Flitet për Luftë Globale, por atë që ta bën natyra, s’ta bën kush

Nga 

Leonard Veizi

 

Lufta është një makth i krijuar nga njeriu, por përballë fuqisë së natyrës, edhe armët e shkatërrimit në masë duken të pafuqishme. Ndërsa njerëzit vazhdojnë të përplasen për territore, ideologji dhe pushtet, natyra godet në mënyrë të papritur, brutale dhe pa dallim.

"O Zot, mbaj dorën!" – kjo është thirrja njerëzore në të tilla raste. Sepse kur një fuqi e tillë vihet në veprim, askush nuk ka fuqi ta ndalë... përveç Tij.

Në Mianmar, në vetëm 30 sekonda, një tërmet mendohet se ka marrë jetën e të paktën 10 njerëzve. 30 sekonda—sa një frymëmarrje, sa një mendim i shpejtë—ishin të mjaftueshme për të shkatërruar shtëpi dhe për të lënë familje të tëra në mëshirë të fatit. Një tërmet nuk njeh kufij, nuk zgjedh armiq dhe aleatë. Ai godet të pasur e të varfër njësoj. Një katastrofë natyrore është një kujtesë brutale se sa të vegjël jemi përpara natyrës, pavarësisht fuqisë së armëve që zotërojmë.

Dhe megjithatë, ndërsa dhimbja nga këto tragjedi mbetet e freskët, bota vazhdon të flasë për luftë. Konflikte të reja shpërthejnë, tensionet rriten dhe njerëzimi përgatitet të shkaktojë shkatërrime edhe më të mëdha, sikur mësimet e së kaluarës dhe paralajmërimet e natyrës të mos kenë vlerë.

"O Zot, mbaj dorën!"

Mund të jetë një thirrje fataliste, por askush nuk të akuzon për fatalizëm. Për më tepër, ne shqiptarët e kemi provuar mirë fuqinë e tërmetit. Tërmeti i nëntorit 2019 në Shqipëri la pas 51 viktima dhe mijëra të pastrehë. Po atë natë, edhe ne e kemi shqiptuar këtë thirrje me zemër të thyer.

Në një botë ku një tërmet mund të bëjë dëme sa një bombë atomike brenda sekondave, pse vazhdojmë të zgjedhim luftën si armikun tonë kryesor? Kur natyra na tregon sa e brishtë është jeta, pse nuk përpiqemi ta mbrojmë atë, në vend që ta shkatërrojmë me duart tona?

Lufta është një zgjedhje. Por tërmetet, cunamet, uraganet—janë të pashmangshme. Dhe ndoshta, në vend që të flasim për luftë, duhet të mësojmë të jetojmë në paqe, duke e pranuar se sfidat më të mëdha nuk vijnë nga armët, por nga vetë planeti që na mban gjallë.

Lufta është një nga tragjeditë më të mëdha të njerëzimit—një makth i krijuar nga vetë dora e njeriut. Një zgjedhje e dhimbshme, e cila shkakton shkatërrim, humbje jete dhe vuajtje të pafundme.

Gjatë historisë, njeriu ka luftuar për pushtet, territor, ideologji dhe pasuri. Por a ka fituar vërtet ndonjëherë? Çdo luftë lë pas plagë të pashlyeshme, gjenerata të tëra që rriten mes frikës dhe urrejtjes. Nga Lufta e Dytë Botërore te konfliktet e sotme në Lindjen e Mesme dhe Ukrainë, pasojat janë gjithmonë të njëjta: humbje jete dhe shkatërrim.

Por krahasimisht me një fatkeqësi natyrore si tërmeti, Lufta nuk është e pashmangshme. Ajo mund të parandalohet, ashtu siç mund të ndërtohen ura bashkëpunimi në vend të mureve ndarëse.

Kur një tërmet i fuqishëm goditi Turqinë dhe Sirinë muaj më parë, mbi 50,000 njerëz humbën jetën. Edhe atëherë, 30 sekonda ishin të papërfillshme, por u bënë tepër të çmuara.

"O Zot, mbaj dorën!"

Familje të tëra u shuan brenda atyre sekondave. Fëmijë mbetën jetimë, qytete të tëra u kthyen në gërmadha. Ishte një tragjedi që tronditi botën, por shumë shpejt u harrua, sepse njerëzit vazhdojnë të flasin për luftë. Dhe si për ironi, pikërisht në atë rajon, në kufirin e Turqisë, Siri dhe Irakut, vazhdon një tjetër luftë—ajo mes popujve, mes forcave ushtarake dhe interesave politike. Për më tepër, në Gaza, lufta është bërë mollë sherri, dhe ky sherr nuk ka ndër mend të ndalet.

A nuk është kjo më shumë se një luftë? A nuk janë viktimat e një tërmeti po aq të pafajshme sa ato të bombave dhe plumbave? A nuk është dhembja e një nëne që humb fëmijën e saj në rrënoja e njëjtë me atë të një nëne në mes të një bombardimi?

Në një botë ku teknologjia ka avancuar dhe njohuria është më e përhapur se kurrë, duhet të mësojmë se fuqia e vërtetë nuk qëndron tek armët, por tek paqja. Nëse lufta është një makth, atëherë zgjedhja për paqen është zgjimi nga ky makth.

Por jo. Njeriu është kokëfortë. Ai nuk e ka natyrën armik, sepse nuk mund ta luftojë. Ai zgjedh të shpikë armiq të tjerë—ata të së njëjtës racë. Zgjedh të ndërtojë kufij, të krijojë armë dhe të shkaktojë shkatërrim vetë, sikur katastrofat natyrore të mos mjaftonin. Në vend që të mësojmë nga dhimbja, ne e shumëfishojmë atë me duart tona.

Natyra na ka treguar se sa të pafuqishëm jemi përballë saj. Por ndryshe nga tërmetet dhe cunamet, luftërat janë të parandalueshme. Tërmetet ndodhin pa paralajmërim, ndërsa lufta është një zgjedhje. Njeriu zgjedh të luftojë, zgjedh të vrasë, zgjedh të shkatërrojë. Dhe ky është faji më i madh i njerëzimit.

Ndoshta ka ardhur koha të mësojmë se armiku nuk është një komb tjetër, një ideologji tjetër, një territor tjetër. Armiku është vetë egoizmi ynë. Sepse, në fund, një tërmet nuk pyet për politikë, fe apo kombësi. Ai merr jetë njësoj.

Dhe ndoshta, në vend që të përgatitemi për luftë, duhet të përgatitemi për të mbijetuar. Të bashkohemi, e jo të përçahemi. Të ndërtojmë, e jo të shkatërrojmë.

Përndryshe, historia do të përsëritet. Dhe herën tjetër, ndoshta nuk do të mbetet më askush për ta treguar atë.

Klithma për Luftë Globale në heshtje, ashtu si mosbesimi që Hitleri do niste Luftën e Dytë

Nga 

Leonard Veizi

 

Lufta po afrohet. Kjo nuk është më një teori konspirative apo një alarm i kotë; është një realitet i mbështetur nga paralajmërimet zyrtare. Bashkimi Evropian ka bërë thirrje për masa emergjente, duke këshilluar qytetarët që të sigurojnë furnizime bazë për të paktën 72 orë në raste urgjente.

Por çfarë ndodh pas 72 orësh?

Kjo është një pyetje që mbetet e hapur dhe e frikshme.

Sipas strategjisë evropiane, përgatitja për kriza është një domosdoshmëri, duke marrë parasysh sfidat e ndërlikuara si fatkeqësitë natyrore, luftërat dhe krizat gjeopolitike.

Por Lufta sikur nuk duket në horizont. Për fatkeqësi natyrore, ndoshta. Se ato janë të papritura dhe shumë shpesh të ta parashikuara.

Megjithatë, jeta vazhdon normalisht. Njerëzit shkojnë në punë, baret dhe restorantet janë të mbushura, rinia argëtohet me muzikë, alkool dhe ekstazi, ndërsa qindra emigrantë ende përpiqen të arrijnë në Evropë për një jetë më të mirë.

