Bashkëbisedimi me gazetaren
Rezarta Reçi, në emisionin radiofonik “Shtëpia e Miqve të Librit”
 |
| Rezarta Reçi dhe Leonard Veizi në studion e Radio Tirana |
Në vitin e mbrapshtë 1997, nga shkurti apo marsi, nuk jam fort i qartë në
kujtesë, veç di që ishte kohë trazirash e kallashi kërciste për qejf, shtëpia
botuese “Toena” më lajmëroi që libri im me 5-së novela “Grahma e shpirtit të
mjegullt” i futur ne proces që nga nëntori apo dhjetori i vitit 1996, ishte
botuar. Në shtatorin e vitit 1997, pasi e kishte lexuar libri në fjalë,
gazetarja fort e njohur në ato vite e Radio Tiranës, më ftoi në emisionin e
saj. Realisht, duke mos pasur mundësi të tjera, Radio Tirana merrte të gjithë
vëmendjen e mundshme të atyre që kërkonin informacion. Ndaj dhe ftesa për të
qenë pjesë e një emision tepër të lakuar ishte suksesi im i dytë pas botimit të
librit. Di që u futa serbes në studion e madhe të emisionit, dhe pas pyetjes së
parë ku më duhej të flisja, më zyri paniku. Nuk dija çfarë të thosha. Shenjës së
gazetares për të reaguar iu përgjigja me 2-3 sekonda vonesë. Nga mesi i
emisionit u çlirova dhe në fundin e tij, 30 minuta më pas, kur emisioni u
mbyll, përveç besimit që kisha fituar isha gati ti thosha moderatores: Kaq
shpejt. Në daljen e librit të dytë Rezarta Reçi sërish më bëri surprizë një
ftesë për intervistë në Radio Tirana. Dhe kaq përsa i takon mikrofonit të
radios, sepse më pas do të isha pjesë e intervistave të vazhdueshme që
gazetarja Reçi bënte çdo vit në Panairin e Librit. Por kulmi i suksesit të
këtij bashkëpunimi erdhi në vitin 2015, ku pas daljes së romanit Lora, u bëra
pjesë e emisionit fort të njohur kulturor, “Arratia e peshkut të kuq”. Më pas
Rezarta Reçi u kthye sërish në Radio Tirana, duke marrë pas vetes dhe një
potencial të madh personazhesh, që kanë qenë në vazhdimësi pjesë e emisioneve
të saj radiofonike dhe televizive. Intervistën e parë, natyrisht e kam të
regjistruar në një kasetë audio, por ende të pazbardhur. Për intervistën e
fundit me Rezarta Reçin, në emisionin radiofonik “Shtëpia e Miqve të Librit”, vendosa
kufjet në kokë dhe vendosa ta zbardh:
 |
| Nga emisioni "Arratia e peshkut të kuq" |
Rezarta Reçi: - Në rubrikën profil kam
zgjedhur shkrimtarin dhe gazetarin Leonard Veizi.
Mirë se erdhe në studio dhe faleminderit që je pjesë e Shtëpia e Miqve të
Librit. Dhe në fakt nuk kishte si të mos ishe pjesë, sepse ne jemi njohur nëpërmjet
dorëshkrimeve të librave. Është një kohë e gjatë. Është radioja që na ka
bashkuar fillimisht dhe më pas dhe rrugëtimi i përbashkët në gazetari, por jo në
shkrimtari. Kjo na ka bërë miq e kolegë. Kemi ndarë mendime, emocione, ankthin
tënd të krijimit, ankthin tënd të promovimit, ankthin e botimeve e të tjera, e
të tjera.
Leonard Veizi: - Domethënë daton 23 vite
më parë, kemi bërë intervistën e parë bashkë, të parën interviste radiofonike,
që ishte dhe e para elektronike do të thosha.
Rezarta Reçi: - Pas gjithë këtyre viteve
të rrugëtimit tënd profesional në fushën e të shkruarit, - por si shkrimtar, jo
në fushën e të shkruarit gazetarisë pasi publicistika është një fushë tjetër të
cilën ti vazhdon ta lëvrosh me shumë profesionalizëm por dhe me shumë realizëm
dhe optimizëm do të thosha njëkohësisht, - si ndihet shkrimtari Leonard Veizi?
Leonard Veizi: -Duke iu përgjigjur
pyetjes suaj në mënyrë të drejtpërdrejtë, do të thosha se pikërisht tani, pas
shumë vitesh që jam ushtruar në krijimtari si shkrimtar dhe duke e pasur një ëndërr
të madhe shkrimtarinë, pikërisht tani ndihem më bosh se kurrë dhe jam gati “ta
braktis”.
Rezarta Reçi: - Pse kjo gjendje?
