 |
| Themie Thomai |
JETËSHKRIMI
E lindur në Këmishtaj
Themie Thomai u lind në Këmishtaj të rrethit të Lushnjes dhe është e datëlindjes 31 tetor 1945. Shkollën fillore dhe atë tetëvjeçare e ka kryer në vendlindje, Këmishtaj. Më pas ka vazhduar arsimin e mesëm, teknikumin bujqësor, të cilin e ka mbaruar në Tiranë. Gjithashtu përfundon studimet e larta në Universitetin Bujqësor të Kamzës. Në vitin 1967, ajo emërohet kryetare e Kooperativës së Këmishtajt. Në 1 maj të vitit 1976 emërohet Ministre e Bujqësisë dhe Ushqimit, portofolin e së cilës e mbajti për gati 14 vjet me radhë. Ka qenë gjithashtu dhe deputete e Kuvendi të Shqipërisë. Nga martesa me një mjek stomatolog shumë i njohur, Themie Thomai ka dy fëmijë, një djalë dhe një vajzë. Ndërsa vitet e fundit është bërë edhe dy herë gjyshe.
FILLIMET
Përvoja nga specialistët
Me përfundimin e shkollës për Themie Thomain ka nisur dhe karriera profesionale. “Pastaj pasi mbarova shkollën jam emëruar kryetare e degës së planit të ish Kooperativës, Këmishtaj dhe në vitin 1967, jam bërë kryetare e Kooperativës së Këmishtajt, post të cilin e mbajta për 10 vjet me rradhë në kooperativën e cila shumë shpejt do të fitonte vlerësimin më të lartë, pra do të cilësohej një nga më të mirat në atë kohë. Kishim një kolektiv specialistësh dhe kuadrosh të përkushtuar me një popull të mrekullueshëm që dinte të punonte mirë. Si rezultat i asaj pune dhe i një trajtimi shkencor të punës në fjalë, jo vetëm nga ne kuadrot por dhe i gjithë populli i asaj zone, kooperativa bujqësore e Këmishtajt vazhdimisht ka arritur rezultate të larta”, shprehet ish ministrja e Bujqësisë Themie Thomai.
KOOPERATIVA
Vendi ku bëheshin eksperimentet
“Një nga arsyet, që kooperativa e Këmishtajt kishte rezultate mjaft të larta në prodhimin bujqësor e blegtoral, unë mendoj se ishte ngaqë ne kishim bashkëpunëtorë nga më të afërt dhe nga më të rregulltit e institucioneve kërkimore shkencore. Shumë eksperimente bëheshin në kooperativën tonë. Vazhdimisht futeshin elemente të reja në prodhim. Punohej të mënyrë të shkëlqyer me tokën, me racën e bagëtive si dhe me farërat. Të gjithë këto komponentë: njerëzorë, shkencorë, teknikë, teknologjikë, bënë që prodhimi të arrinte rendimentet e Evropës Perëndimore. Paralel ndikuan të gjitha këto në formimin tim profesional dhe në karrierë. Unë nuk kam menduar se do të ndodhte ndonjëherë kjo gjë. Ishte vetëm pasioni që kisha unë për bujqësinë, e duke qenë dhe specialiste në këtë fushë, i kuptoja specialistët dhe ata më kuptonin mua. Punoja me një zell të madh dhe ky vrull tek unë vinte gjithnjë e në rritje”, rrëfen për gazetën “Ballkan” ish ministrja e Bujqësisë.
 |
| Themie Thomai |
INTERVISTA I
Flet Themie Thomai, ish ministre e Bujqësisë. Si e gjeti dhe si e la ministritë në të cilën punoi për 14 vjet
“Ja si i drejtova dikasteret e prodhimit të bukës”
Si u bë emërimi i papritur në K.Q. Shkarkimi dhe zëvendësismi i Piro Dodbibës, ministrit paraardhës
Orjona Tresa
Leonard Veizi
Nuk ka më makinë dhe shofer që e pret tek dera e shtëpisë. Por kjo për të nuk ka asnjë rëndësi. Madje nuk ka më asnjë forcë për të ushtruar ndikimin e saj urdhërues mbi vartës, punonjës të administratës, drejtorë drejtorish, apo specialistë me tituj. Por dhe kjo nuk përbën më asnjë rëndësi për të. Ajo është e kënaqur që më në fund ka dalë në pension dhe ka mundësinë që në mëngjes herët të pijë një kafe shtëpie, ndërsa pak më vonë të pijë një kafe të dytë, nën shoqërinë e shoqeve dhe të miqve, në një nga lokalet fare pranë shtëpisë. Megjithatë, thotë se është e apasionuar pas bujqësisë dhe se ka mundësi që eksperiencën e saj të mbledhur në vite të mund ta japi në shërbim të një bujqësie më intensive. Edhe pse për 14 vjet me radhë ka drejtuar një nga ministritë më të rëndësishme të shtetit, tanimë jeton në një apartament normal të rrugës “Komuna e Parisit” në Tiranë. Është Themie Thomai, e cila megjithëse nuk ka ndonjë dëshirë të veçantë të jetë e intervistuar në faqet e ndonjë të përditshmeje, nuk e refuzon kërkesën e gazetës “Ballkan”. Dhe në këtë mënyrë gjithçka e arshivuar në mendjen e saj, mund të bëhen publike dhe për lexuesin e gjerë, që gjithsesi e ndjek kurioziteti i një të kaluare jo fort të largët.
Kur u emëruat në krye të dikasterit të Bujqësisë?
Në vitin 1976 unë jam shkëputur nga ish Kooperativa e Këmishtajt ku isha kryetare e saj dhe më 1 maj të po atij viti emërohem Ministre e Bujqësisë detyrë të cilën e realizova për më shumë se 13 vjet. Kam rreth 1 vit e gjysmë që jam shkëputur nga puna dhe nuk jam angazhuar më. Kam menduar se pas një kohe të gjatë pune pa pushim dhe shumë të lodhshme si fizikisht dhe mendërisht, kam vendosur që të qëndroj pranë familjes për të cilën kam detyrime të mëdha, si ndaj bashkëshortit, ashtu dhe ndaj fëmijëve.
E kishit menduar se një ditë do të bëheshit Ministre?
