7 Janar 2015/ Kur Liria e Fjalës vihet në shënjestër... 10 vjet nga masakra në “Charlie Hebdo”

Nga 

Leonard Veizi

 

Më shumë se kushdo, bota perëndimore u trondit kur lajmi u përhap rrufeshëm se të paktën 12 persona, staf i një reviste të njohur franceze, u ekzekutuan në një akt terrorist nga dy persona që shkurt u cilësuan si radikalë myslimanë. E pra ishin vëllezër gjaku dhe të lindur në Francë. Por kjo nuk do të thotë asgjë...

 

...7 janari i vitit 2015 u kthye në një nga ditët më të errëta në historinë moderne të Francës dhe botës mbarë. Në nisje të shekullit XXI, që në Shtator 2001 bota hyri në një epokë të re terrorizmi. Imazhet e Qendrës Botërore të Tregtisë në Nju Jork, që shkrumbohej në zjarr e shembej po aty shënuan kujtesën kolektive të njerëzve. 14 vite më pas shënjestra do të ishte Parisi kur në mëngjesin e 7 Janarit, dy persona të armatosur hynë në zyrat e revistës satirike “Charlie Hebdo” në Paris dhe kryen një sulm brutal, duke vrarë 12 persona dhe plagosur disa të tjerë. Ky akt terrorist padyshim u cilësua gjerësisht jo vetëm si një sulm kundër jetëve njerëzore, por edhe kundër vetë themelit të demokracisë – lirisë së fjalës dhe të shprehjes.

Autorët e sulmit, vëllezërit Said dhe Sherif Koashi, u futën me dhunë në redaksi, duke synuar kryesisht karikaturistët e revistës. Pas sulmit, deklaruan se po hakmerreshin për publikimin e karikaturave të Profetit Muhamed nga revista, të cilat kishin shkaktuar polemika të mëdha ndër vite.

Ç'është e vërteta për vite me radhë, gjithfarë gazetash në Perëndim ishte tallur me fenë e profetët, duke përfshirë Islamin dhe Muhamedin pasi nuk kishin kursyer as Jezusin.

Publikimi i karikaturave të Profetit Muhamed nga revista Charlie Hebdo ngjalli debate të ashpra mbi kufijtë e lirisë së shprehjes dhe përgjegjësinë që vjen me të. Franca, një vend me traditë të gjatë në mbrojtjen e laicizmit dhe lirisë së shprehjes, i sheh këto si vlera të paprekshme. Për redaktorët e "Charlie Hebdo", sfidimi i dogmave fetare përmes humorit ishte jo vetëm një e drejtë, por një detyrë morale për të demaskuar çdo formë autoritarizmi, përfshirë atë fetar. Në këtë kontekst, botimi i karikaturave nuk shihej si provokim, por si mbrojtje e kësaj lirie.

Megjithatë masakra në “Charlie Hebdo” ngjalli një debat të thellë mbi kufijtë e fjalës së lirë dhe përgjegjësinë që ajo sjell. Disa argumentuan se satira e revistës kishte kaluar kufijtë, ndërsa të tjerë mbrojtën pa kushte të drejtën për të sfiduar me humor çdo besim apo ideologji. Në thelb, sulmi tregoi sa e brishtë mund të jetë liria e fjalës përballë fanatizmit.

Karikaturat që përshkruanin Profetin Muhamed u konsideruan thellësisht fyese nga shumë myslimanë në mbarë botën, pasi paraqitja vizuale e Profetit është e ndaluar sipas traditës islame. Për ta, publikimi i tyre nuk ishte një akt lirie, por një sulm i qëllimshëm ndaj besimit të tyre. Kjo perceptohej si mungesë respekti dhe si provokim i panevojshëm.

“Charlie Hebdo” ishte plotësisht i vetëdijshëm për rrezikun. Revista kishte marrë kërcënime edhe më parë, sidomos pas publikimit të karikaturave në vitin 2006, që u ribotuan nga një gazetë daneze. Në vitin 2011, zyrat e revistës u dogjën pas publikimit të një numri satirik të titulluar "Sharia Hebdo". Redaktori Stefan Sharbonie kishte pranuar se po jetonte nën kërcënim, por ai shpesh thoshte se nuk do të hiqte dorë nga parimet e lirisë së shprehjes.