Leonard Veizi: -Krijimtaria ime ka ardhur
vit pas viti duke u ngritur. Këtë nuk e them vetëm unë. Natyrisht edhe unë mund
ta them, edhe e them madje, por e thotë dhe kritika. Pra kohë pas kohe dhe libër
pas libri kam ngjitur shkallët. Nuk është se kam pasur zbritje. Ndoshta dhe
hapa të vegjël por gjithsesi në ngjitje. Pikërisht kur mendova se kisha arritur
pjekurinë time më të madhe, kuptova që tirazhet e librave kishin rënë në mënyrë
të ndjeshme. Nuk kisha menduar ndonjëherë se do të bëhesha milioner duke shitur
libra, por ëndrra ime ka qenë gjithmonë që libri të shkojë te lexuesi. Prej
disa vitesh, - sot akoma më e thellë është kriza, - libri nuk shkon tek
lexuesi. Madje libri nuk shkon as në librari. Kjo jo vetëm që është e çuditshme
por është dhe një paradoks i tmerrshëm.
Rezarta Reçi: - Në panaire shkon veç...
Leonard Veizi: - A, në panair? Po ç’është
panairi?! Panairi është një treg. Por nëse libri nuk është në librari nuk ka më
kuptim. Për kë shkruan? Mund të shkruash dhe për veten. Deri dje unë kam
shkruar për veten. Sot nuk shkruaj më për vete.
Rezarta Reçi: - Dua ta hap këtë parantezë.
Faktikisht i mbushur me emicione, me ndjesi, me ato planet krijuese, me ato
skemat e krijimit në kokë, nuk e ndjen të nevojshme që ti duhet të shkruash,
pavarësisht nëse botohet apo nuk botohet, nëse shitet apo nuk shitet libri?
Leonard Veizi: - E kam kanalizuar të
gjithë energjinë time në gazetari. Edhe gazetarinë tanimë po bëhen 30 vite që
po e lëvroj. Por duke qenë se i kam ngrënë kohë, duke u marrë me letërsisë, - apo
kohën që ia hanin njëra-tjetrës, - shoh se kam një prodhimtari të suksesshme
dhe shumë të lartë, aq sa po habitem me veten. Pra atë ndjesi që nuk e shkarkoj
më në letërsi, - për momentin po them se braktisja nuk është krejtësore, pasi
unë sërish do rikthehem, sepse dashuria ime për letërsinë do të iki vetëm me
vdekjen them unë, - pra të gjithë energjinë e kam kaluar në gazetari dhe e ndjej
veten në një formë shumë të mirë. Shkarkohem, të gjitha energjitë e mija i hedh
aty dhe jam sërish “Ok”.
Leonard Veizi: - Më pëlqen fakti, që
sidomos librat e fundit, - kjo që do them është idiotësi, - por dhe nga ana
vizuale janë libra me nga 300 faqe. Pra duken libra voluminoze, libra që diçka
thonë, edhe pse kjo mund të mos jetë e vërtetë. Megjithatë e ndjej veten mirë
kur shoh që kam një “korpus”. Pra në “korpusin” tim letrar, tanimë janë dhjetë
vepra, një pjesë e tyre janë romane dhe është një letërsi mjaft solide. Ndihem
mirë kur i shikoj në bibliotekë. Ndihem mirë dhe kur i shikoj në librari, por
kjo ndodh gjithmonë e më rrallë. Sepse librat e mi në të gjithë Shqipërinë mund
të jetë në 2 – 3 librari nuk besojmë shumë.
Rezarta Reçi: - Dhe kjo të ka ligështuar
dhe shqetësuar më shumë?
Leonard Veizi: - Në fillim shumë më shqetësoi
dhe më ligështoi. Por kohë pas kohe, duke e pranuar pak nga pak, kam thënë: tek
e fundit kjo është jeta. Njerëzit janë bërë rob të smartfonit. Në qoftë se unë
edhe sot si gazetar, për t’iu referuar diçkaje hap Fjalorin Enciklopedik që kam
në shtëpi, – sepse janë disa studiues me tituj Profesorë-Doktorë qe kanë
hartues të tij dhe unë u besoj, – hap fjalorin për të marrë qoftë edhe një
fjali të vetme. Nuk e ballafaqoj vetëm me google-n.
Mirëpo njerëzit e kanë shumë më të thjeshtë sa të hapin fjalorin, apo sa të
shkojnë të marr një libër në librari, e kanë shumë të thjeshtë të gugëllojnë,
celularin e kanë gjithmonë me vete, dhe ,… mori fund. Vdiq kjo punë duam apo
nuk duam ne.
