 |
| Kryeministri Majko, Kom.FA dhe Shehi i Shtatmadhorisë turke Gjeneral Armate Huseyin Kivrikoglu me atasheun ushtarak të Shqipërisë kolonel Hajro Limaj |
“Miku i mirë në ditë të keqe”. Duket se kjo frazë në eter e thënë jo vetëm prej burrave të kombit tonë, duhet të ketë funksionuar edhe tek shtetarët e lartë të Turqisë kur i kanë afruar Shqipërisë ndihma ka kursin në ditët më të vështira të saj. Një herë në krizën e vitit 1997 kur shqiptarët luftonin mes vedit dhe fill pas saj në vitin 1999 kur lufta ishte në prag, kësaj here në kufirin shtetëror. “500 vjet vëllazërim…” Të themi se ndoshta me këtë Turqia kërkonte të shlyente në një farë mënyrë edhe furnizimin me disa qindra mijë jeniçerë që kishte bërë ndër vite perandoria e madhe aziatike në tokën e Arbrit. Por dhe shqiptarët duket se vazhdonte ti mundonte fort “sindromi i Stokolmit” ku na pëlqente të flirtonim me ata që i cilësonim si armiq shekullorë, por që herë pas here kishim ndarë dhe administrimin e vetë perandorisë. Dhe për çudinë e fatit, për djall a dreq në qoftë, Shqipëria kishte qenë dhe e fundit nga kombet që ishte ndarë prej Portës së Lartë, pikërisht atëherë kur atë nuk e mbanin më këllqet. Në fund të fundit, të gjitha këto bënë që urat e bashkëpunimit mes dy vendeve të njihnin zhvillim vit pas viti, nga koha e karrocave kur u shpall Pavarësia deri në periudhën e kibernetikës…
Dhe të vijmë tek tema e cila nisi 20 vite më parë:
Politika e gjenocidit milosheviçian për shqiptarët e Kosovës
ishte bërë një realitet tronditës edhe për pjesën tjetër të opinionin
ndërkombëtar. Dyndjet masive në kufirin e shtetit shqiptar e kishin rrënduar së
tepërmi situatën. Dhe duhej një zgjidhje.
Kolonel Hajro Limaj, i cili në marsin e vitit 1999 ishte me
detyrën e atasheut ushtarak në Ankara thotë se kryeministri Pandeli Majko e
ndjente përgjegjësinë historike të Tiranës, ndaj kishte vënë në lëvizje të
gjithë arsenalin e afërt politik dhe diplomatik, dhe i kishte kthyer plotësisht
sytë dhe shpresat nga Ankaraja. “Miku i mirë në ditë të keqe”. Epo përballë
serbit, duket se turku ishte “vëlla, e kaluar vëllait”
Gjatë një interviste, kolonel Limaj sqaron dhe gjithë
situatën e mundshme të atyre ditëve plot tension:
Si do të negociohej
futja e Turqisë në një luftë për territoret shqiptare?