A duket situatë praglufte kjo?

 

Historia

Në pamje të parë, askush nuk duket i shqetësuar. Por historia na ka treguar se ky është shpesh preludi i një katastrofe.

Para Luftës së Dytë Botërore, shumë mendonin se Hitleri nuk do të guxonte të niste një konflikt global. Edhe pse Gjermania po armatosej me shpejtësi, diplomacia e kohës besonte se situata mund të zgjidhej paqësisht. Kur Hitleri pushtoi Poloninë në 1939, ende kishte shpresë se lufta do të ishte e kufizuar. Por ajo që ndodhi më pas ishte një “Blitzkrieg” – një luftë rrufe që përfshiu të gjithë Evropën dhe më tej.

Sot, situata botërore ka ngjashmëri shqetësuese me atë periudhë. Lufta në Ukrainë, tensionet në Lindjen e Mesme dhe rritja e garës së armatimeve në Paqësor po krijojnë një skenar të rrezikshëm. Si atëherë, shumë njerëz mendojnë se një luftë botërore është e pamundur, se ekonomia globale nuk do ta lejojë një konflikt shkatërrues dhe se armët bërthamore janë një pengesë e sigurt për një Luftë të Tretë Botërore.

Por a është vërtet kështu?

 

Kriza

Lufta në Ukrainë ka shërbyer si një katalizator për përshkallëzimin e tensioneve ndërkombëtare. Rusia është e vendosur të mos tërhiqet, NATO dhe BE po rrisin mbështetjen e tyre ushtarake për Kievin, ndërsa Kina dhe SHBA përplasen për Tajvanin. Paralelisht, Lindja e Mesme vazhdon të jetë një vatër konflikti, me përplasje që mund të përhapen në të gjithë rajonin.

BE nuk bën paralajmërime pa arsye. Kur një organizatë kaq e madhe dhe e kujdesshme bën thirrje për përgatitje emergjente, kjo nënkupton që rreziku është real. Mjafton një incident i vogël – një gabim në një kufi, një dron që godet objektivin e gabuar, një vendim impulsiv nga një lider botëror – dhe spirale e luftës mund të nisë në mënyrë të pakthyeshme.

Historia na ka mësuar se konfliktet e mëdha shpesh nisin si përplasje rajonale, të cilat gradualisht përfshijnë fuqi të tjera. Lufta e Parë Botërore filloi me një atentat në Ballkan, ndërsa Lufta e Dytë u ndez nga tensionet në Evropë që u shtrinë globalisht.

A ka një rrugëdalje?

 

Negociatat

Ndërsa tensionet globale rriten, pyetja mbetet: a mund të ndalet kjo rrjedhë para se të jetë tepër vonë? Historia na ka treguar se diplomacia mund të shmangë katastrofat, por gjithashtu na ka mësuar se llogaritjet e gabuara mund të çojnë në konflikte të mëdha.

Së fundmi, presidenti amerikan Donald Trump ka intensifikuar përpjekjet diplomatike për t'i dhënë fund luftës në Ukrainë. Ai ka zhvilluar biseda telefonike me presidentin rus Vladimir Putin, duke u përpjekur të negociojë një armëpushim 30-ditor si hap fillestar drejt paqes. Megjithëse Putin ka shprehur gatishmëri për bisedime, ai ka vendosur disa kushte, duke përfshirë ndalimin e ndihmës ushtarake dhe inteligjencës për Ukrainën.

Në Lindjen e Mesme, Trump ka mbështetur strategjinë e kryeministrit izraelit Benjamin Netanyahu ndaj Hamasit në Gaza, duke përfshirë masa të ashpra që kanë shkaktuar viktima të shumta civile. Kjo qasje ka ngritur shqetësime mbi ndikimin e saj në stabilitetin rajonal dhe të drejtat e palestinezëve.

Megjithatë, shpresa ende ekziston. A do të kenë udhëheqësit botërorë mençurinë për të ndalur këtë rrugë të rrezikshme? Apo do të përsërisim gabimet e së kaluarës?

Historia është në duart tona – për momentin.

Frika ndaj kancerit, një ankth modern me pasoja arkaike

Nga 

Leonard Veizi

 

Sot, më shumë se kurrë, njerëzit jetojnë me një ndjenjë të përhershme ankthi e një pyetje të pashprehur: Kur do të vijë radha ime? Nuk është fjala për armët e shkatërrimit në masë që mund të përdoren nëse nis një Luftë Globale. Është fjala për një armik shumë më të madh se një drejtues shteti që mban gishtin tregues mbi pulsantin e kuq që lëshon raketën bërthamore.

Në labirintin e jetës moderne, kjo fantazmë qëndron mbi të gjithë ne, një diagnozë që pëshpëritet në dhomat e pritjes, me dridhje zëri. Është fjala për kancerin, këtë armik të pamëshirshëm të jetës njerëzore. Dikur një mallkim i rrallë, tani ai hedh hijen e tij mbi miliona jetë njerëzore.

Vërtet jetojmë në një epokë ku teknologjia dhe njohuritë mjekësore po përparojnë me hapa të mëdhenj, por, paradoksalisht edhe frika për jetën tonë po shtohet. Kanceri është shndërruar në një nga sëmundjet më të frikshme të kohëve moderne, duke u bërë një burim i vazhdueshëm ankthi. Për disa, kjo frikë është aq e pranishme sa jeta e tyre shndërrohet në një lojë paranoje, ku çdo simptomë e vogël mund të perceptohet si një paralajmërim i tmerrshëm.

Prej kohësh ka lindur shprehja: Kanceri është bërë si gripi. Por a po e minimizojmë kaq shumë këtë sëmundje, apo thjesht po pranojmë realitetin e masivitetit të saj?

Kjo frikë kolektive përforcohet nga bisedat e përditshme, nga historitë e të njohurve dhe nga informacioni që përhapet me shpejtësi përmes mediave. Çdo rast i ri i diagnostikuar, çdo histori humbjeje nga kjo sëmundje, na bën të ndjejmë se jemi një hap më afër këtij rreziku.

Kanceri është bërë si gripi???

Por a është kanceri një pandemi?

Pyetja mund të marrë përgjigje, sidomos kur njihesh me të dhënat statistikore të cilat thonë se kanceri mbetet një nga shkaqet kryesore të vdekjeve në mbarë botën. Sipas të dhënave të Organizatës Botërore të Shëndetësisë, rreth 9.6 milionë njerëz humbin jetën çdo vit si pasojë e kësaj sëmundjeje, duke përfaqësuar afërsisht 13% të të gjitha vdekjeve globale. ​

Në romanin e tij “Dimri i Vetmisë së Madhe”, Ismail Kadare përshkruan vizitën e Xhemal Strugës, shoqëruar nga djali i madh, Besniku, tek onkologu: “Vizita po vazhdonte vërtetë gjatë. Besniku qëndroi përsëri përballë gazetës së murit. Rubrika - kanceri nëpër botë. Ç'është nevoja që revistat dhe gazetat e murit të mbushen me kuriozitete të tilla? Gjashtë milion të sëmurë nga kanceri në vit. Ah, lajm i bukur fort për njerëzit. Mund të jetonin edhe pa këtë njohuri kulturale. Besniku ndezi cigaren me nervozizëm”.

Meqenëse romani flet për vitin 1960, kjo do të thotë se asokohe kjo ishte një statistikë botërore, 6 milionë të prekut në vit. Sot kemi rreth 10 milionë të vdekur në vit. Padyshim popullsia është shtuar së tepërmi, por numri i të prekurve shumë më tepër.

Në Shqipëri, sëmundjet tumorale janë shkaktari i dytë i vdekjeve. Në vend të parë vazhdon të jetë mbreti ende i pashkurorëzuar: sëmundjet kardiovaskulare. Këto statistika theksojnë rëndësinë e ndërgjegjësimit, diagnostikimit të hershëm dhe trajtimit efektiv të kancerit për të reduktuar ndikimin e tij në shëndetin publik.

