Shuhet Val Kilmer, Morisoni i Dytë

Nga 

Leonard Veizi

 

Një nga figurat më enigmatike të kinemasë, Val Kilmer, i ka dhënë lamtumirën botës duke lënë pas një trashëgimi të pavdekshme. Për shumëkënd, ai do të mbetet i njohur si piloti i "Top Gun" apo Batman-i i vetëm i një epoke. Por për një kategori të caktuar artdashësish, ai do të jetë gjithnjë Xhim Morisoni i dytë. Jo vetëm për ngjashmërinë fizike dhe interpretimin e tij në filmin biografik të Oliver Stounit, “Doors” apo "Dyert" – një prodhim i vitit 1991 – por edhe për shpirtin rebel, përzierjen mes gjenialitetit dhe dhimbjes, mes suksesit dhe vetmisë...

 

...Jeta e Val Kilmerit ishte po aq komplekse dhe interesante sa karriera e tij në kinema. Ai ishte një artist që jetoi me intensitet dhe shpesh mbante një profil misterioz, duke u larguar nga skenat e zakonshme të Hollivudit. Val Kilmer lindi më 31 dhjetor 1959 në Los Anxhelos, Kaliforni. Ai përjetoi një humbje të madhe që në moshë të re: vëllai i tij i madh, Uezli, vdiq tragjikisht kur Val ishte vetëm 17 vjeç. Kjo humbje e ndikoi thellësisht dhe e drejtoi atë drejt artit dhe introspeksionit.

Kilmer ka pasur disa lidhje të njohura me figura të famshme të Hollivudit. Ai ishte i martuar me Xhoan Ualëin, një aktore britanike me të cilën luajti në filmin "Uilou", në vitin1988. Ata u ndanë në 1996 dhe kishin dy fëmijë së bashku. Ai gjithashtu ka qenë i lidhur me emra të njohur si Sher, Sindi Krouford dhe Anxhelina Xholi. Në autobiografinë e tij "Jam Hakëlberri yt", ai pranoi se Sher ishte një nga njerëzit më të afërt me të gjatë betejës së tij me kancerin.

 

Val dhe Xhim

Në interpretimin e tij të ikonës së rokut, Kilmer nuk e luajti Morisonin – ai e përjetoi atë. Val Kilmer e realizoi figurën e Xhim Morisonit në filmin "Doors" me një dedikim ekstrem dhe një metodë tërësisht transformuese. Gjatë xhirimeve, ai u zhyt aq thellë në rol saqë miqtë e tij nisën të shqetësoheshin për shëndetin e tij mendor. Diktimi i fjalëve, lëvizjet, qëndrimi, madje edhe kënga – të gjitha u bënë një me trupin dhe shpirtin e tij.

Në filmin “The Doors” Val Kilmer interpreton disa nga vargjet më të fuqishme të Xhim Morrisonit, të cilat përshkruajnë natyrën e tij të trazuar, shpirtin poetik dhe filozofinë e jetës.

 

"Anuloni abonimin tim për ringjalljen

Dërgojini kredencialet e mia në dhomën e paraburgimit

Kam disa miq brenda..."

 

Kilmer studioi me imtësi lëvizjet, qëndrimin dhe sjelljet e Morisonit në skenë. Ai shikoi qindra orë materiale arkivore për të përvetësuar mënyrën se si Morison këndonte, ecte dhe sillej. Ai kaloi muaj të tërë duke mësuar të imitojë zër-in e Morisonit deri në perfeksion. Në fakt, në shumicën e këngëve të filmit, është vetë Kilmer që këndon dhe shumë nga ish-anëtarët e "Doors" nuk mund ta dallonin ndryshimin mes zër-it të tij dhe atij të Morisonit.

Për t’u futur plotësisht në mendjen e Xhim Morisonit, Kilmer lexoi të gjitha poezitë dhe shënimet e tij, si dhe u njoh me filozofitë dhe shkrimtarët që kishin ndikuar tek ai, si Fridrih Niçe dhe Uilliam Blejk. Ai jetoi për një periudhë si Morison, duke e imituar mënyrën e tij të të jetuarit – duke shkuar në të njëjtat vende ku këngëtari kalonte kohën, duke dëgjuar të njëjtën muzikë dhe duke u shoqëruar me njerëz që e kishin njohur atë.

 

"Ky është fundi, shoku im i bukur

Ky është fundi, shoku im i vetëm, fundi..."

 

E interpretuar në film nga Val Kilmer kjo këngë e fuqishme e kënduar nga Morison përçon një ndjenjë të pashmangshme të përfundimit dhe vdekjes.

 

Epilogu

Por siç ndodh shpesh me artistët që digjen nga brenda, edhe Kilmer u përball me demonët e tij. Kanceri i fytit ia mori zër-in, por nuk ia rrëmbeu shpirtin luftarak. Në vitin 2015, Kilmer u diagnostikua me kancer të fytit, dhe pas trajtimeve të gjata, përshirë kimioterap-inë dhe një trakeotomi, ai humbi pothuajse plotësisht aftësinë për të folur. Pavarësisht kësaj, ai nuk hoqi dorë nga arti dhe komunikimi. Ai përdori teknologji për të sintetizuar zër-in e tij dhe vazhdoi të shkruante dhe të merrte pjesë në projekte filmike, si dokumentari "Val" i vitit 2021, i cili tregon jetën e tij nga një këndvështrim shumë personal.

Dokumentari "Val" na e tregoi atë ashtu siç ishte: një njeri që nuk hoqi dorë nga arti, një burrë që, edhe pa zë, kishte ende diçka për të thënë. Ai largohet duke lënë pas jo vetëm role të paharrueshme, por edhe një imazh që do të mbetet gjithmonë i ngulitur në kujtesën kolektive: ai i një Morisoni të rilindur, një zjarri që ndriçoi fort dhe u shua shumë shpejt.

 

"Vdekja na bën të gjithë engjëj

Dhe na jep krahë

Aty ku kishim supe

Të lëmuara si kthetra korbi."

 

Dhe këto vargje nga filmi “Doors” të interpretuara nga Val Kilmer janë një reflektim i thellë mbi vdekjen dhe transformimin shpirtëror.

Val Kilmer nuk ishte thjesht një aktor. Ai ishte një legjendë. Dhe legjendat nuk vdesin kurrë.

“Njeriu Vitruvian” – Simboli i përsosmërisë sipas Leonardo da Vinçit

 

 

Nga Leonard Veizi

 

Leonardo da Vinçi është një nga figurat më të shquara të Epokës së Rilindjes, një gjeni shumëdimensional që spikati si piktor, skulptor, arkitekt dhe inxhinier. Mes veprave të tij të famshme, “Njeriu Vitruvian” është kthyer në një simbol universal të harmonisë dhe përmasave ideale të trupit njerëzor.

 

...Arti dhe shkenca shpesh janë parë si fusha të ndara, por Leonardo i ndërthuri ato në mënyrë të përsosur. Vizatimi i tij, i realizuar rreth vitit 1490, nuk është thjesht një skicë anatomike, por një manifest filozofik mbi marrëdhënien mes njeriut dhe kozmosit. Duke u mbështetur në teoritë e arkitektit romak Vitruvius, Leonardo e përdori këtë vepër për të shprehur idenë e ekzistencës së një rendi të përsosur në natyrë dhe në qenien njerëzore.

 

Analiza

Nuk ka asgjë të re për të analizuar në veprën e Leonardo Da Vinccit, pasi ajo është bërë me qindra herë tashmë. Por vepra e tij nuk mund të mbetet pa ardhur në vëmendjen e gjithkujt. Ndaj shkrimi më poshtë mbështetet nga materiale publike përgjithësisht huazuar nga enciklopeditë botërore.

 “Njeriu Vitruvian” paraqet një figurë mashkullore në dy pozicione të mbivendosura: një brenda një katrori dhe tjetra brenda një rrethi. Këto dy forma gjeometrike mbartin domethënie të thellë:

Rrethi simbolizon infinitin, hyjnoren dhe lidhjen e njeriut me kozmosin.

Katrori përfaqëson realitetin tokësor, racionalen dhe përmasat konkrete të ekzistencës njerëzore.

Leonardo kaloi muaj të tërë duke studiuar dhe matur trupin e njeriut për të përcaktuar raportet e tij ideale. Edhe pse ai u bazua te Vitruvius, kërkimet e tij shkuan më tej, duke e përmirësuar dhe sfiduar traditën klasike. Vizatimi i tij paraqet një njeri me duart dhe këmbët e shtrira, duke prekur kufijtë e rrethit dhe të katrorit, ndërkohë që kërthiza vendoset si qendra gjeometrike e rrethit dhe një tjetër pikë qendrore vendoset në zonën mbi organet gjenitale për katrorin. Kjo ndarje simbolike tregon lidhjen mes trupit njerëzor dhe parimeve të arkitekturës.