Rezarta Reçi: - Me këtë situatë…
faleminderit që ke pranuar të vish në emisionin Shtëpia e Miqve të Librit
Leonard Veizi: - Ne vazhdojmë të jemi
miqtë e librit edhe në boshllëk.
Rezarta Reçi: - Unë po duke iu referuar google-s në celular, ju them të nderuar
dëgjues se Leonard Veizi u lind në 29 gusht 1968 në Tiranë. Ka punuar dhe
vazhdon të punojë si gazetar në mediat e shkruara dhe elektronike që nga viti
1991. Të parin vëllim me novela, titulluar "Grahma e shpirtit të
mjegullt", Veizi e ka botuar në vitin 1997, për të vijuar me përmbledhjet
me tregime "Ngrehina e përhumbjes", "Treni i fundit i
metrosë", "I dënuar me vdekjen" si dhe romanet "Surpriza e
natës së fundit", "Rrëfimi", "I çmenduri i pavijonit
3", "Orgji në famullinë e at Ludovikut", "Lora" e
"Rrënimi". Duhet thënë se krijimtaria e Leonard Veizit është
pasqyruar edhe në shtypin e përditshëm, edhe në ekranet televizive dhe në
intervista radiofonike por është
vlerësuar nga kritika.
Tani, kur ti përmend të gjithë këto tituj, pavarësisht se të shfaqen
kopertinat e tyre..., në lidhje me mundimin krijues çfarë të vjen në mendje?
Leonard Veizi: - Më vjen në mend vetëm një
fakt, që krijimtaria ime me e mirë, më begatë, ka shkuar në shumë pak duar
lexuesish. Krijimtaria e para 20 viteve apo e para 15 viteve, – edhe ajo shumë
e mirë dhe e begatë ka qenë pa dyshim, por nuk e ndjeja veten ende unë të paktën,
të konsoliduar, - është shitur 3-4 herë më shumë se librat e fundit. Këtu ku
kam pretenduar që: tani po, tani e meritoj suksesin, rashë në boshllëk. Domethënë
nuk rashë unë, ra letërsia.
Leonard Veizi: - Ra leximi në Shqipëri,
duhet theksuar. Sepse në Itali nuk është kjo gjendje, në Gjermani jo e jo, sidomos
në vendet e ulëta apo të beneluksit siç quhen ndryshe, ku edhe politikat shtetërore
janë të tilla që e çojnë lexuesin tek libri.
Rezarta Reçi: - Ti vetë nuk ke ndërmarrë
iniciativa të tuat vetjake, për ta çuar librin tek lexuesi në formën e
promovimeve individuale, me rrethe të ngushta miqsh, me rrethe të ngushta
lexuesish në gjimnaze?
Leonard Veizi: - Në fakt kjo është
fantastike. Por unë kam pritur të ma bëjnë të tjetër dhe nuk jam angazhuar vetë,
Është në psikikën time që nëse më ftojnë shkoj, por nëse nuk më ftojnë nuk është
se bëj tentativa. Realisht kështu duhet të funksionojë. Ato grupimet e vogla
janë mbresëlënëse dhe po të bëhen disa takime të tilla pastaj nuk janë më të vogla.
Dhe shkon libri pastaj, sepse dikush i thotë dikujt tjetri dhe në këtë mënyrë, -
amatore po e quaj unë, - libri shkon, ose fjala të paktën që ka dalë një libër
që mund të lexohet.
Rezarta Reçi: - Pra lexohet,
diskutohet...
Leonard Veizi: - Ekzakt. Nuk e kam bërë
dhe vazhdoj të mos e bëj dhe nuk besoj se do ta bëj sepse nuk është në
karakterin tim për t’u promovuar në këtë mënyrë.
Rezarta Reçi: - Këtu në shtëpia e Miqve të
Librit, krahas gjithë ftesave për shkrimtarë e për përkthyes, unë kam hapur një
mini rubrikë të vogël që një lexues i çfarëdoshëm mund të vijë e të komentojë
një libër që i ka bërë përshtypje, sepse të ndryshme janë impresionet e secilit
përkundruall një libri që sapo e ka lexuar. Kështu që unë nisur dhe nga kjo
them që ndoshta duhet folur dhe në rrethe të ngushta për librin. E rëndësishme është
të flitet për librin.
Leonard Veizi: - Do të më pëlqente shumë që të më ftonin me një ambient me 10 veta. Por me sa duket ky lloj karremi nuk funksionon. Sepse edhe nëse më ka thënë dikush një fjalë unë nuk e kam shtyrë për ta pyetur që: Çfarë u bë me atë që më the, se do të ftojë në “X” gjimnaz. Është një gabim, edhe mospërfillje, ndonjëherë më shumë se sa duhet, por kështu jam i ndërtuar si natyrë.
Rezarta Reçi: - “Lora” apo “Rrënimi”, për
ty?