Disa argumentojnë se revista kaloi kufijtë e përgjegjësisë dhe provokoi pa arsye tensione. Kjo linjë mendimi sugjeron se, ndërsa liria e fjalës është e shenjtë, ajo duhet të shoqërohet me ndjeshmëri kulturore dhe respekt për të tjerët, veçanërisht në një kohë kur marrëdhëniet midis Perëndimit dhe botës myslimane ishin veçanërisht të tensionuara.

Të tjerë argumentojnë se heqja dorë nga botimi për shkak të frikës do të kishte krijuar një precedent të rrezikshëm, duke inkurajuar vetëcensurën dhe dhunën si mjete për të kufizuar lirinë. Për mbrojtësit e Charlie Hebdo, çmimi i lirisë ishte i lartë, por i domosdoshëm për të mbrojtur një shoqëri të hapur.

Masakra shkaktoi një tronditje të thellë në Francë dhe në botë. Miliona njerëz dolën në rrugë për të protestuar dhe për të mbështetur lirinë e fjalës, duke mbajtur parullën simbolike "Je suis Charlie". Kjo frazë u bë një thirrje globale për solidaritet, duke theksuar se liria e shprehjes është një e drejtë që nuk mund të mposhtet nga dhuna apo terrori.

Sulmi terrorist në “Charlie Hebdo” kishte një vlerë të fortë simbolike për civilët francezë, sepse liria e shprehjes është një nga parimet kryesore të Republikës Franceze të rrënjosur në Deklaratën e të Drejtave të Njeriut dhe Qytetarëve, e themeluar në 1789.

Më 11 janar 2015, Paris u bë qendra e një marshimi historik ku morën pjesë më shumë se 4 milionë njerëz, përfshirë liderë botërorë. Ishte një moment uniteti kundër frikës dhe ekstremizmit, duke riafirmuar vlerat e demokracisë.

Edhe pas masakrës, “Charlie Hebdo” vazhdoi publikimin, duke dashur të tregojë se lapsi është më i fortë se plumbi. Edicioni pas sulmit, i quajtur "Numri i të mbijetuarve," shiti më shumë se 7 milionë kopje – një rekord botëror. Në kopertinë, një karikaturë e Profetit Muhamed mbante një pankartë ku shkruhej "Je suis Charlie", apo thënë në shqip “Unë jam Sharli” nën të cilën qëndronte mesazhi "Tout est pardonné" apo ndryshe “Gjithçka është falur”.

Masakra e 7 Janarit 2015 mbetet një kujtesë e hidhur e rreziqeve me të cilat përballet liria e fjalës, por gjithashtu simbolizon forcën e pakapërcyeshme të artit, humorit dhe kurajës për të thënë të vërtetën. Në një botë ku fjalët dhe imazhet janë armë, mbrojtja e tyre është një betejë që nuk duhet të ndalet kurrë.

Nëse “Charlie Hebdo” rrezikoi "mjaft" duke botuar karikaturat e Profetit apo jo, mbetet një çështje diskutimi. Nga njëra anë, guximi i revistës për të sfiduar kufijtë e humorit dhe dogmat ishte një mbrojtje e fortë e lirisë së fjalës. Nga ana tjetër, shumë e shohin këtë si një provokim të tepruar që kishte pasoja tragjike. Pyetja nuk ka një përgjigje të thjeshtë, por pasojat e këtij akti tregojnë sa komplekse dhe të ndërlikuara janë tensionet midis lirisë, përgjegjësisë dhe respektit në shoqëritë moderne.

Shqiptarët nisin Vitin e Ri siç lanë atë të vjetrin, me vrasje e aksidente

 

Nga 

Leonard Veizi

 

Shqiptarët e nisën vitin 2025 ashtu siç lanë vitin 2024 me vrasje e aksidente. Sepse nuk mjaftojnë fishekzjarrët si topa të kalibrit të rëndë që kalamajtë e lagjeve i shpërthenin në mes të pallateve. Nuk mjafton as ndonjë shkrepje kallashnikovi në periferi që nga vigjilenca e shtetit është më e ulët. Ç'është e vërteta, - sipas raportimeve të shumta mediatike dhe atyre zyrtare sigurisht, - shqiptarët janë vrarë, janë vetëvrarë dhe kanë vdekur nëpër aksidente, si në një bilanc tragjik lufte gjatë vitit 2024. Por nuk është se 2024 ndryshon nga vitet paraardhës dhe me gjasa nuk do të ketë ndonjë ndryshim as në vitet pasardhës...