Nuk e kisha menduar ndonjëherë se do të ulesha në atë karrige. Natyrisht kam mbetur e befasuar që m’u besua mua një detyrë kaq e lartë. Nuk ishte e lehtë të drejtoje specialistë që kishin vite përvojë në punët e bujqësisë. Pastaj pozicioni i ministres do të thoshte që kjo të më jepte forcën e fjalës dhe të gjithë të tjerët që kishin të bënin me atë ministri të më dëgjonin mua dhe të bënin si thosha unë.
Dhe çfarë bëtë ju?
Unë zgjodha të kundërtën. Asnjëherë nuk mund të vendosësh vetëm. Duke qenë në atë karrige, unë kisha bashkëpunëtorët e mi më të afërt, pra konsulentë. Përveç atyre që kisha në Ministrinë e Bujqësisë, kishte dhe të tjerë jashtë ministrisë, që mendoj se ishin nga specialistët e mirëzgjedhur të fushave të ndryshme. Përpara se të merrej një vendim merrja mendimet e tyre paraprakisht dhe dilja më tej në përfundime.
Ndërkohë si ishin të shpërndara degët që vareshin nga Ministria e Bujqësisë dhe Ushqimit?
Kishim institucionet shkencore të vendit të implementuara sipas zonave. Për shembull në Lushnje qenë vendosur Instituti i Drithërave dhe i Pambukut, në Fushë-Krujë Instituti i Foragjereve, në Korçë Instituti i Panxharit, në Elbasan Instituti i Duhanit, në Vlorë ai i Fruti-Kulturës e kështu me radhë. Domethënë këto në një farë shkalle përfaqësonin edhe zonën ku punonin specialistë të kualifikuar dhe unë përpiqesha që t’i mbaja shumë afër.
Cili ishte paraardhësi juaj?
Para meje Ministër i Bujqësisë dhe Ushqimit ka qenë zoti Pirro Dodbiba, për të cilin gëzoj një respekt shumë të madh. E kisha njohur shumë më përpara se unë të merrja postin e ministres së Bujqësisë, në takime të ndryshme që bënim ne për bujqësinë. Kisha biseduar shpeshherë dhe për shumë probleme me të, madje ai kishte ardhur dhe më kishte vizituar edhe në kooperativën ku punoja. Ishte një person me shumë kulturë. Mund t’ju them se e kisha të vështirë të drejtoja atë ministri pas Pirro Dodbibës. Ai ishte shumë më i pjekur nga ana profesionale dhe them se kam përfituar mjaft nga përvoja e tij.
Çfarë reformash ishin ndërmarrë nga ministria deri në çastin kur erdhët ju?
Kam gjetur gjëra të mira kur kam shkuar në ministri. Reformat kishin qënë në vazhdimësi. Nga ana ime jam përpjekur që ato gjëra që kishin ardhur deri në ato vite, t’i çoja më përpara. Kështu koha kërkon gjithmonë gjëra më të reja. Dhe unë e çova më përpara punën, sepse dhe detyrat ishin më të mëdha nga viti në vit. Ish ministri Pirro Dodbiba e tregoi që ishte një njeri i zoti dhe organizator i mirë, një specialist i talentuar në fushën e ekonomisë dhe të bujqësisë. Këtë e tregonte puna e bërë deri në ato çaste.
Cili propozoi për zgjedhjen tuaj në postin e drejtuesit të Ministrisë së Bujqësisë?
Unë nuk e kam marrë vesh asnjëherë se kush e ka bërë këtë propozim dhe kush më ka kërkuar, vetëm di që më kanë kërkuar të paraqitesha në ish Komitetin Qendror të asaj kohe. Nuk e dija absolutisht qëllimin e vërtet të asaj thirrjeje. Për të ditur se me se kishte të bënte paraqitja ime në Komitetin Qendror pyeta një shokun tim në Lushnjë që punonte në Komitetin e Partisë të rrethit, duke i thënë se “mua më kanë thirrur nesër në Tiranë, përse, sepse duhet të përgatitem?”. “Nuk e di”, më tha i cili nuk kishte natyrisht as informacionin më të vogël se si bëhej në lidhje me emërimet e kuadrove të larta.
Menduat se mos ndoshta ju kishin thirrur për t’ju tërhequr vërejtje?
Në fakt unë mendova se më kishin thirrur për të më marrë ndonjë mendim për bujqësinë, siç veprohej atëherë dhe kur u paraqita në Komitetin Qendror kam gjetur dhe katër bashkëpunëtorët e mij që gjithashtu i kishin thirrur në takim. Mes tyre dy persona i njihja, siç ishte Spiro Lengua, ish kryetar i Kooperativës së Derviçanit. Natyrisht më erdhi si çudi, megjithatë në Komitetin Qendror më thanë që kjo detyrë të është ngarkuar dhe ti do të marrësh drejtimin e Ministrisë së Bujqësisë.
Në çfarë kushtesh ishit kur morët këtë post të rëndësishëm?
Kur më emëruan isha 31 vjeç, e martuar dhe me dy fëmijë, vajzën 8 vjeç dhe djalin 4 vjeç. Bashkëshorti ishte (dhe është) mjek stomatolog.
Si e pritën në familje emërimin tuaj?
Familja ime e mirëpriti këtë vlerësim që më bënë, por për mua ishte një detyrë shumë e vështirë atëherë. Ndryshon nga e sotmja sepse në atë kohë ishim në një ekonomi të centralizuar dhe duhej të përgjigjeshe për gjithçka. Pra shkurt ishte e rëndë si detyrë. Megjithatë ashtu siç ishte koha, atëherë po ta ngarkonin detyrën do ta bëje dhe me thënë të drejtën unë këtë punën time të vështirë, jam munduar ta kryej më së miri.
Pse mendoni se bujqësia është një fushë e vështirë, ose më e vështirë se të tjerat?
Çdo fushë ka rëndësinë dhe vështirësinë e vet. Por fusha e bujqësisë dhe ushqimit gjithmonë ka qenë gjithmonë e vështirë. Sepse ku dikaster duhej drejtuar për të prodhuar edhe për të tregtuar sepse janë produkte që duhet të trajtohen të freskëta.