Leonard Veizi: - Nuk e bëj dot fare
diferencën. Ka më shumë anë shpirtërore “Lora”. Por ndërtimi i fabulës, fuqia,
mekanizmi... sepse “Rrënimi” është një vepër komplekse që ka 9 linja, me të
paktën 80 personazhe të cilat i kam cilësuar si: 40 në hije dhe 40 krejtësisht aktivë.
Në krijimtarinë time 80 personazhe nuk kishin vepruar kurrë. Te “Lora” janë
shumë më pak, madje unë kam roman me 2 dhe me 4 personazhe. Tek Rrënimi, mundësi
që të lëvizja në të gjithë hapësirën ishte shumë e madhe dhe mbi të gjitha më
duhet të mbaja mend personazhet, linjat. Më duhet t’i rikthehesha herë pas
here... Sepse qëllon shpesh që shkrimtari e humbet linjën, e humbet personazhin,
nuk e kupton që e ka lënë në hije dhe personazhi është i gjallë është konkret...
Rezarta Reçi: - Është fshehur diku...
Leonard Veizi: - Padyshim. Pra ky
personazh duhet të dali diku, duhet të iki ai, jo ta heqësh ti.
Rezarta Reçi: - Atëherë po qëndrojë te “Rrënimi”
për t’u shpjeguar lexuesve procesin tënd të krijimit, nëse mund të shpjegohet.
Laboratori juaj krijues...
Leonard Veizi: - Kam dëgjuar plot shkrimtarë
që japin përvojën e tyre; njëri thotë mbaj shënime, tjetri thotë diçka
tjetër... Unë jam munduar ta disiplinoj veten dhe nuk e kam disiplinuar dot
kurrë dhe e kam lënë veten të shkruaj ashtu siç më vjen. Edhe te “Rrënimi” me
80 personazhe, nuk i mbajta dot shënim, nuk e dija se ku ishin, vetëm thjesht u
rikthehesha. E shikoja që një personazh më mungonte, e shtoja nëpër rreshta, e
nxirrja diku, e humbisja në një vend tjetër, derisa romani mori formë. Nuk i
kam mbajtur dot kurrë në një mënyrë planimetrike personazhet dhe linjat. Siç më
kanë ardhur. Linja kam futur deri në fundi. Unë e kisha të mbyllur romanin dhe
papritur më erdhi një linjë tjetër në kokë dhe u detyrova të kthehesha nga
fillimi që linjën ta kristalizoja dhe ta çoja deri në fund.
Rezarta Reçi: - Ideja se për çfarë ke
vendosur të rrëfesh është e qartë që në fillim?
Leonard Veizi: - Ideja është e qartë në
fillim dhe në fund ose në dy tre pika kryesore, por se çfarë bëhet më pas është
krejtësisht ajo që të vjen në moment. Vetëm një model është që ta filloj këtu
dhe të mbaroj këtu, pra kuadratimin, ndërsa pjesa e mesit e gjitha është një
krijimtari improvizuese, e momentit – padyshim e momentit sepse çdo shkrimtar
kështu mendoj se krijon, - por nuk është e kalkuluar.
Rezarta Reçi: - Pak më parë the se të
ka ndodhur që të kanë ikur personazhet. Por fati i personazheve të të iki nga
dora dhe të të dalë ndoshta atje nuk t’i nuk e ke parashikuar...
Leonard Veizi: - Më ka ndodhur dhe e kam thyer
me vështirësi aty ku doja unë të dilte. Sepse është e vërtetë që personazhi të
del nga kontrolli. Bën një rrugë të vetën që ... është e çuditshme, dhe e kë të
vështirë ti thuash që kthehu këtej se nuk është kjo rruga jote, rrugën tënde e
përcaktoj unë. Mirëpo jemi dy. Rruga duhet të përcaktohet me marrëveshje,
ndryshe personazhi ikën dhe ti nuk e kthen dot në rrugë të mbarë, ose në atë
rrugë që ti dëshiron ta çosh.
Rezarta Reçi: - Çfarë ndodh me Leonardin shkrimtar
dhe Leonardin njeri ndërsa merret, skalit e qëmton botën e brendshme,
psikologjinë e personazheve, sepse për mua ajo është karakteristikë e rrëfimeve
qoftë të tregimeve e novelave por dhe të romaneve. Pra ka shumë elementë
psikologjik, ka shumë përshkrime të karakterit psikologjik, përveç pamjes së
jashtme etj, Pra luajnë ndjesitë, bota e brendshme, ka triller. Kështu që një
Leonard i zakonshëm që duhet të ngrihet dhe të çojë fëmijët në shkollë dhe një
Leonard që duhet të luajë dhe të shpjegojë fatin e personazheve.