Fillimisht dua të them se më 2-3 mars ‘99, ish-kryeministri,
Pandeli Majko, në krye të një delegacioni qeveritar bëri një vizitë të
rëndësishme në Ankara. Delegacioni shqiptar ishte i përbërë nga Ministri i
Punëve të Jashtme, Paskal Milo, Ministri i Mbrojtjes, Luan Hajdaraga, Ministri
i Financave, Anastas Angjeli Ministri i Ekonomisë, Ylli Bufi. Delegacioni u
vendos në hotelin “Hilton”, në qendër të Ankarasë. Të nesërmen, Kryeministri u
prit nga Presidenti vendit, Süleyman Demirel, Kryeministri Bülent Ecevit dhe
Shefi i Shtatmadhorisë dhe Komandant i Forcave të Armatosura, gjeneral armate,
Kivrikoglu. Në Shtatmadhori ishin planifikuar të merrnin pjesë në takim vetëm
Kryeministri Majko, Ministri i Mbrojtjes, Luan Hajdaraga dhe Atasheu ushtarak i
Shqipërisë, kolonel Hajro Limaj. Për temat që do të diskutoheshin, ne kishim
punuar dhe koordinuar të gjitha çështjet përpara se të vinte delegacioni në
Ankara. Kryesore do të ishin rrugët e zgjidhjes së krizës së Kosovës dhe
mbrojtja e sovranitetit të Shqipërisë nga një sulm i mundshëm ushtarak i
Forcave të Armatosura të Serbisë, i cili mund të ndërmerrej me justifikimin e
goditjes dhe asgjësimit të reparteve dhe njësive ushtarake të Ushtrisë
Çlirimtare të Kosovës, UÇK-së, një pjesë e të cilëve stërviteshin në territoret
veriore të Shqipërisë. Një argument tjetër, i llogaritshëm më shumë si mundësi
teorike, do të ishte hyrja në luftë e Shqipërisë, për mbrojtjen e shqiptarëve
të Kosovës nga gjenocidi serb, që kishte filluar të zbatohej nga Milosheviçi,
variant i cili do të zbatohej nëse NATO-ja nuk do të ndërhynte ushtarakisht në
Kosovë. Shefi i Shtatmadhorisë, gjeneral armate Hysejn Kevrekoglu, i cili
ndiqte me kujdes nëpërmjet të dhënave të zbulimit strategjik zhvillimet në Veri
të Shqipërisë dhe brenda Kosovës, i garantoi Kryeministrit Majko mbështetjen e
gjithanshme ushtarake, në mbrojtje të kufijve dhe tërësisë territoriale të
Shqipërisë nëpërmjet rrugëve konkrete, që do të aplikoheshin sipas zhvillimeve
të ardhshme në terren. Gjithashtu, ai e garantoi zotin Majko se do ta
mbështeste ushtarakisht Shqipërinë, nëse ajo do të detyrohej të futej në luftë
me Serbinë, për të shmangur gjenocidin serb ndaj shqiptarëve të Kosovës. Vlen
të nënvizohet se nga të gjitha shtetet ku Shqipëria kërkoi mbështetje politike,
diplomatike e ushtarake, për mbrojtjen dhe çlirimin e Kosovës, i vetmi vend, që
iu përgjigj pozitivisht ishte Turqia. Plus miqësisë tradicionale me këtë vend,
një rol shumë të rëndësishëm luajti lobi shqiptar, që jeton në Turqi dhe media
turke, që ishte ngritur e gjitha më këmbë për të shmangur një Srebenicë në
Kosovë.
Kur do t’i kërkohej
Turqisë premtimi rreth garancisë për moscënimin e tërësinë territoriale të
Shqipërisë?
Turqia ishte me pushimet e Bajramit të Madh. 9 ditë rresht.
Megjithatë, ne vazhdonim punën, ndiqnim nga Ankaraja me shumë kujdes zhvillimet
në Kosovë dhe qëndrimet ndërkombëtare ndaj saj. Në katin e dytë të ambasadës,
ndodhesha vetëm unë me ambasadorin, S. Bala. Atë ditë, më 29 mars 1999, pa
pritur, ambasadori hyri me shpejtësi në zyrën time dhe më kërkoi të shkoja në
telefonin e zyrës së tij, mbasi më kërkonte nga Tirana Kryeministri Majko.
Nxitova tek telefoni e fola: “Urdhëroni, Zoti Kryeministër!”. “Zoti kolonel” –
m’u përgjigj Ai nga ana tjetër: – Realizoni një takim urgjent me Kryeministrin
Bülent Ecevit dhe i shpjegoni situatën në Veri të Shqipërisë… Forcat e ushtrisë
serbe kanë bombarduar disa herë me artileri dhe nënrepartet ushtarake të saj
vazhdojnë të hyjnë në thellësi të territorit tonë. I kërkoni Atij të bëjë një
deklaratë të fortë për median, ku të shprehë qartësisht mbështetjen reale të
Shtetit dhe të Forcave të Armatosura të Turqisë, në mbrojtje të sovranitetit të
Shqipërisë dhe pastaj i parashtroni Atij nevojat urgjente të Forcave tona të
Armatosura për mbështetje logjistike, sipas faksit që do t’u dërgojë tani
Luani, Ministri i Mbrojtjes. Në takim merr edhe ambasadorin e më raportoni për
rezultatet e këtij takimi”- përfundoi ai.
 |
| Ish presidenti turk Sulejman Demirel dhe kolonel Hajro Limaj |
Si do të vepronit pas
kërkesave të kryeministrit?