(Vijon)
Sa i kushtoi shtetit shqiptar tufëzimi i gjësë së gjallë. Pse ra prodhimi vendas
“Tufëzimi na shkatërroi, prodhimi nuk ishte aq sa e trumbetonin”
Ishte një vendim që rëndoi shumë mbi ekonominë shqiptare. Pasojat e saj u ndien shumë shpejt. Reagimet e para nuk do të mirëpriteshin nga iniciuesit e saj. Po e vërteta ishte më kokëforte se sa sloganet. Duke kujtuar “epokën e artë” të tufëzimit, ish ministrja e Bujqësisë Themie Thomai thotë: “Për tufëzimin unë do të thosha se ishte një vendim madhor që ndryshoi dhe raportet midis konsumatorit dhe prodhuesit. Ky vendim është marrë shumë më lart nga Ministria e Bujqësisë. Në të gjitha këto hallka vendimmarrëse ishte Byroja Politike. Ndërsa Ministria e Bujqësisë ishte zbatuese e këtij vendimi, pra i kërkohej për të zbatuar hallkat si në ndërtimin e stallave, sigurimin e bazës ushqimore. Po të na kishin pyetur ne, natyrisht ne do kishim thënë jo, sepse tufëzimi ka bërë një dëm në vendin tonë për blegtorinë, për racën, por ndryshoi edhe raportet midis prodhuesit dhe konsumatorit. Fshatari u kthye në konsumator. Neve përpara se të bëhej tufëzimi, grumbullonim nga fshatarësia 12.500 ton mish, kur u bë tufëzimi grumbullonim 1500 ton. Kjo si pasojë pati dhe shumë kosto, në ndërtim, në numër, në vathë, pastaj dhe prodhimi nuk ishte i dukshëm aq sa e trumbetonin. Ishin hedhur disa argumente se po të bëhej tufëzimi do të futen lopët në trajtim, do të përmirësohet raca, gratë do të lehtësohen. Pra dhe higjiena në fshat do të ishte më e mirë duke iu afruar asaj të qytetit. Nuk e di në fakt nëse gratë u lehtësuan apo jo nga kjo reformë, por faktikisht ato duhej të hanin. Në të gjithë botën fshatari është prodhues dhe duhej të prodhoj ndërsa këtu ai u bë konsumator, iu vërsul kryeqytetit kështu që kush duhej të prodhonte?! Kështu që ishte një kosto shumë më e madhe se në lekë. Nuk mund të them ndonjë shifër të saktë por për mendimin tim ishte një kosto e rëndë dhe shumë e kushtueshme për vendin tonë”, rrëfen ish ministrja e bujqësisë Themie Thomai gjatë intervistës ekskluzive për gazetën “Ballkan”.
Flet Themie Thomai, ish ministre e Bujqësisë. Si e gjeti dhe si e la ministritë në të cilën punoi për 14 vjet
“Ja si i drejtova dikasteret e prodhimit të bukës”
Si u bë emërimi i papritur në K.Q. Shkarkimi dhe zëvendësismi i Piro Dodbibës, ministrit paraardhës
Orjona Tresa
Leonard Veizi
Nuk ka më makinë dhe shofer që e pret tek dera e shtëpisë. Por kjo për të nuk ka asnjë rëndësi. Madje nuk ka më asnjë forcë për të ushtruar ndikimin e saj urdhërues mbi vartës, punonjës të administratës, drejtorë drejtorish, apo specialistë me tituj. Por dhe kjo nuk përbën më asnjë rëndësi për të. Ajo është e kënaqur që më në fund ka dalë në pension dhe ka mundësinë që në mëngjes herët të pijë një kafe shtëpie, ndërsa pak më vonë të pijë një kafe të dytë, nën shoqërinë e shoqeve dhe të miqve, në një nga lokalet fare pranë shtëpisë. Megjithatë, thotë se është e apasionuar pas bujqësisë dhe se ka mundësi që eksperiencën e saj të mbledhur në vite të mund ta japi në shërbim të një bujqësie më intensive. Edhe pse për 14 vjet me radhë ka drejtuar një nga ministritë më të rëndësishme të shtetit, tanimë jeton në një apartament normal të rrugës “Komuna e Parisit” në Tiranë. Është Themie Thomai, e cila megjithëse nuk ka ndonjë dëshirë të veçantë të jetë e intervistuar në faqet e ndonjë të përditshmeje, nuk e refuzon kërkesën e gazetës “Ballkan”. Dhe në këtë mënyrë gjithçka e arshivuar në mendjen e saj, mund të bëhen publike dhe për lexuesin e gjerë, që gjithsesi e ndjek kurioziteti i një të kaluare jo fort të largët.
Kur u emëruat në krye të dikasterit të Bujqësisë?
Në vitin 1976 unë jam shkëputur nga ish Kooperativa e Këmishtajt ku isha kryetare e saj dhe më 1 maj të po atij viti emërohem Ministre e Bujqësisë detyrë të cilën e realizova për më shumë se 13 vjet. Kam rreth 1 vit e gjysmë që jam shkëputur nga puna dhe nuk jam angazhuar më. Kam menduar se pas një kohe të gjatë pune pa pushim dhe shumë të lodhshme si fizikisht dhe mendërisht, kam vendosur që të qëndroj pranë familjes për të cilën kam detyrime të mëdha, si ndaj bashkëshortit, ashtu dhe ndaj fëmijëve.
E kishit menduar se një ditë do të bëheshit Ministre?
Nuk e kisha menduar ndonjëherë se do të ulesha në atë karrige. Natyrisht kam mbetur e befasuar që m’u besua mua një detyrë kaq e lartë. Nuk ishte e lehtë të drejtoje specialistë që kishin vite përvojë në punët e bujqësisë. Pastaj pozicioni i ministres do të thoshte që kjo të më jepte forcën e fjalës dhe të gjithë të tjerët që kishin të bënin me atë ministri të më dëgjonin mua dhe të bënin si thosha unë.
Dhe çfarë bëtë ju?
Unë zgjodha të kundërtën. Asnjëherë nuk mund të vendosësh vetëm. Duke qenë në atë karrige, unë kisha bashkëpunëtorët e mi më të afërt, pra konsulentë. Përveç atyre që kisha në Ministrinë e Bujqësisë, kishte dhe të tjerë jashtë ministrisë, që mendoj se ishin nga specialistët e mirëzgjedhur të fushave të ndryshme. Përpara se të merrej një vendim merrja mendimet e tyre paraprakisht dhe dilja më tej në përfundime.
Ndërkohë si ishin të shpërndara degët që vareshin nga Ministria e Bujqësisë dhe Ushqimit?