Leonard Veizi: - Ana psikologjike e të
rrëfyerit është pika ime e fortë. E them me bindje këtë. Kur futem tek
personazhet me ngarkesë psikologjike para njëherë e përjetoj sikur jam vetë. D.m.th
unë bëhem çdo lloj personazhi sepse e ndjej atë që shkruaj dhe më motivon jashtëzakonisht.
Në pjesën e psikikës, - edhe po të kisha mbaruar për psikologji mendoj, madje
po të kisha mbaruar për psikologji do të isha shkrimtar shumë herë më i dobët –
është diçka që vjen nga brenda. Është ekzaktësisht që vjen nga brenda dhe nuk
ka të bëjë farë sa me leximin e Frojdit dhe as me të Fromit. Të gjithë librat
psikologjik që kam kaluar në duar nuk është se më kanë ndihmuar. Më ka ndihmua
vetvetja qëmtimi i brendshëm i personazheve?
Ju e thatë, - sepse jeni lexuese e gjithë veprës time dhe e njihnim mirë atë
- pra është diçka që vjen nga brenda dhe unë e kontrolloj atë. Natyrisht njoh
dhe limitet e mija dhe mundohem të jap maksimumin, sepse rrëfimi psikologjik,
aty nis gjithçka them unë, sepse çdo lloj veprimi, ka një paraveprim
psikologjik në fillim para se të bëhej veprim fizik. Prandaj po zbërtheve
personazhin nga ana emocionale dhe nga ana psikike ke arritur veprën. Nuk është
vetëm aksioni, trilleri, vrasja, ka gjithmonë një prapavijë psikike në të gjithë
veprimtarinë.
Leonard Veizi: - Pikërisht: pse ndodh. Dhe
këtë jam munduar të jap
Rezarta Reçi: - E ke pasur të vështirë të
shkëputesh nga personazhet e tu?
Leonard Veizi: - Jo unë kam pasur një
marrëdhënie të shkëlqyer në këtë drejtim. Jam futur brenda personazhit shumë
shpejt dhe kam dalë prej tij shumë shpejt. Thjesht e kam përjetuar vetëm në
segmentin që kemi udhëtuar të dy, atëherë kur jam i lidhur me të. Unë nuk kam pasur
ndonjë herë probleme, fjala vjen të mendohem 30 minuta para se të më vijë muza.
Unë dhe kur kap punuar në gazetë, kam mbaruar shkrimin e radhës i kam thënë
faqosësit: të lutem faqose vetë se unë po shkruaj diçka tjetër dhe kam hapur
faqen e letërsinë.
Rezarta Reçi: - Këtë e keni bërë gjithmonë
apo ka një lloj evoluimi të shkrimtarit?
Leonard Veizi: - Jo këtë e kam bërë
gjithmonë nuk kam pasur kurrë vështirësi. Të paktën deri librin e fundit. Madje
kur hapja faqen, - jo ku e kisha lënë në fund, - por ne atë faqe që më dilte
përpara, lexoja dy rreshta dhe orientohesha direkt se ku duhej të filloja të
shkruaja. E kam pasur këtë dhunti. Nuk kam pasur asnjë lloj vështirësie të
shkruaja, për të menaxhuar veten, për të krijuar ngrohtësinë e duhur, si ta
shpjegoj: për t’i futur një dopjo raki se nuk po më vijnë mend.
Rezarta Reçi: - Çfarë ndjen kur e mbaron
një libër së shkruari?
Leonard Veizi: - Nuk është se ndjen
boshllëk. Ajo ndjesia që kam pasi mbaroj së shkruari një libër është e
tmerrshme sepse them: e mbarova por si do ta botoj, si do pritet nga lexuesi...
pra futem në një mekanizëm tjetër. Sepse mekanizmi i krijimtarisë është tjetër
dhe post krijimtaria është një tjetër mekanizëm. Ajo më shumë është ankth. Se
unë letërsinë e përballoj me sukses, nuk kam ankth në të shkruar.
Rezarta Reçi: - A shkon fjala i lumtur.
Pra ndihesh i lutur kur mbyll një vepër?
Leonard Veizi: - Jo, unë ndihem shumë i kënaqur
me veprën. Mekanizmi që vepra të shkojë deri në dorën e lexuesit është shumë
herë më torturuese. Më ka ndodhur që dhe një roman me 300 faqe e kam shkruar për
një kohë rekord dhe për ta botuar sërish rekord ka qenë sepse kalon në një
proces shumë të gjatë dhe të ngadaltë.
Rezarta Reçi: - Dhe botimi të ka
zmbrapsur?
