Nga Leonard Veizi
Në filmin “Crash” interpretojnë aktorët Xhejms Speder, Deborah Kara Unger, Elajas Kotes, Holly Hanter dhe Rosana Raket.
Historia përqendrohet në figurën e Dr. Robert Vaun, një ish-shkencëtar televiziv i kthyer në "engjëll makthi i autostradave".
Një aksident automobilistik që përfshin një producent të pakënaqur, Xhejmsin dhe një mjeke enigmatike, Helenën, i sjell ata, së bashku me gruan e Xhejmsit, Katerinën, në të njëjtën enë gjaku. Pas plagosjes në trafik pranë aeroportit të Londrës, Xhejms takohet me Voun. Rreth Voun është mbledhur një grup njerëzish të tjetërsuar, të gjithë ish-viktima të aksidentit, të cilët e ndjekin atë në ndjekjen e tij për të rikrijuar përplasjet e personazheve të famshëm të Hollivudit si Xhein Mansfilld dhe Xhejms Din, në mënyrë që të përjetojnë atë që rrëfimtari e quan "një seksualiteti i ri, i lindur nga një teknologji perverse”. Fantazia e fundit e Voun është të vdesë në një përplasje kokë më kokë me yllin e filmit Elizabet Tejlor.
Dhe nuk kalon shumë kohë para se të gjithë të inicohen në një nënvetëdije të çuditshme, të fiksuar pas vdekjes, fetishistësh sadomazokistë të aksidenteve me makinë, për të cilët metali i përdredhur dhe indet e mbresë janë kthesat më të fundit.
Ky lloj përjetimi nga personazhet bie në përputhje mbi temat e njohura për trupin e njeriut i cili bashkëjeton me botën e teknologjisë, dhe në një farë mënyre, rasti mund të bëhet që “Crash” të jetë një film pseudo-shkencor, veçanërisht pasi personazhet duket se e parashikojnë këtë martesë si normën e së ardhmes. “Crash” është përfundimi i natyrshëm i bashkimit të instinkteve dhe dëshirave tona më të ulëta, shtazarake, me një botë që përparon si një makinë pa mendje me teknologjinë dhe inteligjencën artificiale.
I diskutueshëm që nga çasti kur u shfaq premierë në Kanë - ku fitoi një çmim special të jurisë "për origjinalitetin dhe guximin" – “Crash” ka zënë që atëherë vendin e tij si një tekst kyç i kinemasë së fundit të shekullit të njëzetë, një traktat shqetësues joshës mbi marrëdhëniet midis njerëzimit dhe teknologjisë, seksit dhe dhunës, kjo është sa shqetësuese aq edhe magjepsëse.
Gjithçka nisi nga “Crash”, që është romani i një autorit anglez J. G. Ballard, i botuar për herë të parë në 1973 me kopertinë të dizenjuar nga Bill Bothten. Ai ndjek një grup fetishistësh të aksidenteve me makinë, të cilët zgjohen seksualisht duke inskenuar dhe marrë pjesë në aksidente automobilistike, të frymëzuar nga përplasjet e famshme të personazheve të famshëm.
Kur romani u publikua shumë kritikë e recensues u shprehën të tmerruar nga përmbajtja e tij provokuese. Romani mori komente të ndara kur u botua fillimisht. Një lexues i një botuesi ktheu verdiktin "Ky autor është përtej ndihmës psikiatrike”.
Një përmbledhje e vitit 1973 në “The New York Times” ishte po aq e tmerruar: "Crash” është, libri më i neveritshëm që kam hasur."
Megjithatë, opinioni retrospektiv tani e konsideron “Crash” si një nga veprat më të mira dhe më sfiduese të Ballard. Duke rivlerësuar “Crash”-in Zejdi Smith në ‘The Guardian” shkroi: "Crash” është një libër ekzistencial për mënyrën sesi të gjithë përdorin gjithçka”. Për trashëgiminë e Ballard-it, ajo shkruan: “Në veprën e Ballard-it ekziston gjithmonë kjo përzierje e frikës dhe eksitimit futurist, një pikë e ëmbël ku dystopia dhe utopia bashkohen. Sepse nuk mund të themi se nuk kemi marrë saktësisht atë që kemi ëndërruar, atë që kemi dashur gjithmonë.”