Kishim institucionet shkencore të vendit të implementuara sipas zonave. Për shembull në Lushnje qenë vendosur Instituti i Drithërave dhe i Pambukut, në Fushë-Krujë Instituti i Foragjereve, në Korçë Instituti i Panxharit, në Elbasan Instituti i Duhanit, në Vlorë ai i Fruti-Kulturës e kështu me radhë. Domethënë këto në një farë shkalle përfaqësonin edhe zonën ku punonin specialistë të kualifikuar dhe unë përpiqesha që t’i mbaja shumë afër.
Cili ishte paraardhësi juaj?
Para meje Ministër i Bujqësisë dhe Ushqimit ka qenë zoti Pirro Dodbiba, për të cilin gëzoj një respekt shumë të madh. E kisha njohur shumë më përpara se unë të merrja postin e ministres së Bujqësisë, në takime të ndryshme që bënim ne për bujqësinë. Kisha biseduar shpeshherë dhe për shumë probleme me të, madje ai kishte ardhur dhe më kishte vizituar edhe në kooperativën ku punoja. Ishte një person me shumë kulturë. Mund t’ju them se e kisha të vështirë të drejtoja atë ministri pas Pirro Dodbibës. Ai ishte shumë më i pjekur nga ana profesionale dhe them se kam përfituar mjaft nga përvoja e tij.
Çfarë reformash ishin ndërmarrë nga ministria deri në çastin kur erdhët ju?
Kam gjetur gjëra të mira kur kam shkuar në ministri. Reformat kishin qënë në vazhdimësi. Nga ana ime jam përpjekur që ato gjëra që kishin ardhur deri në ato vite, t’i çoja më përpara. Kështu koha kërkon gjithmonë gjëra më të reja. Dhe unë e çova më përpara punën, sepse dhe detyrat ishin më të mëdha nga viti në vit. Ish ministri Pirro Dodbiba e tregoi që ishte një njeri i zoti dhe organizator i mirë, një specialist i talentuar në fushën e ekonomisë dhe të bujqësisë. Këtë e tregonte puna e bërë deri në ato çaste.
Cili propozoi për zgjedhjen tuaj në postin e drejtuesit të Ministrisë së Bujqësisë?
Unë nuk e kam marrë vesh asnjëherë se kush e ka bërë këtë propozim dhe kush më ka kërkuar, vetëm di që më kanë kërkuar të paraqitesha në ish Komitetin Qendror të asaj kohe. Nuk e dija absolutisht qëllimin e vërtet të asaj thirrjeje. Për të ditur se me se kishte të bënte paraqitja ime në Komitetin Qendror pyeta një shokun tim në Lushnjë që punonte në Komitetin e Partisë të rrethit, duke i thënë se “mua më kanë thirrur nesër në Tiranë, përse, sepse duhet të përgatitem?”. “Nuk e di”, më tha i cili nuk kishte natyrisht as informacionin më të vogël se si bëhej në lidhje me emërimet e kuadrove të larta.
Menduat se mos ndoshta ju kishin thirrur për t’ju tërhequr vërejtje?
Në fakt unë mendova se më kishin thirrur për të më marrë ndonjë mendim për bujqësinë, siç veprohej atëherë dhe kur u paraqita në Komitetin Qendror kam gjetur dhe katër bashkëpunëtorët e mij që gjithashtu i kishin thirrur në takim. Mes tyre dy persona i njihja, siç ishte Spiro Lengua, ish kryetar i Kooperativës së Derviçanit. Natyrisht më erdhi si çudi, megjithatë në Komitetin Qendror më thanë që kjo detyrë të është ngarkuar dhe ti do të marrësh drejtimin e Ministrisë së Bujqësisë.
Në çfarë kushtesh ishit kur morët këtë post të rëndësishëm?
Kur më emëruan isha 31 vjeç, e martuar dhe me dy fëmijë, vajzën 8 vjeç dhe djalin 4 vjeç. Bashkëshorti ishte (dhe është) mjek stomatolog.
Si e pritën në familje emërimin tuaj?
Familja ime e mirëpriti këtë vlerësim që më bënë, por për mua ishte një detyrë shumë e vështirë atëherë. Ndryshon nga e sotmja sepse në atë kohë ishim në një ekonomi të centralizuar dhe duhej të përgjigjeshe për gjithçka. Pra shkurt ishte e rëndë si detyrë. Megjithatë ashtu siç ishte koha, atëherë po ta ngarkonin detyrën do ta bëje dhe me thënë të drejtën unë këtë punën time të vështirë, jam munduar ta kryej më së miri.
Pse mendoni se bujqësia është një fushë e vështirë, ose më e vështirë se të tjerat?
Çdo fushë ka rëndësinë dhe vështirësinë e vet. Por fusha e bujqësisë dhe ushqimit gjithmonë ka qenë gjithmonë e vështirë. Sepse ku dikaster duhej drejtuar për të prodhuar edhe për të tregtuar sepse janë produkte që duhet të trajtohen të freskëta.
