju Jorkut pas Depresionit të madhe dhe pas Luftës së Dytë. E si gjithmonë historia na ka mësuar, ata që e nisin me dhunë e vrasje dhe i mbijetojnë plumbave të rivalëve, bëhen të parët e vendit...

 

...“The Godfather” njihet dhe si  "Il Padrino" apo në shqip “Kumbari”. Ai është një nga filmat më të njohur dhe më me ndikim në historinë e kinemasë, i drejtuar nga Francis Ford Kopola dhe i bazuar në romanin “The Godfather” shkruar nga Mario Puzo. Filmi është i pari në një trilogji që tregon historinë e familjes mafioze Korleone në Shtetet e Bashkuara pas Luftës së Dytë Botërore.

“Kumbari” ishte në grupin e dytë të filmave të përzgjedhur për Regjistrin Kombëtar të Filmit në vitin 1990 dhe u emërua në vitin 2002 si një nga 100 filmat thelbësorë të Shoqatës Kombëtare të Kritikëve të Filmit.

 

Mario Puzo

Mario Puzo lindi në një familje të varfër emigrantësh napolitantë që jetonin në lagjen Hell's Kitchen të Nju Jorkut. Shumë nga librat e tij mbështeten shumë në këtë trashëgimi. Pas diplomimit në City College të Nju Jorkut, ai iu bashkua Forcave Ajrore të Ushtrisë së Shteteve të Bashkuara në Luftën e Dytë Botërore. Në vitin 1950, tregimi i tij i parë i shkurtër, “The Last Christmas”, u botua në “American Vanguard”. Librin e tij të parë, “The Dark Arena”, u botua në 1955. Në periudhat në vitet 1950 dhe fillimin e viteve 1960, Puzo punoi si shkrimtar/redaktor për kompaninë e menaxhimit të revistës botuese “Martin Goodman”.

Vepra më e famshme e Puzos, “The Godfather”, u botua për herë të parë në vitin 1969 pasi ai kishte dëgjuar histori të ndryshme për organizatat mafioze gjatë kohës që punonte si gazetar.

 

Francis Ford Kopola

Francis Ford Kopola lindi në Detroit, Miçigan, nga babai Karmine Kopola një flautiste me Orkestrën Simfonike të Detroitit dhe nëna Italia Kopola, një familje e shkallës së dytë emigrantësh italianë. Karmine Kopola lindi në Spitalin “Henry Ford”, dhe kjo lidhje frymëzoi Kopolan që të zgjidhnin emrin e mesëm "Ford" për djalin e tyre.

Francis Ford Kopola është një regjisor, producent dhe skenarist i filmit. Ai konsiderohet si një nga figurat kryesore të lëvizjes së filmit të Hollivudit të Ri dhe konsiderohet gjerësisht si një nga regjisorët më të mëdhenj të të gjitha kohërave. dhe një çmim BAFTA.

Reputacioni i Kopolas si regjisor u çimentua me publikimin e “Kumbari”-t në vitin 1972, i cili fitoi tre çmime Oscar për filmin më të mirë, aktorin më të mirë dhe skenarin më të mirë.

 

Ngjarja

Kumbari, film epik gangster amerikan, i lëshuar në vitin 1972, i cili u përshtat nga romani më i shitur i vitit 1969 dhe i konsideruar si një kryevepër që nga publikimi i tij. Por interpretimet e paharrueshme në kinema nga aktorë të tillë si Marlon Brando dhe Al Paçino e bënë sagën një gur prove të qëndrueshme kulturore.

“The Godfather” është vendosur në vitet 1940 dhe zhvillohet tërësisht brenda botës së Korleones, një familje imagjinare mafioze e Nju Jorkut. Skena hapet brenda zyrës së errët të patriarkut të familjes, Don Vito Korleone, - i njohur gjithashtu si “Kumbari” dhe luajtur nga Brando, - në ditën e dasmës së vajzës së tij Koni, interpretuar nga Talia Shaje. Djali më i vogël i Vitos, Majkëlli - i interpretuar nga Al Paçino, - i cili është distancuar nga biznesi familjar, merr pjesë në festime me të dashurën e tij jo-italiane, Kei, e cila interpretohet nga Dajan Kejton.

Disa muaj më vonë, Don Vito qëllohet për vdekje nga persona të armatosur të dërguar nga një familje rivale dhe Majkëll e shpëton atë nga një përpjekje tjetër vrasjeje ndërsa po trajtohej në spital. Më pas Majkëll hakmerret, duke vrarë një kapiten policie të korruptuar si dhe njeriun që urdhëroi goditjen ndaj Vitos. Pas kësaj shpërthen një luftë bandash dhe Majkëll Korleone largohet për në Siçili. Djali i madh i Vitos, Soni – që interpretohet nga Xhejms Kan, - vritet dhe dhuna që shpërthen përfundimisht arrin tek Majkëlli kur gruaja e tij siciliane vritet me një eksplozion në makinë, që në fakt ishte një tentative për jetën e tij.

