Gjeneral Messe dhe trupat e drejtuara prej tij hynë në Tiranë mëngjesin e 8 prillit 1939. Me rënien e kryeqytetit në duart e Këmishave të Zeza, Braselierëve, batalioneve Alpine, kompanive të motorizuara, regjimenteve tankiste dhe trupave të zakonshme të këmbësorëve, Shqipëria cilësohej e pushtuar nga ushtria italiane...
...Beteja për marrjen e territorit kishte
filluar më shumë se 24 orë më parë, mëngjesin e 7 prillit 1939, kur kryqëzorët,
anijet e tjera të luftës, si dhe nëndetëset, të udhëhequra nga gjeneral Alfredo
Guzzoni, i ishin afruar bregdetit shqiptar të Durrësit deri në bankinën e
portit.
Më parë se kaq, natën e 6 prillit 1939 të
paktën 22 mijë burra, me uniforma ushtarake sipas reparteve dhe pajisje
luftarake të përdorimit personal, ishin nisur me anije nga tre portet e jugut
të Italisë, për të njëjtin qëllim: të ndërhynin ushtarakisht në Shqipëri.
Benito Musolini kishte firmosur aktin...
 |
| Gjeneral Alfredo Guzzoni, ushtaraku që drejtoi operacionin për pushtimin e Shqipërisë |
...Agresioni fashist ndaj Shqipërisë nisi
në një atmosferë të rënduar politike e ushtarake, pikërisht kur boshti
Romë-Berlin-Tokio po shkonte me shpejtësi drejt Luftës së II Botërore. Në
bregdetin shqiptar, ushtarakë dhe vullnetarë bënë një rezistencë të pashembullt
përballë trupave të rregullta të ushtrisë italiane, që zbarkuan nga deti, por
që ndihmohej edhe nga ajri nga disa dhjetëra avionë që fluturonin në kuota fare
të ulëta duke mitraluar pikat e zjarrit. Ndër ushtarakët shqiptarë që udhëhoqën
frontin e rezistencës shquheshin disa nënoficerë si Mujo Ulqinaku e Hamit
Dollani, por gradën më të lartë ndër qëndrestarët e mbante major Abaz Kupi.
Ndërkohë flota italiane përbëhej nga
luftanijet e rënda “Giulio Cesare” dhe “Conte di Cavour”, 7 kryqëzorë, 9
destrojerë, 9 anije transporti, etj. Anija “Miraglia” ishte e destinuar për
transportimin e tankeve. “Quarnaro”, një tjetër luftanije e rëndë ishte pjesë e
skuadrionit operacional.
Nga të dhënat operative të ushtrisë
italiane, anijet, të ndara në katër grupe zbarkuan në Vlorë, Durrës, Shëngjin
dhe Sarandë.
Sipas këtij plani ndërhyrja do të bëhej
nga 4 kolona:
-Kolona e parë do të drejtohej nga Kolonel
Scattini, i cili do të merrte Shëngjinin me objektiv Shkodrën, ndihmuar nga
Batalioni i 28 Bersaglieri dhe dy kompani të Batalionit të Marinës
"San Marco".
-Kolona e dytë do të drejtohej nga General
Messe, që do të hynte në Durrës me objektiv Tiranën. Ai do të udhëhiqte
batalionin 27-të të Bersalierëve, Batalionin e Parë të Regjimentit të 47-të të
Këmbësorisë, Batalionin e 8-të dhe10-të të Tankeve të Lehta, Batalionin e Parë
dhe të Dytë Grenadier, si dhe një bateri 65 / 17mm, dhe një bateri
kundërajror.
-Kolona e tretë do të drejtohej nga
Kolonel Bernardi, i cili do të merrte Vlorën me objektiv Fierin nëpërmjet
batalionit të 16-të të Bersalierëve dhe Batalionit 76-të i këmishave të zeza.