(Vijon)
Sa i kushtoi shtetit shqiptar tufëzimi i gjësë së gjallë. Pse ra prodhimi vendas
“Tufëzimi na shkatërroi, prodhimi nuk ishte aq sa e trumbetonin”
Ishte një vendim që rëndoi shumë mbi ekonominë shqiptare. Pasojat e saj u ndien shumë shpejt. Reagimet e para nuk do të mirëpriteshin nga iniciuesit e saj. Po e vërteta ishte më kokëforte se sa sloganet. Duke kujtuar “epokën e artë” të tufëzimit, ish ministrja e Bujqësisë Themie Thomai thotë: “Për tufëzimin unë do të thosha se ishte një vendim madhor që ndryshoi dhe raportet midis konsumatorit dhe prodhuesit. Ky vendim është marrë shumë më lart nga Ministria e Bujqësisë. Në të gjitha këto hallka vendimmarrëse ishte Byroja Politike. Ndërsa Ministria e Bujqësisë ishte zbatuese e këtij vendimi, pra i kërkohej për të zbatuar hallkat si në ndërtimin e stallave, sigurimin e bazës ushqimore. Po të na kishin pyetur ne, natyrisht ne do kishim thënë jo, sepse tufëzimi ka bërë një dëm në vendin tonë për blegtorinë, për racën, por ndryshoi edhe raportet midis prodhuesit dhe konsumatorit. Fshatari u kthye në konsumator. Neve përpara se të bëhej tufëzimi, grumbullonim nga fshatarësia 12.500 ton mish, kur u bë tufëzimi grumbullonim 1500 ton. Kjo si pasojë pati dhe shumë kosto, në ndërtim, në numër, në vathë, pastaj dhe prodhimi nuk ishte i dukshëm aq sa e trumbetonin. Ishin hedhur disa argumente se po të bëhej tufëzimi do të futen lopët në trajtim, do të përmirësohet raca, gratë do të lehtësohen. Pra dhe higjiena në fshat do të ishte më e mirë duke iu afruar asaj të qytetit. Nuk e di në fakt nëse gratë u lehtësuan apo jo nga kjo reformë, por faktikisht ato duhej të hanin. Në të gjithë botën fshatari është prodhues dhe duhej të prodhoj ndërsa këtu ai u bë konsumator, iu vërsul kryeqytetit kështu që kush duhej të prodhonte?! Kështu që ishte një kosto shumë më e madhe se në lekë. Nuk mund të them ndonjë shifër të saktë por për mendimin tim ishte një kosto e rëndë dhe shumë e kushtueshme për vendin tonë”, rrëfen ish ministrja e bujqësisë Themie Thomai gjatë intervistës ekskluzive për gazetën “Ballkan”.
PËRKUSHTIM
Nderimi i veçantë për nënën
“Në punën time dhe formimin tim, përveç arsimit dhe të kulturës së nevojshme që kam marrë unë përmes arsimimit, një pjesë të rëndësishme të saj ia dedikoj familjes sime, nënës të cilën nuk e kam më. Ne kemi qenë dy fëmijë në shtëpi, motër e vëlla. Nënës sime i është dashur të përballojë shumë sfida për të na edukuar e shkolluar, pasi babai na ka lënë shumë të vegjël. Ajo ka sakrifikuar shumë për të ardhmen tonë. Ndaj dhe unë gjithmonë i jam përkulur dhe tërë jetën do t’i përkulem me respekt nënës sime, e cila edhe pse në kushte të vështira kërkonte që fëmijët e saj të ishin me dije e shkollë dhe të gëzonin dashuri e respekt për njerëzit”, thotë Themie Thomai.
OPTIMIZMI
Këshilla nga një e panjohur
“Mbaj mend se në fillim të karrierës time si ministre e bujqësisë, (ndoshta s’kisha veç pak ditë që isha emëruar në këtë detyrë) dhe isha zonja e dytë që drejtonte një nga dikasteret e rëndësishme të qeverisjes së Partisë së Punës, në një takim për çështjet e bujqësisë tek ish Hotel Drini, largohem nga tryeza e punës dhe dal jashtë. Nuk e di se si dukesha në ato momente. Kisha përshtypjen se nuk isha në vendin e duhur. Por në ato momente më afrohet një grua e thyer në moshë dhe më pyetse pse po qëndroja e mërzitur. Unë shtanga një moment ndërsa ajo ma kthen: “Nuk pse shqetësohesh aspak. Merre këtë punë më qetë pasi ashtu siç e kanë realizuar detyrën të tjerët, do ta realizosh edhe ti. Madje do ta bësh edhe më mirë se je grua”. Kjo ishte dhe një shtysë në ato hapa të fillimit të karrierës sime në drejtimin e bujqësisë shqiptare, të cilën ma dha një njeri krejt i panjohur”, rrëfen Themie Thomai.
RAPORTET
Marrëdhëniet me Enverin dhe Mehmetin
Por cilat kanë qenë raportet që ish-ministrja më jetëgjatë e Bujqësisë kishte me drejtuesit më të lartë të partisë dhe shtetit komunist? Ajo thotë: “Unë them që këto raporte kanë qenë vetëm pune, dhënie llogarie. Shumë prej tyre vinin në grupe pune për të parë se si zbatoheshin vendimet që kanë marrë për bujqësinë, si realizoheshin ato, dhe përgjegjësitë që mbaheshin. Përveç Enver Hoxhës, i cili në atë kohë ka qenë i sëmurë, gjë të cilën e kam marrë vesh vitet e fundit, por Mehmet Shehu, Adil Çarçani, Manush Myftiu etj. vinin sipas rasteve. Një nga njerëzit që ndikonte më shumë në këtë fushë, ashtu si dhe në fushat e tjera, ishte ish-kryeministri Mehmet Shehu. Ai kishte kërkesë të lartë llogarie, por dinte të të jepte të drejtë atje ku vërtet ishte e drejtë. Ndërsa me Enver Hoxhën kontaktoja kur raportoja në Byronë Politike. Por Ministrisë së Bujqësisë i binte barra më e madhe duke dhënë llogari përpara organeve më të lartë në pushtet. Kishte shumë halle dhe telashe, bujqësia donte më shumë mjete që të rriste rendimentet, si: plehra, ujëra. Por edhe pse ishte bërë një punë e madhe, sërish ato ishin me pakicë, sepse vetë gjendja ekonomike e vendit tonë nuk ishte në atë shkallë sa të plotësonte vetë të gjitha kërkesat që kishte bujqësia”.
INTERVISTA II
Flet Themie Thomai, ish-ministre e Bujqësisë për 14 vjet:
“Si e kundërshtoja presionin që vinte nga udhëheqja”
(vijon nga numri i kaluar)
Vetëm dy javë dhe do të festojë 60-vjetorin. Ka lindur më 31 tetor ’45. Sigurisht, pret urimet e rastit, ndërsa pret t’i vijnë nga Greqia dhe fëmijët e vajzës Dejvid dhe Paula. Përpara se të ndahemi Themija, si një grua e thjeshtë, thotë se duhet të psonisë, në një nga tregjet e Tiranës. “Merrni pension suplementar?”- e pyesim. Ajo na shikon me habi. “Absolutisht, - përgjigjet, - unë marr një pension normal të përllogaritur sipas ligjit në fuqi. Ndoshta do të ishte mirë që për ne që kemi kontribuar për shtetin të kishte më shumë mirënjohje, por unë s’kam ndër mend të trokas në ndonjë derë”, thotë Themie Thomai dhe është e gatshme që këtu t’i vendosë dhe kapakun intervistës së saj me “Ballkanin”.