U riktheva në zyrën time dhe kërkova në telefon shefin e
kabinetit të Kryeministrit Bülent Ecevit, Zeynel Yeşilay. Iu prezantova dhe,
mbasi e urova për festën e Bajramit, i kërkova një takim urgjent me
Kryeministrin Bülent Ecevit. Me atë njihesha nga afër dhe kisha pasur mundësi
të takohesha e bisedoja disa herë. Kryeministri Ecevit, atij i besonte shumë.
Mbas 5 minutash nga kërkesa që i bëra, më konfirmoi takimin e menjëhershëm. Sa
vesha uniformën ushtarake të kolonelit, të cilën e mbaja në gardërobën e zyrës,
ambasadori kishte nxjerrë nga parkingu makinën zyrtare dhe menjëherë u nisëm
drejt kryeministrisë. Makinën e ngiste ambasadori, sepse shoferi i ambasadës
ato ditë ndodhej me pushimet e Bajramit. Rruga kishte shumë pak trafik dhe në
orën 13.00 mbërritëm para ndërtesës së kryeministrisë. Në shkallët e hyrjes së
kryeministrisë ndodheshin dy gazetarë, të cilët u drejtuan menjëherë drejt
nesh. Por, oficeri i sigurimit të kryeministrisë na shoqëroi për në katin e
dytë të godinës dhe ne hymë direkt në zyrën e punës së Kryeministrit Bülent
Ecevit. Pasi e përshëndetëm dhe e uruam për festën e Bajramit, fillova me një
herë t’i transmetoja mesazhet e Kryeministrit tonë, Pandeli Majko: “Vëllai juaj
i vogël, Kryeministri Majko, ju dërgon nga Tirana të falat dhe përshëndetjet më
të mira”- e fillova bisedën me të. Duke ditur marrëdhëniet e tyre
konfidenciale, e fillova takimin pikërisht me të falat e “vëllait të vogël”,
siç e konsideronte Kryeministri Bülent Ecevit, Kryeministrin tonë, Pandeli
Majko. Pastaj i shpjegova Atij situatën politiko-ushtarake në kufijtë veriorë
të Shqipërisë, ku reparte të ushtrisë serbe bombardonin me artileri në thellësi
të territorit tonë, ndërsa nënreparte të zbulimit dhe të trupave komando të
ushtrisë serbe hynin në thellësi të kufijve tanë, deri 10 kilometra. Ata
pretendonin se në ato zona ishin strehuar trupa të Ushtrisë Çlirimtare të
Kosovës e këtë mund ta përdornin si pretekst për të hyrë në thellësi.
Gjithashtu, Shqipërinë, Beogradi e akuzonte për hapësirën ajrore, që i kishte
dhënë në përdorim avionëve të NATO-s. Pra, Shqipëria në çdo moment mund të
përfshihej në luftë. Në këto rrethana, qeverisë tonë i duhej të përforconte
kufijtë dhe të vendoste në gatishmëri njësi dhe reparte ushtarake, por i
mungonin pajisjet ushtarake të nevojshme. Divizioni i Kukësit ishte në
gatishmëri numër 1, i përforcuar edhe nga Tirana.
Si do të reagonte
kryeministri turk ndaj ekspozesë tuaj?
Kryeministri turk, me gishtat e dorës që i dridheshin për
arsye shëndetësore, shtrëngonte stilografin me të cilin shkruante problemet dhe
nënvizonte çështjet më të rëndësishme të tyre. –“Po mirë, – m’u drejtua mua, –
a keni ju të dhëna të mjaftueshme informative, që vërtetojnë se njësi dhe
reparte të ushtrisë serbe do të mësyjnë me forca të organizuara në hapësirat
tokësore të Shqipërisë së Veriut?”. – “Deri tani, për një mësymje të tillë nuk
mendohet, por do të vazhdojnë të bombardojnë me artileri dhe të shkelin
territorin tonë me grupe zbulimi dhe nënreparte të trupave komando. Por, se si
do të evoluojë situata ditët në vazhdim, nuk mund të gjykojmë plotësisht që
tani. Fakti është se ne jemi përballë një ndërhyrjeje me trupa ushtarake në
kufijtë dhe territorin verior të vendit”- iu përgjigja pyetjes së Tij.