Të paktën të bëjmë atë që kemi në dorë.

Sepse, gjithsesi, shkenca ka bërë përparime të konsiderueshme në luftën kundër kancerit, duke sjellë risi dhe qasje të reja si në diagnostikim ashtu dhe në trajtimin e saj. Këto zhvillime tregojnë se shkenca po përparon në mënyrë të vazhdueshme drejt gjetjes së trajtimeve më efektive dhe, potencialisht, një kure përfundimtare për kancerin.

Por përsëri jemi larg mposhtjes totale. Dhe deri sa të gjendet një kurë përfundimtare, ne të gjithë mbetemi viktima të supozuara të armikut tonë më të madh.

Frika ndaj kancerit buron pjesërisht nga fakti se, pavarësisht përparimeve teknologjike dhe shkencore, ende ka shumë aspekte të tij që nuk i kuptojmë plotësisht dhe nuk mund t’i parandalojmë. Kjo na bën të ndihemi të pafuqishëm përballë diçkaje që mund të na ndodhë në çdo çast. Njerëzit përpiqen të ndjekin një stil jetese të shëndetshëm, të bëjnë kontrolle të rregullta mjekësore, por ankthi nuk largohet plotësisht.

Në njëfarë mënyre, mund të thuhet se po përjetojmë një pandemi të frikës ndaj kancerit, njësoj siç përjetuam pandeminë e COVID-19 disa vite më parë. Industria ushqimore e mbushur me substanca të panjohura, jeta sedentare dhe ndotja e mjedisit kontribuojnë në perceptimin se jemi të ekspozuar ndaj një kërcënimi të vazhdueshëm.

Është kanceri, ky armik i padukshëm.

Dikur, shumë njerëz vdisnin nga kanceri pa e ditur as vetë diagnozën. Ndërgjegjësimi nuk ishte kaq i zhvilluar dhe rastet mbeteshin të padokumentuara. Sot, për shkak të përparimit të mjekësisë dhe diagnostikimit të hershëm, numri i rasteve të njohura është më i lartë, duke krijuar idenë se sëmundja është më e përhapur se më parë.

Jetojmë me frikë. Kanceri është më keq se lufta.

Frika e përhershme për shëndetin ndikon në mënyrë të drejtpërdrejtë në produktivitetin, pasionin dhe krijimtarinë tonë. Ankthi na mbush mendjen me pasiguri dhe e bën të vështirë përqendrimin në synimet dhe projektet personale. Kur frika kontrollon jetën tonë, ajo na pengon të shijojmë çastet e lumturisë.

Jeta jonë duket se është kthyer në një proces të pandërprerë testesh, vizitash mjekësore dhe analizash. Dikur, njerëzit shkonin tek mjeku vetëm kur kishin simptoma serioze; sot, kontrollet e vazhdueshme janë bërë pjesë e përditshmërisë. Kjo qasje krijon një paradoks: sa më shumë përpiqemi të garantojmë shëndetin me teste, aq më shumë rritet frika jonë.

Ti del nga vizita diagnostikuese gjithë shënd e verë, sepse mjeku të garanton se je i pastër e asgjë nuk të rrezikon. Por sapo kapërcen pragun, pyetja lind vetvetiu. Çfarë do të ndodhë deri vizitën e ardhshme? A do jem i kërcënuar? Dhe kjo nuk të le të qetë të bësh jetën tënde.

Një përqasje e shëndetshme ndaj kësaj frike është të pranojmë pasigurinë si një pjesë të natyrshme të jetës. Gjithsesi, kujdesi ndaj shëndetit duhet të jetë i ekuilibruar dhe i mençur, pa lejuar që ankthi të na dominojë mendjen. Përqendrimi tek e tashmja, mbajtja e një stili jetese të qëndrueshëm dhe ndërtimi i momenteve me vlerë janë strategjitë më të mira për të përballuar ankthin modern të sëmundjeve.

Shuhet Val Kilmer, Morisoni i Dytë

Nga 

Leonard Veizi

 

Një nga figurat më enigmatike të kinemasë, Val Kilmer, i ka dhënë lamtumirën botës duke lënë pas një trashëgimi të pavdekshme. Për shumëkënd, ai do të mbetet i njohur si piloti i "Top Gun" apo Batman-i i vetëm i një epoke. Por për një kategori të caktuar artdashësish, ai do të jetë gjithnjë Xhim Morisoni i dytë. Jo vetëm për ngjashmërinë fizike dhe interpretimin e tij në filmin biografik të Oliver Stounit, “Doors” apo "Dyert" – një prodhim i vitit 1991 – por edhe për shpirtin rebel, përzierjen mes gjenialitetit dhe dhimbjes, mes suksesit dhe vetmisë...

 

...Jeta e Val Kilmerit ishte po aq komplekse dhe interesante sa karriera e tij në kinema. Ai ishte një artist që jetoi me intensitet dhe shpesh mbante një profil misterioz, duke u larguar nga skenat e zakonshme të Hollivudit. Val Kilmer lindi më 31 dhjetor 1959 në Los Anxhelos, Kaliforni. Ai përjetoi një humbje të madhe që në moshë të re: vëllai i tij i madh, Uezli, vdiq tragjikisht kur Val ishte vetëm 17 vjeç. Kjo humbje e ndikoi thellësisht dhe e drejtoi atë drejt artit dhe introspeksionit.

Kilmer ka pasur disa lidhje të njohura me figura të famshme të Hollivudit. Ai ishte i martuar me Xhoan Ualëin, një aktore britanike me të cilën luajti në filmin "Uilou", në vitin1988. Ata u ndanë në 1996 dhe kishin dy fëmijë së bashku. Ai gjithashtu ka qenë i lidhur me emra të njohur si Sher, Sindi Krouford dhe Anxhelina Xholi. Në autobiografinë e tij "Jam Hakëlberri yt", ai pranoi se Sher ishte një nga njerëzit më të afërt me të gjatë betejës së tij me kancerin.

 

Val dhe Xhim

Në interpretimin e tij të ikonës së rokut, Kilmer nuk e luajti Morisonin – ai e përjetoi atë. Val Kilmer e realizoi figurën e Xhim Morisonit në filmin "Doors" me një dedikim ekstrem dhe një metodë tërësisht transformuese. Gjatë xhirimeve, ai u zhyt aq thellë në rol saqë miqtë e tij nisën të shqetësoheshin për shëndetin e tij mendor. Diktimi i fjalëve, lëvizjet, qëndrimi, madje edhe kënga – të gjitha u bënë një me trupin dhe shpirtin e tij.

Në filmin “The Doors” Val Kilmer interpreton disa nga vargjet më të fuqishme të Xhim Morrisonit, të cilat përshkruajnë natyrën e tij të trazuar, shpirtin poetik dhe filozofinë e jetës.

 

"Anuloni abonimin tim për ringjalljen

Dërgojini kredencialet e mia në dhomën e paraburgimit

Kam disa miq brenda..."

 

Kilmer studioi me imtësi lëvizjet, qëndrimin dhe sjelljet e Morisonit në skenë. Ai shikoi qindra orë materiale arkivore për të përvetësuar mënyrën se si Morison këndonte, ecte dhe sillej. Ai kaloi muaj të tërë duke mësuar të imitojë zër-in e Morisonit deri në perfeksion. Në fakt, në shumicën e këngëve të filmit, është vetë Kilmer që këndon dhe shumë nga ish-anëtarët e "Doors" nuk mund ta dallonin ndryshimin mes zër-it të tij dhe atij të Morisonit.

Për t’u futur plotësisht në mendjen e Xhim Morisonit, Kilmer lexoi të gjitha poezitë dhe shënimet e tij, si dhe u njoh me filozofitë dhe shkrimtarët që kishin ndikuar tek ai, si Fridrih Niçe dhe Uilliam Blejk. Ai jetoi për një periudhë si Morison, duke e imituar mënyrën e tij të të jetuarit – duke shkuar në të njëjtat vende ku këngëtari kalonte kohën, duke dëgjuar të njëjtën muzikë dhe duke u shoqëruar me njerëz që e kishin njohur atë.