Thotë se ministrat në vitet e ndërtimit socialist të vendit nuk kishin ofiqe, sepse kështu ishin vendimet e mara nga lart. “Në ato kohë ishim vetëm dy zonja ministre, unë dhe Tefta Cami, që ishte ministre e Arsimit. Vetëm për ne të dyja bëhej një lloj përkujdesje nga ana e shtetit për të na ndihmuar, për të na trajtuar, në kuptimin jomaterial sepse ne kishim rrogën dhe të gjitha të tjerat ishin si çdo qytetar tjetër”, thotë ish-ministrja.
Sa paguhej një ministër në vitet e Partisë së Punës?
Paga ime ka qenë 14 mijë lekë (të vjetra).
Çfarë është arritur në kohën kur ju drejtonit Ministrinë e Bujqësisë?
Ne bujqësinë jemi përpjekur ta përfytyrojmë në dy aspekte. Zhvillimi i bujqësisë tërësore rurale, që ishte një bujqësi masive dhe kjo duhej të vinte përmes një pune të madhe në drejtim të investimeve, në drejtim të punës shkencore, të rritjes së shkallës së mekanizimit, të kimizimit, të rritjes së nivelit shkencor të atyre që drejtonin dhe atyre që punonin dhe natyrisht kjo i dha frytet e veta duke punuar në drejtim të tokës, të farërave, të fidanëve, të gjedhëve, të shpendëve, të bagëtive të imëta me përzgjedhje racore. Ky ishte dominuese dhe besoj që këtu u arrit një rezultat i mirë dhe e dyta ishte komponenti i industrializimit të bujqësisë. Për shembull, të mos prodhohej veza në mënyrë spontane, por në kushte industriale, në komplekse ashtu siç janë realizuar në ditët e sotme. Mishi, sidomos gjedhi, por derri bagëtitë e imëta, krijimi i blloqeve të mëdha frutore, ullinjve, frutave, të perimeve me anën e serrave me ngrohje, pa ngrohje, kështu që efektivisht që kjo bënte që të lidhej zinxhiri i prodhimit në natyrë është gjithmonë i kushtëzuar nga natyra sepse kur e fut në ambiente të mbrojtura, ajo është nën ndikimin tënd, domethënë e drejton ti, nuk të drejton ajo.
Cili ishte niveli i prodhimeve gjysmë industriale në vend gjatë viteve ‘80?
U arrit të prodhohej 85% e vezëve në kushte industriale dhe të furnizoheshin qytetet sepse fshatari i prodhonte vetë, prodhohej 65% e mishit në kushte industriale, natyrisht kishte dhe shumë dru frutorë se ato nuk hynin menjëherë në prodhim. Ishin blloqet e reja që do hynin në prodhim, por dhe nga ato që do hynin në prodhim, prodhohej për shpërndarje, por edhe eksportohej. Dikush për shembull do ngrinte problemin, por mirë kur kishin gjithë këto blloqe frutore, ku ishin frutat? Dhe vërtet nuk kishte shumë fruta në Pazar, sepse ato ishin me sezone. Kjo duhej kuptuar. Ishte me sezone se molla nuk prodhon gjithë vitin dhe s’kishte kushte që t’i ruaje mollët.
Mund të importoheshin?
Sot importohen fruta të ndryshme që nuk janë të stinës, por asaj kohe nuk importohej, kështu ishte rregulli. Shteti nuk mund ta përdorte valutën për të importuar fruta, por lëndë të parë me të cilën vihej në funksion industria dhe mbaheshin njerëzit në punë.
Cili ishte niveli i eksporteve dhe importeve në sektorin bujqësor?
Bujqësia në atë kohë mbante goxha peshë, si për ushqimin bazë të popullsisë, për të mbajtur në punë industrinë e lehtë dhe ushqimore si dhe për eksportet. Sa për industrinë e lehtë ato eksportoheshin direkt nga tregtia e jashtme. Vetëm ato që eksportonim ne shkonin në shifra të konsiderueshme valute. Pra, e them me bindje se bujqësia mbante një peshë të madhe dhe të rëndësishme njëkohësisht. Eksportohej bimë medicinale, fruta, zarzavate, duhan, rrush.
Reformat ndërmerreshin nga dikasteri, Këshilli i Ministrave apo Byroja Politike?
Reformat që kishin të bënin me organizime ministrie ose institucione të tjera, nuk ishte e drejtë e ministrisë. Ministria për shembull po të bënte një studim duhej ta paraqiste diku që të miratohej, në Këshillin e Ministrave e më pas në Byronë Politike që thoshte fjalën e fundit, ky ishte rregulli. Madje dhe për anën teknologjike që kërkonin shuma për investime, edhe ato kërkonin miratim. Duhej të kuptojmë që ishim në një ekonomi të centralizuar. Ministria nuk mundej të vendoste vetë. Ajo kontrollonte vetëm zbatimin e punimeve me të tjerat merreshin strukturat më të larta.
Sa herë keni raportuar përpara Byrosë Politike për çështjet e bujqësisë?
Unë nuk e mbaj mend sa herë kam raportuar. Por kanë qenë të shumta, sepse bujqësia ishte shumë e rëndësishme. Kam vajtur shumë herë dhe me probleme të vështira siç ishte bujqësia, për blegtorinë, për drithërat, për frutikulturën, për bonifikimet. Ka pasur shumë tema, për përmirësimin racor. Pra, ishin tema të forta dhe me shumë përgjegjësi.
Keni pasur ndonjëherë presione nga drejtues të lartë të partisë dhe shtetit?
Natyrisht. Madje bënin presion për ndonjë problem të caktuar. Përplaseshim kur unë mbroja me vendosmëri jo vetëm mendimin tim, por dhe të specialisteve të tjerë. Puna më bënte të kontaktoja me zonat ku prodhonim. Takohesha me kuadro, me kooperativistë, vullnetarë, e kështu që mendimet i kisha dhe nga ata. Por kur duhej të realizohej diçka që lart ishte menduar ndryshe, natyrisht që presioni ekzistonte.
Si u veprua për zbutjen e gjendjes pas viteve ’85?
