Kosova sot, 26 vjet liri e 17 vjet Pavarësi

 

Nga 

Leonard Veizi

 

Kosova kishte mbetur mënjanë që prej asaj periudhe kur Enver Hoxha na bëri me dijeni në kujtimet e tij, se Josip Broz Tito i paskësh thënë që në një ditë të bukur – ndoshta jo behari, - nën frymën internacionaliste e ndonjëherë Marksist-Leniniste, Kosova do të vetëvendoste për fatin e saj. Dhe në këtë kuadër nuk do ishte habi e madhe nëse do t’i bashkëngjitej Shqipërisë mëmë. Por zeniti i marrëdhënieve Shqiptaro Jugosllave, që zgjati vetëm nja tre a katër vjet, ra me shpejtësi në humnerë që në vitin 1948 dhe çështja ende e pashtruar për zgjidhje mbeti e pazgjidhur.

Prandaj u shtrënguan kufijtë e vendosur nga Ambasadorët në Londër në vitin e mbrapshtë 1913.

Pas Luftës së Dytë Botërore Kosova u bë pjesë e Serbisë si Krahinë Autonome Socialiste, por kishte shumë më pak të drejta sesa republikat e tjera të Jugosllavisë.

Por Kosova kërkonte zgjidhje medoemos.

Zgjimi i ndërgjegjes kombëtare tek shqiptarët nën ish Jugosllavi, përkon me ngjarjet e vitit 1968 ku pas presionit dhe trazirave, Tito nisi të lejonte më shumë autonomi për Kosovën, duke dobësuar kontrollin serb. Kushtetuta e vitit 1974 ishte çast i rëndësishëm për Kosovën sepse i dha një status pothuajse të barabartë me republikat e tjera. Edhe pse Kosova fitoi më shumë autonomi, Tito refuzoi që ajo të bëhej republikë e veçantë brenda Jugosllavisë. Tito u përpoq të mbante ekuilibrin mes shqiptarëve dhe serbëve, por pas vdekjes së tij më 1980, situata ndryshoi krejt. Shumë shpejt do të fillonin demonstratat e rinisë shqiptare dhe popullit në Kosovë në vitin 1981, për të kërkuar statusin federative. Në vitin 1989, revoltat ishin kundër shtypjes dhe represionit të lartë ushtarako-policor të regjimit të Milosheviçit.

 

Urdhri “Top Secret”

Po Shqipëria çfarë roli ka luajtur në arritjen e qëllimit: Pavarësi për Kosovën?

Padyshim, ajo ka qenë mbështetësi kryesor i saj, pavarësisht regjimeve dhe ata që drejtojnë vendin për një kohë të caktuar. Kështu, rreth fundit të viteve ’70 të shekullit të kaluar, Enver Hoxha dha një urdhër, por nën siglën “tepër sekret”: Duhej përgatitur një plan ushtarak, se si forcat e armatosura të Shqipërisë të mund të futeshin në territorin jugosllav e të aneksonin Kosovën.

A ishte një lajthitje kjo?

 

Përballja e forcave

A ishte në gjendje Shqipëria të përballej me ushtrinë Jugosllave?

Në raportin e forcave thuhej se:

 

Jugosllavia

Në vitet ’80 Jugosllavia ishte e organizuar në 6 armata 10 brigada me gjithsej 2100 tanke, 7346 gryka zjarri artilerie e mortajash, 383 avionë luftarakë, përfshi 46 aeroplanë transporti 125 anije luftarake me një efektiv të përgjithshëm prej 264.000 trupash.

Në krahinën e Kosovës para demonstratave të vitit 1981 ishin dislokuar 3 njësi të inkuadruara në grupin 52 operativ me rreth 12.234 njerëz, 308 gryka zjarri artilerie, 72 tanke dhe 36 avionë luftarakë. Por demonstratat në Kosovës u shoqëruar me rritjen e forcave ushtarake. Për rrjedhim në fundin e vitit 1981 në Kosovë ishin dislokuar 8 njësi dhe 5 regjimente të ndryshme. Në vend të grupit operativ 52 u krijua korpusi 52-të dhe 44.594 njerëz.

 

Shqipëria

Në kulmin e saj në vitin 1980, Ushtria Shqiptare kishte një kapacitet prej 60 mijë ushtarësh të gatshëm që ishin inkuadruar në 800 batalione të ndarë 127 brigada dhe 34 regjimente dhe që formonin tre armata me nga 7 divizione. Shqipëria kishte në organikë rreth 16.500 oficerë, rreth 9.000 nën/oficerë, rreth 8.000 civilë, rreth 450.000 rezervistë, rreth 230.000 Forca Vullnetare. Këmbësorisë i bashkoheshin dhe rreth 1200 tanke dhe mjete të blinduara, rreth 240 avionë dhe helikopterë, më shumë se 200 raketa tokë-ajër si dhe të paktën 100 anije të formateve të ndryshme që ishin në përbërje të Flotës Detare.

Në vitet 1970-‘83, në drejtimin verilindor të Shqipërisë ishin përqendruara 3 Korpuse gjitharmëshe, Brigada Sulmuese, batalione kufiri, brigada tankesh dhe artileri e rëndë.