Thuhet se Leonardo kreu hulumtimin e tij mbi përmasat e trupit të njeriut, duke kaluar muaj duke matur një numër të rinjsh. Shënimet e tij sipër dhe poshtë vizatimit të Njeriut Vitruvian paraqesin matje trupore që ai ia atribuoi Vitruvit. Matjet janë në fakt kryesisht gjetjet e vetë Leonardos. Kërkimet e tij e lejuan atë të shkëputej nga matjet e Vitruvit dhe përshkrimet e tjera të përmasave njerëzore.

 

Matematika

“Njeriu Vitruvian” sintetizon parime të rëndësishme të Rilindjes, si humanizmi, gjeometria, anatomia dhe arti. Për Leonardon dhe mendimtarët e kohës, trupi i njeriut përfaqësonte një mikrokozmos të universit – një ide që shfaqet edhe në arkitekturë, ku ndërtesat e bukura dhe të qëndrueshme bazohen në proporcione të harmonizuara me trupin e njeriut.

Një nga aspektet më të rëndësishme të vizatimit është përfshirja e seksionit të artë (Φ ≈ 1.618), një raport matematikor i pranishëm në natyrë dhe art. Leonardo e përdori këtë për të theksuar se ekziston një rend natyror i lindur në çdo aspekt të jetës.

 

Mesazhi

Përmes këtij vizatimi, Leonardo da Vinçi dëshironte të përçonte disa ide thelbësore:

Njeriu si qendra e universit – një koncept humanist që theksonte rëndësinë e njeriut si modeli i harmonisë dhe ekuilibrit natyror.

Lidhja mes shkencës dhe artit – për Leonardon, studimi i trupit njerëzor ishte një formë arti dhe një mënyrë për të kuptuar ligjet e natyrës.

Proporcioni i artë dhe estetika universale – vizatimi tregon se harmonia matematikore është një element thelbësor i jetës dhe krijimit artistik.

 

Trashëgimia

“Njeriu Vitruvian” nuk është thjesht një vizatim, por një manifest i filozofisë së Leonardos mbi jetën, natyrën dhe artin. Ai mbetet një simbol i përhershëm i potencialit njerëzor për të kuptuar dhe për të ndërtuar një botë të bazuar në harmoninë natyrore.

Sot, kjo vepër është ruajtur në Galeritë e Akademisë së Venecias, edhe pse ekspozohet rrallë për shkak të brishtësisë së saj. Në vitin 2019, ajo u huazua përkohësisht në Muzeun e Luvrit për një ekspozitë madhështore që shënoi 500-vjetorin e vdekjes së Leonardos.

Pavarësisht shekujve që kanë kaluar, mesazhi i “Njeriut Vitruvian” vazhdon të frymëzojë artistë, shkencëtarë dhe filozofë, duke dëshmuar se gjenialiteti i Leonardos është i pavdekshëm.

Anunnakët dhe Nibiru, çfarë fshihej pas pllakave sumere që zbërtheu Zekaria Siçin

 

Planeti 12

 

Nga Leonard Veizi

 

Vite më parë, kur u njoha me librin “Planetin 12”, u habita, u shokova dhe u zhgënjeva po aq. A mund të ishin të vërteta ato që thuheshin aty? A është njeriu prodhim i rastësisë natyrore, i një qenie inteligjente që ne e zuajmë “Zot”dhe që mund të jetë vetëm një frymë, apo i një tjetër qenie inteligjente, por që është një humanoid jashtëtokësor? Kemi njohur njeriun sipas evoluimit garvinian, njeriun që Zoti e bëri nga balta e rëra, por një version i ri na jep një tjetër njeri, atë të prodhuar gjenetikisht në një epruvetë. Dhe të gjitha këto janë të përmbledhurat tek “Planeti 12? Nuk flitet për veprën e një amatori që shpërfillet shpejt, por për një kërkues e shkencëtar që ka lënë jo pak gjurmë te tezën e tij...

 

Zekaria Siçin - Zecharia Sitchin - ishte një autor dhe studiues që propozoi një teori të diskutueshme mbi origjinën e njerëzimit, të bazuar në interpretimet e tij të pllakave të lashta sumere. Librat e Siçin janë shitur në miliona kopje në mbarë botën dhe janë botuar në më shumë se 25 gjuhë, duke u bërë shumë ndikues. Në librin e tij “The 12th Planet” apo siç vjen në shqip “Planeti 12”, i botuar në vitin 1976, dhe 6-të veprat e tjera të mëpasme, pjesë e serisë “Earth Chronicles” apo “Kronikat e Tokës”, ai argumenton se Anunnakët janë qenie jashtëtokësore. Siçin pretendonte se perënditë sumere të quajtura Anunnaki nuk ishin qenie mitologjike, por jashtëtokësorë të avancuar nga një planet i quajtur Nibiru.

 

Modifikimi gjenetik

Sipas tij, Nibiru është një planet i paidentifikuar ende nga astronomia moderne, i cili ndjek një orbitë të zgjatur eliptike dhe i afrohet Tokës çdo 3,600 vjet. Ai sugjeroi se Anunnakët erdhën në Tokë rreth 450,000 vjet më parë në kërkim të arit, një element që u duhej për të stabilizuar atmosferën e planetit të tyre. Nibiru përballej me një krizë atmosferike – një humbje të shtresës mbrojtëse, që mund të rregullohej duke shpërndarë grimca ari në atmosferë për të reflektuar rrezatimin diellor dhe për të ruajtur temperaturën. Kjo është një ide spekulative, por ka një bazë të vogël shkencore, pasi grimcat e arit përdoren në teknologjinë moderne për mbrojtje termike, si në satelitë dhe astronautikë.

Siçin argumentonte se shumë mite të lashta, përfshirë ato të Biblës, janë interpretime të gabuara ose të fshehura të kësaj historie të vërtetë. Ai sugjeroi se përmbytja e madhe dhe figura si Noeu – Ziusudra në mitologjinë sumere – ishin pjesë e një historie reale që përfshinte ndërhyrjen e Anunnakëve.

Në “Planeti 12”, Siçin përshkruan sesi Enki, një nga udhëheqësit e Anunnakëve, ishte përgjegjës për krijimin e njeriut përmes manipulimit gjenetik. Anunnakët krijuan njerëzit duke manipuluar gjenetikisht hominidët e hershëm për të krijuar një specie të aftë për të punuar në minierat e arit. Enki dhe një gjenetiste Anunnake, e quajtur Ninhursag, supozohet se kombinuan ADN-në e tyre me atë të hominidëve të hershëm për të krijuar Homo sapiens-in si një forcë punëtore për minierat e arit. Ndërsa Enki shihej si një figurë më e dhembshur, që ndihmoi njerëzimin, Enlili, vëllai i tij dhe një tjetër udhëheqës i Anunnakëve, ishte më autoritar dhe i pakënaqur me ekzistencën e njerëzve. Kjo ndarje midis dy vëllezërve shpesh interpretohet si një konflikt mitologjik që shfaqet edhe në tekste të tjera fetare dhe mitologjike.

 

Përplasjet

Teoria e Siçin është kundërshtuar ashpër nga historianët, arkeologët dhe shkencëtarët, të cilët argumentojnë se përkthimet dhe interpretimet e tij janë të gabuara dhe se nuk ka prova astronomike apo arkeologjike që mbështesin ekzistencën e Nibiru ose ndërhyrjen jashtëtokësore në evolucionin e njerëzimit.

Një nga pikat më të debatueshme të teorisë së Sitchin është orbita e Planetit 12. Nëse Nibiru ka një orbitë jashtëzakonisht të gjatë, që e çon larg Diellit për mijëra vjet, atëherë lindin disa pyetje të mëdha: Si mund të mbështesë jetën? Planetët që janë kaq larg nga Dielli nuk marrin mjaftueshëm rrezatim për të ruajtur një temperaturë të përshtatshme për jetën. Në zonat e ftohta të sistemit diellor, uji do të ishte i ngrirë, dhe atmosfera e një planeti të tillë do të shpërbëhej me kalimin e kohës.