Një nga temat qendrore të "Crash" është ndërveprimi midis teknologjisë dhe trupit të njeriut. Filmi eksploron mënyrën sesi makina, si simbol i progresit teknologjik, mund të bashkohet me trupin përmes aksidentit, duke krijuar një hibrid të dhunshëm mes njerëzores dhe mekanikes. Ky bashkim reflekton një obsesion të thellë që personazhet kanë me shkatërrimin dhe ripërtëritjen fizike përmes teknologjisë, një metaforë për mënyrën sesi njerëzit shpesh kërkojnë domethënie në një botë të dominuar nga makineritë.
Personazhet në "Crash" duket se janë të distancuar nga emocionet tradicionale dhe përjetojnë një boshllëk emocional që i shtyn ata drejt formave ekstreme të kënaqësisë. Aksidentet, plagët dhe deformimet fizike përbëjnë një mënyrë të re të lidhjes mes individëve, ku dhuna dhe traumat fizike shërbejnë si mjet për afrim dhe intimitet. Kjo përfaqëson një dekonstruktim të normave të zakonshme sociale mbi seksualitetin, duke e paraqitur atë si një fenomen të lidhur me dhunën dhe dëshirën për kontroll.
Filmi gjithashtu përqendrohet në idenë e tranzicionit midis jetës dhe vdekjes, pasi aksidentet shërbejnë si momente të ndërmjetme ku këto dy gjendje bashkohen. Akti i shkatërrimit përmes një aksidenti i çon personazhet në një pikë kufitare mes jetës dhe vdekjes, ku ata përjetojnë një lloj ripërtëritjeje ose rilindje përmes traumës fizike dhe emocionale. Kjo thellon idenë e filmit për të sfiduar kufijtë e njohur të realitetit njerëzor dhe seksual.
Në një kuptim më të gjerë, "Crash" mund të shihet si një kritikë ndaj shoqërisë bashkëkohore dhe mënyrës sesi teknologjia dhe kapitalizmi ndikojnë në marrëdhëniet njerëzore. Njerëzit në këtë film janë të shkëputur nga ndjenjat e vërteta dhe përjetojnë realitetin përmes përplasjeve të dhunshme dhe stimujve ekstremë. Kjo reflekton një alienim të thellë nga ndjesitë autentike, ku kënaqësia bëhet e mundur vetëm përmes formave radikale të përvojës.
"Crash" është një film që nuk u shmanget temave të errëta dhe kontradiktore. Ai na fton të shqyrtojmë sesi teknologjia mund të transformojë ndjenjat tona më intime dhe se si kënaqësia dhe dhimbja mund të bashkëjetojnë në mënyra të papritura. Përmes stilit të tij klinik dhe të distancuar, Kronenberg na paraqet një vizion të botës që është njëkohësisht tërheqës dhe i tmerrshëm, duke sfiduar normat e pranuara mbi seksualitetin, trupin dhe ndjenjat njerëzore.
Filmi u shfaq premierë në Festivalin e Filmit në Kanë, ku mori çmimin special të jurisë, një çmim unik që dallon nga çmimi i jurisë pasi nuk jepet çdo vit, por vetëm me kërkesë të jurisë zyrtare (për shembull, një vit më parë, u dha një çmim i jurisë dhe një çmim special i jurisë). Kur presidenti i atëhershëm i jurisë Fransis Ford Kopola shpalli çmimin "për origjinalitetin, për guximin dhe për guximin", ai deklaroi se kishte qenë një zgjedhje e diskutueshme dhe se disa anëtarë të jurisë "abstenuan me shumë pasion". Ai vazhdoi të merrte vlerësime të ndryshme, duke përfshirë gjashtë çmime “Genie”.
Publikimi fillestar i filmit u prit me polemika të forta dhe reagime shumë divergjente nga kritikët; disa e vlerësuan për premisën dhe origjinalitetin e tij të guximshëm, të tjerë synonin kritikën për të pasur një premisë kaq të çuditshme të mbushur me dhunë grafike. Që atëherë ajo ka zhvilluar një ndjekës kulti.
No comments:
Post a Comment