Evropa provinciale, një show mediokriteti në Eurovizion

 Eurovizioni, vendi ku votohet politikisht. Nga një festival muzikor në një pasqyrë interesash dhe aleancash

Nga 

Leonard Veizi

 

Pavarësisht vendit të tetë, – një vend i qëndrueshëm në renditjen prej 26 pozicionesh – shqiptarët mbetën të zhgënjyer nga Eurovizioni. Dhe nuk është hera e parë. Sepse jo rrallëherë Shqipëria është paraqitur në mënyrë shumë dinjitoze në këtë kompeticion të madh, me këngë të mira e vokale për t’u pasur zili.

-Marrim vesh nga jeta edhe ne...

Eurovizioni, ky spektakël që pretendon të bashkojë Evropën përmes muzikës, çdo vit e më shumë po shndërrohet në një arenë mediokriteti të paketuar me drita, tym dhe buzëqeshje të shtirura. Pas fasadës së unitetit kulturor dhe diversitetit, fshihet një provincialitet i thellë – jo ai që i mvishet zakonisht vendeve të vogla dhe periferike, por ai i Europës së zhvilluar, që në vend të përfaqësojë një shije të rafinuar dhe një gjykim të drejtë, demonstron ngushtësi horizontesh dhe një ndjeshmëri provinciale, të maskuar me arrogancë joaktive.

Te filmi "Shkëlqim i përkohshëm" kemi një batutë që duket se i shkon fort dhe situatës:

-Këtë punë e rregullon Rako. Nuk e kam zakon t'i zgjas gjërat. Për nder, ja para dy ditësh përcolla njërin në kursin e gërnetës.

Këtë herë kishim shpresa të mëdha, jo kaq shumë për ta fituar Festivalin, sesa për të qenë rivalët më të fortë të Austrisë, kënga e së cilës u kuptua që në fillim që do të ishte fituese, për vetë risinë që solli këngëtari gjysmë filipinas.

Por dhe “Zjerm”-i i Shkodrës Elektronike ishte po aty afër për nga risia. Dhe akoma më shumë virale jo vetëm në rrjetet sociale. 

Por atë që nuk e bënë juritë profesionale, e bëri vota popullore.

Vota e jurisë la jashtë dhe Bardhin jetim dhe klasifikoi në krye të listës Nardin e zotit Galip, pikërisht aty te filmi "Tingujt e luftës".

-Bjeri gërnetës, bjeri. Si Halit Berati në dasmën e djalit të Gori Xhokaxhiut.

Edicioni i Eurovizionit 2025 vërtetoi mendjeshkurtësitë e "kompetenteve" me zë të lartë – ndonëse zëri i Shqipërisë, një nga vendet që solli një performancë autentike dhe emocionalisht të fuqishme, u zbeh nga vendimet e një jurie që s’gjykoi me vesh, por me hartë politike. Shqipëria mori 218 pikë, prej të cilave 173 pikë nga publiku, një vlerësim që tregoi se ndjeshmëria e qytetarëve të kontinentit funksionon ende përtej kufijve dhe klisheve. Por juritë kombëtare – të vetëquajtura profesionale – zgjodhën sërish rrugën e rehatshme të favoritizmit rajonal dhe të simboleve të sigurta, duke çuar në fitore Austrinë.

Dhjetë vjet më parë, në majin e vitit 2015, menjëherë pas Eurovizionit të atij viti mbajta këtë qëndrim përmes shkrimit “Evropa provinciale” të botuar në ResPublika:

“Nuk është fare për t’u habitur që Evropa vazhdon të jetë po aq provinciale sa dhe në Mesjetë. Dhe këtë mentalitet duket se nuk e ka zhbërë as Rilindja italiane, as Filozofia gjermane, e as Kulla e Eifelit francez, si një prej kulmeve të zhvillimit teknologjik. Elhaida Dani, apo thënë më saktë Shqipëria, doli në këtë Eurovizion si mos më keq. Në vendin e 16-të. Zhgënjim total. Askush nuk e besonte. E pra, prej kohësh ca sondazhe thoshin se ‘kuq e zinjtë’ këtë herë ishin favoritët me serioz – në mos për të marrë trofeun, të paktën për të qenë në një vend të nderuar andej nga kreu i renditjes. Por sondazhet gjithsesi janë larg fushës së betejave, aty ku jepen pikët”.

Të njëjtit qëndrim të 10 viteve më parë po i qëndroj edhe tani.