 

"Ky është fundi, shoku im i bukur

Ky është fundi, shoku im i vetëm, fundi..."

 

E interpretuar në film nga Val Kilmer kjo këngë e fuqishme e kënduar nga Morison përçon një ndjenjë të pashmangshme të përfundimit dhe vdekjes.

 

Epilogu

Por siç ndodh shpesh me artistët që digjen nga brenda, edhe Kilmer u përball me demonët e tij. Kanceri i fytit ia mori zër-in, por nuk ia rrëmbeu shpirtin luftarak. Në vitin 2015, Kilmer u diagnostikua me kancer të fytit, dhe pas trajtimeve të gjata, përshirë kimioterap-inë dhe një trakeotomi, ai humbi pothuajse plotësisht aftësinë për të folur. Pavarësisht kësaj, ai nuk hoqi dorë nga arti dhe komunikimi. Ai përdori teknologji për të sintetizuar zër-in e tij dhe vazhdoi të shkruante dhe të merrte pjesë në projekte filmike, si dokumentari "Val" i vitit 2021, i cili tregon jetën e tij nga një këndvështrim shumë personal.

Dokumentari "Val" na e tregoi atë ashtu siç ishte: një njeri që nuk hoqi dorë nga arti, një burrë që, edhe pa zë, kishte ende diçka për të thënë. Ai largohet duke lënë pas jo vetëm role të paharrueshme, por edhe një imazh që do të mbetet gjithmonë i ngulitur në kujtesën kolektive: ai i një Morisoni të rilindur, një zjarri që ndriçoi fort dhe u shua shumë shpejt.

 

"Vdekja na bën të gjithë engjëj

Dhe na jep krahë

Aty ku kishim supe

Të lëmuara si kthetra korbi."

 

Dhe këto vargje nga filmi “Doors” të interpretuara nga Val Kilmer janë një reflektim i thellë mbi vdekjen dhe transformimin shpirtëror.

Val Kilmer nuk ishte thjesht një aktor. Ai ishte një legjendë. Dhe legjendat nuk vdesin kurrë.

“Njeriu Vitruvian” – Simboli i përsosmërisë sipas Leonardo da Vinçit

 

 

Nga Leonard Veizi

 

Leonardo da Vinçi është një nga figurat më të shquara të Epokës së Rilindjes, një gjeni shumëdimensional që spikati si piktor, skulptor, arkitekt dhe inxhinier. Mes veprave të tij të famshme, “Njeriu Vitruvian” është kthyer në një simbol universal të harmonisë dhe përmasave ideale të trupit njerëzor.

 

...Arti dhe shkenca shpesh janë parë si fusha të ndara, por Leonardo i ndërthuri ato në mënyrë të përsosur. Vizatimi i tij, i realizuar rreth vitit 1490, nuk është thjesht një skicë anatomike, por një manifest filozofik mbi marrëdhënien mes njeriut dhe kozmosit. Duke u mbështetur në teoritë e arkitektit romak Vitruvius, Leonardo e përdori këtë vepër për të shprehur idenë e ekzistencës së një rendi të përsosur në natyrë dhe në qenien njerëzore.

 

Analiza

Nuk ka asgjë të re për të analizuar në veprën e Leonardo Da Vinccit, pasi ajo është bërë me qindra herë tashmë. Por vepra e tij nuk mund të mbetet pa ardhur në vëmendjen e gjithkujt. Ndaj shkrimi më poshtë mbështetet nga materiale publike përgjithësisht huazuar nga enciklopeditë botërore.

 “Njeriu Vitruvian” paraqet një figurë mashkullore në dy pozicione të mbivendosura: një brenda një katrori dhe tjetra brenda një rrethi. Këto dy forma gjeometrike mbartin domethënie të thellë:

Rrethi simbolizon infinitin, hyjnoren dhe lidhjen e njeriut me kozmosin.

Katrori përfaqëson realitetin tokësor, racionalen dhe përmasat konkrete të ekzistencës njerëzore.

Leonardo kaloi muaj të tërë duke studiuar dhe matur trupin e njeriut për të përcaktuar raportet e tij ideale. Edhe pse ai u bazua te Vitruvius, kërkimet e tij shkuan më tej, duke e përmirësuar dhe sfiduar traditën klasike. Vizatimi i tij paraqet një njeri me duart dhe këmbët e shtrira, duke prekur kufijtë e rrethit dhe të katrorit, ndërkohë që kërthiza vendoset si qendra gjeometrike e rrethit dhe një tjetër pikë qendrore vendoset në zonën mbi organet gjenitale për katrorin. Kjo ndarje simbolike tregon lidhjen mes trupit njerëzor dhe parimeve të arkitekturës.

Thuhet se Leonardo kreu hulumtimin e tij mbi përmasat e trupit të njeriut, duke kaluar muaj duke matur një numër të rinjsh. Shënimet e tij sipër dhe poshtë vizatimit të Njeriut Vitruvian paraqesin matje trupore që ai ia atribuoi Vitruvit. Matjet janë në fakt kryesisht gjetjet e vetë Leonardos. Kërkimet e tij e lejuan atë të shkëputej nga matjet e Vitruvit dhe përshkrimet e tjera të përmasave njerëzore.

 

Matematika

“Njeriu Vitruvian” sintetizon parime të rëndësishme të Rilindjes, si humanizmi, gjeometria, anatomia dhe arti. Për Leonardon dhe mendimtarët e kohës, trupi i njeriut përfaqësonte një mikrokozmos të universit – një ide që shfaqet edhe në arkitekturë, ku ndërtesat e bukura dhe të qëndrueshme bazohen në proporcione të harmonizuara me trupin e njeriut.

Një nga aspektet më të rëndësishme të vizatimit është përfshirja e seksionit të artë (Φ ≈ 1.618), një raport matematikor i pranishëm në natyrë dhe art. Leonardo e përdori këtë për të theksuar se ekziston një rend natyror i lindur në çdo aspekt të jetës.

 

Mesazhi

Përmes këtij vizatimi, Leonardo da Vinçi dëshironte të përçonte disa ide thelbësore:

Njeriu si qendra e universit – një koncept humanist që theksonte rëndësinë e njeriut si modeli i harmonisë dhe ekuilibrit natyror.

Lidhja mes shkencës dhe artit – për Leonardon, studimi i trupit njerëzor ishte një formë arti dhe një mënyrë për të kuptuar ligjet e natyrës.

Proporcioni i artë dhe estetika universale – vizatimi tregon se harmonia matematikore është një element thelbësor i jetës dhe krijimit artistik.

 

Trashëgimia

“Njeriu Vitruvian” nuk është thjesht një vizatim, por një manifest i filozofisë së Leonardos mbi jetën, natyrën dhe artin. Ai mbetet një simbol i përhershëm i potencialit njerëzor për të kuptuar dhe për të ndërtuar një botë të bazuar në harmoninë natyrore.

Sot, kjo vepër është ruajtur në Galeritë e Akademisë së Venecias, edhe pse ekspozohet rrallë për shkak të brishtësisë së saj. Në vitin 2019, ajo u huazua përkohësisht në Muzeun e Luvrit për një ekspozitë madhështore që shënoi 500-vjetorin e vdekjes së Leonardos.

Pavarësisht shekujve që kanë kaluar, mesazhi i “Njeriut Vitruvian” vazhdon të frymëzojë artistë, shkencëtarë dhe filozofë, duke dëshmuar se gjenialiteti i Leonardos është i pavdekshëm.