U bë një përpjekje faktikisht dhe doli teoria e tufëzave dhe e arëzave që, për mendimin tim, nuk zbuti asgjë, por mendoj unë, ajo ishte një diçka paraprake që po trokiste në derë për ndërrimin e sistemit dhe hapi i parë mendoj unë është që të mësoheshin njerëzit jo me tufa të mëdha, por me tufa të vogla. Dhe pa folur me gojë se diçka do të ndodhi, unë mendoj se kjo ishte, por jo se zgjidhi ndonjë gjë. Ajo që do ta zgjidhte, për mendimin tim, ishte t’i kthehej lopa fshatarit dhe kafshët, pra atij që punonte dhe prodhonte. Por gjithsesi ishte një hap i hedhur që mendohej se zbuti gjë, por nuk ndodhi ashtu. Ndoshta përgatiti ndonjë mendim që drejt kësaj do të shkohej, për ata që kuptonin natyrisht. Jo të gjithë e kuptonin këtë gjë.
EKSPERIENCA
“Çfarë morëm nga bota”
“Në rolin e ministres së Bujqësisë kam vizituar mjaft vende, e ftuar nga homologët e mi. Kam qenë në simpoziume, konferenca, konferencën e FAO-s, kam vizituar Francën, Austrinë, Zvicrën, Hungarinë, Egjiptin, Turqinë, Greqinë etj. Jam takuar me personalitete nga më të ndryshmit, me presidentë, kryeministra, ministra, shkencëtarë, kam parë nga afër zhvillimin e bujqësisë, që më ka lënë mbresa. Institucione shkencore të drejtuar me investime të mëdha kapitale të cilat bënin që tregu të ishte plot e përplot e të kishin shumë vende ku eksportonin. Gjatë vizitave kemi shkëmbyer mjaft mendime racionale të cilat mbase dhe ato kanë ndikuar në punën dhe veprimtarinë time, profesionin dhe formimin tim për ta përfytyruar bujqësinë më shumë se një bujqësi rurale, me një zhvillim spontan, dhe jemi përpjekur me aq sa lejonte koha të bënim. Kemi parë dhe kemi marrë nga përvoja e Hungarisë. Këto mirëpriteshin me argumente, por investimet ishin të pakta. Në Francë kishte institucione që shërbenin për prodhime farërash, diagnostikime veterinare. Kemi marrë kafshë race nga Danimarka, lopë Xhersi, mëshqerra, kuaj në Austri, një racë në Francë. Kjo më ka bërë të kontaktoja, të shoh nga afër parametrat për një bujqësi moderne dhe të implementimin farëra, fidanë etj., që ne t’i prodhonim me tregues të lartë. Edhe tek ne kanë qenë të ftuar nga ana ime homologë të bujqësisë. Ka ardhur kryetari i FAO-s në ato vite Eduard Osauma me një ekip shkencëtarësh. Nga ata kemi marrë serrën që prodhon fidanët që quhet prodhimi “invitro”. Kanë qenë ministrat e bujqësisë së Greqisë, Turqisë etj. se bujqësia nuk njeh sistem, por teknologjinë. Ruaj respektin e mjaft figurave të njohura në disa vende të cilët më dërgojnë ende të fala me anën e delegacioneve shqiptare. Ruaj kujtime të mira”.
Ish-ministrja flet për bujqësinë e pas viteve ’90.
Keqardhja për prerjen masive të blloqeve frutore Si mund të ringrihen ato që u shkatërruan
Cilat janë dështimet në kushtet e reja. Si mund t’i paraprihet turizmit me prodhimet natyrale
“Janë bërë disa gabime, ndoshta edhe nga mungesa e eksperiencës, ndoshta edhe nga euforia që u kalua në një sistem të lirë dhe që ky sistem të lejonte të bëje gjithçka. Ashtu siç ishte tufëzimi një gabim, edhe pas viteve ’90 u bënë gabime një kosto shumë të shtrenjtë për shqiptarët. Përse? Bonifikimi ishte kryer, toka vaditej në 65% të sipërfaqes së saj. Pritat malore ekzistonin, këto që thonë se përmbyten sot. Sepse ato shkaktojnë erozione në qoftë se nuk funksionojnë. Qenë krijuar blloqet e pemëve frutore, nuk mund të them që shkëlqenin, por ekzistonin. Ato mund të përmirësoheshin me investime të tjera, shumë më të mira, por jo të shfaroseshin. Unë nuk e kuptoj se si mund të presësh rrënjët e ullirit?! Edhe në kohën e Skënderbeut, kur martoheshin të rinj, duhej të mbillnin ullinj. Si shembull e them këtë, si mund të priteshin agrumet e Ksamilit, mollët e Qafës së Plloçës dhe Dvoranit, kumbullat dhe qershitë e Peshkopisë ose plantacionet e rrushit. Ato të bëheshin siç e donte ekonomia e tregut, ajo ishte një kthesë e rëndësishme që po merrte vendi ynë dhe natyrisht pronën duke ia shpërndarë atij që do e punonte. Zhdukja e menjëhershme e të gjithë mekanizmave solli një dëm të madh ekonomisë. E dyta ishte caktimi i tokës. Si mund të pretendosh një bujqësi bashkëkohore, një bujqësi që sot në kushtet e ekonomisë së tregut duhet të konkurrojë me shtetet që kemi në kufij, Greqinë apo Maqedoninë e Italinë, Shqipëria ka prodhimet e saj tradicionale dhe të forta sipas mendimit tim, sepse vazhdon të jetë një bujqësi organike, e pakimizuar, dhe duke qenë e tillë ajo duhet të jetë konkurrente në treg. Duhani oriental, që është shumë i nevojshëm për të bërë harmanet, zonat kodrinore mund të prodhojnë shumë mirë lulediellin që ato mund të futen shumë mirë në përpunim dhe s’kanë pse vijnë vajra gjithmonë nga jashtë. Por si do të prodhohen ato? Tokat sot është e copëtuar, efektivisht nuk mund të bëhen dot punë madhore siç e do toka, për punimin, vaditje. Mbrojtjen e bimëve nuk e bën dot se po e spërkate këtu, tjetri e lë pa spërkatur, domethënë dëmtojnë. Erozioni po bën kërdinë. Dëmtimet pa kriter po shpërdorojnë tokën në mënyrë flagrante. Është sensibilizuar opinioni për gjakun, por unë mendoj që dhe ky opinion duhet të sensibilizohet për ndalimin e rasteve abuzive mbi tokën. Kjo