-Kolona e katërt do të udhëhiqej nga
Kolonel Carasi, që do të hynte nga Saranda dhe objektiv ishte Gjirokastra,
nëpërmjet Batalionit të 33-të Bersaglieri dhe
Grupit të tretë "San Giorgio".
Anija e parë që i është afruar bankinës së
Durrësit, ku ishte përqendruar dhe fuqia më e madhe e zjarrit, ishte
kaçiatorpedinieri “Lupo”.
Në fakt, planet origjinale italiane për
pushtimin e Shqipërisë kishin të bënin me armatosjen e 50,000 njerëzve të
mbështetur nga 51 njësi detare dhe 400 aeroplanë. Por vetëm 22,000 trupa morën
pjesë në zbarkim.
Rezistenca e shqiptarëve u thye dhe brenda
5 orëve italianët morën qytetin e Durrësit. 24 orë më vonë ata do të futeshin
në Tiranë.
Më poshtë ky dossier vjen
në bazë të kujtimeve të dhëna nga ish-pjesëmarrës në Luftën Nacionalçlirimtare,
të cilët tani nuk jetojnë më, por që kanë qenë pjesë e intervistave të gjata
dhënë për autorin e shkrimit. Shifrat, sa i përket trupave të ushtrisë dhe
mjeteve ushtarake janë kontradiktore, por gjithsesi ato ballafaqohen edhe me të
dhënat e lançuara nga kronikat e kohës përgatitur prej shtypit italian, të
cilat gjithashtu kanë pasaktësira të vogla.
Dëshmia e Xhemil
Frashërit:
Në kujtimet e tij historiani Xhemil
Frashëri ka thënë: “Në
7 prill 1939 ushtria fashiste italiane ndërmori sulmin e armatosur kundër
Shqipërisë. Të dhënat mbi forcat pjesëmarrëse janë të ndryshme. Por me sa duket
në të morën pjesë 35-40 mijë ushtarë, nënoficerë e oficerë italianë, 2
karrocata, 7 kryqëzorë dhe qindra aeroplanë. Trupat italiane u nisën nga portet
e Barit, Brindizit e Tarantos.
E paharruar do të mbetet
rezistenca e një grupi ushtarësh të drejtuar nga kapter Mujo Ulqinaku dhe prej
vullnetarëve të popullit në portin e Durrësit kundër ushtrisë së huaj agresore.
Vonesa në Durrës, e shkaktuar nga rezistenca e armatosur, e shqetësoi shumë
Musolinin. Galeazzo Ciano në ditarin e tij dukë bërë fjalë për këtë çështje ka
shkruar: “Duçja është i zemëruar. Kjo vonesë mund të
ketë pasoja shumë të rënda. Ne kemi nevojë të hyjmë në kryeqytet që të bëjmë
manovrën tonë politike”.
Por lufta në Durrës
pengoi realizimin këtyre planeve. Në këto rrethana, fashistët italianë u
munduan të justifikoheshin me pretekstin bosh se përparimin e paskësh penguar
mungesa e karburanteve.
Në 8 prill 1938 kolona e
komanduar nga gjeneral Messe hyri në Tiranë.
Agresionin fashist
italian e pritën me qetësi dhe pa e kundërshtuar Fuqitë e Mëdha të Perëndimit”.
Dëshmia e Ylli Poloskës
Ylli Poloska ka qenë një prej të
mbijetuarve të kampeve të përqendrimit. Nga dëshmia e tij kemi veçuar:
“Më 7 Prill 1939 forcat ushtarake fashiste
italiane, mbi 50.000 veta të transportuar me 173 mjete detare dhe me 60 avionë,
e sulmuan Shqipërinë e vogël me rreth 1.200.000 banorë. Ahmet Zogu i
vetëshpallur mbret i Shqipërisë vodhi arin e thesarin e kombit shqiptar, mori
oborrtarët e vet besnikë dhe u arratis fillimisht në Greqi. Ushtria dhe qeveria
zogiste u shpartallua. Populli ynë i indinjuar dhe i revoltuar mbeti jetim. Në
kontinentin tonë Evropian, Shqipëria u bë viktima e parë, ku boshti ushtarak
agresiv: Romë - Berlin - Tokio bënë eksperimentin e parë si duhej të pushtonin
radhazi vende e popuj të globit tonë.