Anunnakët dhe Nibiru, çfarë fshihej pas pllakave sumere që zbërtheu Zekaria Siçin

 

Planeti 12

 

Nga Leonard Veizi

 

Vite më parë, kur u njoha me librin “Planetin 12”, u habita, u shokova dhe u zhgënjeva po aq. A mund të ishin të vërteta ato që thuheshin aty? A është njeriu prodhim i rastësisë natyrore, i një qenie inteligjente që ne e zuajmë “Zot”dhe që mund të jetë vetëm një frymë, apo i një tjetër qenie inteligjente, por që është një humanoid jashtëtokësor? Kemi njohur njeriun sipas evoluimit garvinian, njeriun që Zoti e bëri nga balta e rëra, por një version i ri na jep një tjetër njeri, atë të prodhuar gjenetikisht në një epruvetë. Dhe të gjitha këto janë të përmbledhurat tek “Planeti 12? Nuk flitet për veprën e një amatori që shpërfillet shpejt, por për një kërkues e shkencëtar që ka lënë jo pak gjurmë te tezën e tij...

 

Zekaria Siçin - Zecharia Sitchin - ishte një autor dhe studiues që propozoi një teori të diskutueshme mbi origjinën e njerëzimit, të bazuar në interpretimet e tij të pllakave të lashta sumere. Librat e Siçin janë shitur në miliona kopje në mbarë botën dhe janë botuar në më shumë se 25 gjuhë, duke u bërë shumë ndikues. Në librin e tij “The 12th Planet” apo siç vjen në shqip “Planeti 12”, i botuar në vitin 1976, dhe 6-të veprat e tjera të mëpasme, pjesë e serisë “Earth Chronicles” apo “Kronikat e Tokës”, ai argumenton se Anunnakët janë qenie jashtëtokësore. Siçin pretendonte se perënditë sumere të quajtura Anunnaki nuk ishin qenie mitologjike, por jashtëtokësorë të avancuar nga një planet i quajtur Nibiru.

 

Modifikimi gjenetik

Sipas tij, Nibiru është një planet i paidentifikuar ende nga astronomia moderne, i cili ndjek një orbitë të zgjatur eliptike dhe i afrohet Tokës çdo 3,600 vjet. Ai sugjeroi se Anunnakët erdhën në Tokë rreth 450,000 vjet më parë në kërkim të arit, një element që u duhej për të stabilizuar atmosferën e planetit të tyre. Nibiru përballej me një krizë atmosferike – një humbje të shtresës mbrojtëse, që mund të rregullohej duke shpërndarë grimca ari në atmosferë për të reflektuar rrezatimin diellor dhe për të ruajtur temperaturën. Kjo është një ide spekulative, por ka një bazë të vogël shkencore, pasi grimcat e arit përdoren në teknologjinë moderne për mbrojtje termike, si në satelitë dhe astronautikë.

Siçin argumentonte se shumë mite të lashta, përfshirë ato të Biblës, janë interpretime të gabuara ose të fshehura të kësaj historie të vërtetë. Ai sugjeroi se përmbytja e madhe dhe figura si Noeu – Ziusudra në mitologjinë sumere – ishin pjesë e një historie reale që përfshinte ndërhyrjen e Anunnakëve.

Në “Planeti 12”, Siçin përshkruan sesi Enki, një nga udhëheqësit e Anunnakëve, ishte përgjegjës për krijimin e njeriut përmes manipulimit gjenetik. Anunnakët krijuan njerëzit duke manipuluar gjenetikisht hominidët e hershëm për të krijuar një specie të aftë për të punuar në minierat e arit. Enki dhe një gjenetiste Anunnake, e quajtur Ninhursag, supozohet se kombinuan ADN-në e tyre me atë të hominidëve të hershëm për të krijuar Homo sapiens-in si një forcë punëtore për minierat e arit. Ndërsa Enki shihej si një figurë më e dhembshur, që ndihmoi njerëzimin, Enlili, vëllai i tij dhe një tjetër udhëheqës i Anunnakëve, ishte më autoritar dhe i pakënaqur me ekzistencën e njerëzve. Kjo ndarje midis dy vëllezërve shpesh interpretohet si një konflikt mitologjik që shfaqet edhe në tekste të tjera fetare dhe mitologjike.

 

Përplasjet

Teoria e Siçin është kundërshtuar ashpër nga historianët, arkeologët dhe shkencëtarët, të cilët argumentojnë se përkthimet dhe interpretimet e tij janë të gabuara dhe se nuk ka prova astronomike apo arkeologjike që mbështesin ekzistencën e Nibiru ose ndërhyrjen jashtëtokësore në evolucionin e njerëzimit.

Një nga pikat më të debatueshme të teorisë së Sitchin është orbita e Planetit 12. Nëse Nibiru ka një orbitë jashtëzakonisht të gjatë, që e çon larg Diellit për mijëra vjet, atëherë lindin disa pyetje të mëdha: Si mund të mbështesë jetën? Planetët që janë kaq larg nga Dielli nuk marrin mjaftueshëm rrezatim për të ruajtur një temperaturë të përshtatshme për jetën. Në zonat e ftohta të sistemit diellor, uji do të ishte i ngrirë, dhe atmosfera e një planeti të tillë do të shpërbëhej me kalimin e kohës.

Disa teoricienë të teorisë së Nibiru kanë spekuluar se ai mund të jetë një planet me një bërthamë shumë aktive, që gjeneron vetë nxehtësi të brendshme, ndoshta nëpërmjet aktivitetit vullkanik ose shpërbërjes radioaktive. Një tjetër teori thotë se mund të jetë një "xhuxh kafe" (një yll i dështuar), që prodhon njëfarë nxehtësie të vetën, por kjo nuk mbështetet nga astronomia moderne. Një planet i tillë do të kishte një ndikim të madh gravitacional mbi planetët e tjerë të sistemit tonë, por deri tani nuk ka prova të tilla astronomike. NASA dhe astronomët nuk kanë gjetur ndonjë objekt që të ketë një orbitë të tillë apo të ndikojë ndjeshëm sistemin tonë diellor.

Në librin e tij, Sitchin nuk ofron një shpjegim shkencor të detajuar për këto pyetje, por mbështetet te përkthimet e tij të teksteve sumere dhe besimi se Anunnakët kishin teknologji shumë të avancuar që u lejonte të mbijetonin. Kjo pjesë mbetet një nga aspektet më skeptike të teorisë së tij.

 

Hipotezat

Një pyetje e madhe është si mund ta transportonin një material kaq të rëndë përmes hapësirës? Disa mundësi që sugjerohen në teori janë: anije të mëdha transporti. Siçin përmend "qarin e zjarrit" në tekstet sumere, që mund të jetë një përshkrim arkaik i raketave ose mjeteve hapësinore. Nëse Nefilimët kishin një teknologji të avancuar, ata mund të kishin përdorur anije gjigante kozmike, të afta për të transportuar tonelata materialesh.

Një hipotezë tjetër është se ata mund të kenë pasur një bazë orbitale mes Tokës dhe Nibiru, ku grumbullohej ari përpara se të nisej në udhëtimin e gjatë. Spekulimet flasin për teknologji të bazuara në teleportim ose hapësirë-kohë, që mund të kenë mundësuar transportin e materialeve pa përdorur metoda tradicionale mekanike. Nëse e shohim nga një perspektivë racionale, dërgimi i mijëra ton ar në një planet tjetër do të ishte një sfidë e jashtëzakonshme, edhe për një civilizim shumë të avancuar.

 

Pllakat sumere

Zekaria Siçin pretendonte se analizoi dhe përktheu mijëra pllaka argjile sumere, shumica e të cilave janë të ruajtura në muze të ndryshëm si “British Museum” dhe “Louvre”. Mund të thuhet se ai kaloi të paktën 20-25 vjet duke hulumtuar dhe zhvilluar teoritë e tij para se t’i publikonte. Metoda e tij e interpretimit nuk është pranuar nga bota akademike.