Në tërësinë e tyre, juritë nuk i dhanë pikë Shqipërisë. Ranë në sy 10 pikët e Malit të Zi dhe, çuditërisht, 12 pikët e Francës, maksimalisht. Por dhe ne nuk e mbajtëm dorën fare. 12 pikët tona ia dhamë Francës. Dhe kjo më kujton Ollgën që kishte shkuar në Marenë e i thoshte së bijës:

– Hë moj Lefka, që kur u martua jot motër Flora solli ato 6 pjatat për të cilat njerëzia thanë se ishin të përdorura. Por dhe unë, kur martoi Pilon, ato i çova.

Festivali Europian i Këngës, ndonëse i veshur me ngjyrat e artit dhe të diversitetit kulturor, prej vitesh ka dalë nga shinat e garës muzikore për të hyrë në labirintin e aleancave politike, ndjenjave nacionaliste dhe simpative rajonale. Edhe edicioni i vitit 2025 e vërtetoi këtë më shumë se kurrë. Shqipëria, përfaqësuar me një këngë që u vlerësua si një ndër më të fuqishmet emocionalisht dhe artistikisht, ishte ndër favoritët e mëdhenj për fitore. Por ndërsa publiku evropian i dha 173 pikë – një shifër që i vendosi shqiptarët në zemër të votuesve – juritë profesionale u treguan, si gjithnjë, të ftohta, të njëanshme dhe të motivuara më shumë nga gjeografia dhe politika sesa nga muzika.

Fituesja zyrtare, Austria, siguroi 179 pikë nga televotimi – vetëm gjashtë më shumë se Shqipëria – por diferenca u krijua nga juritë kombëtare, të cilat i dhanë asaj një shtytje vendimtare përballë indiferencës ndaj Shqipërisë.

Edhe këtë vit, dukuria e “votës për komshiun” apo për “aleatin politik” u bë e dukshme. Vende që ndajnë kufij, gjuhë apo interesa politike, dhanë pikët maksimale njëra-tjetrës pa ndonjë arsyetim bindës artistik. Në këtë panoramë, Shqipëria u ndëshkua për të vetmen “mangësi”: mungesën e një blloku votues besnik në Evropë dhe, ndoshta, mosinteresimin për të luajtur lojëra diplomatike pas skenës.

Për kujtesë, Shqipëria mblodhi këto pikë: 1 pikë nga Holanda, 1 pikë nga Spanja, 2 pikë nga Greqia, 3 pikë nga Suedia, 3 pikë nga Italia, 4 pikë nga Qipro, 4 pikë nga Portugalia, 5 pikë nga Polonia, 10 pikë nga Mali i Zi, 12 pikë nga Franca. Nëse diçka është për të reflektuar, nuk është se pse Shqipëria nuk fitoi – ajo fitoi zemrat e publikut. Megjithatë, 26 vende, - ndër 37 konkurentët me juri profesionale - nuk i kanë dhënë asnjë pikë Shqipërisë.

Kulmi.

-E të ta punojë kështu kushëriri...

Ç’të them dhe unë. Çfarë të presësh nga vendet balltike dhe ato që kanë qenë nën suazën e Bashkimit Sovjetik, që kanë në sy vetëm Rusinë, e në mungesë të saj i japin pikët njëra-tjetrës. Si te filmi Përballimi. E keni parasysh atë agjentin grumbullues në fshat që i thoshte drejtor Mitit:

– Do të shkojmë në popull, se pastaj thonë që kavardisen me njëri-tjetrin.

Ja kështu është dhe kjo punë.

Eurovizioni ka vite që s’është më një garë muzikore. Është një spektakël politikash të heshtura, i dominuar nga një mentalitet që nuk do të pranojë kurrë që një vend jashtë qendrës tradicionale të ndikimit mund të sjellë art me vlerë. Dhe ky është mediokriteti i madh që fshihet pas kostumeve ekstravagante dhe fjalimeve boshe për paqe, dashuri e barazi.

-Dëgjo Vaskë, merr një këngë dashurie që të më therë në zemër. Se pastaj e fus në festival unë. 

Ky ishte drejtori i Pallatit të Kulturës tek filmi "Rrethimi i vogël"

Ironikisht, pikërisht kur një vend i vogël si Shqipëria sjell një krijim serioz dhe konkurrues, struktura e Eurovizionit ekspozon dobësinë e saj më të madhe: politizimin. Juritë që supozohet të jenë profesionale dhe objektive, shpesh përfaqësojnë më shumë qëndrimet politike të vendeve të tyre sesa bindjen muzikore.

Pse ndodh kjo?

Sepse Eurovizioni, ndër të tjera, është një platformë ku çdo shtet kërkon të shfaqë identitetin e vet kulturor, por edhe ndikimin diplomatik. Dhe në këtë lojë, shtetet e vogla dhe jashtë qendrave të ndikimit, si Shqipëria, e kanë gjithmonë të vështirë të fitojnë – pavarësisht cilësisë...