Në këto rrethana të
rënda, në skenën e historisë dolën disa patriotë të shquar dhe i bënë thirrje
popullit që të rrokte armët dhe pushtuesin fashist ta priste jo me lule, por me
plumbin ballit. Brenda datës 6 Prill 1939 u ngritën 15.000 bij të popullit tonë
dhe u vendosën në pozicione luftimi në vende të mundshme, ku fashistët mundën
që të zbarkonin. Këto vende ishin skelat dhe portet detare: Velipojë, Shëngjin,
Durrës, Seman, Vlorë etj. Forcat armike në orët e para të mëngjesit të 7 Prillit
zbarkuan. Kudo që hodhën këmbë u pritën me plumba dhe brenda datave 7 dhe 8
Prill ata pësuan rreth 144 të vrarë. Edhe nga Mbrojtësit e Atdheut ranë 8
dëshmorët e parë: Mujo Ulqinaku vetë i pestë në Durrës dhe toger Nafiz Babani
vetë i tretë në Sarandë. Pra, përpjekja me pushtuesit u bë që në ditën e parë
të pushtimit fashist. Në mbarë vendin pjesa dërrmuese e popullit u ngrit në
demonstrata kundër pushtimit fashist, madje dhe në aksione me armë kundër
zaptuesve”.
Dëshmia e Sherbet
Karulit:
Sherbet Karuli, ish-ushtarak me detyra të
rëndësishme në Korpusin e Mbrojtjes Bregdetare, por më parë se kaq dhe partizan
në njësitin luftarak të Pezës e ka kujtuar në këtë mënyrë zbarkimin e ushtarëve
italiane:
“7 prillin 1939 e kujtoj me trishtim, sepse është një
ditë e zezë në historinë kombëtare. Në këtë ditë Italia fashiste e Musolinit
sulmoi pabesisht Shqipërinë. Kjo ndodhi pas nënshkrimit të disa marrëveshjeve
të mëparshme, nga ana e mbretit Zog.
Ditët para agresionit, u
karakterizuan nga protesta masive rinore studentore, punëtore, fshatare etj. Në
Tiranë, Korçë, Vlorë etj., etj. Por në 7 Prill 1939, ushtria fashiste italiane
e komanduar nga gjenerali Guzzoni, ndërmori sulmin e armatosur me rreth 40 mijë
forca ushtarake të armatosura deri në dhëmbë, për t’u ndeshur me një popull të
pa armatosur.
Ushtarakët madhorë ia
mbathën me mbretin. Ndërsa rezistenca trimërore u bë vullnetare, nga një grusht
ushtarakësh me në krye Heroin Mujo Ulqinaku. Agresorët fashistë, u pritën me
armë nga luftëtarë vullnetarë edhe në Portin e Sarandës, Vlorës, Shëngjinit, në
Shkodër etj. Ky marshim pushtuesish u zmbraps tre herë nga Mujo Ulqinaku e
vullnetarët e tij. Gjatë rezistencës u vranë 12 luftëtarë shqiptarë dhe
disa-dhjetëra ushtarë italianë. Megjithatë trupat fashiste, me bersalierët në
krye, hynë në Tiranë më 8 Prill 1939”.