Pllakat sumere janë një nga burimet më të vjetra të historisë së shkruar, por shumë prej tyre përmbajnë mitologji, poezi dhe përshkrime hyjnore. Për shembull, Epika e Gilgameshit flet për përmbytjen e madhe, që ngjan me historinë e Noes, por nuk mund të dimë nëse është fakt apo legjendë e bazuar në një ngjarje reale. E njëjta gjë vlen edhe për përshkrimet e Anunnakëve. Ndoshta sumero-akadianët i përshkruan ata si zota, por nëse ata ishin qenie të vërteta, siç sugjeron Sitchin, atëherë ndoshta kemi të bëjmë me një miks mes historisë dhe mitit.

Ajo që bie në sy është se shumë studiues të gjuhëve sumere dhe akadike nuk pajtohen me përkthimet e tij, duke argumentuar se ai ka bërë interpretime të lira dhe shpesh të pasakta të teksteve të lashta. Por nga ana tjetër, teoritë e tij kanë frymëzuar një numër të madh njerëzish dhe kanë hapur debat mbi origjinën e njerëzimit dhe vizitat e mundshme të qenieve të jashtëtokësore. Por sa të vërteta janë në përmbajtjen e saj këto ide? Ndoshta kjo është një nga pyetjet që mund të mbeten të hapura.

24 Mars 1999/ Liri për Kosovën, fuqia e NATO-s derdhet mbi ish-Jugosllavi

Nga 

Leonard Veizi

 

“Allied Forces” ishte vënë në veprim. Gatishmëria paraprake kishte marrë fund. Nuk kishte më prova teknike dhe as stërvitje shtabi në harta mbi urën e komandimit të aeroplanmbajtëses “Roosevelt”. Ishte çasti i sulmit mbi terren. Javier Solana, si drejtues politik, kishte dhënë urdhrin për nisjen e bombardimeve. Wesley Clark, si ushtarak me gradën e gjeneralit, nisi ekzekutimin. Pak para orës 20:00 të 24 marsit 1999, NATO lëshoi 250 avionët e parë kundër mbrojtjes kundërajrore jugosllave. Që në fillim u zhvilluan 400 fluturime, nga të cilat 120 ishin misione sulmi kundër 40 objektivave. Nga bazat tokësore të NATO-s u ngritën shtatë bombardues të rëndë B-52, gjashtë B-2 dhe dhjetë avionë zbulimi. Bombarduesit lëshuan raketa konvencionale nga ajri, ndërsa anijet dhe nëndetëset amerikane e britanike lëshuan raketa sulmi tokësor “Tomahawk”. Beogradi u rrethua nga flakët...

 

...Ky ishte prologu i fushatës ajrore kundër Republikës Federale të Jugosllavisë, e cila atëherë përbëhej nga Serbia dhe Mali i Zi. Kjo ndërhyrje ushtarake erdhi si përgjigje ndaj krizës humanitare dhe spastrimit etnik të shqiptarëve në Kosovë nga forcat serbe dhe jugosllave, të udhëhequra nga Slobodan Millosheviçi.

Kur goditjet e fazës së parë nuk arritën efektin e synuar ndaj Millosheviçit, NATO vazhdoi me sulmet e fazës së dytë me 50 sulme në natë, ku Forcat Ajrore të SHBA-së prezantuan bombarduesit B-1. Në gatishmëri për operacionin ishin bazat ajrore në Itali dhe Gjermani, si dhe aeroplanmbajtësja e vendosur në Detin Adriatik, “USS Theodore Roosevelt”.

Në fund të javës së tretë të sulmit, Komandanti Suprem Aleat i NATO-s, gjenerali Wesley K. Clark, kishte një forcë prej afro 1,000 avionësh, 54 për qind e të cilëve i përkisnin Forcave Ajrore të SHBA-së. Presioni i përshkallëzuar e rriti ofensivën ajrore nga 169 në më shumë se 970 objektiva deri në përfundimin e fushatës në qershor. Fluturimet arritën kulmin në fund të majit dhe fillim të qershorit, ku më 26 maj avionët e NATO-s kryen rreth 900 fluturime. Pas kësaj, Millosheviçi ngriti duart përpjetë.

 

Shkaqet e ndërhyrjes

Gjatë viteve 1998-1999, konflikti në Kosovë u përshkallëzua ndjeshëm. Ushtria Çlirimtare e Kosovës (UÇK) zhvillonte luftë guerile kundër forcave serbe, të cilat ushtronin një fushatë të dhunshme shtypjeje ndaj popullsisë shqiptare. Kjo çoi në vrasje masive, dëbime të detyruara dhe shkelje të rënda të të drejtave të njeriut. Përpjekjet diplomatike, si Konferenca e Rambujesë, dështuan pasi Millosheviçi refuzoi të nënshkruante marrëveshjen që do t’i jepte Kosovës një autonomi të zgjeruar.

 

Fuqia e armatimit

Gjatë Operacionit "Forca Aleate", NATO kreu mbi 38,000 fluturime, nga të cilat rreth 10,000 ishin misione sulmuese. Forcat Ajrore Amerikane kontribuan me mbi 60% të sulmeve, duke kryer mbi 29,000 fluturime, përfshirë sulme, mbrojtje dhe furnizim me karburant gjatë fluturimit.

NATO përdori një gamë të gjerë avionësh gjatë fushatës, përfshirë:

 

Bombardues strategjikë:

B-52 Stratofortress

B-1B Lancer

B-2 Spirit

 

Avionë luftarakë dhe Bombardues taktikë:

F-15E Strike Eagle

F-16 Fighting Falcon

F/A-18 Hornet

Tornado GR4

Mirage 2000

 

Avionë mbështetës:

E-3 Sentry (AWACS)

KC-135 Stratotanker

RC-135 Rivet Joint

 

Fushata e bombardimeve

Operacioni i NATO-s, i koduar si "Operation Allied Force", përfshiu bombardime të vazhdueshme mbi objektiva ushtarake, qeveritare dhe infrastrukturore të Jugosllavisë.

Gjatë operacionit, ekuipazhet ajrore të NATO-s kryen 38,004 fluturime, 10,484 prej të cilave ishin fluturime sulmi. 29 për qind e municioneve të hedhura ishin të drejtuara me saktësi, megjithëse 90 për qind e avionëve ishin në gjendje t’i përdornin ato. Forcat Ajrore goditën 421 objektiva fikse, 35 për qind e të cilëve u shkatërruan. Në përgjithësi, Forcat Ajrore të SHBA-ve kryen 30,018 fluturime, duke përfshirë 11,480 transport ajror, 8,889 luftarakë, 322 bombardues, 6,959 cisterna dhe 1,038 fluturime inteligjence.

Sulmet ajrore zgjatën 78 ditë, deri më 10 qershor 1999, kur Millosheviçi pranoi të tërhiqte trupat e tij nga Kosova dhe të pranonte vendosjen e forcave ndërkombëtare të paqeruajtjes.

Ndërhyrja e NATO-s ishte një nga operacionet më të rëndësishme ushtarake të Aleancës në fund të shekullit të 20-të. Kjo fushatë çoi në përfundimin e luftës dhe krijimin e një administrate ndërkombëtare në Kosovë, të udhëhequr nga Kombet e Bashkuara (UNMIK). Pas disa vitesh nën protektoratin ndërkombëtar, Kosova shpalli pavarësinë më 17 shkurt 2008.

Megjithëse fushata e NATO-s shpëtoi qindra mijëra jetë dhe ndaloi spastrimin etnik, ajo mbeti një çështje e debatueshme në arenën ndërkombëtare, për shkak të mungesës së një rezolute të Këshillit të Sigurimit të OKB-së që ta autorizonte zyrtarisht këtë ndërhyrje.

 

Epilogu

24 marsi 1999 shënon një pikë kthese historike për Kosovën dhe rajonin e Ballkanit. Ndërhyrja e NATO-s jo vetëm që ndaloi një katastrofë humanitare, por gjithashtu hapi rrugën për krijimin e një shteti të ri dhe të pavarur. Për shqiptarët e Kosovës, kjo datë mbetet një simbol i lirisë dhe shpëtimit nga regjimi shtypës i Millosheviçit.