Ambasadori më ndiqte në sy dhe përpiqej të kapte ndonjë fjalë të veçantë, mbasi
ai nuk dinte fare turqisht. Në këtë kohë, Kryeministri Bülent Ecevit shtypi
butonin e kuq të linjës telefonike që kishte përpara dhe në anën tjetër i’u
përgjigj Komandanti i Forcave të Armatosura dhe Shefi i Shtatmadhorisë,
gjeneral armate, Husejin Kevrekoglu. Kryeministri Bülent Ecevit komunikonte me
gjeneralin si me një bashkëpunëtor dhe me shumë edukatë. Mbasi mbaroi bisedën
me komandantin, Ai me qetësinë që e karakterizonte, m’u drejtua: “Zoti Atashe,
nesër në orën 09.30 të presin në Shtatmadhori, mbasi për plotësimin e kërkesave
tuaja do të bëhet një mbledhje urgjente”. E falënderuam me përzemërsi Kryeministrin
turk për pritjen dhe angazhimin serioz të Tij dhe zbritëm shkallët. Gazetarët
ishin informuar për takimin tonë dhe menjëherë filluan të na filmonin dhe
pyesnin se cili ishte qëllimi i këtij takimi me Kryeministrin Bülent Ecevit në
ditët e Bajramit. Ata m’u drejtuan veçanërisht mua, mbasi u tërhoqi vëmendje
prezenca e një atasheu të huaj ushtarak, i cili në takimin me Kryeministrin
ishte i veshur me uniformën përkatëse. Duke ecur ngadalë iu përgjigja
gazetarëve se “ne erdhëm për të uruar Kryeministrin për festën e Bajramit si
dhe shkëmbyem disa mendime për zhvillimet e ditëve të fundit në rajonin e
Ballkanit Perëndimor, veçanërisht në Kosovë”.
Po kryeministri turk do
të bënte ndonjë deklatarë nga ana e tij?
Në fakt atë natë kanalet televizive të Turqisë dhanë takimin
tonë me Kryeministrin Ecevit si dhe deklaratën që Ai bëri para gazetarëve, në
mbrojtje të kufijve dhe tërësisë territoriale të Shqipërisë. Bülent Ecevit, me
atë qetësinë e tij natyrale dhe karakteristike, nënvizoi se “Shteti dhe Forcat
e Armatosura të Turqisë janë në krah të popullit vëlla shqiptar dhe nuk do të
lejojnë askënd të prekë kufijtë dhe tërësinë territoriale të Shqipërisë. Në
rast nevoje, vazhdoi Ai, Turqia do të mbrojë së bashku me Shqipërinë
sovranitetin dhe pavarësinë e popullit mik dhe vëlla të Shqipërisë”. Kjo ishte
një deklaratë, e cila u bë në kohën, vendin dhe formën e duhur. Ajo u
transmetua në të gjitha agjencitë e lajmeve të botës dhe u botua në shtypin
kryesor të shumë vendeve…
Jemi ende në rrafshin
diplomatik, po në aspektin ushtarak…?
Të nesërmen, në orën 09.30 mbërrita në Shtatmadhorinë e
Forcave të Armatosura të Turqisë, një godinë madhështore në qendër të Ankarasë.