 

...Në fundin e vitit 2024, shqiptarët ndodheshin në një çast reflektimi mbi një vit plot dinamika dhe sfida, duke ndjekur ritmin e një bote që ndryshon shpejt dhe me intensitet. Ky vit nuk ishte thjesht një rrjedhë kronologjike e muajve, por një periudhë me ngjarje që prekën jetën ekonomike, sociale dhe politike të vendit. Sipas statistikave 2024-a solli përmirësime të moderuara në sektorët ekonomikë. Por për të thënë të vërtetën, - atë lakuriq, - bonusi i akorduar nga kryeministri për pensionistët në fundviti, - prej 100 apo 150 eurosh, - nuk është se i dha dorë kujt. Madje as militantëve më të thekur.

 

Krimi

Le të vazhdojmë me klauzolat e tjera. Sipas të dhënave të disponueshme deri në dhjetor 2024, situata në Shqipëri për sa i përket vrasjeve, vetëvrasjeve dhe vdekjeve nga aksidentet rrugore ka qenë fort "e mbarë". Gjatë vitit 2024 janë regjistruar gjithsej 39 vrasje. Nga këto, 33 raste janë zbardhur, ndërsa 6 raste, kryesisht të natyrës mafioze, janë ende nën hetim. Krahasuar me vitin 2023, kur u regjistruan 35 vrasje, vihet re një rritje në numrin e vrasjeve për vitin 2024.

Megjithatë, ky numër mbetet më i ulët se ai i viteve të mëparshme, si p.sh. në vitin 2020, kur u regjistruan 52 vrasje, dhe në vitin 2021, me 61 vrasje.

Thënë shkurt në Shqipëri kanë ndodhur 3.25 vrasje në çdo muaj. Jemi qarë kot se kaq nuk na janë vrarë as kur luftonin me grekun, as me italianin dhe as me gjermanin, që thoshin se ishte më i sertë e më katil dhe se kishte edhe më shumë alete.

Por gjatë vitit 2024, Shqipëria është përballur rëndë me raste të dhunës që kanë prekur adoleshentët nën moshën 18 vjeç. Një ngjarje tragjike ndodhi në nëntor, ku një nxënës 14-vjeçar u godit për vdekje me thikë nga një bashkëmoshatar. Dhe ky nuk ishte rasti i vetëm, por që u bë më mediatiku për shkaqet e rrethanat.

 

Vetëvrasjet

Për vitin 2024, ende nuk ka statistika të përditësuara publike mbi vetëvrasjet. Por edhe pa statistika zyrtare në këtë zë, mund të themi se numri i vetëvrasjeve është i lartë. Në një bilanc javor që media publikon në vazhdimësi, është arritur në konkludimin se janë bërë 10 vetëvrasje gjatë harkut kohor të 6 ditëve, përkatësisht nga data 13 deri ditën e 19 gushtit.

Po ashtu 3 vetëvrasje kanë ndodhur brenda 24 orëve në qytetin e Korçës.

Ndërsa rasti më ekstrem është ai i 39-vjeçares, e cila më 2 maj 2024 u hodh nga ura e Bunës në Shkodër, duke marrë me vete tre fëmijët e saj të mitur.

Vetëm këta tregues ia japin një tablo të zymtë të situatës në vend.

 

Aksidentet rrugore

Sipas të dhënave gjatë vitit 2024 humbën jetën në aksidente rrugore 172 shtetas. Në vitin 2023 numri i viktimave rrugore ishte 192. Të thuash që kjo është fitore, - sepse treguesit janë ulur, është një ironi e pashembullt. Megjithatë mund ta klasifikojmë tek sukseset statistikore. Sepse në fund të fundit, dramë apo tragjedi, gjithçka që kalon dhe harrohet mbetet vetëm një statistikë.