Gjatë fushatës 78-ditore, NATO hodhi mbi 23,000 bomba dhe raketa mbi objektiva të ndryshme në Jugosllavi, duke përfshirë infrastrukturë ushtarake, qendra komunikimi dhe objekte industriale.

Dëmet e shkaktuara gjatë bombardimeve të RFJ-së u vlerësuan në rreth 30 miliardë dollarë, ndërsa numri i saktë i viktimave vlerësohet të jetë midis 1,200 dhe 2,500 të vrarë dhe rreth 5,000 të plagosur.

NATO pësoi humbje minimale gjatë operacionit, me dy ushtarë të vrarë jashtë betejës dhe humbjen e dy avionëve.

 

Aldo Moro, rrëmbimi dhe vrasja e ish-kryeministrit italian

Nga Leonard Veizi

 

Ishte data 16 mars 1978, kur në orën 09.02 të mëngjesit, në “via Fani”, - që kalonte përmes lagjes “Trionfale” në Romë, - një komando e “Brigate Rosse” apo thënë ndryshe Brigadave të Kuqe, i zunë pritë ish kryeministrin italian Aldo Moro.

I koduar si "Fritz" operacioni u krye ndërsa Moro po shkonte për në parlament të votonte për besimin në qeverinë e re, të kryesuar nga Xhulio Andreoti, mbështetur edhe nga komunistët.  

Skuadra e “Brigate Rosse” i përbërë nga 19 persona, tek udhëkryqi me “via Stresa”, arritën që me anë të një makine “Fiat 128” e targë të trupit diplomatik "CD 19707", t’i prisnin rrugën makinës “Fiat 130” me të cilën po udhëtonte Aldo Moro. Eskorta prej pesë personash që shoqëronte ish kryeministrin u ekzekutua në vend.

Alarmi i parë në polici, nga një telefonatë anonime, u regjistrua në orën 09.03 të mëngjesit. Në orën 09.05 patrulla e parë e policisë mbërriti në vendngjarje. 

Brigadistët rrëmbyen politikanin e lartë dhe u zhdukën. Kështu filloi 55 ditori i burgut për Aldo Moro dhe ankthi për Italinë. Në “via Fani” mbeti makina me targë “Roma L59812” në të cilën udhëtonte kreu i demokristianëve...

 

...“Brigate Rosse” e krijuar në vitin 1970, fillimisht u nënvlerësua nga opinioni publik. Por me rrëmbimin dhe vrasjen e Aldo Moros, u bë e frikshme. Vitet që pasuan ishin të ndërlikuara politikisht dhe shoqërisht në Itali.

Sipas të dhënave të policisë trupi i Aldo Moros u gjet 55 ditë pas rrëmbimit në bagazhin e një “Renault 4” të kuqe në “via Michelangelo Caetani”.

Në një shkrim të “Focus Storia” shkruar nga Federica Ceccherini dhe Pino Casamassima me titull “Njeriu i kompromisit” thuhet se Aldo Moro u gjet në një rrugë të getos hebraike, pak hapa nga selia e Partisë Komuniste dhe ajo e Demokristianëve. Një vend simbolik? Duke gjykuar nga momenti historik në të cilin ndodhi, do të dukej kështu. Pas dekadash hetimesh, 5 gjyqeve dhe 3 komisioneve hetimore, "çështja Moro" është ende sot një nga më të diskutueshmet në historinë tonë të re dhe sipas disa studiuesve misteri i përfundimit të tij nuk na ka lejuar të kuptojmë plotësisht figurën e tij historike.

 

Sfondi politik

Aldo Moro, një nga figurat më të shquara të politikës italiane pas Luftës së Dytë Botërore, mbetet një nga rastet më tragjike të terrorizmit politik në Evropën e shekullit XX. Rrëmbimi dhe ekzekutimi i tij nga Brigadat e Kuqe - Brigate Rosse - në vitin 1978 shënoi një çast kritik për Italinë dhe demokracinë e saj, duke nxitur debate të gjera mbi terrorizmin, shtetin dhe rolin e forcave të fshehta.

Moro ishte një politikan i spikatur i partisë Demokristiane - Democrazia Cristiana – DC - dhe kishte shërbyer disa herë si kryeministër i Italisë. Ai përfaqësonte një politikë të moderuar dhe ishte promotor i kompromisit historik ("compromesso storico") midis Demokristianëve dhe Partisë Komuniste Italiane (PCI), një manovër politike që synonte stabilizimin e skenës politike italiane duke përfshirë komunistët në procesin qeverisës.

Kjo iniciativë, megjithatë, hasi në kundërshtime të ashpra, si nga qarqet më konservatore të politikës italiane, ashtu edhe nga grupet radikale të majta dhe të djathta, si dhe nga interesat ndërkombëtare, përfshirë SHBA-në dhe Bashkimin Sovjetik, të cilët nuk shihnin me sy të mirë afrimin e komunistëve me pushtetin.

 

Rrëmbimi

Më 16 mars 1978, në një atentat të organizuar me precizion ushtarak, Brigadat e Kuqe sulmuan eskortën e Moros. Pesë truprojat e tij u vranë menjëherë, ndërsa Moro u rrëmbye dhe u dërgua në një vend sekret. Për 55 ditë, ai u mbajt në një "burg popullor" nga brigadistët, të cilët kërkonin lirimin e disa të burgosurve politikë në këmbim të tij. Gjatë kësaj periudhe, Moro shkroi letra të shumta, të cilat i dërgoi familjes, kolegëve të tij politikë dhe institucioneve të shtetit. Në to, ai shprehte zhgënjimin dhe dëshpërimin e tij për mungesën e përpjekjeve serioze për lirimin e tij, duke e akuzuar Partinë Demokristiane dhe shtetin italian për braktisje.

 

Vrasja

Përkundër kërkesave të Brigadave të Kuqe dhe lutjeve të familjes, qeveria italiane dhe Partia Demokristiane morën një qëndrim të prerë: nuk do të negocionin me terroristët. Kjo politikë e ashpër u mbështet edhe nga Vatikani dhe Shtetet e Bashkuara, të cilat nuk dëshironin të krijonin një precedent për organizatat terroriste.

Më 9 maj 1978, pas javësh pa rezultat, Brigadat e Kuqe e ekzekutuan Aldo Moron, duke e lënë trupin e tij në një makinë të braktisur në “Via Caetani”, një rrugë midis selive të Partisë Komuniste dhe Demokristianëve. Kjo simbolikë e vendndodhjes së trupit të tij reflektonte përplasjen midis dy blloqeve kryesore politike të kohës.

 

Pasojat

Vrasja e Aldo Moros tronditi Italinë dhe politikën evropiane. Pasojat e saj ishin të shumta:

-Dështimi i kompromisit historik mes Demokristianëve dhe Komunistëve, duke çuar në izolimin politik të PCI-së.

-Rritja e forcave të sigurisë dhe shtypja e grupeve terroriste si Brigadat e Kuqe.

-Kriza morale dhe politike brenda Demokristianëve, që u akuzuan për braktisjen e njërit prej liderëve të tyre kryesorë.

Gjithashtu, vdekja e Moros ka nxitur shumë teori konspirative. Sipas disa hipotezave, shërbimet sekrete italiane dhe ndërkombëtare, si CIA dhe Gladio - një rrjet i fshehtë antikomunist i NATO-s, - mund të kenë pasur një rol në mosarritjen e një marrëveshjeje për lirimin e tij. Disa studiues argumentojnë se Moro përbënte një kërcënim për ekuilibrin politik të Italisë dhe për interesat gjeopolitike të Perëndimit, duke e bërë atë një figurë të "sakrifikueshme."

 

Epilogu

Rrëmbimi dhe vrasja e Aldo Moros mbetet një nga episodet më të errëta të historisë italiane. Ai përfaqëson një çast kritik në përballjen e një shteti demokratik me terrorizmin politik dhe me kufijtë e etikës në politikë. Historia e tij vazhdon të studiohet jo vetëm si një tragjedi personale, por edhe si një simbol i tensioneve midis demokracisë, sigurisë dhe kompromisit politik.

