Nga
Leonard Veizi
Panairi
i Librit në Shqipëri asnjëherë nuk e ka ngritur stekën për të pasur një qasje
europiane. Sepse ai është parë gjithmonë si një tezge shitjesh.
-Hajde brekë, kanotiere, sutjena për gra...
Si eveniment, Panairi i Librit është një prej atyre ngjarjeve ku pritet që letërsia të përqafohet nga më shumë lexues, shkrimtarët të nënshkruajnë kontrata të reja, e mbi të gjitha, të ndihmojë letërsinë të ecë përpara me hapa të sigurt. Por çfarë shohim në të vërtetë? Shndërrimi në një markatë, ku titujt qëndrojnë ngjeshur njëri mbi tjetrin, si të ishin kartolina nga pushimet e verës. Një panair që pret shumë shpresa e fjalë të mëdha, por shndërrohet shpejt në treg me zëra të lartë e zbritje çmimesh, ku një letërsi e vërtetë e gjen veten në një konkurrencë të pabarabartë me gjithfarë lëtyrash që rëndojnë në tavolinat provizore të Shtëpive Botuese.
Dhe kjo është mënyra më e mirë që i bën shqiptarët të kthejnë kokën e të bëjnë ndonjë blerje, ku më shumë se sa vetë kopertina e librit, shumëkujt i pëlqen qesja me logo e ambalazhit.
-Qepë domate, mollë Korçe, patate Kukësi... grurë flori. Na kanë rënë thonjtë për këtë të shkretë.
-Sa e mban grurin...? Meqë ra llafi.
-Aq sa e mban gjithë pazari... 120.
-Ç'thua mo... nuk të duket si shumë i kripur ky çmim?
Ndërkohë, Panairi nuk bën punën e tij kryesore, atë për të cilën është organizuar ky event: të promovojë letërsinë dhe të nënshkruajë kontrata mes botuesve dhe shkrimtarëve. E për më tej, të angazhohet dhe në marrëdhëniet e përkthimit të letërsisë shqipe në gjuhë të tjera. Çështje kontratash në fund të fundit. Por nëpër panaire, unë nuk kam parë njeri të nënshkruajë kontrata.
Në çdo kënd panairi, gjen drita të ndezura dhe radhë njerëzish, që megjithatë, në shumë raste, më shumë kërkojnë ofertat e librave të preferuar, sesa përballjen me ide të reja. Ku mbeti pra thelbi i këtij eventi? Larg, humbur në një det ofertash e broshurash. Dhe më keq, shkrimtarët e rinj, me pena të forta e ide unike, kanë pak shpresë të dalin mbi sipërfaqen e detit të librave të prodhuar masivisht. Panairi, në vend që të krijojë ura bashkëpunimi mes botuesve dhe shkrimtarëve, më shumë i ngjan një dritareje që reklamon një “trend” të çastit, pa menduar për të nesërmen.
Në këtë panoramë, panairi ndoshta nuk është më vendi për të promovuar letërsinë, por një vend për të shitur librat që sigurojnë fitime të shpejta.
-Kam kaq vjet librar po Shekspir me metër nuk kisha shitur, - shprehej i madhi i humorit Skënder Sallaku në një skeç të estradës së Tiranës, kur një personazh, që interpretohej nga e mirënjohura Mexhide Pici, i kërkonte të blinte libra me qëllim të qartë estetik, ku kapakët e tyre t’i shkonin me ngjyrën e perdeve dhe ato të kolltukëve.
Libri shitet me metër e me kile po deshe. Pavarësisht se lexueshmëria vlen vetëm kur bëhet faqe më faqe. Po ku ta gjesh lexuesin. Blerës po, gjen. Të mbushi qeset tjetri sa të mos i mbajnë më krahët. Dhe ky quhet sukses në tregti.
Po sa kontrata të reja shkrimtar-botues firmosen? Sa autorë të rinj gjenden përkrah botuesve të mëdhenj? Shumë pak ose aspak. Ironikisht, në një panair libri ku pritej të festohej letërsia dhe fuqia e saj për të frymëzuar, më shumë përshëndetet fuqia blerëse sesa ajo krijuese.
Panairi i Librit duket se ka kaluar nga sheshi i artit tek pasarela e rekreativitetit. Qindra njerëz mbushin sallat, po sa prej tyre janë aty për letërsinë? Duket se më shumë janë për argëtim, për një shëtitje të çastit në pedonalen kulturore, ku libri, i vendosur si dekor i bukur, shërben vetëm si sfond për fotografitë e rastit. Syprinat e stendave plot me tituj ofrojnë mundësinë ideale për të bërë një foto me librin që “do donim të lexonim,” ndërsa po aq lehtë harrohet në çantë ose lëshohet në raft.
