Shqiptarët e varfër në tavolinën e majme të festave

Nga Leonard Veizi

 

Një nga turpet më të mëdha që shqiptarët nuk e mbajnë dot mbi shpinë është pikërisht trapeza e panginjur e një feste, sidomos kur vjen puna për atë të Vitit të Ri që është dhe festa më e madhe, e cila ia kalon asaj të Pavarësisë, Fiter Bajramit, Krishtlindjeve dhe Ditës së Hashures.

Në tavolina kafenesh, në ditët e fundit të dhjetorit, rendi i bisedës ka të bëjë me festat e fundvitit. Ku do t’i kalojmë, në ndonjë restorant apo në shtëpi? Ama pyetje.

Në shtëpi them, se të bie më lirë...

-Të gjithë piqemi me dhjamin tonë. Këtë vit jemi ca ngushtë se edhe misrin e dongdisi bryma keq. Lëmsh kjo punë mor djalë, - justifikohej Xhezua i filmit “Përballimi”, që kish nisur të zinte dhjamë pak e nga pak, por që hiqej fukara si Shemshedini.

Mirë e ke ti, po sa lirë i bie? Se duket sikur të bie më lirë, por ja që nuk është dhe aq lirë. Janë gjithë ato shpenzime. Nuk turpërohemi ne. Po duhet verë Kallmeti, birrë Korçe e raki Skrapari.

Iku kjo.

Djathë Gjirokastre, gjizë Tepelene dhe turshi Pogradeci.

Vate dhe kjo punë.

Asortimente për sallatë ruse e sallatë greke – se sallata shqiptare nuk njihet më në menu.

Hë mo sa i vini re dhe këto vogëlsira!

Pa duhet mish për rosto, për biftekë, kukurecë dhe sallameri mikse.

-Shëndetlije si nga Elbasani i porosisim në fund.

-Ç’i do tërë ato gjellë, një bark kemi, - i thosh Zenuni të vëllait, Llano Bletës që nga një ekonomist modest kooperative ishte emëruar Drejtor Drejtorie në kryeqytet dhe Vitin e Ri e festonte te restoranti i Hotel Arbërisë.

Sikur e tepruam ca me shpenzimet më duket. Se dhe çmimet janë rritur goxha këtë vit..., jo për gjë. Të mos harrojmë përsheshin si nga Vlora. Ndaj duhen ndarë ca para mënjanë për gjelin e detit. Le po me ble një gjel deti, nga ato të Kavajës apo të Peqinit, si me ble një makinë të përdorme. E di sa ka vajtur kilja e gjelit apo jo...?

Po mirë..., më mirë me ble një makinë të përdorme. Vjen dhe rrotull Tirane, e nuk rri pret autobusin fizarmonikë.

Jo ore, në gjithë këtë trafik. Po nafta?

Harrova fare. Se makinat e përdorme janë dhe me karburant, ta marrë djalli. Dhe karburanti ka vajtur sa litri i uiskit. Bordi, kur kujtohet të mblidhet, ose e shton 20 lek, ose e ul 2 lek. Të paktën me uiski pi bëhesh dërrasë e nja dy ditë nuk merr vesh asgjë. I harron të gjitha, të mirat dhe të këqijat e kësaj bote sidomos.

Dhe për djall ne i kemi festat njëra pas tjetrës. U mbyll nëntori me festat e Pavarësisë dhe të Çlirimit. Tani kemi Krishtlindjen dhe Vitin e Ri.

Po ti e ke emrin Bajram, ç’ne me Krishtlindjet?

-E a derbardhë, rroftë sebepi...

Atë thuaj. Jo, se po ta zbresësh si festë të zbresin dhe shpenzimet. Se festë me kosto kjo e 25 dhjetorit. Po ti qëndrosh pikë për pikë. Mirë që do ia shtrosh e do ia bësh bam, por duhet të bësh dhurata edhe për tërë fisin. Të mjafton rroga që t’ia dalësh e të hidhesh në janar? Se nuk ka as shpërblime për fundvit. Ka vajt puna keq. Osht shtrëngu rripi, duhet me hap vrima të reja. Apo varja... hamë e pijmë sot një herë pa për vitin 2023 ka kush mendon.

-Jo, ti nuk e ke keq xhanëm por unë s’kam para mënjanë moj zemër, - i justifikohej Kleas, artizan Bubuqi që bënte sëndyqe për nuse e qivure për kaurrë.

-Po na mjaftojnë ato që ke Pllaton, pa për më tej ka Perëndia, - ia ktheu lozonjarja Klea që kishte mbetur thatë pasi i kishin plasur dhe burrin në burg.

Dhe bëhet fjalë pikërisht për festat e fundvitit në Korçën e vitit 1948 tek filmi “Përballimi” me skenar të Teodor Laços e regji të Viktor Gjikës.

Por tani po mbyllim vitin 2022. Dhe janë 74 vite në mes. Atëherë luftohej qoftë dhe për një copë bukë misri. Ndërsa sot duket sikur në njëfarë mënyre shqiptarët i kanë thënë tutje fukarrallëkut. Kanë shkuar të punojnë në emigracion, e kanë parë botë me sy. Por sërish të varfër mbetën.

Edhe pse kanë kaluar kaq vite dhe teknologjia ka kapur majat, tavolina e festës përsëri mbetet një hall për shqiptarët. Sepse të paktën natën e ndërrimit të viteve ata duan ta kenë tavolinën plot. Po plot fare. Aq plot sa mundësisht të thyhet në mes nga pesha e shisheve të alkoolit, të mishit e të tepsisë së bakllavasë. Se prandaj janë festat për të ngrënë sa të na mbajë barku e të pijmë duke ngritur shëndete për mirëqenie e prosperitet.

-Shëndeti i Safait!

-Shëndet të kesh!

-Të zotit të kësaj shtëpie që sot marton djalin dhe na ka thirrur të gjithëve siç jemi. Kemi qenë miq brez pas brezi. E forcofshim dhe më tej. Rrofsh e u shtofsh me njerëz e me mall, e i trashëgofsh! Dollibashi urdhër!

Ja kjo është panorama e dollive edhe tani, po aq sa dhe në dimrin e vitit 1944, kohë për të cilin flet dhe sekuenca e transkriptuar nga filmi “Malet me blerim mbuluar” të regjisorit Dhimitër Anagnosti, ku xha Lamja ngrinte shëndete e shkundte gotat, megjithëse në Zonën e Parë Operative bëhej luftë: partizanët kondra gjermanëve. Tavolinat ndryshojnë, por jo dollitë. Se në ato vite të turbullta nuk njihej as sallata ruse dhe as ajo greke, por sallata me domate që e quanim: sallatë fshati. Mirëpo ja që u rrit pjaca këto vitet e fundit dhe e hoqëm gjizën e Tepelenës nga pjata duke e konvertuar atë me djathë. Papritur na doli: sallatë greke. Goxha shpikje për nder.

-Ma latë filxhanin në dorë, - iu drejtohej dasmorëve xha Lamja, gjysmë i dehur. -  Epo gëzuar, të gjithëve!