Sot, Aldo Moro kujtohet si një vizionar i politikës italiane, një burrë shteti që tentoi të bashkonte të kundërtat dhe që, për këtë arsye, u bë viktimë e një lufte të fshehtë që kapërceu kufijtë e një vendi të vetëm.

Vuçiç përplas kokën te dinastia “Tramp”, çështja “Monika” del si as-i nën mëngë

Nga 

Leonard Veizi

 

Kush do ta hante sapunin për djathë e të besonte se lufta nisi vetëm për një femër?

Legjenda na shtyn në lashtësi, kur grekët e vjetër morën shpata në duar dhe u hipën anijeve për të luftuar në muret e Trojës. Ata i besuan Agamemnonit, i cili pretendonte se po rivendoste nderin e të vëllait, Menelaut, duke marrë pas Helenën, të rrëmbyer nga Paridi. Por a mund të besohet se një luftë shkatërrimtare nisi për një grua? Historia njerëzore na mëson se luftërat nuk shpërthejnë për motive kaq sipërfaqësore, por për interesa strategjike, politike dhe ekonomike.

Mijëra vite më vonë, disa syleshë duan të na bëjnë të besojmë një analogji të ngjashme: se ndërhyrja e NATO-s në Kosovë ishte një devijim nga skandali i Bill Klintonit me Monika Levinskin. Sipas kësaj teorie absurde, Princi Parid zëvendësohet nga Presidenti Klinton, Helena nga Monika, dhe sheshi i betejës zhvendoset nga Troja në Serbi, apo më saktë në Beograd. Por kjo është një përpjekje e dëshpëruar për të mohuar të vërtetën e hidhur: ndërhyrja e NATO-s nuk kishte të bënte me skandalet personale të askujt, por me ndalimin e një spastrimi etnik që kërcënonte ekzistencën e një populli.

Në vitin 1999, NATO ndërhyri ushtarakisht në Kosovë për t'i dhënë fund një fushate brutale të spastrimit etnik nga regjimi i Slobodan Millosheviçit. Ushtria dhe paramilitarët serbë kryen masakra, dhunime masive dhe dëbime të dhunshme të shqiptarëve nga shtëpitë e tyre. Disa nga qytetet dhe fshatrat e Kosovës u shkatërruan, popullsia u terrorizua dhe mbi 800,000 shqiptarë u dëbuan me forcë. Këto nuk janë opinione; këto janë fakte të dokumentuara nga organizata ndërkombëtare si OKB-ja dhe Amnesty International.

Për më shumë se një vit, komuniteti ndërkombëtar tentoi të gjente një zgjidhje paqësore, por Millosheviçi refuzoi çdo kompromis dhe intensifikoi represionin. Në këtë situatë, ndërhyrja e NATO-s nuk ishte një zgjedhje politike për të mbuluar ndonjë skandal presidencial, por një domosdoshmëri për të ndaluar një gjenocid në zemër të Evropës.

Donald Tramp i Riu, në një përpjekje për të fituar simpati në Serbi, e ka përsëritur këtë narrativë të rreme, duke pretenduar se bombardimet e NATO-s ishin një manovër politike.

Por ka dhe zëra që thonë se nëse kërkesa për këtë intervistë ka ardhur nga kampi Tramp, atëherë është një sinjal për politikën e ardhshme amerikane ndaj Serbisë dhe Kosovës.

Kjo mbetet për t’u parë.

Por Donald Trampi i Ri. nuk ka fuqi vendimmarrëse në politikën e jashtme amerikane, pavarësisht ndikimit që mund të ketë përmes platformës dhe podcastit të tij.

Po kush vendos për politikën amerikane ndaj Kosovës?

Presidenti i SHBA-së ka një rol të rëndësishëm në përcaktimin e politikës së jashtme, por nuk mund të marrë vendime të mëdha pa mbështetjen e institucioneve të tjera.

Departamenti i Shtetit është institucioni kyç që përcakton marrëdhëniet diplomatike me vende si Kosova dhe Serbia.

Pentagoni përcakton strategjinë ushtarake dhe ka rol vendimtar në çështje si prania e trupave amerikane në bazën e “Bondsteel”-it.

Senati dhe Kongresi, kanë pushtet të madh mbi financimet dhe vendimmarrjet strategjike afatgjata. Asnjë vendim i madh për Kosovën nuk mund të merret pa miratimin e tyre.

Politika amerikane në Ballkan është gjithashtu e lidhur me vendimet dhe angazhimet e NATO-s dhe aleatëve ndërkombëtarë.

Në realitet, ndërhyrja e NATO-s ishte një nga vendimet më të drejta të politikës ndërkombëtare në fund të shekullit XX. Ajo jo vetëm që ndali një katastrofë humanitare, por edhe i dha Kosovës mundësinë për të ndërtuar të ardhmen e saj të lirë dhe të pavarur.

Serbia sot përpiqet të viktimizohet, duke e paraqitur veten si një "minor" të pafajshëm, ndërsa në fakt është agresori që shkaktoi një nga tragjeditë më të mëdha të Evropës moderne. Propaganda serbe mundohet të përmbysë realitetin, duke fajësuar viktimat dhe duke paraqitur veten si të dëmtuar. Kjo strategji nuk është e re, por ka një qëllim të qartë: të justifikojë krimet e së shkuarës dhe të pengojë stabilitetin në rajon.

Politika amerikane ndaj Kosovës nuk ka qenë kurrë e bazuar në interesa afatshkurtra personale, por në një strategji të qartë për të mbështetur paqen, stabilitetin dhe të drejtat e njeriut. Presidentët, qoftë demokratë apo republikanë, kanë mbështetur pavarësinë e Kosovës dhe praninë ushtarake amerikane në rajon. Institucione si Departamenti i Shtetit, Pentagoni dhe Kongresi kanë një rol kyç në përcaktimin e politikës amerikane në Ballkan. NATO dhe partnerët ndërkombëtarë vazhdojnë të jenë të angazhuar për sigurinë e Kosovës dhe kundër çdo përpjekjeje për destabilizim nga Serbia.

Prandaj, deklaratat e Trampit të Ri. nuk janë asgjë më shumë se një përpjekje për të manipuluar opinionin publik dhe për të kënaqur qarqet ultranacionaliste serbe.

Deklarata e Trampit të Ri vjen në një kohë kur Beogradi po përballet me protesta masive kundër qeverisë së Vuçiçit, të cilat kanë shpërthyer për shkak të manipulimeve zgjedhore, korrupsionit dhe ndikimit të tij të fortë mbi institucionet. Një intervistë me djalin e presidentit Tramp i jep Vuçiçit një mundësi për të forcuar imazhin e tij ndërkombëtar dhe për të treguar se ende ka mbështetje nga qarqe të fuqishme në SHBA. Në një kohë kur BE-ja dhe SHBA-ja po rrisin presionin ndaj Vuçiçit për reforma demokratike dhe njohjen e Kosovës, ai mund të përdorë këtë intervistë për të treguar se ka opsione të tjera dhe se mund të mbështetet te Republikanët në SHBA.

Në politikë, asgjë nuk është rastësi, dhe momenti i intervistës së Donald Tramp i Ri. me Aleksandër Vuçiç mund të jetë një sinjal për disa zhvillime të rëndësishme. Mediat konservatore në SHBA kanë kohë që promovojnë idenë se ndërhyrja e NATO-s në Kosovë ishte e gabuar.

E vërteta është se ndërhyrja e NATO-s ishte një përgjigje legjitime dhe e nevojshme ndaj një regjimi që masakronte civilë dhe shkatërronte një popull të tërë. Kosova sot është një vend i lirë dhe i pavarur falë këtij angazhimi ndërkombëtar, dhe asnjë teori konspirative nuk mund ta ndryshojë këtë realitet historik.