Njerëzit që mbushin ditët e panairit mundimin më të madh e kanë të gjejnë këndin ku do shkrepin celularin sepse fotoja duhet të jetë e kuruar që të marrë vëmendjen kur postohet në rrjet, gjë e cila të tregon disi më... intelektual. Ose thënë troç të tregon Akademik dhe... pikë.
Kjo është një një prej elementeve, sepse elementi tjetër i intelektualizmit që janë syzet, tanimë i ka thuajse çdo shqiptar, pasi dhe më idioti ka qorruar sytë duke para video në celular. Kështu që këtu është ca e vështirë të ndahet shapi nga sheqeri. Ndaj me syze dhe me një libër në dorë, intelektualizmi bëhet krejtësisht i besueshëm.
-Hajde profesor të të jap një kafe, se mbete tërë ditën me libra në duar.
Ja kështu, duke u treguar si intelektual me shkollë të mesme, - siç thoshte Filipi i Mejremes e që shkurt e quanin Pile, - fiton dhe ndonjë kafe qyl. Se qylin na e pranoka dhe mbreti, thonë, e jo më intelektuali.
Ironikisht, panairi ka filluar të shihet më shumë si një arenë sociale sesa një event kulturor. Shohim njerëz që shkëmbejnë përshëndetje, zënë rrugët mes stendave e ndalen të bëjnë selfie, por sa janë të interesuar të diskutojnë për ndonjë roman të ri, ndonjë përmbledhje poetike të guximshme, ose ndonjë autor që sapo ka dalë në treg? Në vend që të frymëzojë lexuesit për një udhëtim në botën e letërsisë, panairi ngjan më shumë me një aktivitet që përmbush listën e programeve argëtuese, ku libri është thjesht një aksesor për një sfond pak më kulturor.
Shkrimtarët e rinj, që shpresojnë të bëjnë hapa drejt botuesve dhe lexuesve të vërtetë, e gjejnë veten në një skenë ku thirrjet për ulje çmimesh dhe fotografitë zënë më shumë hapësirë se sa rreshtat e librave të tyre.
Nëse ky është realiteti i një panairi libri, atëherë, ndoshta, letërsia ka nevojë për më shumë se një “festë” të tillë. Ka nevojë për lexues të vërtetë e për vëmendje të sinqertë, më shumë se një shëtitje në pedonale dhe më shumë se një foto për të bërë përshtypje.
Madje libri ka nevojë shumë për një promovim që të jetë më pranë vlerave letrare, dhe jo lavdërimeve unikale të tipit: Librin s’e kam lexuar por autori është çun i mirë...
-Hajde brekë, kanotiere, sutjena për gra...
Si eveniment, Panairi i Librit është një prej atyre ngjarjeve ku pritet që letërsia të përqafohet nga më shumë lexues, shkrimtarët të nënshkruajnë kontrata të reja, e mbi të gjitha, të ndihmojë letërsinë të ecë përpara me hapa të sigurt. Por çfarë shohim në të vërtetë? Shndërrimi në një markatë, ku titujt qëndrojnë ngjeshur njëri mbi tjetrin, si të ishin kartolina nga pushimet e verës. Një panair që pret shumë shpresa e fjalë të mëdha, por shndërrohet shpejt në treg me zëra të lartë e zbritje çmimesh, ku një letërsi e vërtetë e gjen veten në një konkurrencë të pabarabartë me gjithfarë lëtyrash që rëndojnë në tavolinat provizore të Shtëpive Botuese.
Dhe kjo është mënyra më e mirë që i bën shqiptarët të kthejnë kokën e të bëjnë ndonjë blerje, ku më shumë se sa vetë kopertina e librit, shumëkujt i pëlqen qesja me logo e ambalazhit.
-Qepë domate, mollë Korçe, patate Kukësi... grurë flori. Na kanë rënë thonjtë për këtë të shkretë.
-Sa e mban grurin...? Meqë ra llafi.
-Aq sa e mban gjithë pazari... 120.
-Ç'thua mo... nuk të duket si shumë i kripur ky çmim?
Ndërkohë, Panairi nuk bën punën e tij kryesore, atë për të cilën është organizuar ky event: të promovojë letërsinë dhe të nënshkruajë kontrata mes botuesve dhe shkrimtarëve. E për më tej, të angazhohet dhe në marrëdhëniet e përkthimit të letërsisë shqipe në gjuhë të tjera. Çështje kontratash në fund të fundit. Por nëpër panaire, unë nuk kam parë njeri të nënshkruajë kontrata.
Në çdo kënd panairi, gjen drita të ndezura dhe radhë njerëzish, që megjithatë, në shumë raste, më shumë kërkojnë ofertat e librave të preferuar, sesa përballjen me ide të reja. Ku mbeti pra thelbi i këtij eventi? Larg, humbur në një det ofertash e broshurash. Dhe më keq, shkrimtarët e rinj, me pena të forta e ide unike, kanë pak shpresë të dalin mbi sipërfaqen e detit të librave të prodhuar masivisht. Panairi, në vend që të krijojë ura bashkëpunimi mes botuesve dhe shkrimtarëve, më shumë i ngjan një dritareje që reklamon një “trend” të çastit, pa menduar për të nesërmen.