Disa teoricienë të teorisë së Nibiru kanë spekuluar se ai mund të jetë një planet me një bërthamë shumë aktive, që gjeneron vetë nxehtësi të brendshme, ndoshta nëpërmjet aktivitetit vullkanik ose shpërbërjes radioaktive. Një tjetër teori thotë se mund të jetë një "xhuxh kafe" (një yll i dështuar), që prodhon njëfarë nxehtësie të vetën, por kjo nuk mbështetet nga astronomia moderne. Një planet i tillë do të kishte një ndikim të madh gravitacional mbi planetët e tjerë të sistemit tonë, por deri tani nuk ka prova të tilla astronomike. NASA dhe astronomët nuk kanë gjetur ndonjë objekt që të ketë një orbitë të tillë apo të ndikojë ndjeshëm sistemin tonë diellor.

Në librin e tij, Sitchin nuk ofron një shpjegim shkencor të detajuar për këto pyetje, por mbështetet te përkthimet e tij të teksteve sumere dhe besimi se Anunnakët kishin teknologji shumë të avancuar që u lejonte të mbijetonin. Kjo pjesë mbetet një nga aspektet më skeptike të teorisë së tij.

 

Hipotezat

Një pyetje e madhe është si mund ta transportonin një material kaq të rëndë përmes hapësirës? Disa mundësi që sugjerohen në teori janë: anije të mëdha transporti. Siçin përmend "qarin e zjarrit" në tekstet sumere, që mund të jetë një përshkrim arkaik i raketave ose mjeteve hapësinore. Nëse Nefilimët kishin një teknologji të avancuar, ata mund të kishin përdorur anije gjigante kozmike, të afta për të transportuar tonelata materialesh.

Një hipotezë tjetër është se ata mund të kenë pasur një bazë orbitale mes Tokës dhe Nibiru, ku grumbullohej ari përpara se të nisej në udhëtimin e gjatë. Spekulimet flasin për teknologji të bazuara në teleportim ose hapësirë-kohë, që mund të kenë mundësuar transportin e materialeve pa përdorur metoda tradicionale mekanike. Nëse e shohim nga një perspektivë racionale, dërgimi i mijëra ton ar në një planet tjetër do të ishte një sfidë e jashtëzakonshme, edhe për një civilizim shumë të avancuar.

 

Pllakat sumere

Zekaria Siçin pretendonte se analizoi dhe përktheu mijëra pllaka argjile sumere, shumica e të cilave janë të ruajtura në muze të ndryshëm si “British Museum” dhe “Louvre”. Mund të thuhet se ai kaloi të paktën 20-25 vjet duke hulumtuar dhe zhvilluar teoritë e tij para se t’i publikonte. Metoda e tij e interpretimit nuk është pranuar nga bota akademike.

Pllakat sumere janë një nga burimet më të vjetra të historisë së shkruar, por shumë prej tyre përmbajnë mitologji, poezi dhe përshkrime hyjnore. Për shembull, Epika e Gilgameshit flet për përmbytjen e madhe, që ngjan me historinë e Noes, por nuk mund të dimë nëse është fakt apo legjendë e bazuar në një ngjarje reale. E njëjta gjë vlen edhe për përshkrimet e Anunnakëve. Ndoshta sumero-akadianët i përshkruan ata si zota, por nëse ata ishin qenie të vërteta, siç sugjeron Sitchin, atëherë ndoshta kemi të bëjmë me një miks mes historisë dhe mitit.

Ajo që bie në sy është se shumë studiues të gjuhëve sumere dhe akadike nuk pajtohen me përkthimet e tij, duke argumentuar se ai ka bërë interpretime të lira dhe shpesh të pasakta të teksteve të lashta. Por nga ana tjetër, teoritë e tij kanë frymëzuar një numër të madh njerëzish dhe kanë hapur debat mbi origjinën e njerëzimit dhe vizitat e mundshme të qenieve të jashtëtokësore. Por sa të vërteta janë në përmbajtjen e saj këto ide? Ndoshta kjo është një nga pyetjet që mund të mbeten të hapura.

24 Mars 1999/ Liri për Kosovën, fuqia e NATO-s derdhet mbi ish-Jugosllavi

Nga 

Leonard Veizi

 

“Allied Forces” ishte vënë në veprim. Gatishmëria paraprake kishte marrë fund. Nuk kishte më prova teknike dhe as stërvitje shtabi në harta mbi urën e komandimit të aeroplanmbajtëses “Roosevelt”. Ishte çasti i sulmit mbi terren. Javier Solana, si drejtues politik, kishte dhënë urdhrin për nisjen e bombardimeve. Wesley Clark, si ushtarak me gradën e gjeneralit, nisi ekzekutimin. Pak para orës 20:00 të 24 marsit 1999, NATO lëshoi 250 avionët e parë kundër mbrojtjes kundërajrore jugosllave. Që në fillim u zhvilluan 400 fluturime, nga të cilat 120 ishin misione sulmi kundër 40 objektivave. Nga bazat tokësore të NATO-s u ngritën shtatë bombardues të rëndë B-52, gjashtë B-2 dhe dhjetë avionë zbulimi. Bombarduesit lëshuan raketa konvencionale nga ajri, ndërsa anijet dhe nëndetëset amerikane e britanike lëshuan raketa sulmi tokësor “Tomahawk”. Beogradi u rrethua nga flakët...

 

...Ky ishte prologu i fushatës ajrore kundër Republikës Federale të Jugosllavisë, e cila atëherë përbëhej nga Serbia dhe Mali i Zi. Kjo ndërhyrje ushtarake erdhi si përgjigje ndaj krizës humanitare dhe spastrimit etnik të shqiptarëve në Kosovë nga forcat serbe dhe jugosllave, të udhëhequra nga Slobodan Millosheviçi.

Kur goditjet e fazës së parë nuk arritën efektin e synuar ndaj Millosheviçit, NATO vazhdoi me sulmet e fazës së dytë me 50 sulme në natë, ku Forcat Ajrore të SHBA-së prezantuan bombarduesit B-1. Në gatishmëri për operacionin ishin bazat ajrore në Itali dhe Gjermani, si dhe aeroplanmbajtësja e vendosur në Detin Adriatik, “USS Theodore Roosevelt”.

Në fund të javës së tretë të sulmit, Komandanti Suprem Aleat i NATO-s, gjenerali Wesley K. Clark, kishte një forcë prej afro 1,000 avionësh, 54 për qind e të cilëve i përkisnin Forcave Ajrore të SHBA-së. Presioni i përshkallëzuar e rriti ofensivën ajrore nga 169 në më shumë se 970 objektiva deri në përfundimin e fushatës në qershor. Fluturimet arritën kulmin në fund të majit dhe fillim të qershorit, ku më 26 maj avionët e NATO-s kryen rreth 900 fluturime. Pas kësaj, Millosheviçi ngriti duart përpjetë.

 

Shkaqet e ndërhyrjes

Gjatë viteve 1998-1999, konflikti në Kosovë u përshkallëzua ndjeshëm. Ushtria Çlirimtare e Kosovës (UÇK) zhvillonte luftë guerile kundër forcave serbe, të cilat ushtronin një fushatë të dhunshme shtypjeje ndaj popullsisë shqiptare. Kjo çoi në vrasje masive, dëbime të detyruara dhe shkelje të rënda të të drejtave të njeriut. Përpjekjet diplomatike, si Konferenca e Rambujesë, dështuan pasi Millosheviçi refuzoi të nënshkruante marrëveshjen që do t’i jepte Kosovës një autonomi të zgjeruar.

 

Fuqia e armatimit

Gjatë Operacionit "Forca Aleate", NATO kreu mbi 38,000 fluturime, nga të cilat rreth 10,000 ishin misione sulmuese. Forcat Ajrore Amerikane kontribuan me mbi 60% të sulmeve, duke kryer mbi 29,000 fluturime, përfshirë sulme, mbrojtje dhe furnizim me karburant gjatë fluturimit.

NATO përdori një gamë të gjerë avionësh gjatë fushatës, përfshirë:

 

Bombardues strategjikë:

B-52 Stratofortress

B-1B Lancer

B-2 Spirit

 

Avionë luftarakë dhe Bombardues taktikë:

F-15E Strike Eagle

F-16 Fighting Falcon

F/A-18 Hornet

Tornado GR4

Mirage 2000

 

Avionë mbështetës:

E-3 Sentry (AWACS)

KC-135 Stratotanker

RC-135 Rivet Joint

 

Fushata e bombardimeve

Operacioni i NATO-s, i koduar si "Operation Allied Force", përfshiu bombardime të vazhdueshme mbi objektiva ushtarake, qeveritare dhe infrastrukturore të Jugosllavisë.