Majkëll kthehet në Nju Jork dhe martohet me Kein. Don Vito bën paqe me familjet rivale. Majkëll pason babanë e tij si “Don” dhe, pasi i ka sjellë prosperitet familjes, ai nis një fushatë për të zhdukur sistematikisht të gjithë ata që kishin sulmuar Korleonet.

 

Mesazhi

Në qendër të filmit është tema e familjes dhe besnikërisë. Edhe pse Korleone janë të përfshirë në krime, ata kanë një kod të rreptë nderi dhe një lidhje të fortë familjare. Kjo lidhje është ajo që i mban ata të bashkuar dhe të fuqishëm.

Një nga aspektet më të rëndësishme të filmit është transformimi i Majkëllit. Ai fillon si një njeri që nuk dëshiron të ketë të bëjë me krimin, por përfundimisht bëhet më i pamëshirshëm dhe më i rrezikshëm se vetë i ati. Ky transformim tregon fuqinë e korrupsionit dhe të ndjesisë së përgjegjësisë për të mbrojtur familjen me çdo kusht.

Don Vito përfaqëson një epokë më të vjetër të mafias, e cila përqendrohet në nder, respekt dhe mos-përfshirje në drogë. Ndërsa brezi i ri, përfshirë dhe Majkëll, janë të gatshëm të përfshihen në çdo gjë që do të sjellë pushtet dhe ndikim, duke treguar kështu ndryshimin mes traditës dhe modernitetit në botën kriminale.

Në shumë skena, fuqia dhe dhuna janë të lidhura ngushtë. Filmi tregon se pushteti në botën e mafias nuk mund të arrihet ose mbahet pa përdorimin e dhunës. Skena të tilla si "pagëzimi i përgjakur" ku Michael urdhëron vrasjen e të gjithë armiqve të tij ndërsa ai bëhet kumbari i fëmijës së tij, simbolizojnë dualitetin e pushtetit dhe dhunës.

"The Godfather" shtron pyetje të rëndësishme për natyrën e pushtetit, moralitetin, dhe rolin e familjes. Ai tregon se si fuqia korrupton dhe si njerëzit mund të ndryshojnë rrënjësisht nën presionin e përgjegjësive dhe dëshirave për pushtet. Po ashtu, filmi e portretizon botën e krimit jo thjesht si një akt brutal, por si një kompleks i strukturave të nderit dhe besnikërisë, i cili tërheq njerëzit në vorbullën e tij.

Në fund, filmi është një reflektim i errët mbi natyrën njerëzore dhe mbi atë se sa lehtë një individ mund të shndërrohet në diçka që nuk e kishte menduar kurrë.

 

Marrëveshja me Vatikanin

Në filmat "Il Padrino," marrëdhëniet mes familjes Korleone dhe Vatikanit, veçanërisht në pjesën e tretë të trilogjisë, janë kryesisht të trillimit dhe nuk bazohen në fakte historike të mirëdokumentuara. Megjithatë, ato janë ndikuar nga ngjarje dhe spekulime reale që lidhen me marrëdhëniet e krimit të organizuar me institucione të fuqishme financiare, përfshirë dhe Kishën Katolike.

Majkëll Korleone përpiqet të legalizojë biznesin e familjes duke investuar në Vatikan dhe duke blerë një kompani të quajtur Immobiliare. Kjo përfshin një marrëveshje komplekse me bankën e Vatikanit dhe përfshirjen e zyrtarëve të lartë kishtarë. Ngjarjet në film përshkruajnë korrupsionin e thellë brenda Kishës dhe përpjekjet e Majkëllit për të blerë shpëtimin e shpirtit të tij duke financuar Vatikanin.

Ndërsa filmi është një trillim, ai bazohet në ngjarje dhe spekulime reale. Në vitet 1970-1980, Banka e Vatikanit (Instituti për Veprat e Fesë) u përfshi në një skandal financiar që lidhej me Bankën Ambrosiano, e cila kishte lidhje të supozuara me krimin e organizuar italian. Skandali përfshiu humbje të mëdha financiare dhe vdekjen misterioze të bankierit Roberto Calvi, i njohur si "bankieri i Zotit."

Filmi i përdor këto ngjarje reale për të ndërtuar një narrativë dramatike dhe komplekse. Ndërsa në film, Majkëll Korleone përpiqet të pastrojë imazhin e tij përmes marrëveshjeve me Vatikanin, në realitet, skandalet financiare të Vatikanit ishin më shumë të lidhura me korrupsionin dhe keqmenaxhimin, sesa me ndonjë marrëveshje të drejtpërdrejtë me mafia.

Marrëveshja mes Korleone dhe Vatikanit në film është kryesisht fiksion artistik, megjithatë, është e frymëzuar nga skandale reale që përfshinin Vatikanin dhe botën e financave. Filmi eksploron tema të fuqisë, korrupsionit, dhe përpjekjeve për shëlbim, duke përdorur këto elemente reale për të krijuar një narrativë dramatike dhe provokuese.