Në këtë panoramë, panairi ndoshta nuk është më vendi për të promovuar letërsinë, por një vend për të shitur librat që sigurojnë fitime të shpejta.
-Kam kaq vjet librar po Shekspir me metër nuk kisha shitur, - shprehej i madhi i humorit Skënder Sallaku në një skeç të estradës së Tiranës, kur një personazh, që interpretohej nga e mirënjohura Mexhide Pici, i kërkonte të blinte libra me qëllim të qartë estetik, ku kapakët e tyre t’i shkonin me ngjyrën e perdeve dhe ato të kolltukëve.
Libri shitet me metër e me kile po deshe. Pavarësisht se lexueshmëria vlen vetëm kur bëhet faqe më faqe. Po ku ta gjesh lexuesin. Blerës po, gjen. Të mbushi qeset tjetri sa të mos i mbajnë më krahët. Dhe ky quhet sukses në tregti.
Po sa kontrata të reja shkrimtar-botues firmosen? Sa autorë të rinj gjenden përkrah botuesve të mëdhenj? Shumë pak ose aspak. Ironikisht, në një panair libri ku pritej të festohej letërsia dhe fuqia e saj për të frymëzuar, më shumë përshëndetet fuqia blerëse sesa ajo krijuese.
Panairi i Librit duket se ka kaluar nga sheshi i artit tek pasarela e rekreativitetit. Qindra njerëz mbushin sallat, po sa prej tyre janë aty për letërsinë? Duket se më shumë janë për argëtim, për një shëtitje të çastit në pedonalen kulturore, ku libri, i vendosur si dekor i bukur, shërben vetëm si sfond për fotografitë e rastit. Syprinat e stendave plot me tituj ofrojnë mundësinë ideale për të bërë një foto me librin që “do donim të lexonim,” ndërsa po aq lehtë harrohet në çantë ose lëshohet në raft.
Njerëzit që mbushin ditët e panairit mundimin më të madh e kanë të gjejnë këndin ku do shkrepin celularin sepse fotoja duhet të jetë e kuruar që të marrë vëmendjen kur postohet në rrjet, gjë e cila të tregon disi më... intelektual. Ose thënë troç të tregon Akademik dhe... pikë.
Kjo është një një prej elementeve, sepse elementi tjetër i intelektualizmit që janë syzet, tanimë i ka thuajse çdo shqiptar, pasi dhe më idioti ka qorruar sytë duke para video në celular. Kështu që këtu është ca e vështirë të ndahet shapi nga sheqeri. Ndaj me syze dhe me një libër në dorë, intelektualizmi bëhet krejtësisht i besueshëm.
-Hajde profesor të të jap një kafe, se mbete tërë ditën me libra në duar.
Ja kështu, duke u treguar si intelektual me shkollë të mesme, - siç thoshte Filipi i Mejremes e që shkurt e quanin Pile, - fiton dhe ndonjë kafe qyl. Se qylin na e pranoka dhe mbreti, thonë, e jo më intelektuali.
Ironikisht, panairi ka filluar të shihet më shumë si një arenë sociale sesa një event kulturor. Shohim njerëz që shkëmbejnë përshëndetje, zënë rrugët mes stendave e ndalen të bëjnë selfie, por sa janë të interesuar të diskutojnë për ndonjë roman të ri, ndonjë përmbledhje poetike të guximshme, ose ndonjë autor që sapo ka dalë në treg? Në vend që të frymëzojë lexuesit për një udhëtim në botën e letërsisë, panairi ngjan më shumë me një aktivitet që përmbush listën e programeve argëtuese, ku libri është thjesht një aksesor për një sfond pak më kulturor.
Shkrimtarët e rinj, që shpresojnë të bëjnë hapa drejt botuesve dhe lexuesve të vërtetë, e gjejnë veten në një skenë ku thirrjet për ulje çmimesh dhe fotografitë zënë më shumë hapësirë se sa rreshtat e librave të tyre.
Nëse ky është realiteti i një panairi libri, atëherë, ndoshta, letërsia ka nevojë për më shumë se një “festë” të tillë. Ka nevojë për lexues të vërtetë e për vëmendje të sinqertë, më shumë se një shëtitje në pedonale dhe më shumë se një foto për të bërë përshtypje.
Madje libri ka nevojë shumë për një promovim që të jetë më pranë vlerave letrare, dhe jo lavdërimeve unikale të tipit: Librin s’e kam lexuar por autori është çun i mirë...
No comments:
Post a Comment