Gjatë operacionit, ekuipazhet ajrore të NATO-s kryen 38,004 fluturime, 10,484 prej të cilave ishin fluturime sulmi. 29 për qind e municioneve të hedhura ishin të drejtuara me saktësi, megjithëse 90 për qind e avionëve ishin në gjendje t’i përdornin ato. Forcat Ajrore goditën 421 objektiva fikse, 35 për qind e të cilëve u shkatërruan. Në përgjithësi, Forcat Ajrore të SHBA-ve kryen 30,018 fluturime, duke përfshirë 11,480 transport ajror, 8,889 luftarakë, 322 bombardues, 6,959 cisterna dhe 1,038 fluturime inteligjence.

Sulmet ajrore zgjatën 78 ditë, deri më 10 qershor 1999, kur Millosheviçi pranoi të tërhiqte trupat e tij nga Kosova dhe të pranonte vendosjen e forcave ndërkombëtare të paqeruajtjes.

Ndërhyrja e NATO-s ishte një nga operacionet më të rëndësishme ushtarake të Aleancës në fund të shekullit të 20-të. Kjo fushatë çoi në përfundimin e luftës dhe krijimin e një administrate ndërkombëtare në Kosovë, të udhëhequr nga Kombet e Bashkuara (UNMIK). Pas disa vitesh nën protektoratin ndërkombëtar, Kosova shpalli pavarësinë më 17 shkurt 2008.

Megjithëse fushata e NATO-s shpëtoi qindra mijëra jetë dhe ndaloi spastrimin etnik, ajo mbeti një çështje e debatueshme në arenën ndërkombëtare, për shkak të mungesës së një rezolute të Këshillit të Sigurimit të OKB-së që ta autorizonte zyrtarisht këtë ndërhyrje.

 

Epilogu

24 marsi 1999 shënon një pikë kthese historike për Kosovën dhe rajonin e Ballkanit. Ndërhyrja e NATO-s jo vetëm që ndaloi një katastrofë humanitare, por gjithashtu hapi rrugën për krijimin e një shteti të ri dhe të pavarur. Për shqiptarët e Kosovës, kjo datë mbetet një simbol i lirisë dhe shpëtimit nga regjimi shtypës i Millosheviçit.

Gjatë fushatës 78-ditore, NATO hodhi mbi 23,000 bomba dhe raketa mbi objektiva të ndryshme në Jugosllavi, duke përfshirë infrastrukturë ushtarake, qendra komunikimi dhe objekte industriale.

Dëmet e shkaktuara gjatë bombardimeve të RFJ-së u vlerësuan në rreth 30 miliardë dollarë, ndërsa numri i saktë i viktimave vlerësohet të jetë midis 1,200 dhe 2,500 të vrarë dhe rreth 5,000 të plagosur.

NATO pësoi humbje minimale gjatë operacionit, me dy ushtarë të vrarë jashtë betejës dhe humbjen e dy avionëve.

 

Aldo Moro, rrëmbimi dhe vrasja e ish-kryeministrit italian

Nga Leonard Veizi

 

Ishte data 16 mars 1978, kur në orën 09.02 të mëngjesit, në “via Fani”, - që kalonte përmes lagjes “Trionfale” në Romë, - një komando e “Brigate Rosse” apo thënë ndryshe Brigadave të Kuqe, i zunë pritë ish kryeministrin italian Aldo Moro.

I koduar si "Fritz" operacioni u krye ndërsa Moro po shkonte për në parlament të votonte për besimin në qeverinë e re, të kryesuar nga Xhulio Andreoti, mbështetur edhe nga komunistët.  

Skuadra e “Brigate Rosse” i përbërë nga 19 persona, tek udhëkryqi me “via Stresa”, arritën që me anë të një makine “Fiat 128” e targë të trupit diplomatik "CD 19707", t’i prisnin rrugën makinës “Fiat 130” me të cilën po udhëtonte Aldo Moro. Eskorta prej pesë personash që shoqëronte ish kryeministrin u ekzekutua në vend.

Alarmi i parë në polici, nga një telefonatë anonime, u regjistrua në orën 09.03 të mëngjesit. Në orën 09.05 patrulla e parë e policisë mbërriti në vendngjarje. 

Brigadistët rrëmbyen politikanin e lartë dhe u zhdukën. Kështu filloi 55 ditori i burgut për Aldo Moro dhe ankthi për Italinë. Në “via Fani” mbeti makina me targë “Roma L59812” në të cilën udhëtonte kreu i demokristianëve...

 

...“Brigate Rosse” e krijuar në vitin 1970, fillimisht u nënvlerësua nga opinioni publik. Por me rrëmbimin dhe vrasjen e Aldo Moros, u bë e frikshme. Vitet që pasuan ishin të ndërlikuara politikisht dhe shoqërisht në Itali.

Sipas të dhënave të policisë trupi i Aldo Moros u gjet 55 ditë pas rrëmbimit në bagazhin e një “Renault 4” të kuqe në “via Michelangelo Caetani”.

Në një shkrim të “Focus Storia” shkruar nga Federica Ceccherini dhe Pino Casamassima me titull “Njeriu i kompromisit” thuhet se Aldo Moro u gjet në një rrugë të getos hebraike, pak hapa nga selia e Partisë Komuniste dhe ajo e Demokristianëve. Një vend simbolik? Duke gjykuar nga momenti historik në të cilin ndodhi, do të dukej kështu. Pas dekadash hetimesh, 5 gjyqeve dhe 3 komisioneve hetimore, "çështja Moro" është ende sot një nga më të diskutueshmet në historinë tonë të re dhe sipas disa studiuesve misteri i përfundimit të tij nuk na ka lejuar të kuptojmë plotësisht figurën e tij historike.

 

Sfondi politik

Aldo Moro, një nga figurat më të shquara të politikës italiane pas Luftës së Dytë Botërore, mbetet një nga rastet më tragjike të terrorizmit politik në Evropën e shekullit XX. Rrëmbimi dhe ekzekutimi i tij nga Brigadat e Kuqe - Brigate Rosse - në vitin 1978 shënoi një çast kritik për Italinë dhe demokracinë e saj, duke nxitur debate të gjera mbi terrorizmin, shtetin dhe rolin e forcave të fshehta.

Moro ishte një politikan i spikatur i partisë Demokristiane - Democrazia Cristiana – DC - dhe kishte shërbyer disa herë si kryeministër i Italisë. Ai përfaqësonte një politikë të moderuar dhe ishte promotor i kompromisit historik ("compromesso storico") midis Demokristianëve dhe Partisë Komuniste Italiane (PCI), një manovër politike që synonte stabilizimin e skenës politike italiane duke përfshirë komunistët në procesin qeverisës.

Kjo iniciativë, megjithatë, hasi në kundërshtime të ashpra, si nga qarqet më konservatore të politikës italiane, ashtu edhe nga grupet radikale të majta dhe të djathta, si dhe nga interesat ndërkombëtare, përfshirë SHBA-në dhe Bashkimin Sovjetik, të cilët nuk shihnin me sy të mirë afrimin e komunistëve me pushtetin.

 

Rrëmbimi

Më 16 mars 1978, në një atentat të organizuar me precizion ushtarak, Brigadat e Kuqe sulmuan eskortën e Moros. Pesë truprojat e tij u vranë menjëherë, ndërsa Moro u rrëmbye dhe u dërgua në një vend sekret. Për 55 ditë, ai u mbajt në një "burg popullor" nga brigadistët, të cilët kërkonin lirimin e disa të burgosurve politikë në këmbim të tij. Gjatë kësaj periudhe, Moro shkroi letra të shumta, të cilat i dërgoi familjes, kolegëve të tij politikë dhe institucioneve të shtetit. Në to, ai shprehte zhgënjimin dhe dëshpërimin e tij për mungesën e përpjekjeve serioze për lirimin e tij, duke e akuzuar Partinë Demokristiane dhe shtetin italian për braktisje.

 

Vrasja

Përkundër kërkesave të Brigadave të Kuqe dhe lutjeve të familjes, qeveria italiane dhe Partia Demokristiane morën një qëndrim të prerë: nuk do të negocionin me terroristët. Kjo politikë e ashpër u mbështet edhe nga Vatikani dhe Shtetet e Bashkuara, të cilat nuk dëshironin të krijonin një precedent për organizatat terroriste.

Më 9 maj 1978, pas javësh pa rezultat, Brigadat e Kuqe e ekzekutuan Aldo Moron, duke e lënë trupin e tij në një makinë të braktisur në “Via Caetani”, një rrugë midis selive të Partisë Komuniste dhe Demokristianëve. Kjo simbolikë e vendndodhjes së trupit të tij reflektonte përplasjen midis dy blloqeve kryesore politike të kohës.

