“Duel”, rruga pafund me ankthin e përndjekjes nga “askushi”

 

 

Nga Leonard Veizi

 

Pakkush e njeh ndjenjën e ankthit që të shkakton një person që të ndjek hap pas hapi, e për më tepër kur ti kupton se si jo vetëm të ndjek, por kërkon dhe zhdukjen tënde nga bota e të gjallëve. Pa asnjë armiqësi konkrete, por thjesht mbi një xhelozi të çastit. Dhe në fakt ai që inicion përndjekjen është “askushi”. Sepse nuk ka as trup, as fytyrë, as emër...por vetem një timon makine që e drejton me arogancë psikopatike. Ndjenja rritet edhe më shumë kur ti je në një makinë të vogël dhe pas teje me një shpejtësi skëterre të është vënë pas një kamion i madh i cili nuk e ka problem të të nxjerrë nga rruga dhe të të gremisi në një humnerë të thellë nga ku edhe nëse shpëton gjallë, nuk ka shanse të dalësh prej saj ashtu i plagosur e i gjymtuar. Megjithatë nuk ndodh kështu. Sepse madhësia dhe fuqia është njëra anë, por inteligjenca është në anën tjetër të medaljes. Dhe fundi i humnerës pret gjithmonë atë që është më pak inteligjent...

 

...“Duel” është një film televiziv amerikan aksion-triller i vitit 1971. Ai është gjithashtu një nga filmat e hershëm të Stiven Spielberg, një film magjepsës që ndryshoi karrierën e regjisorit përgjithmonë. Filmi, si një thriller psikologjik i tensionuar, përqendrohet në betejën për mbijetesë të një drejtuesi automjeti, i cili përballet me vdekjen e afërt pasi ndiqet nga një kamion 40 tonësh në një rrugë të largët shkretëtire. Është  një përndjekje intensive në rrugë midis një kamioni të frikshëm dhe një makine të vogël të kuqe. Kamioni ndjek makinën me këmbëngulje, por në fund, shoferi i makinës së kuqe arrin të triumfojë duke përdorur zgjuarsi për të shpëtuar. Ky film është shumë i njohur për atmosferën e tij tensionuese.

 

Skenari

Riçard Matheson përshtati si skenar tregimin e tij i shkurtër me të njëjtin titull, i cili fillimisht u botua në numrin e marsit 1971 të revistës “Playboy”. Historia e Matheson bazohej në një incident gjatë udhëtimit në shtëpi nga një ndeshje golfi me një mik, në të njëjtën ditë me vrasjen e Xhon Kenedit: 22 nëntor 1963. Ai u përndoq nga një kamionist dhe e shkroi idenë menjëherë pas kësaj ndodhie.

Që në krye të herës skenaristi bëri të qartë se shoferi i kamionit do të ishte i padukshëm përveç krahëve dhe çizmeve të tij që ishin të nevojshme.

Në një film dokumentar, Spielberg vëren se frika nga e panjohura është ndoshta frika më e madhe nga të gjitha, dhe “Duel” luan shumë me këtë frikë; efekti i të mos parës së shoferit e bën antagonistin e vërtetë të filmit vetë kamionin.

 

Analiza

Filmi “Duel” mund të shihet përmes një lente psikoanalitike si një përplasje midis nënvetëdijes së individit dhe frikës së tij më të thella. Në nivel simbolik, historia mund të interpretohet si një përballje mes ndjenjave të pafuqisë, ankthit ekzistencial dhe dëshirës për mbijetesë në një botë që shpesh duket armiqësore dhe jashtë kontrollit.

Kamioni, i drejtuar nga një shofer që nuk shihet kurrë, mund të përfaqësojë "hijen" – konceptin e Karl Jung-ut për pjesën e nënvetëdijes ku ruhen dëshirat e errëta dhe aspektet që individi dëshiron të fshehë nga vetja dhe të tjerët. Hijet e personazhit kryesor shfaqen përmes frikës dhe paranojës që e përndjekin, ndërsa ai përpiqet të largohet nga një forcë anonime, por e pandalshme. Kamioni është si një lloj përbindëshi që përfaqëson frikën irracionale dhe të pandërgjegjshme.

Në psikoanalizën frodiane, ndjekja e pamëshirshme dhe sulmi ndaj protagonistit mund të përfaqësojnë ankthin e kastrimit – frikën për humbjen e kontrollit dhe nënshtrimin ndaj një fuqie më të madhe. Shoferi i makinës së vogël, përballë një kamioni masiv dhe të fuqishëm, përballet me ndjenjat e pafuqisë dhe ankthin për t'u shtypur apo asgjësuar. Kjo përplasje midis individit dhe një "makinerie" të madhe dhe të fuqishme mund të përfaqësojë gjithashtu frikën nga dështimi dhe humbjen e integritetit të tij si individ.