 

“Shpërthimi”

Plani i përgatitur nga katër ushtarakët madhorë të Shtabit të Përgjithshëm u kodua “Shpërthimi”. U bë edhe një strërvitje e madhe, - ose më e madhja e kryer ndonjëherë në Shqipëri, - me rreth 60 mijë trupa në terren dhe shumë më tepër të tjerë në prapavijë, koduar nën emrin “Shebeniku-80”. Por pas kësaj plani i detajuar u mbyll në kasafortë duke u cilësuar si “një plan rezervë”.

Ushtarakw tw lartw janw shprehur senë hartën e Drejtorisë së Zbulimit të Shtatmadhorisë Shqiptare, mbi dislokimin e forcave ushtarake në drejtimin Kosovë - Shqipëri, ishin të pasqyruara saktësisht forcat e Z2-3U të Armatës së Jugosllavisë, me qendër Nish e Shkup. Por operacioni i mundshëm i ushtrisë shqiptare, ishte i vështirë. Duheshin pasu r parasysh dhe  në raportet nw zhvillimet ndërkombëtare.

 

Lufta

Në Kosovë situata nuk ishte e qetë. Në fakt nuk ka qenë e qetë asnjëherë. Përderisa në një tokë shqiptare dhe institucione shqiptarwsh krekoseshin serbët.

Në vitin 1998 në institucionet e shtetit shqiptar ra kambana e alarmit. Ishte koha e ndërprerjes së marrëdhënieve diplomatike me Serbinë. Në një farë mënyrë, midis dy vendeve lufta ishte në mes. Në atë kohë Shqipëria vinte nga një situatë të rënduar, për shkak të goditjes që morën elementët e Sigurisë Kombëtare në ngjarjet tragjike të vitit 1997. Megjithatë ushtria kishte në përbërje 8 divizione dhe një sasi repartesh të Komandës së Përgjithshme. Divizioni i Kukësit, në kontakt të drejtpërdrejtë me ushtrinë serbe në kufi, mbronte një shtrirje frontale prej 187 kilometrash. Ndaj në kufirin verior shteti shqiptar mori masa përforcuese. U thirrën “nën armë” struktura rezerviste vendore. U urdhëruan njësitë e repartet e vartësisë së Komandës së Përgjithshme, respektivisht Divizioni i Tiranës dhe disa njësi të specializuara, Brigada "Komando", BrK së Mekanizuar në Laç, batalione të forcave speciale, Regjimenti i Policisë Ushtarake, reparte të Brigadës Xheniere, si dhe të Brigadës së Ndërlidhjes, të Brigadës së Transportit Ushtarak dhe elementë të tjerë logjistik, të cilat u integruan brenda elementëve të rendimit të luftimit të Divizionit të Kukësit. Këtu shtohet dhe një sasi të konsiderueshme e trupave të UÇK-së, të dislokuara në 4 qendra stërvitore brenda zonës së Mbrojtjes së Divizionit: në Burrel, Feken, Durrës e Mamurras. Në manovrën taktiko-operative të Divizionit të Tiranës u dislokuan në Kukës reparte të tankeve, të artilerisë së rëndë top obuz 152 mm, të artilerisë reaktive 189 mm, që njihen si “katjusha”, dhe  mjete të tjera të mekanizuara.

 

Epilogu

Lufta e Kosovës nuk ishte një ngjarje e papritur, por rezultati i një akumulimi të gjatë të tensioneve etnike dhe politike.

Në vitin 1999, pas masakrave të shumta dhe krizës humanitare, u sensibilizua NATO  e cila nisi një fushatë bombardimesh kundër Serbisw. “Operation Allied Force”, që zgjati 78 ditë – prej 24 marsit deri më 10 qershor 1999, - ku NATO kreu rreth 38,000 fluturime, nga të cilat 10,484 ishin sulme ajrore kundër objektivave serbe. Sulmet u përqendruan në infrastrukturë ushtarake dhe komunikimi, aeroporte dhe baza ushtarake serbe, si dhe kundër forcave tokësore dhe artilerisë.

Kjo forcë detyroi Millosheviçin të pranojë tërheqjen e trupave të tij nga Kosova.

Pas gati një dekade nën administrimin ndërkombëtar, Kosova shpalli pavarësinë e saj.

Lufta dhe pavarësia e Kosovës përfaqësojnë dy faza kyçe të një rrugëtimi të gjatë historik për liri dhe vetëvendosje. Konflikti i armatosur i viteve 1998-1999 ishte kulmi i një përpalljeje të gjatë me represionin serb, ndërsa shpallja e Pavarësisë më 17 shkurt 2008 ishte finalizimi politik i këtij rrugëtimi. Por rruga e pasluftës ka qenë e mbushur me sfida të shumta.

Deri më sot, 117 shtete kanë njohur pavarësinë e Kosovës. Kjo Pavarësi është njohur nga shumica e vendeve perëndimore, përfshirë SHBA-të, Mbretërinë e Bashkuar, Francën, Gjermaninë dhe Italinë. Shteti i parë që e njohu Kosovën ishte Kosta Rika, më 17 shkurt 2008, ditën e shpalljes së pavarësisë. Njohja më e fundit erdhi nga Izraeli, më 4 shtator 2020.