Kur u drejtova për në sallonin e mbledhjeve pashë njëri mbas tjetrit
gjeneralët, të cilët ishin në funksionet e drejtuesve të Drejtorisë së
Operacioneve, Logjistikës, Zbulimit,…etj. Njëri prej gjeneralëve, mbasi më
përshëndeti, me buzën gjysmagaz, m’u drejtua duke më thënë: “Kolonel Hajro,
mirë ditët e zakonshme nuk na le rehat ditë e natë, por edhe ditët e Bajramit
na e bëre këtë?!”. Duke qeshur edhe unë iu përgjigja: “Zoti gjeneral, miku i
mirë njihet në ditë të vështira”. “-Ashtu është, keni plotësisht të drejtë! –
tha ai. Së bashku u futëm në sallën e mbledhjeve. Përveç ushtarakëve të lartë
të Shtatmadhorisë, në mbledhje kishte ardhur edhe përfaqësuesi Ministrisë së
Punëve të Jashtme, Drejtori i Drejtorisë së Marrëdhënieve me Vendet e Ballkanit,
H. Taner Seben. Pa e zgjatur, unë u dorëzova në turqisht listën e mbështetjes,
që kërkonte Ministria e Mbrojtjes e Shqipërisë. Mbasi studiuan listat, ato i
shpërndanë sipas drejtorive përkatëse. Por, përpara shpërndarjes së tyre i’u
referuan edhe njëherë detyrave që kishte vendosur Shefi i Shtatmadhorisë,
gjeneral armate, Hyseyin Kivrikoglu nga takimi që Ai realizoi me datën 3 mars
1999 me Kryeministrin shqiptar Pandeli Majko, kohë në të cilën nuk kishin
filluar akoma bombardimet e NATO-s në Kosovë. Kryeministri Pandeli Majko, me
ftesë të Kryeministrit Bülent Ecevit, vizitoi Ankaranë më datat 2-3 mars, me
objektiv kryesor krizën në Kosovë. Kryeministri Bülent Ecevit, në përfundim të
takimeve me Z. Majko, nënvizoi se: “Në të gjitha njësitë që janë krijuar, qoftë
për sigurinë e jashtme, qoftë për sigurinë e brendshme dhe qetësinë e
Shqipërisë, Turqia ka një pjesëmarrje të madhe. Në të njëjtën kohë vazhdon
zgjerimi edhe i bashkëpunimit tonë në fushën e ekonomisë”. Gjithashtu ai shtoi
se “në takim një vend të rëndësishëm zuri çështja e Kosovës…” “Atëherë, zoti
Atashe – m’u drejtua Drejtori i Përgjithshëm i Logjistikës, – ne sonte do të
hapim rezervat e Armatës në Ankara dhe nesër në mëngjes do të nisen avionët e
parë të transportit ushtarak me pajisjet përkatëse, për t’i zbarkuar në
aeroportet e Shqipërisë”. Duke më dhënë dorën, të shoqëruar me një buzëqeshje
të lehtë, shtoi; “miku i mirë njihet në ditë të vështira apo jo, zoti
kolonel?”. Dhe ashtu ndodhi.
Si do të vazhdonin
operacionet në përballimin e krizës?
Në agimin e të nesërmes, nga aeroporti ushtarak i Ankarasë, u
nisën drejt Shqipërisë avionët e transportit ushtarak. Në atë kohë për në
kufirin verior të Shqipërisë udhëtonte Ministri i Mbrojtjes, Luan Hajdaraga,
mbasi Shtabi i Përgjithshëm, me në krye gjeneral Aleks Andonin, në rajonin e
Kukësit dhe Tropojës kishin dislokuar mbi 60 % të ushtrisë, përfshirë edhe
Brigadën e Tankeve nga Tirana. Ata kishin planëzuar përballimin e kërcënimit
ushtarak serb, që në brezin e kufirit. Stërvitja “Drini i Bardhë”, që u
zhvillua ato ditë në këto rajone, ishte kurorëzimi i kësaj gatishmërie dhe
mesazhi që iu dha ushtrisë Serbe për t’u tërhequr nga kufijtë tanë si dhe nga
gjenocidi i egër, që kryente ndaj vëllezërve tanë në Kosovë. Shqiptarët e
Kosovës morën mesazhin se Shqipëria dhe Forcat e Armatosura të saj po u
afroheshin çdo ditë e më afër atyre… Ushtarakët tanë, nën drejtimin e Shtabit
të Përgjithshëm, gjatë Operacioneve ushtarake të NATO-s për çlirimin e Kosovës
menaxhuan në mënyrë të shkëlqyer operacionet e evakuimit të popullsisë
shqiptare. Ata bënë sakrifica sublime për këtë qëllim. Kështu, Kolonel Mehmet
Musai, zëvëndës shefi i Shtabit të Përgjithshëm të Ushtrisë, u angazhua në
përballimin e krizës së Kosovës. Mbas disa ditësh e kërkova në celular
zv/shefin e Shtabit të Përgjithshëm, kolonel Musain, por ai m’u përgjigj nga
Kukësi e jo nga Tirana. – “Zoti Hajro, – m’u përgjigj. – unë, me një grup të
Shtabit të Përgjithshëm, po organizojmë evakuimin e popullsisë civile, që kanë
ardhur në Kukës dhe Tropojë nga gjenocidi çnjerëzor serb. Situata është shumë e
rëndë, por….”. Më vonë mësova se Shtabi i Përgjithshëm i Ushtrisë tonë kishte
organizuar dhe realizuar evakuimin e mbi 500. 000 shqiptarëve të Kosovës në
qytetet e Shqipërisë së Mesme dhe Jugore. Dhe pa asnjë aksident.