Nga arkivat
Ja fuqia e ushtrisë italiane që sulmoi Shqipërinë
*Nga fundi i marsit 1939 regjimi fashist i Benito Musolinit përgatiti planin agresor ushtarak mbi Shqipërinë. Drejtimi i ushtrisë prej gati 40 mijë trupash, iu besua gjeneral Guzzonit. Faktet tregojnë se ushtria monarkiste nuk mori masa për të bërë një mbrojtje frontale ndaj integritetit të Shqipërisë. Ndërsa shtetet e tjera nuk e ngritën zërin ndaj këtij agresioni, që përkonte me fillimin e Luftës së Dytë Botërore. Në orën 18.00 të 6 prillit, forcat fashiste që do të bënin agresionin mbi Shqipërinë, u nisën nga portet e Italisë së jugut. Ishte një ushtri e organizuar mirë, me disa dhjetëra-mijë trupa të organizuar në 2 divizione këmbësorie, 4 regjimente bersalierësh, 3 batalione tankesh, 2 batalione këmishëzinjsh, 1 regjiment granatierësh, 2 grupe të artilerisë së kalibrit të mesëm, reparte të veçanta xhenierësh, ndërlidhësash, 1 batalion special “San Marino”. Flota që transportonte këto trupa e armatime shoqërohej nga 2 karocata, 7 kryqëzorë, dhjetëra torpedinerë e nëndetëse si dhe një flotë ajrore prej disa qindra aeroplanësh.
*Pa gdhirë mirë e premtja e 7 prillit, kolona e caktuar për të zbarkuar në Durrës me anijet përkatëse u shfaq në ujërat e Shqipërisë, përballë portit kryesor të vendit. Anija e parë që i është afruar bankinës, ishte kaçiatorpedinieri “Lupo”. Të parët zbritën këmbësorët e kësaj anijeje. Me pas zbritën dhe forcat e tjera. Kur kompania pararojë italiane u afrua 250-300 metra nga Kulla e Durrësit, jepet urdhri për zjarr. Ishte një luftë që vazhdoi pa ndërprerje për disa orë. Deri në orën 7.00 kishin dështuar plotësisht përpjekjet e fashistëve për të thyer rezistencën. Nga ora 7.30 u dukën në qiellin e Durrësit aeroplanët e parë që mitraluan mbi pozicionet e vullnetarëve të rezistencës. Anija e posaçme që transportonte tanket, mundi të futej në port mbas orës 9.15’. Zjarri i mëtejshëm i ushtrisë italiane u përqendrua tek Kulla e Marinës dhe vija e mbrojtësve në të dy krahët e saj. Në orën 10.30 në Durrës kishin pushuar armët.
*Në ekspeditën italiane kundër Shqipërisë do të merrnin pjesë 22 mijë ushtarë në skalionin e parë, të cilët do mbarteshin nëpër det me dy koracata të tipit “Cavour”, 7 kryqëzorë, katër të rëndë e 3 të lehtë, 16 kaçatorperdinierë dhe 14 toperdinierë. Flota kishte në përbërje 10 nëndetëse, anija “Miraglia” për transportin e tankeve, anija “Quarnaro”, 5 motoçisterna, 22 piroskafe e 4 skuadrilje për zbulim detar. Veç forcave detare e tokësore, zbarkimi u mbështet nga 261 aeroplanë, ku do vepronin dy shtorme bombardimi me secili nga 40-50 avionë si edhe tre shtorme transporti me secili 80-90 aeroplanë. Në bregdetin shqiptar do të kishte katër pika zbarkimi. Këtyre u dha si detyrë arritja me shpejtësinë maksimale e qendrave si Tirana, Shkodra, Gjirokastra, Vlora, zona e Devollit dhe Saranda. Më pas, do fillonte shtrirja në terren, ku do kryhej pushtimi i Elbasanit, Korçës, Krujës, Kukësit e Peshkopisë.
Ranë dëshmorë ditën e 7
prillit 1939
1. Mujo Ulqinaku (Hero i Popullit)
2. Hamit Dollani
3. Haxhi Tabaku
4. Isak Metalla (Metaliaj)
5. Ismail Reçi
6. Hysen Kalçi
7. Ramazan Lezha
8. Ibrahim Osmani
9. Hamit Veshko
10. Mitro Dhimërtika
11. Tonç Toma
12. Zenel Blana
Botuar në:
No comments:
Post a Comment