Nga Leonard
Veizi
Ka një qetësi të
rreme që rëndon mbi raftet e pluhurosura. Në dhomën ku librat heshtin, mendimi
ftohet si prush i fikur. Nuk dëgjohet zhurmë hekuri, as kërcitje flake, as
klithmë ndalimi – vetëm heshtje. Dhe kjo është pikërisht mënyra më e rafinuar
për të mbytur një kulturë: jo me zjarr, por me harresë. Jo me dhunë, por me
mospërfillje.
Në këtë realitet
të zbehtë, tingëllon sërish zëri i Ray Bradbury-t, si një kambanë që bie në mes
të një qyteti të përgjumur:
“Nuk ka nevojë të
djegësh libra për të shkatërruar një kulturë. Mjafton t’u thuash njerëzve të
mos i lexojnë.”
Në këtë fjali
lakonike, Bradbury e çmonton me gjakftohtësi iluzionin se kultura zhduket vetëm
nën goditjen e censurës apo dhunës institucionale. Në të vërtetë, më e
rrezikshme se djegia fizike e librave është harrimi i tyre. Harresa është një
zjarr i heshtur që përhapet më thellë dhe zgjat më shumë. Dhe ndryshe nga
censura klasike, që e bën librin më të dëshirueshëm, harresa e bën atë të
padukshëm.
Në Fahrenheit 451,
Bradbury përshkruan një botë të ardhshme distopike ku librat janë të ndaluar
dhe digjen nga “zjarrfikës” të kthyer në roje ideologjikë. Por kjo skenë e
zymtë është në fakt vetëm një metaforë: ajo çka Bradbury i trembej më shumë nuk
ishte thjesht djegia e librave, por zbrazja e mendjes nga përmbajtja,
shndërrimi i qytetarëve në konsumatorë pasivë të spektaklit dhe informacionit
të shpejtë.
Sot, kjo fabul
tingëllon më aktuale se kurrë. Jetojmë në një kohë ku librat nuk digjen më
nëpër sheshe, por thjesht nuk hapen. Nuk përndiqen nga pushteti, por braktisen
nga vetë shoqëria. Nuk ndalohen, por shpërfillen. Dhe kjo shpërfillje nuk ndodh
si pasojë e ndonjë urdhri autoritar. Ajo ndodh me miratimin tonë të heshtur.
Nëse në shekujt e
kaluar duhej një inkuzicion për të djegur librin, sot mjafton një klikim për ta
shmangur. Shkollat nuk janë më vende leximi, por pika grumbullimi të
informacionit të skematizuar. Mediat i zëvendësojnë analizat me tituj
sensacionalë. Rrjetet sociale promovojnë një komunikim të menjëhershëm, por pa
thellësi. Dhe ndërkohë, një brez i tërë rritet pa e përjetuar magjinë e një
faqeje të lexuar me zë në një dhomë të heshtur.
Bradbury nuk ishte
i vetmi që paralajmëroi këtë apati kulturore. George Orwell, në 1984,
parashikonte një shoqëri të shtypur nga një regjim që manipulon gjuhën dhe
historinë për të kontrolluar mendimin. Aldous Huxley, në Brave New World,
përfytyronte një botë ku njerëzit nuk ndalohen të lexojnë, por thjesht nuk kanë
më nevojë për libra sepse janë dehur me argëtim. Në këtë drejtim, Huxley dhe
Bradbury janë më profetikë se Orwell-i: ata parashikuan jo vetëm forcën e
censurës, por edhe fuqinë e indiferencës.
Kultura nuk është
thjesht një koleksion librash në rafte. Ajo është kujtesa e një kombi, vetëdija
e një shoqërie, burimi i mendimit të lirë dhe i shpirtit kritik. Dhe librat
janë enët ku ajo ruhet. Kur këto enë mbeten bosh, sepse askush nuk i hap,
kultura zbrazet dalëngadalë, pa britma, pa revolucion, pa asnjë flakë që të na
zgjojë. Zbrazet në heshtje. Dhe në vend të qytetarisë, vjen nënshtrimi; në vend
të dijes, manipulimi; në vend të fjalës, slogani.
Prandaj
paralajmërimi i Bradbury-t duhet të lexohet si një thirrje: nëse dëshiron të
mbrosh kulturën tënde, mos e kërko vetëm në monumente, në simbole, në fjalime
patriotike. Kërkoje në faqe libri. Në një roman. Në një poezi. Në një ese. Në
një faqe të nënvizuar me dorë.
Sepse përballë
harresës, leximi është akti më i thjeshtë dhe më revolucionar. Ai është zjarr
që nuk shkatërron, por ndriçon. Dhe siç thoshte vetë Bradbury:
“Ti nuk e ke
jetuar ditën nëse nuk ke lexuar diçka të mirë.”
No comments:
Post a Comment