 

Krimi në familje

Dhuna në familje ishte një problem shqetësues në Shqipëri gjatë vitit 2024. Sipas të dhënave të Policisë së Shtetit, në nëntë muajt e parë të vitit janë raportuar mbi 4,145 raste të dhunës në familje, një rritje krahasuar me të njëjtën periudhë të vitit të kaluar. Nga këto raste, 2,226 janë trajtuar me urdhra mbrojtjeje për viktimat. Qytetet me numrin më të lartë të rasteve janë Tirana, Durrësi dhe Fieri.

 

Dhuna ndaj grave

Në Shqipëri, Avokati i Popullit dhe Kombet e Bashkuara kanë çelur një qendër studimore mbi vrasjen e grave, në përpjekje për ta parandaluar këtë dukuri. Në 13 vitet e fundit janë vrarë 159 gra e vajza shqiptare prej familjarëve dhe partnerëve, ose ndryshe një vrasje me bazë gjinore çdo muaj. Mesatarisht një viktimë grua çdo muaj, ose 159 gra e vajza janë vrarë prej familjarëve dhe partnerëve 13 vitet e fundit nga viti 2010 e deri sot, 12 prej të cilave u vranë vetëm vitin e fundit.

Raporti i Avokatit të Popullit tregon se në tre vitet e fundit janë vrarë 32 gra, 90% prej tyre nga partnerë intimë ose anëtarë të familjes, duke theksuar përmasat tragjike të këtij fenomeni.

Megjithatë, ekspertët theksojnë se shumë raste të dhunës në familje mbeten të padenoncuara, duke sugjeruar se shifrat reale mund të jenë edhe më të larta.

 

Shpresa për 2025

Fundvitin 2024, shqiptarët e përmbyllin me një përzierje emocionesh: një ndjenjë lodhjeje nga problemet e vazhdueshme, por edhe me shpresë për një të ardhme më të mirë. Fryma festive e Dhjetorit, me dritat që mbushin qytetet dhe traditat familjare, mbetet një simbol i rezistencës dhe optimizmit të tyre.

Por bilanci është i qartë: për të ndërtuar një vit më të mirë, kërkohet një angazhim i përbashkët i çdo shqiptari, nga qytetari i thjeshtë te liderët politikë dhe bizneset. Shqipëria ka potencialin për të ecur përpara, por kjo do të varet nga vendosmëria për të mësuar nga gabimet e së shkuarës dhe për të ndërtuar të ardhmen me vizion dhe përkushtim.

Fundviti i shqiptarëve si në dasma, askush nuk flet para priftit, por në tavolinë kërcet “ahengu”

Nga 

Leonard Veizi
 
Jemi mësuar që në fundvit të flasim vetëm fjalë të mira dhe të evidentojmë arritjet. Në njëfarë mënyre, po t'i dëgjosh ata të mbushet mendja se viti që lëmë pas është Viti i Fjalëve të Mira dhe Çudirave Shqiptare.
Por ja që nuk është ashtu...
Fundviti është si puna e thirrjes së priftit në ceremoninë e dasmës: Kush ka gjë për të thënë të flasë tani ose të heshtë përgjithmonë. Dhe rrallë ndodh të thotë njeri ndonjë fjalë. Kjo ndodh vetëm nëpër filma. Në realitet të gjithë heshtin.... jo përgjithmonë. Se e hapin gurmazin pas ceremonisë në tavolinën e dasmës, ku kanë hedhur edhe gotën e parë të nxehjes.
Ah, fundviti!
Koha kur gjithçka zbukurohet me llambushka, me dëborën imagjinare në meme, dhe me fjalët e ëmbla që fshijnë hallet e një viti të tërë. Jemi mjeshtër të këtij rituali. Fjalët “suksese”, “arritje”, “zhvillim” dhe “perspektivë” bëjnë gara kush tingëllon më optimiste, ndërsa të gjitha lajmet e këqija hidhen poshtë si xhamat e pemës që thyhen nga ndonjë fëmijë i ngathët.
 
Por çfarë ndodhi me shqiptarët në 2024-ën?
 