ka të bëjë me ushqimin e popullit. Në të kundërt do të shkojmë në importimin e mallrave bujqësorë. Sipas mendimit tim, duhet të ketë eksport paralel edhe import që të ketë njëfarë bilanci. E treta është që bujqësia nuk është e mbështetur në infrastrukturë për menaxhimin e këtij prodhimi, qoftë edhe kështu siç e prodhon fshatari ynë. Atij nuk i shitet prodhimi, i dëmtohet sepse mund të ndërtohen edhe hallka që t’i dalin zot prodhimit, domethënë me kushtet e ekonomisë së tregut. Mungojnë qëndrat e përpunimit që të mos shkojë puna dëm, të mos shkojë dëm investimi, por ato të kthehen në të mira materiale që të shpërbejnë qoftë për brenda popullit, por edhe për jashtë. E katërta, efektivisht ne nuk kemi bankë bujqësore që të ndihmojë se prodhimi bujqësor ka një cikël të caktuar prodhimi, atëherë banka duhet të hyjë dhe të ndihmojë me kedi të buta fshatarët që të ngrenë blloqe frutore, të rrisin kafshë race, të bëjnë prodhime farërash, fidanësh, të krijojnë qendra prodhimi, ferma të vogla fillimisht pilot pastaj përgjithësuese, pra të futen teknologji të reja që prodhimi të vijë e të bëhet konkurrues se ky që është, është prodhim vetëm për vete, ajo që i tepron fshatarit e nxjerr në treg dhe ajo që do një kohë është rrugët që të transportosh prodhimin janë të dobëta. Duhet ndërtuar sistemi rrugor për t’i shërbyer prodhimit. Kam dëgjuar në vitin 2012 do të arrijmë 750 mijë euro nga turizmi, mirëpo duke pasur parasysh se si po zhvillohet turizmi, ai turisti që vjen përveç vendeve të bukura që kemi do të hajë. Ai nuk do gjëra frigoriferi por të freskëta, dhe këto i bën vetëm bujqësia. Prandaj duhet që prodhimi t’i paraprijë turizmit që ky i fundit të ketë sukses. Bujqësia duhet të jetë një hallkë e rëndësishme dhe si front pune për shumë njerëz”.
NDRYSHIMI
Në ekonominë e tregut
“Pas viteve ’90 kam qenë në parlamentin e parë pluralist. Pas asaj fillimisht kam punuar në Institutin e Frutikulturës, pastaj dola në asistencë. Ndenja për gati 2 vjet pa punë, pastaj u sistemova si specialiste në Entin Shtetëror të Farërave dhe Fidanëve rreth 10 vjet në shoqërinë e një kolektivi të mrekullueshëm. E kam ndier veten të barabartë. Jam larguar me mendime nga më të mirat. I mbaj lidhjet dhe kam ndjekur me kujdes probleme të ndryshme të bujqësisë. Kemi bërë 3 forume të ish-ministrave nga një shoqatë. Mua më kanë vlerësuar. Në këto takime kanë qenë të gjithë ish-ministrat pavarësisht se ministrat e cilës kohe ishin. Madje më ka bërë përshtypje që ministrat nuk kanë qenë të politizuar. Ndoshta një specifikë që ka pasur vetë bujqësia, secili ministër që ka ardhur nuk është përpjekur të gjejë qimen në qull, sepse puna ka të meta, por është përpjekur që mbi tullat që ka vënë paraardhësi i tij të korrigjojë ato që duhen korrigjuar në sensin e mirë për të ecur përpara. Them se ata që janë të bindur se mund të kontribuojnë për bujqësinë të vijnë dhe të kontribuojnë ata që nuk japin të largohen”, thotë Themie Thomai.
DETAJ
Në tokat djerrë
“Kur isha në ministri, një ambasador që kish ardhur për vizitë kortezie më tha se drejtoja një punë të vështirë. E vështirë, i thashë, por gjërat e vështira janë edhe të bukura. Pastaj ai më bëri një kërkesë: A ke mundësi të më çosh në një kooperativë bujqësore? Pse një, i drejtohem me shaka, por deshe në një qind. Por mirë më tha, unë dua të shkoj në kooperativën ku ke drejtuar ti. Me kënaqësi, i them unë. E di pse ta thashë këtë, më tha. Unë me një shok kishim mbaruar Juridikun. Kisha shumë vite pa e takuar. Dhe një ditë m’u mbush mendja ta takoja. Vajtja. Më thanë që ai kishte lënë profesionin dhe kishte ngritur një fermë fushore. Edhe më mori malli, por edhe më shtyu kurioziteti. U nisa dhe vajta sipas adresës. Më tha se puna konkrete i jepte shumë kënaqësi. I kthehem: Ke të drejtë, unë ndoshta jam më i kollarisur se ti, por unë bëj ç’më thonë të tjerët, ti bën ç’do vetë. E tregova këtë detaj sepse mendoj se në qoftë se investohet që prodhimi bujqësor të jetë sa më pranë konsumatorit, edhe personat që kanë emigruar jashtë jam e bindur që do të kthehen të investojnë paratë e tyre për të ngritur plantacione e ferma të ndryshme bujqësore sepse ka shumë toka djerrë”.
FAMILJA
Bashkëshorti dhe vjehrra në ndihmë të ministres
Nëse ke një detyrë të madhe administrimi, duhet të përballesh njëkohësisht edhe me detyrat familjare. Por Themie Thomai thotë se e ka kaluar me sukses këtë pjesë problematike të jetës së saj. “Më kanë ndihmuar shumë në pozicionin që kur kam qenë kryetare e kooperativës në Këmishtaj qoftë edhe në Ministrinë e Bujqësisë, që nga burri e vjehrra që më ka rritur fëmijët, dhe më vonë vetë fëmijët, të cilët më kanë kuptuar në rolin që kisha duke më qëndruar pranë. Këtë vit kam menduar t’ua kthej këtë vlerësim që më kanë bërë, pasi tashmë duke qenë në pension nuk kam më preokupime. Madje edhe si gjyshe e Dejvid dhe e Paulës, fëmijëve të vajzës”, shprehet Themie Thomai. Ajo shton se asnjëri nga fëmijët e saj nuk ka marrë profesionin e prindërve. Pra, as mjek stomatolog e as specialistë bujqësie. Të rinjtë e kanë kërkuar ndryshe të ardhmen e jetës së tyre.
No comments:
Post a Comment