Europa në udhëkryq?

Leonard Veizi

 

Europa ka mbetur në udhëkryq tashmë. Ose duket sikur ka mbetur. Nuk dihet nëse do të marrë majtas, djathtas, do të kthehet mbrapa apo do të çajë përpara. Nga sot çadra amerikane nuk do të jetë më sipër kontinentit, për ta mbrojtur atë si nga stuhitë kozmike dhe rënia e meteorëve.

Megjitahtë Evropa mbetet po aty, si kontinenti plakë e i plakur, por ende shumë i fortë.

Historia ka treguar se ky kontinent është i paparashikueshëm dhe shpeshherë burim i luftrave dhe trazirave më të mëdha botërore.

Europa ka qënë djepi i luftrave dhe konflikteve më të tmerrshme që ka njohur historia moderne. Prej Perandorisë Romake e deri te Luftërat Botërore, ky kontinent ka kaluar nga dominimi, revoltat, pushtimet dhe copëtimet.

Pas Luftës së Dytë Botërore, Europa u bë skena e një eksperimentimi të ri gjeopolitik në të cilin Shtetet e Bashkuara të Amerikës luajtën rolin e kujdestarit, arbitrit dhe garancës për sigurinë. Dhe Evropa nisi të përkëdhelej nga kjo kujdesje. Madje nuk e ccau më kokën për të përgatitur ushtarë lufte por nisi të majmej në bollëk.

Një Gjermani e ndarë dhe e nënshtruar u mbajt brenda kornizave të NATO-s, duke u siguruar që të mos rikthehej si një fuqi destabilizuese. Anglia, nga ana e saj, mbeti një vasale e bindur e Amerikës, duke vepruar si ura lidhëse midis dy kontinenteve. Franca dhe Italia ndërtuan modelet e tyre, shpeshherë në kundërpesha ndaj anglo-amerikanëve, por gjithnjë brenda orbitës së Perëndimit.

Por sot, bota po ndryshon. Amerika, me tërheqjen e saj graduale nga Europa dhe përqendrimin në Indo-Paqësor, po le rrethin europian të vetëm. Ndaj është ngritur një pyetje thelbësore: A do të mbijetojë Europa pa Amerikën? A do të bëhet më e fortë apo më e dobët?

Analistë të anshëm e të paanshëm mendojnë se një Europë pa Amerikën do të duhet së pari të përballojë faktorin rus.

Pse, çfarë do t’i bëjë Rusia Evropës?

Rusia historikisht ka treguar forcë në mbrojtje por jo aq në sulm. Në të kaluarën, përpjekjet e saj për zgjerim kanë hasur shpesh në pengesa strategjike, nga luftërat napoleonike tek Lufta e Ftohtë. Megjithatë, duhet theksuar se Rusia nuk do të ishte ngritur si fuqi botërore me krijimin e Bashkimit Sovjetik nëse nuk do të ishte për ndërhyrjen amerikane në Normandi gjatë D-Day, që ndihmoi në mposhtjen e Gjermanisë naziste. Pa këtë ndërhyrje, Gjermania ndoshta do ta kishte futur nën kthetrat e saj "ariun polar", duke ndaluar aspiratat sovjetike për zgjerim. Dimri rus, që mposhti ushtrinë e Rajhut, duket se është një legjendë. Sepse në të vërtetë atë e mposhti aviacioni aleat.

Pas Luftës së Dytë Botërore, Gjermania u ringrit shpejt. Për më tepër që shpenzimet ushtarake ishin ulur ndjeshëm. Kështu që ajo u kthye si lokomotiva ekonomike e Europës, duke ndihmuar në rindërtimin e kontinentit. Megjithatë, pyetja tani është: Sa e aftë do të jetë ajo të vazhdojë të tërheqë trenin europian nëse NATO pezullohet? A do të riarmatoset Gjermania për të mbrojtur veten dhe aleancën e BE-së? Kjo do të përfaqësonte një ndryshim të madh historik, pasi për dekada Gjermania ka ruajtur një qasje të kujdesshme ndaj militarizmit.

Duhet përmendur fakti që me nisjen e luftaës në Ukrainë, Gjermania planifikojë një fond prej 100 miliardë eurosh në buxhetin e vitit 2022 për modernizimin e forcave të armatosura.

A duhet mbajtur nën vëzhgim armatimi i Gjermanisë?

Kjo është një pyetje që mbetet e hapur. Gjermanët, që dikur shkatërruan Perandorinë Romake, formuan Perandorinë e Shenjtë dhe iniciuan dy Luftëra Botërore, kanë treguar një histori ambicieje të pakufishme. Nëse historia na mëson diçka, është se oreksi i Gjermanisë ka qënë gjithmonë i madh dhe zgjerues.

Sipas disa analizave, bota duhet të ketë frikë jo nga Rusia, por nga Gjermania. Rusia ka treguar se hegjemonia e saj mund të shkojë deri te republikat balltike, por nuk ka një histori ekspansioni global. Gjermania, nga ana tjetër, kur ka pasur mundësi, ka synuar dominimin europian dhe më gjerë. Nëse riarmatimi i Gjermanisë nuk kontrollohet, mund të rikthehemi në një skenar ku Europa del jashtë kontrollit. Atëherë Amerikës i duhet të bëjë llogari të tjera.

Europa është e rrezikshme. Europa, që tani ka hapur dyert për miliona refugjatë nga Azia, Afrika dhe Arabia, ka treguar se prej saj kanë nisur dhjetë kryqëzata. Historia na mëson se kur Europa mbetet pa kontroll, ajo mund të kthehet në një fuqi agresive dhe destabilizuese. Duhet mbajtur nën vëzhgim, sepse po ia hoqe kapistallin, është si hamshori i patredhur, që nuk dihet ku e mban vrapin. Dhe zakonisht krizat që i shfaqen qoftë në horizont Evropa i mbulon duke hapur një vatër lufte qoftë dhe në mesin e saj.

Nëse Europa del jashtë kontrollit, atëherë Amerikës i duhet të bëjë llogari të tjera. Do të rikthehet për të vendosur rregullin? Apo e gjitha kjo do të çojë ujë drejt Rendit të Ri Botëror, me të cilin mund të jenë dakord të gjithë? A do të gjejë Europa forcat për të mbijetuar? Apo pa Amerikën do të rrënohet si një konstruksion politik i paplotë?

Kjo mbetet pyetja thelbësore e shekullit të ri.