 

Pasojat

Vrasja e Aldo Moros tronditi Italinë dhe politikën evropiane. Pasojat e saj ishin të shumta:

-Dështimi i kompromisit historik mes Demokristianëve dhe Komunistëve, duke çuar në izolimin politik të PCI-së.

-Rritja e forcave të sigurisë dhe shtypja e grupeve terroriste si Brigadat e Kuqe.

-Kriza morale dhe politike brenda Demokristianëve, që u akuzuan për braktisjen e njërit prej liderëve të tyre kryesorë.

Gjithashtu, vdekja e Moros ka nxitur shumë teori konspirative. Sipas disa hipotezave, shërbimet sekrete italiane dhe ndërkombëtare, si CIA dhe Gladio - një rrjet i fshehtë antikomunist i NATO-s, - mund të kenë pasur një rol në mosarritjen e një marrëveshjeje për lirimin e tij. Disa studiues argumentojnë se Moro përbënte një kërcënim për ekuilibrin politik të Italisë dhe për interesat gjeopolitike të Perëndimit, duke e bërë atë një figurë të "sakrifikueshme."

 

Epilogu

Rrëmbimi dhe vrasja e Aldo Moros mbetet një nga episodet më të errëta të historisë italiane. Ai përfaqëson një çast kritik në përballjen e një shteti demokratik me terrorizmin politik dhe me kufijtë e etikës në politikë. Historia e tij vazhdon të studiohet jo vetëm si një tragjedi personale, por edhe si një simbol i tensioneve midis demokracisë, sigurisë dhe kompromisit politik.

Sot, Aldo Moro kujtohet si një vizionar i politikës italiane, një burrë shteti që tentoi të bashkonte të kundërtat dhe që, për këtë arsye, u bë viktimë e një lufte të fshehtë që kapërceu kufijtë e një vendi të vetëm.

Vuçiç përplas kokën te dinastia “Tramp”, çështja “Monika” del si as-i nën mëngë

Nga 

Leonard Veizi

 

Kush do ta hante sapunin për djathë e të besonte se lufta nisi vetëm për një femër?

Legjenda na shtyn në lashtësi, kur grekët e vjetër morën shpata në duar dhe u hipën anijeve për të luftuar në muret e Trojës. Ata i besuan Agamemnonit, i cili pretendonte se po rivendoste nderin e të vëllait, Menelaut, duke marrë pas Helenën, të rrëmbyer nga Paridi. Por a mund të besohet se një luftë shkatërrimtare nisi për një grua? Historia njerëzore na mëson se luftërat nuk shpërthejnë për motive kaq sipërfaqësore, por për interesa strategjike, politike dhe ekonomike.

Mijëra vite më vonë, disa syleshë duan të na bëjnë të besojmë një analogji të ngjashme: se ndërhyrja e NATO-s në Kosovë ishte një devijim nga skandali i Bill Klintonit me Monika Levinskin. Sipas kësaj teorie absurde, Princi Parid zëvendësohet nga Presidenti Klinton, Helena nga Monika, dhe sheshi i betejës zhvendoset nga Troja në Serbi, apo më saktë në Beograd. Por kjo është një përpjekje e dëshpëruar për të mohuar të vërtetën e hidhur: ndërhyrja e NATO-s nuk kishte të bënte me skandalet personale të askujt, por me ndalimin e një spastrimi etnik që kërcënonte ekzistencën e një populli.

Në vitin 1999, NATO ndërhyri ushtarakisht në Kosovë për t'i dhënë fund një fushate brutale të spastrimit etnik nga regjimi i Slobodan Millosheviçit. Ushtria dhe paramilitarët serbë kryen masakra, dhunime masive dhe dëbime të dhunshme të shqiptarëve nga shtëpitë e tyre. Disa nga qytetet dhe fshatrat e Kosovës u shkatërruan, popullsia u terrorizua dhe mbi 800,000 shqiptarë u dëbuan me forcë. Këto nuk janë opinione; këto janë fakte të dokumentuara nga organizata ndërkombëtare si OKB-ja dhe Amnesty International.

Për më shumë se një vit, komuniteti ndërkombëtar tentoi të gjente një zgjidhje paqësore, por Millosheviçi refuzoi çdo kompromis dhe intensifikoi represionin. Në këtë situatë, ndërhyrja e NATO-s nuk ishte një zgjedhje politike për të mbuluar ndonjë skandal presidencial, por një domosdoshmëri për të ndaluar një gjenocid në zemër të Evropës.

Donald Tramp i Riu, në një përpjekje për të fituar simpati në Serbi, e ka përsëritur këtë narrativë të rreme, duke pretenduar se bombardimet e NATO-s ishin një manovër politike.

Por ka dhe zëra që thonë se nëse kërkesa për këtë intervistë ka ardhur nga kampi Tramp, atëherë është një sinjal për politikën e ardhshme amerikane ndaj Serbisë dhe Kosovës.

Kjo mbetet për t’u parë.

Por Donald Trampi i Ri. nuk ka fuqi vendimmarrëse në politikën e jashtme amerikane, pavarësisht ndikimit që mund të ketë përmes platformës dhe podcastit të tij.

Po kush vendos për politikën amerikane ndaj Kosovës?

Presidenti i SHBA-së ka një rol të rëndësishëm në përcaktimin e politikës së jashtme, por nuk mund të marrë vendime të mëdha pa mbështetjen e institucioneve të tjera.

Departamenti i Shtetit është institucioni kyç që përcakton marrëdhëniet diplomatike me vende si Kosova dhe Serbia.

Pentagoni përcakton strategjinë ushtarake dhe ka rol vendimtar në çështje si prania e trupave amerikane në bazën e “Bondsteel”-it.

Senati dhe Kongresi, kanë pushtet të madh mbi financimet dhe vendimmarrjet strategjike afatgjata. Asnjë vendim i madh për Kosovën nuk mund të merret pa miratimin e tyre.

Politika amerikane në Ballkan është gjithashtu e lidhur me vendimet dhe angazhimet e NATO-s dhe aleatëve ndërkombëtarë.

Në realitet, ndërhyrja e NATO-s ishte një nga vendimet më të drejta të politikës ndërkombëtare në fund të shekullit XX. Ajo jo vetëm që ndali një katastrofë humanitare, por edhe i dha Kosovës mundësinë për të ndërtuar të ardhmen e saj të lirë dhe të pavarur.

Serbia sot përpiqet të viktimizohet, duke e paraqitur veten si një "minor" të pafajshëm, ndërsa në fakt është agresori që shkaktoi një nga tragjeditë më të mëdha të Evropës moderne. Propaganda serbe mundohet të përmbysë realitetin, duke fajësuar viktimat dhe duke paraqitur veten si të dëmtuar. Kjo strategji nuk është e re, por ka një qëllim të qartë: të justifikojë krimet e së shkuarës dhe të pengojë stabilitetin në rajon.

Politika amerikane ndaj Kosovës nuk ka qenë kurrë e bazuar në interesa afatshkurtra personale, por në një strategji të qartë për të mbështetur paqen, stabilitetin dhe të drejtat e njeriut. Presidentët, qoftë demokratë apo republikanë, kanë mbështetur pavarësinë e Kosovës dhe praninë ushtarake amerikane në rajon. Institucione si Departamenti i Shtetit, Pentagoni dhe Kongresi kanë një rol kyç në përcaktimin e politikës amerikane në Ballkan. NATO dhe partnerët ndërkombëtarë vazhdojnë të jenë të angazhuar për sigurinë e Kosovës dhe kundër çdo përpjekjeje për destabilizim nga Serbia.

Prandaj, deklaratat e Trampit të Ri. nuk janë asgjë më shumë se një përpjekje për të manipuluar opinionin publik dhe për të kënaqur qarqet ultranacionaliste serbe.

Deklarata e Trampit të Ri vjen në një kohë kur Beogradi po përballet me protesta masive kundër qeverisë së Vuçiçit, të cilat kanë shpërthyer për shkak të manipulimeve zgjedhore, korrupsionit dhe ndikimit të tij të fortë mbi institucionet. Një intervistë me djalin e presidentit Tramp i jep Vuçiçit një mundësi për të forcuar imazhin e tij ndërkombëtar dhe për të treguar se ende ka mbështetje nga qarqe të fuqishme në SHBA. Në një kohë kur BE-ja dhe SHBA-ja po rrisin presionin ndaj Vuçiçit për reforma demokratike dhe njohjen e Kosovës, ai mund të përdorë këtë intervistë për të treguar se ka opsione të tjera dhe se mund të mbështetet te Republikanët në SHBA.