 |
| Kolonel Hajro Limaj |
GARANCIA
Dëshmia e kolonelit
Kolonel Harro Limaj thotë: – “Turqia, nga Lindja e Mesme, i
kishte dalë garant Shqipërisë për mbrojtjen e sovranitetit dhe pavarësisë së
saj nga një sulm i mundshëm ushtarak i Serbisë. Ishte i vetmi vend, që në atë
kohë debatesh dhe diskutimesh, për ndërhyrjen ose mos ndërhyrjen ushtarake të
NATO-s në Kosovë, garantoi Shqipërinë se do ta mbështeste direkt me forca
ushtarake dhe armatime, për mbrojtjen e sovranitetit të vendit dhe shmangien e
gjenocidit serb në Kosovë. Turqia, si një “tigër” gjigant mbi hapësirat e
Anadollit, i kishte kthyer sytë dhe veshët plotësisht nga Shqipëria dhe Kosova.
Atë e “furnizonte me ushqim të freskët dhe e mbante në gatishmëri e gjithë
media e vendit”. Pra, problemi ishte shumë delikat. Nëse NATO nuk do të
ndërhynte ushtarakisht në Kosovë, për të ndaluar gjenocidin ndaj popullsisë
autoktone shqiptare, Shqipëria do të hynte në luftë në mbrojtje të Kosovës,
duke i hapur luftë Serbisë. I vetmi vend aleat, që iu përgjigj pozitivisht
Kryeministrit Majko për ta mbështetur në një luftë të tillë dhe të drejtë,
ishte vetëm Turqia, qëndrim të cilin më vonë e mbajtën edhe shtetet kryesore të
NATO-s. Mbështetja do të ishte tepër e fuqishme. Por ato ditë, edhe pse kishte
filluar kthesa e madhe historike, me fillimin e bombardimeve të NATO-s në
hapësirat e ish Jugosllavisë, sovraniteti dhe integriteti i Shqipërisë mund të
dhunoheshin në çdo moment. Më 24 mars 1999, Aleanca më e fuqishme ushtarake në
historinë e njerëzimit, NATO, e nisur nga ideja humane për shpëtimin e popullit
të Kosovës, kur këtij i kanosej gjenocidi dhe zhbërja fizike, kishte filluar
sulmet ajrore kundër forcave serbe në Kosovë. Por kjo nuk shënonte aspak
dorëzimin dhe tërheqjen e menjëhershme të serbëve nga Kosova. Lufta e drejtë e
popullit të Kosovës, e udhëhequr nga Ushtria Çlirimtare, që shkurtimisht u
emërtua UÇK, bëri që Aleanca ushtarake më e fuqishme në botë të vihet në
mbështetje të mbrojtjes së vlerave më të larta të civilizimit perëndimor në
Kosovë, lirisë, paqes dhe demokracisë dhe mbas 2 muajsh e gjysmë ta dëbojë
ushtrinë e Milosheviçit nga territoret e Kosovës”.
No comments:
Post a Comment