Ekonomia
Le të marrin nëpër gojë si thashethemexhinj të mirë ca nga dukuritë tona. Ta nisim nga atje ku na dhemb më shumë: ekonomia. Në fushën e ekonomisë duket se ndërtimet po fryjnë, por portofoli po zvogëlohet. Viti 2024 na gjeti në garën e pandalshme të kullave. Shqiptarët po ndërtojnë me një shpejtësi të tillë që edhe një i ardhur nga Nju Jork-u filloi të kompleksohet. Por, ndërsa kullat u rritën, fuqia blerëse ra si shkallët e pallatit pa ashensor. Për shumicën, portofoli u kthye në një gjë dekorative, pa shumë funksion.
 
Mjekësia
Le të vijmë te mjekësia, se kjo na dhemb më shumë se xhepi, pasi na i zbraz xhepat.
Në vitin 2024, mjekësia shqiptare vazhdoi të qëndrojë mes dy botëve: nga njëra anë, përkushtimi i mjekëve që shpesh punojnë me më shumë shpirt sesa pajisje, dhe nga ana tjetër, realiteti kokëfortë i spitaleve publike që ngjajnë me laboratorë eksperimentesh sociale.  Në letër, të gjithë jemi të siguruar. Praktikisht, kushdo që përfundoi në spital gjatë këtij viti e kuptoi shpejt se fatura e vërtetë nuk është ajo në recepsion, por te farmacitë private që lulëzojnë përballë spitaleve. Të gjithë e dimë: "Pa ilaçet që do i blesh vetë, mjekësia falas është një ëndërr."
 
Arsimi
Arsimi shqiptar është si të thuash as te Hapi dhe as te Hupi. “Shkolla e jetës… dhe jetës pa shkollë”. Nëse arsimi është baza e çdo kombi, atëherë në 2024-ën baza jonë ngjante me një tavolinë që i lëkunden këmbët sepse nuk ka bazament. Ky vit solli reforma të reja, protesta të vjetra dhe shumë pikëpyetje mbi të ardhmen e të rinjve shqiptarë.
 
Politika
Përsa i përket politikës, mjafton të ndjekësh lajmet në televizor dhe do kuptosh se si gënjeshtra është kthyer në poezi. Do bëhen dhe këngë festivalesh e do konkurojnë për eurovizion.
Ndërsa vitet kalojnë, shqiptarët kanë krijuar një talent të veçantë: të besojnë premtimet e pambajtura. Në 2024-ën, politika u ngjyros me ngjyrat e zakonshme – propagandë, show mediatik dhe një garë kush ka më shumë ndjekës në Instagram. Me të vërtetë, strategji zhvillimi për epokën digjitale.
 
Kultura
Në fushën e kulturës jemi në fund pavarësisht lajmit spektakolar që UNESCO na e njohu si vlerë unike kombëtare “K’cimin e Tropojës”. Sigurisht, s’duhet të harrojmë gjuhën e urrejtjes në internet, artin tonë më të ri kombëtar. Çdo status, lajm, apo foto u kthye në arenë ku secili nxirrte shpirtin me fjalë aq të rënda, sa edhe vetë gjyshërit tanë do të skuqeshin. Dhe ndërkohë që “TikTok”-u dominonte të rinjtë, librat u zhvendosën nga raftet në magazinë.
 
Epilogu
Kush e mendonte që një rrugë e shtruar një muaj më parë mund të kthehej në kanal ujërash? Ndërsa pushtetarët inauguruan kilometra autostradash me gërshërë të mprehta, qytetarët u bënë ekspertë në gjetjen e shtigjeve mes gropave.
E megjithatë, shqiptarët mbijetuan edhe këtë vit. Në një vend ku ngrohtësia e njerëzve sfidon realitetin e ftohtë, ku një shaka mbulon çdo të keqe dhe një kafe me miq është terapi, viti u mbyll me të njëjtin refren: “Le të shpresojmë për një vit më të mirë!”
Dhe kështu, ndërsa vendi përgatitet të futet në 2025-ën, e vetmja pyetje që mbetet është: çfarë do inaugurojmë vitin tjetër? Apo ndoshta është koha të inaugurojmë vetëdijen?