Në politikë, asgjë nuk është rastësi, dhe momenti i intervistës së Donald Tramp i Ri. me Aleksandër Vuçiç mund të jetë një sinjal për disa zhvillime të rëndësishme. Mediat konservatore në SHBA kanë kohë që promovojnë idenë se ndërhyrja e NATO-s në Kosovë ishte e gabuar.

E vërteta është se ndërhyrja e NATO-s ishte një përgjigje legjitime dhe e nevojshme ndaj një regjimi që masakronte civilë dhe shkatërronte një popull të tërë. Kosova sot është një vend i lirë dhe i pavarur falë këtij angazhimi ndërkombëtar, dhe asnjë teori konspirative nuk mund ta ndryshojë këtë realitet historik.

Mbrojtja e Evropës, dilema mbi lidershipin ushtarak: Franca apo Gjermania

Nga 

Leonard Veizi

 

Në Evropë ka një lloj alarmi. Raportet e reja që po vendosen në skenën gjeopolitike ndërkombëtare kanë nxjerrë zbuluar shumë anë të dobta të Evropës fragmentare që është lidhur si një e tëra më një fjongo të brishtë politike...

 

...Në botën e sotme ku stabiliteti politik dhe ekonomik duket gjithnjë e më i brishtë, pyetja nëse Evropa kërcënohet nga lufta është më e rëndësishme se kurrë. Historia e kontinentit është e mbushur me konflikte dhe luftëra që kanë formësuar kufijtë dhe kanë përcaktuar fatin e miliona njerëzve. Megjithatë, pas Luftës së Dytë Botërore, Evropa ka përjetuar një periudhë të gjatë paqeje dhe bashkëpunimi, veçanërisht falë krijimit të Bashkimit Evropian dhe NATO-s. Mbështetja është gjetur tek Shtetet e Bashkuara.

Por, çfarë ndodh nëse çadra mbrojtëse amerikane largohet? A është Evropa e gatshme të mbrojë veten pa ndihmën e Shteteve të Bashkuara?

 

Rreziqet

Marrëdhëniet ndërkombëtare luajnë një rol kyç në sigurinë evropiane. Tensionet me Rusinë, përfshirë aneksimin e Krimesë dhe konfliktin në Ukrainë, kanë rritur shqetësimet për një ringjallje të skenarëve të Luftës së Ftohtë. Për më tepër, rivalitetet globale, si tensionet SHBA-Kinë, ndikojnë në mënyrë indirekte mbi Evropën, duke e bërë atë një fushë beteje gjeopolitike ku përplasen interesa të fuqive të mëdha. Nëse SHBA do të reduktonte ose tërhiqte mbështetjen e saj ushtarake ndaj Evropës – qoftë përmes dobësimit të angazhimit të saj në NATO apo përmes një izolacionizmi të ri – vendet evropiane do të përballeshin me sfida të mëdha në fushën e mbrojtjes. Shumë vende të BE-së e kanë mbështetur sigurinë e tyre në praninë ushtarake amerikane dhe në strategjinë e parandalimit të NATO-s. Në mungesë të kësaj mbështetjeje, Evropa do të përballej me një dilemë të madhe: të ndërtojë një mbrojtje të pavarur dhe të fortë, ose të bëhet më e ekspozuar ndaj kërcënimeve të jashtme.

 

Sfidat

Përveç kërcënimeve të jashtme, Evropa përballet edhe me sfida të brendshme që mund të minojnë aftësinë e saj për t'u mbrojtur në mënyrë efektive. Rritja e nacionalizmit dhe populizmit ka krijuar ndasi brenda BE-së dhe ka dobësuar besimin në institucionet evropiane. Në një kohë kur uniteti është i domosdoshëm për ndërtimin e një mbrojtjeje të fortë, përçarjet politike e bëjnë më të vështirë koordinimin e një strategjie të përbashkët. Një pengesë tjetër është buxheti i mbrojtjes. Për dekada, shumica e vendeve evropiane kanë investuar më pak në ushtritë e tyre, duke u mbështetur tek ombrella mbrojtëse amerikane. Nëse SHBA tërhiqet, BE-ja do të duhet të rrisë ndjeshëm shpenzimet e saj ushtarake dhe të krijojë një strukturë mbrojtjeje më të fortë, ndoshta përmes një ushtrie të përbashkët evropiane – një ide që është diskutuar, e hedhur për diskutim. Një kërcënim modern për Evropën nuk është vetëm lufta konvencionale, por lufta hibride – një kombinim i sulmeve kibernetike, propagandës dhe ndikimit ekonomik për të destabilizuar vendet pa përdorur forcë ushtarake tradicionale. Rusia dhe aktorë të tjerë janë akuzuar për përdorimin e këtyre metodave për të ndërhyrë në proceset demokratike dhe për të përhapur dezinformim.

Nëse Evropa mbetet pa mbështetjen amerikane, ajo duhet të përmirësojë mbrojtjen kibernetike, sigurinë energjetike dhe mekanizmat e saj për të luftuar dezinformimin, përndryshe mund të bëhet më e prekshme ndaj ndërhyrjeve të huaja. NATO ka qenë për dekada garancia kryesore e sigurisë evropiane. Megjithatë, nëse SHBA e redukton praninë e saj, atëherë vendet evropiane do të duhet të marrin më shumë përgjegjësi për sigurinë e tyre. Një nga opsionet më të diskutuara është krijimi i një ushtrie të përbashkët evropiane, që do t’i jepte BE-së një kapacitet real për të mbrojtur veten. Por ky skenar kërkon një bashkëpunim më të ngushtë mes vendeve anëtare, një rritje të ndjeshme të buxheteve ushtarake dhe një unifikim të politikave të mbrojtjes – sfida që për momentin duken të vështira për t'u realizuar.

 

Lideri

Kush do të jetë lideri ushtarak i Evropës?

Nëse Evropa duhet të ketë një lider ushtarak të qartë, dy kandidatë natyralë janë Franca dhe Gjermania, por secili prej tyre ka avantazhe dhe kufizime specifike. Gjithsesi përgjigja më realiste është një bosht Francë-Gjermani. Franca do të ofrojë lidershipin strategjik dhe fuqinë bërthamore. Gjermania do të ofrojë financimin dhe modernizimin e kapaciteteve ushtarake evropiane. Megjithatë, për një mbrojtje efektive të Evropës, bashkëpunimi mes këtyre dy vendeve duhet të jetë më i fortë dhe të përfshijë edhe vende të tjera si Italia, Spanja dhe Polonia.

 

Franca

Franca ka ushtrinë më të fuqishme në BE, me një forcë të madhe të gatshme për luftim, industri të zhvilluar ushtarake dhe një arsenal bërthamor. Është i vetmi vend i BE-së me armë bërthamore pas Brexit. Franca historikisht ka ndjekur një politikë të pavarur mbrojtjeje, shpesh duke u distancuar nga varësia e plotë nga SHBA. Dalja e saj nga komanda e përbashkët e NATO-s në vitin 1966 (deri në 2009) tregon këtë qasje të veçantë. Franca ka treguar gatishmëri për të ndërhyrë ushtarakisht në Afrikë dhe në Lindjen e Mesme, duke dëshmuar se është një fuqi ushtarake me përvojë. Por Franca, megjithëse është një fuqi ushtarake, nuk ka kapacitet të plotë për të mbrojtur të gjithë Evropën e vetme. Gjithashtu, ka tensione brenda BE-së mbi idenë e një lidershipi të saj të qartë ushtarak.

 

Gjermania

Gjermania ka ekonominë më të fuqishme në Evropë dhe një industri të avancuar teknologjike, që mund të përkthehet në investime të mëdha në mbrojtje dhe zhvillimin e një force të avancuar ushtarake. Pas dekadash kufizimesh për shkak të konventave pas Luftës së Dytë Botërore, Gjermania po rrit ndjeshëm buxhetin e saj të mbrojtjes, veçanërisht pas agresionit rus në Ukrainë. Kancelari Scholz ka shpallur një epokë të re ("Zeitenwende") për ushtrinë gjermane, duke investuar mbi 100 miliardë euro në modernizimin e Bundeswehrit. Për shkak të së kaluarës së saj në Luftën e Dytë Botërore, shumë vende evropiane e shohin me skepticizëm një Gjermani me fuqi ushtarake dominuese. Kjo e bën të vështirë që Berlini të marrë një rol udhëheqës ushtarak pa dyshime apo rezistencë politike.