Gjithashtu, “Duel” mund të shihet si një përballje midis instinktit të mbijetesës dhe përballjes me vdekjen. Ndërsa kamioni ndjek makinën pa mëshirë, protagonisti përballet me ndjenjat e tij të ankthit dhe dëshirën për të mbijetuar. Përballja finale përfaqëson triumfin e jetës mbi frikën e vdekjes, ndërsa protagonisti përballet me rreziqet dhe frikën e tij dhe e shkatërron kamionin në fund, duke çliruar veten.

Shoferi, i cili përfaqëson individin modern, përballet me një situatë që i del jashtë kontrollit, duke përjetuar një lloj ankthi ekzistencial. Kamioni anonim e vë atë në një rol të pafuqishëm, duke nxjerrë në pah sfidën për të ruajtur kontrollin në një botë ku fuqitë e mëdha, shpesh të panjohura dhe anonime, e rrethojnë individin dhe e vendosin përballë një presioni të vazhdueshëm.

Në përfundim, “Duel” mund të shihet si një alegori e njeriut modern që lufton për të ruajtur identitetin dhe ndjenjën e kontrollit përballë fuqive të jashtme dhe të nënvetëdijes. Me triumfin final mbi kamionin, personazhi arrin një fitore të përkohshme, duke na kujtuar përpjekjet e përditshme për të përballuar forcat e brendshme dhe të jashtme që mund të kërcënojnë stabilitetin dhe kontrollin tonë.

 

Ngjarja

Filmi “Duel” përqendrohet tek një burrë i quajtur Deivid Man - i cili interpretohet nga Denis Uiver -  një shitës i moshës së mesme nga Los Anxhelosi, i cili drejton makinën e tij - një sedan “Plymouth Valiant” - nëpër Kaliforni rurale në shkretëtirën Mojave, për të takuar një klient. Ndërsa udhëtonte Deivid Man kalon përpara një kamioni cisternë të ngadaltë dhe të vjetër

të ndryshkur të rrënuar tip “Peterbilt 281”. Shoferi psikotik i kamionit ndihet i ofenduar dhe ndjek Deividin përgjatë autostradës së zbrazët duke u përpjekur ta vrasë.

Shoferi i kamionit padyshim shihet si dikush me vetëvlerësim të ulët, duke gjykuar nga gjendja e kamionit të tij.

Deivid Man jeton një jetë relativisht të zakonshme, ai është i ngujuar në jetën e zakonshme të punëtorit të klasës së mesme. Ai shfaqet si dikush që pëlqen të qëndrojë në zonën e tij të rehatisë, por ai ende nuk është plotësisht jokonfrontues.

Deivid Man ndihet i dobët në jetën e tij, veçanërisht pas një sherri me gruan. Ndërsa udhëtonte për në një takim biznesi përgjatë një autostrade relativisht të izoluar me dy korsi në shkretëtirën e Kalifornisë, Deivid, kalon një kamion çisternë me karburant me tetëmbëdhjetë rrota. Më vonë, kamioni e has përsëri, duke i zënë rrugën sa majtas djathtas për të mos e lënë të parakalonte. Deivid fillimisht mendoi se shoferi i kamionit ishte thjesht një shofer i keq. Pastaj, ai besoi se shoferi i kamionit ishte një idiot. Më në fund, Deivid kupton se shoferi i kamionit kërkonte ta terrorizonte dhe ta vriste në rrugë. Shoferi keqdashës nuk shihet kurrë, duke krijuar përshtypjen se është vetë kamioni ai që është agresori.

Në të gjithë filmin Deivid Man paraqitet kryesisht si thjesht që dëshiron të dalë nga situata, por nga reagimi i tij në fund duhet të ketë pasur një dëshirë thellë për të mposhtur kamionin, për të fituar duelin.

 

Epilogu

Prodhuar nga “Universal Televizion”, “Duel” u transmetua fillimisht si pjesë e serisë “ABC Movie of the Week” më 13 nëntor 1971. Më vonë mori një publikim ndërkombëtar nga “Universal Pictures” në një version të zgjeruar me skena të xhiruara pas transmetimit origjinal televiziv të filmit. Filmi mori vlerësime përgjithësisht pozitive nga kritikët.

Filmi i plotë u shfaq në Evropë dhe Australi dhe pati një dalje të kufizuar në Shtetet e Bashkuara. Suksesi i “Duel”-it i mundësoi Spielbergut të njihej si regjisor filmi.

Që atëherë “Duel” është njohur si një klasik kulti me ndikim dhe një nga filmat më të mëdhenj të realizuar ndonjëherë për televizion.