Leonard Veizi: - Unë kam për momentin në
dorë një libër me më shumë se 100 tituj ese, refleksion e përsiatje, që i
përkasin periudhës së gazetarisë. Janë shkrime të shkurtra që lexohen këndshëm
dhe nuk të lodhin e të bëjnë të mendohesh thellësisht se këtu ka analizë. I kam
mbledhur dhe kur i lexoj them me vete: Sa mirë paska shkruar. Mirëpo u bë kaq
kohë, dhe për ta thënë shqip: kush ta fërshëllen se ti kë bërë një libër me përsiatje.
Se me botuesin e gjen gjuhën e përbashkët për një roman, sepse të gjithë mendojnë
se tek e fundit 5 veta do shkojnë e ta blejnë një libër për të kaluar dy orë.
Ndërsa sot, kur t’i gazetarinë e ke online të gjithën, - edhe shkrimet e mija të
gjitha online janë, - përse, duhet të shkoj e të bej një libër të Leonard Veizit,
të lexoj çfarë ka shkruar ky, kur hap google-in e kontrollon me emrin Leonard
Veizi, - nëse dikujt i shkon në mendje një gjë e tillë, - dhe i gjen aty.
Por unë nuk di pse sistemit online nuk i besoj. Dua letrën. Është ajo që
mbetet. Nuk mbetet sistemi online. Ka me qindra shkrime të mija, që si janë
mbyllur gazetat, kanë fshirë serverat dhe nuk ekzistojnë më. Nëse unë nuk do t’i
kisha të ruajtur në formatin elektronik në kompjuterin tim nuk do t’i gjeja
dot.
Sepse mendoj që nesër kalon një furtunë kozmiken dhe fluturon sistemi me
gjithë çka. Por nëse libri është 100 kopje është vështirë të zhduket i gjithi.
Nëse është 1000 kopje edhe më vështirë. Por nëse është 10 mijë kopje, edhe
përmbytja e tokës si në kohë në e Noes të ndodhi, do vendosen ekuilibrat dhe një
kopje do gjendet gjithsesi.
Rezarta Reçi: - Përse shkruan Leonard
Veizi?
Leonard Veizi: - Po kur kam shkruar poezitë
e para, që duhet të kem qenë 10-11 vjeç, me erdhi si ndjesi. Kur u futa në
adoleshencë i jepja rëndësi vetes si për të thënë që; unë bëj diçka që ju të
tjerët se bëni. Pastaj kjo ide më ngacmonte, për të qenë në qendër të vëmendjes,
për të krijuar një efekt. Por e kisha si talent. Nuk është se po punoja kaq
fort për t’u bërë poet. Nëse e bëja e hidhja se e kisha timen. Pastaj ua
shpërndaja shokëve shoqeve, dhe kur merrja komplimentet e para ishte orgazëm.
Ishte qejf i madh shumë kur dëgjoja të më thoshin: O sa bukur. Por po të
thoshin që: nuk është gjë, trishtimi ishte shumë më i madh se kënaqësia që
kishe marrë. Por edhe kjo puna e qendrës së vëmendjes shpejt kaloi si stad,
sepse e kuptova që mund të ishte e ardhmja ime. Tani në një farë mënyrë kjo punë
nuk u bë kurrë e ardhme, pavarësisht punës si me të madhe 40 vjeçare. Por unë
nuk do të hiqja dorë edhe sikur të rikthehesha prapë. Po të rikthehem e të bëhem
16 vjeç serish do filloja të shkruaja sepse e kam të brendshme dhe dua ta
nxjerr. Nuk do bëhesha dot kurrë biznesmen. Nuk është se mund të bëhem. Nuk është
se jam njeri që rend pas parasë dhe më duhet të bëj një milion dollarë. Dhe po
i bëra çfarë i dua. Se nuk prishen dot një milion dollarë. Puna është edhe t’i
prishësh. Më habisin njerëzit që rendin pas parasë në mënyrë të verbër. Se ja
pata para, bleva një makinë të mirë dhe një shtëpi të mirë, po pastaj...
Rezarta Reçi: - Me siguri këto do t’i
trajtosh në romanin e ri?
Leonard Veizi: - Ndoshta. Të shkruarit e
shikoja si një mundësi të madhe. Sepse njeriu dhe fillon ëndërron. Çfarë nuk ëndërron.
Tani duhet të kthehem pas në kohë, se mbase dhe gaboj, po me siguri kam ëndërruar
të bëhesha si shkrimtar si Kadare, pastaj kur fillova të kuptoja shkrimtarët e
mëdhenj të botës mendoja të bëhesha si Balzaku, por pastaj u fut në mes Kafka.
Po prit se qenka dhe një tjetër që ma çoroditi mendjen.
Rezarta Reçi: - Por ti ndërkohë u bëre Leonard
Veizi?