 

Epilogu

Evropa ndodhet në një pikë kthese. Në kushtet aktuale, Evropa nuk është ende e përgatitur. Kjo nuk do të thotë se është e pamundur, por kërkon një ndryshim strategjik dhe politik në mënyrën se si BE-ja dhe vendet evropiane e konceptojnë sigurinë e tyre. Evropa nuk është e imunizuar ndaj rreziqeve të konfliktit dhe paqëndrueshmërisë. Ndërsa shumë nga sfidat me të cilat përballet janë të reja, disa janë eho të së kaluarës. Nëse historia na ka mësuar diçka, është se paqja nuk është e garantuar. Për të siguruar një të ardhme të qëndrueshme dhe të sigurt, Evropa duhet të investojë më shumë në mbrojtje, të forcojë unitetin e saj politik dhe të përshtatet ndaj realitetit të ri gjeopolitik. Nëse SHBA zgjedh të tërhiqet, Europa nuk ka zgjidhje tjetër veçse të marrë fatin e saj në duart e veta. Pyetja që mbetet është: A është gati për këtë sfidë?

“Nëse një ditë do të trokasësh në portën time”... sërish do ta hap

 

Nga Leonard Veizi
 
Klaudia shiti pikturat e çmuara të familjes dhe sendet e tjera me vlerë të nënës së saj vetëm që të siguronte dozat e nevojshme të heroinës, gjë që e kishte bërë të varur. Por ajo kishte dhe shokë të cilët prisnin nga përpjekjet e saj për të siguruar të hollat e nevojshme. Dhe kështu problemi u rëndua më tej. Ndaj u gjet një rrugë tjetër. Klaudia, vetëm 19 vjeç, shiti dhe veten. La në mes studimet, u largua nga apartamenti ku banonte bashkë me nënën, dhe u mor me gjithfarë punësh të pista. Bëri tentativë të intoksikohej në një qendër rehabilitimi por nuk ia doli. Dhe në fund arrestohet nga policia për trafikim të lëndëve narkotike. E dërmuar dhe e traumatizuar nga jeta e shthurur dhe e pa kuptimtë, së fundi ajo pati guximin të trokiste sërish në derën e nënës së saj, i vetmi vend ku mund të gjente sërish vetveten. Dhe ajo, Livia, megjithëse ishte betuar që nuk do t’ia hapte atë derë, sërish e hapi. Sepse në fund të fundit ajo ishte bija e saj...
 
...Mesazhi i filmit mbetet i përjetshëm dhe i aplikueshëm në çdo kohë dhe në çdo sistem politik, qoftë ai liberal apo despotik. Televizioni Tirana transmetoi këtë film artistik italian jo vetëm si një mësim edukativ për rininë shqiptare, por edhe si një formë kërcënimi të heshtur. Mesazhi nëntekstual ishte i qartë: në Perëndim, të rinjtë përfundojnë ose të droguar ose të përfshirë në prostitucion. Në kontrast me këtë realitet të ashtuquajtur të degjeneruar, shoqëria shqiptare, e udhëhequr nga fryma proletare, nuk vuan nga plagë të tilla...
 
Përmbledhje
"Nëse një ditë do të trokasësh në portën time" është një serial televiziv italian i vitit 1986, me titullin origjinal "Se un giorno busserai alla mia porta". Ky miniserial me katër episode u realizua nën regjinë e Luixhi Perelit, me skenar të Nikola Badaluko-s, dhe përfshin aktorë të njohur si Virna Lisi, Matilda Mei dhe Zhan-Pier Kasel.
 
Ngjarja
Historia qendrore e serialit përqendrohet te Livia Bandini, një aktore e suksesshme, e portretizuar nga e madhja Virna Lisi. Livia, për shkak të angazhimeve të saj profesionale, e ka neglizhuar vajzën e saj adoleshente, Klaudia, e luajtur nga aktorja franceze Matilda Mei. Kur mëson se Klaudia është bërë e varur nga droga, Livia vendos të braktisë karrierën e saj për t’u përkushtuar tërësisht rehabilitimit të vajzës.
Ky serial trajton me realizëm të dhimbshëm dhe ndjeshmëri të thellë pasojat shkatërruese të varësisë nga droga mbi marrëdhëniet familjare dhe përpjekjet e një nëne për të shpëtuar fëmijën e saj nga vetëshkatërrimi.
 
Mesazhi
Virna Lisi sjell një performancë të fuqishme dhe emocionale në rolin e Livias, duke portretizuar me mjeshtëri dhimbjen, dëshpërimin dhe vendosmërinë e një nëne që lufton për jetën e vajzës së saj. Nga ana tjetër, Matilda Mei sjell një portretizim autentik të një të reje të përfshirë në botën e errët të varësisë, duke nxjerrë në pah luftën e brendshme mes dëshirës për shpëtim dhe fuqisë shkatërruese të drogës.
Seriali prek tema të ndjeshme si varësia nga substancat narkotike, raportet e tendosura familjare, pasojat psikologjike të neglizhencës prindërore dhe përpjekjen për të rikuperuar një jetë të humbur. Nëpërmjet një qasjeje të ndershme dhe të drejtpërdrejtë, ai na detyron të reflektojmë mbi rolin e familjes, përgjegjësitë e prindërve dhe betejën e individit kundër demonëve të tij të brendshëm.
 
Jehona
Për kohën kur u shfaq, "Nëse një ditë do të trokasësh në portën time" u konsiderua një prodhim artistik me një mesazh të fuqishëm shoqëror. Ai shërbeu jo vetëm si një histori prekëse, por edhe si një paralajmërim mbi rreziqet e varësisë nga droga, sidomos për të rinjtë.
Në një epokë ku shoqëritë përballeshin me sfida të reja sociale, ky serial përçonte idenë se përkushtimi dhe dashuria e një nëne mund të jenë forca më e madhe për të luftuar të keqen, por gjithashtu theksonte faktin se sistemi, qoftë ai politik apo social, shpesh i lë individët në mëshirë të fatit.
 
Realizimi
Miniseriali u transmetua për herë të parë në Rai 1 nga 30 nëntori deri më 7 dhjetor 1986.
Me një realizim artistik të nivelit të lartë dhe me një histori që mbetet aktuale edhe sot, ky serial vazhdon të mbajë vlerën e tij si një nga rrëfimet më prekëse mbi sfidat e jetës moderne.
Regjia e Luixhi Perelit dhe skenari i Nikola Badaluko kontribuojnë në krijimin e një narrative tërheqëse që eksploron në thellësi problemet që lidhen me varësinë nga droga dhe marrëdhëniet familjare.
 
Vlerësimi
"Nëse një ditë troket në derën time" mbetet një vepër domethënëse në televizionin italian e vlerësuar për përshkrimin e tij realist dhe prekës të çështjeve të rëndësishme sociale.
Seriali u bë shumë i dashur për publikun shqiptar gjatë viteve '80, kur transmetohej në televizionin shtetëror. Shikuesit shqiptarë u lidhën emocionalisht me historinë dhe personazhet, duke reflektuar mbi temat universale të dashurisë prindërore, sakrificës dhe shpresës.
"Nëse një ditë do të trokasësh në portën time" mbetet një vepër e rëndësishme në kinematografinë italiane dhe një kujtesë e fuqisë së dashurisë dhe përkushtimit familjar për të përballuar sfidat më të vështira të jetës.
 

Zoran Gjinxhiç, vrasja e kryeministrit serb pas qëndrimit të tij për Kosovën

12 Mars 2003 

 

Nga 

Leonard Veizi

 

“Banda e Zemunit”, një bandë e drejtuar nga krimineli famëkeq Dushan Spasojeviç, vuri në grykën e armës kryeministrin serb, i pari i zgjedhur në mënyrë demokratike pas Luftës së Dytë Botërore. Dhe “Banda” apo “Klani” siç quhej ndryshe, kishte zgjedhur një snajperist të mirë, ndoshta më të mirin e mundshëm. një anëtar të forcave speciale. Ishte 12 marsi i vitit 2003. Ora 12:25 i mesditës. Kryeministri serb doli nga makina dhe u nis drejt shkallëve të selisë së Qeverisë. Axhenda e tij përcaktonte një takim me Ministren e Jashtme të Suedisë Ana Lind dhe kolegun e saj Xhan Karlson. Qitësi shënjestroi nga dritarja e një ndërtese përballë. Ishte 180 metra larg dhe mbante një pushkë 7.62 mm “Heckler & Koch G3”, prodhim gjerman. Një oficer i Agjencinë e Informacionit të Sigurisë, BIA, agjencinë kombëtare të inteligjencës së Serbisë, që quhej Branislav Bezarevic, ishte personi që për 50 mijë euro dha informacionet mbi lëvizjet e kryeministrit. Snajperisti qëlloi dy herë. Nuk gaboi. Një nga plumbat depërtoi në zemrën e Kryeministrit dhe e vrau thuajse në çast. Deklarata zyrtare e qeverisë, bëri me dije se Gjinxhiç nuk ishte i vetëdijshëm dhe nuk kishte pasur puls kur mbërriti në repartin e urgjencës. Truproja e tij, Milan Veruoviç, mbeti gjithashtu i plagosur rëndë nga i njëjti plumb. Çuditërisht suedezja Ana Lind u vra vetëm disa muaj më vonë por nga një vrasës serb...