Leonard Veizi: - Kjo ka qenë e mira ime,
se nuk arrita të ndikohesha nga stili i ndonjërit prej tyre. Tani, ndikimi
gjithmonë vjen sepse ti e merr atë. Por nuk është se përfitova nga stili i
Balzakut për t’u bërë një Balzak i vogël, apo stilin e Kadaresë për t’u bërë një
Kadare i vogël. Mora këta dy shembuj por në fakt ka shembuj të tjerë plot.
Sepse kur lexova Servantesin u shokova fare pastaj. Dhe kështu letërsie e
lexuar kalonte nga stadi në stad. Pastaj erdhi momenti që doja vërtet të
bëhesha i rëndësishëm. Thjesht mendova që të bëhesha i rëndësishëm.
Rezarta Reçi: - Mendon që je bërë?
Leonard Veizi: - Jo. Vepra mund të jetë e
rëndësishme por jo unë si personazhi kryesor.
Ju thatë dhe pak më parë se kritika ka shkruar për mua, e ka pritur mirë
veprën time, dhe unë mund të them që jam i përkëdhelur nga kritika. Nuk ka
shkrimtar që te jetë shkruar nga kritika aq sa është shkruar për mua. Por unë
vetë nuk jam mediatik. Kjo do të thotë që unë humbas 80 përqind të lexuesve nga
mënyra jo mediatike e menaxhimit të vetes dhe menaxhimit nga të tjerët. Unë nuk
kam as mundësinë financiare të bëj një spot televiziv, siç e bën ndokush, që vërtitet
ai spoti në një televizion kombëtar mëngjes, drekë, darkë dhe ai merr lexuesi
edhe pse në letërsi është poshtë 4-ës.
Rezarta Reçi: - Ju mendoni që duhet ky
lloj menaxhimi në këtë kohe?
Leonard Veizi: - Në këtë kohë po e po,
por edhe përpara viteve ‘90 ka funksionuar me ato mundësi që ishin dhe jo më
sot që steka është ngritur shumë lart. Unë nuk e kam menaxhuar dot veten në këtë
mënyrë. Unë i kam të gjitha shkrimet që janë shkruar për letërsinë time dhe kam
ndërmend t’i botoj të gjitha këto. Unë them se pas Kadaresë nuk ka shkrimtar
tjetër ku kritika të jetë marrë aq gjatë sa me mua. Sepse është dhe humbje
kohe, apo do kohë të madhe që të bësh një kritikë letrare. Nuk është se është
si një lajm që bëhet për 10 minuta, zakonisht këta lloj kritikësh burra por ka
dhe gra, sepse për mua ka shkruar dhe Mimoiza Erebara, e cila është shkrimtare
por ka bërë një shkrim të gjatë, gati studimor. Pra kritikët ulen të shkruajnë
për Leonard Veizin. Dhe më ka ndodhur që ata që kanë shkruar për herën e parë,
janë afruar për të shkruar edhe një herë tjetër, sepse u ka interesuar letërsia
ime. Pra janë thelluar, e njohin krijimtarinë time dhe unë mund të them se kjo
më ka bërë të përkëdhelur. Sepse të njëjtët kritikë nuk kanë shkruar kurrë për
një “X” shkrimtar që pompohet mëngjes, drekë, darkë dhe as për “Y”-psilonin që
pompohet darkë, drekë, mëngjes.
Rezarta Reçi: - Kthehemi tek biblioteka.
Dikur ke pasur ëndërr të kishe një bibliotekë të madhe. Tani e ke të pasur ku në
një vend janë dhe librat e tu. Si ka evoluar dhe si ka ndryshuar raporti yt me bibliotekën?
Leonard Veizi: - Një bibliotekë, të
madhe, për shans, për shans të madh madje unë e gjeta të ngritur në shtëpi. Im
atë bashkë me nënën time kishin një bibliotekë goxha voluminoze. Por besoj im
atë kishte vënë më shumë dorë pasi biblioteka kishte shumë libra te tematikë
politike dhe ekonomike, gjëra të cilat ishin në fokusin e tij. Natyrisht kishte
dhe plot letërsi artistike. Kësaj biblioteke fillova t’i drejtohesha të paktën
prej moshës 12 vjeçe pasi kisha mbaruar së lexuari letërsinë për fëmijë dhe ato
që na kërkonin në shkollë. Dhe kur e përfundova së lexuari çfarë kishte në të
ishte problem se duhej pasuruar. Megjithatë e kam pasur si ëndërr që të kisha
një studio, një dhomë të mbushur plot me libra. Por ka shumë vite që kam hequr
dorë. Më ka qëlluar që më shumë se 10 vjet më parë, në një takim letrar në
Shkup, organizatorët kishin si temë: “Bibliotekën dixhitale”. Kur më erdhi
radha për diskutim u ngrita dhe me megalomani u thashë: Çfarë janë këto diskutime,
bibliotekë dixhitale! Unë në qoftë se nuk e prek librin nuk ka kuptim.
Mirëpo në takim merrte pjesë dhe miku im, shkrimtari Pandeli Koçi. Pandi u
ngrit, me thjeshtësinë e tij nxori një usb nga xhepi e tha: Nardi ka mendimin e vete, por unë do të doja
që bibliotekën time ta kisha të futur në këtë USB. Mbeta i shokuar. Thashë
me vete: Nardi je më i ri në moshë por
koha të paska lënë mbrapa. Që nga ajo kohë, e para ekspansioni për të pasur
një bibliotekë edhe më të pa dhe u rrudh. E dyta nuk di ku ti vë edhe ato libra
që kam. Mundohem t’i menaxhoj brenda bibliotekës që kam. Një shtesë që doja t’ia
bëja bibliotekës aktuale e cila realisht do na merrte frymën, nuk e bëra dhe që
atëherë fillova t’i vendos librat njëri mbi tjetrin, dhe ashtu janë gjysmë
rrëmujë në bibliotekën time. Tanimë dhe shtesa është minimale, po themi: blija
katër libra në muaj, tani blej një në dy muaj.
Rezarta Reçi: - Po me leximin si jeni?
Leonard Veizi: - Në po të njëjtat kuota.
Një libër në dy muaj ndërkohë që kam hequr dorë nga leximi i katër librave në
muaj, dhe ca vite më parë shumë më tepër se kaq. Se dikur kam lexuar dhe 20-30
romane në muaj.
 |
| Leonard Veizi |
Rezarta Reçi: - Megjithatë futeni tek
miqtë e librit?
Leonard Veizi: - Absolutisht po. Njeriu
ka një procedurë me veten. Se ja do lexosh një mijë libra ja dy mijë, po themi
dhe tre mijë, në fakt tre mijë janë shumë, - mbaron procesi dhe ti fillon e
ngadalësohesh. Fillon e përtyp më ngadalë. Bëhesh më tekanjoz dhe fillon të
zgjedhësh shumë se çfarë duhet të lexosh sepse mbi të gjitha nuk ke kohë.
Realisht nuk kam kohë, me gjithë dëshirën e madhe që kam për të lexuar. Dhe kur
arrij ta përfundoj një roman së lexuari, tanimë e quaj si sukses. Sepse dikur
kam lexuar edhe 3 romanë në harkun kohor të 20 orëve. Domethënë vetëm kam
lexuar aq shumë jam magjepsur pas leximit.
Rezarta Reçi: - Fëmijët i këshilloni të lexojnë?
Leonard Veizi: - Në fillim jo vetëm që i
këshilloja, por në një farë mënyrë dhe i detyroja. Vajza që është më e madhe e
mori një status duke bërë një korpus të leximeve të saj. Djali që është më i
vogli nuk më pyet fare, përfundimisht është të celulari dhe unë jam i
pafuqishëm që t’ia heq nga duart. Ai lexon vetëm letërsinë që i kërkojnë në
shkollë. Atë është i detyruar e më thotë: Bab më duhet një libër. Shyqyr, – i them, - që erdhi dita të më thuash të të blej një libër. Dhe turrem me vrap
për te libraria vetëm që ai të lexojë.
Rezarta Reçi: - Pa dyshim kohët kanë
ndryshuar shumë?
Leonard Veizi: - Natyrisht. Sot nuk duhet
as një kompjuter, madje dhe një lap-top është i madh shumë. Një celular të
mbaron të gjitha punët. Këtë punë e shoh te vajza ime, e cila nuk e hap kurrë
kompjuterin pasi ka një marrëdhënie të shkëlqyer me celularin dhe shkruan më
një mënyrë shumë të shpejt. Unë se përballoj dot. Ajo mund të shkruajë dhe një
roman në celular. Ajo është bota e vet. Hidhu përpjetë ti për të thënë se bota
ime është biblioteka. As që dëgjon fare nga ai vesh. Sepse gati nuk ekziston
ajo pjesë e bibliotekës përderisa ato që pëlqen për të lexuar i shkarkon dhe i
lexon nga origjinali.
Rezarta Reçi: - Leonard Veizi të
falënderoj shumë që ishte pjesë e Shtëpisë së Miqve të Librit dhe të falënderoj
edhe për sinqeritetin me të cilin hodhe ndjesitë e tua aktuale në këtë moment
të kësaj bisede.
Leonard Veizi: - Unë them që dhe po të
mos jesh i sinqertë çfarë do fitosh. Kështu që ju falënderoj unë ju për ftesën.
No comments:
Post a Comment