 

... Kjo vrasje tronditi Serbinë dhe gjithë rajonin e Ballkanit, pasi Gjinxhiçi ishte një nga figurat kryesore reformiste që po përpiqej ta nxirrte Serbinë nga trashëgimia e errët e regjimit të Sllobodan Millosheviçit. Vrasja ishte një operacion i përbashkët nga JSO dhe Klani Zemun – operativë të sigurimit të shtetit dhe gangsterë të dhunshëm që punonin së bashku. Njëzet vjet më vonë, një ekzaminim i dokumenteve gjyqësore u vu re se si i gjithë sistemi policor, sigurimi i shtetit dhe prokuroria serbe ishte korruptuar.

Ka pasur gjithfarë shkaqesh derisa u kërkua eleminimi fizik i Zoran Gjinxhiçit nga një klan ekstremist, por padyshim aty renditej si e papranueshme edhe mënyra se si ai kërkoi ta trajtonte çështjen e Kosovës.

 

Zoran Gjinxhiç

U lind më 1 gusht 1952 në Bosnjë dhe Hercegovinë, por karrierën e tij politike e zhvilloi në Serbi. E megjithatë njihej më së shumti si një “jugosllavist”. Ai ishte një intelektual, filozof dhe politikan që promovonte demokracinë dhe reformat ekonomike. Në vitin 1996, ai u bë kryetar i bashkisë së Beogradit dhe më vonë, në vitin 2001, u bë kryeministër i Serbisë, pas rrëzimit të Sllobodan Millosheviçit. Gjatë qeverisjes së tij, ai u përqendrua në modernizimin e ekonomisë, afrimin me Perëndimin dhe luftën kundër krimit të organizuar. Ai kishte një rol të rëndësishëm në dorëzimin e Millosheviçit në Tribunalin e Hagës në vitin 2001, një veprim që e bëri atë një figurë të urryer për nacionalistët serbë dhe rrjetet kriminale që ishin të lidhura me regjimin e mëparshëm.

 

Ekzekutimi

Më 12 mars 2003, Gjinxhiçi po hynte në selinë e qeverisë serbe kur u qëllua nga një snajper me një plumb që e goditi në kraharor dhe një tjetër që i preku zemrën. Plumbat u qëlluan nga një ndërtesë në afërsi të vendit të ngjarjes. Ai ndërroi jetë menjëherë.

Hetimet treguan se vrasja ishte organizuar nga një grup kriminal i njohur si "Banda e Zemunit", një organizatë mafioze që kishte lidhje të ngushta me njësi paraushtarake serbe.

Dy personat kryesorë të përfshirë në atentat ishin:

Milorad "Legija" Ulemek, një ish-komandant i forcave speciale serbe dhe ish-agjent i sigurimit shtetëror.

Zvezdan Jovanović, një anëtar i forcave speciale, që sipas hetimeve, ishte snajperisti që e qëlloi Gjinxhiçin.

Këta individë ishin pjesë e strukturave kriminale të krijuara gjatë luftërave të viteve 1990 dhe ishin të lidhur me ish-regjimin e Millosheviçit. Vrasja ishte një hakmarrje për politikat e Gjinxhiçit kundër krimit të organizuar dhe afrimin e Serbisë me Perëndimin.

Menjëherë pas atentatit, qeveria serbe shpalli gjendjen e jashtëzakonshme, e cila zgjati për disa javë. Mbi 4000 persona u arrestuan, përfshirë anëtarë të "Bandës së Zemunit" dhe ish-anëtarë të shërbimeve sekrete serbe. Në vitin 2007, Milorad Ulemek dhe Zvezdan Jovanović u dënuan me 40 vjet burg secili për organizimin dhe ekzekutimin e atentatit.

 

Gjinxhiç dhe Kosova

Zoran Gjinxhiç ishte një figurë komplekse në politikën serbe dhe qëndrimet e tij ndaj Kosovës ndryshuan gjatë viteve. Ai ishte pragmatist dhe shpesh përpiqej të balanconte realitetin politik me nacionalizmin serb. Në vitet 1990, kur ishte një nga liderët e opozitës kundër Sllobodan Millosheviçit, Gjinxhiç fillimisht kishte një qëndrim nacionalist dhe kundër ndërhyrjes ndërkombëtare në Kosovë. Ai e kundërshtoi bombardimin e NATO-s në vitin 1999 dhe e shihte humbjen e kontrollit të Serbisë mbi Kosovën si një disfatë të rëndë për shtetin serb.

Pasi u bë kryeministër në vitin 2001, Gjinxhiç filloi të kuptonte se realiteti politik ishte ndryshe dhe se Serbia nuk mund të kthente situatën në Kosovë në gjendjen e para vitit 1999. Ai e kuptonte se Kosova, praktikisht, nuk kontrollohej më nga Serbia dhe se insistimi për rikthimin e saj nën sovranitetin serb ishte jorealist. Gjinxhiç e shihte të ardhmen e Serbisë në integrimin me Perëndimin dhe në reformat e brendshme, duke mos dashur të humbiste kohë me një çështje që ai e shihte të humbur.

 

Letra e drejtuar SHBA-ve dhe BE-së

Një nga lëvizjet e tij më të rëndësishme lidhur me Kosovën ndodhi më janar 2003, kur ai i dërgoi një letër SHBA-ve dhe Bashkimit Europian, duke kërkuar që të hapej një debat mbi statusin përfundimtar të Kosovës. Në këtë letër, ai argumentonte se:

Kosova nuk ishte më realisht nën kontrollin e Serbisë, dhe Serbia duhej ta pranonte këtë fakt.

Nëse Perëndimi donte një zgjidhje për Kosovën, atëherë Beogradi duhej të përfshihej në negociata, në vend që të mbahej peng i një situate të ngrirë.

Ai sugjeronte një ndarje të mundshme të Kosovës, ku veriu (me shumicë serbe) të mbetej pjesë e Serbisë, ndërsa pjesa tjetër të kishte një status të veçantë.

Kjo letër u prit me zemërim nga nacionalistët serbë, të cilët e panë atë si një tradhti ndaj çështjes së Kosovës.

Po pse Gjinxhiç ndryshoi qëndrim?

Duket se ai e kuptoi mirë se Perëndimi nuk do të lejonte kthimin e Kosovës nën Serbi dhe se Serbia duhej të përshtatej me realitetin e ri. Gjinxhiç e shihte të ardhmen e Serbisë në Bashkimin Europian dhe e dinte që çështja e Kosovës ishte një pengesë e madhe për këtë proces. Ai besonte se çështja e Kosovës po përdorej nga strukturat kriminale dhe elementët e vjetër të regjimit të Millosheviçit për të mbajtur pushtetin në Serbi.

Shumë analistë besojnë se qëndrimi i tij ndaj Kosovës dhe prirja për të bërë kompromise mund të ketë kontribuar në vrasjen e tij më 12 mars 2003. Nacionalistët serbë dhe grupet kriminale që kishin lidhje me Kosovën, veçanërisht “Banda e Zemunit”, e shihnin atë si një kërcënim për interesat e tyre.

 

Epilog

Zoran Gjinxhiç mbetet një figurë e rëndësishme në historinë moderne të Serbisë. Ai konsiderohet si lideri që përpiqej ta çonte Serbinë drejt demokracisë dhe integrimit europian, por që u vra nga ata që donin të ruanin trashëgiminë e Millosheviçit dhe pushtetin e krimit të organizuar.

Në nder të tij, shumë rrugë dhe institucione në Serbi dhe në vendet e tjera të Ballkanit mbajnë emrin e tij. Ai simbolizon përpjekjet për ndryshim dhe luftën kundër korrupsionit dhe krimit të organizuar në rajon.

Mënyra se si u vra ai dhe fakti që Serbia më vonë ndoqi një rrugë më nacionaliste tregon se vendi nuk ishte ende gati për vizionin e tij.