Eta Xhejms, diva me zërin e thellë

Nga Leonard Veizi

 

Emri i saj rezonon thellësisht në peizazhin e gjerë të muzikës bluz. Kishte një timbër të rrallë dhe vazhdon të konsiderohet si një nga këngëtaret më dinamike të muzikës. Zotëronte një fuqi vokale emocionuese që mund të kalonte kufijtë, duke depërtuar në zemrat e dëgjuesve. I thellë dhe tokësor zëri i saj kapërceu hendekun mes ritmit të bluzit dhe rock and roll-it. Trashëgimia dhe ndikimi i saj në muzikë mbeten të gjalla shumë kohë pasi zëri i saj është shuar. Pavarësisht nëse këndoi për trishtimin apo gëzimin, ajo u bë mbretëresha e pazëvendësueshme të dhimbjes dhe dashurisë në çdo melodi. E megjithëse ishte ndër këngëtaret femra më të vlerësuara dhe me ndikim ajo nuk arriti dot një sukses të të jashtëzakonshëm mbarëpopullor.

 

Nisja

Janari shënon datën e lindjes dhe të vdekjes së saj, sepse doli në jetë më 25 janar 1938 në dhe vdiq po në janar, vetëm se në datën 20 të vitit 2012. Ishte 74 vjeç, dhe vuajti nga një koleksion sëmundjesh.

E njohur profesionalisht si Eta Xhejms zyrtarisht ajo quhej Xhejmsata Houkins. U lind nga një nënë 14 vjeçare dhe nuk e njohu kurrë babanë e saj.

Gjatë jetës dinamike u përball me një numër problemesh personale, duke përfshirë varësinë ndaj heroinës, abuzimin e rëndë fizik dhe burgosjen. Por kjo ishte Eta.

 

Karriera

Si një këngëtare amerikane interpretoi në zhanre të ndryshme, duke përfshirë gospel, blues, jazz, R&B, rock and roll dhe soul. Në moshën 5-vjeçare, me inkurajimin e nënës së saj, nisi të këndoj në korin e kishës dhe në radio. Në moshën 12 vjeçarë krijoi një grup prej tre vajzash.

E filloi karrierën në vitin 1954, dhe fitoi famë me hite si "The Wallflower", "At Last", "Tell Mama", "Something's Got a Hold on Me", dhe "I'd Rather Go Blind".

Por talenti e Etës nuk ishte i rezervuara vetëm për balada të fuqishme. Ajo dinte të tundte muret e një shtëpie dhe këtë e bëri me këngë të tilla si "Something's Got a Hold On Me" në 1962, "In The Basement" në 1966 dhe "I'd Rather Go Blind" në 1968.

Puna e Xhejms fitoi vëmendje pozitive nga kritikët si dhe nga fansat.

Qasja e saj si ndaj këngës ashtu si dhe ndaj jetës ishte një angazhim i egër, shpesh i dëshpëruar që përfshinte dhunën, varësinë nga droga, grabitjen e armatosur dhe sjelljen shumë kapriçioze. Xhejms këndoi me dhimbje dhe një uri emocionale të pashoqe. Egërsia e zërit të saj dokumentoi një fëmijë të lënë pas dore, një grua që hynte vazhdimisht në marrëdhënie të këqija dhe një artiste që tërbohej kundër një shoqërie që e kishte diskriminuar në mënyrë rutinore.

Ajo shkroi disa këngë të mëdha që i këndoi po vet. Zëri i saj, i cili mund të kalonte brenda një çasti nga i butë në të egër, frymëzoi këngëtaret si Emi Uajnhaus dhe Adele.

Eta Xhejms ishte një yll, por me sa duket e vendosur në vetëshkatërrim.

Kënga “Tell Mama's”, një baladë e mprehtë, e dhimbshme e humbjes dhe xhelozisë, tani qëndron si regjistrimi më i famshëm i Eta Xhejms dhe një nga klasiket e muzikës shpirtërore.

 

Çmimet

Ajo fitoi tre çmime “Grammy” për albumet e saj dhe 17 Çmime të Muzikës Blues. U përfshi në “Rock and Roll Hall of Fame” në 1993, “Grammy Hall of Fame” në 1999, dhe “Blues Hall of Fame” në 2001. Ajo gjithashtu mori një çmim Grammy për arritje jetësore në 2003.

Revista “Rolling Stone” e renditi Eta Xhejms në vendin e 22-të në listën e 100 këngëtarëve më të mëdhenj të të gjitha kohërave. Por ajo u rendit nga “Rolling Stone” gjithashtu në vendin e 62-të në listën e 100 artistëve më të mëdhenj të të gjitha kohërave. Lista e Billboard-it e vitit 2015 me "35 Artistët më të mëdhenj R&B të të gjitha kohërave" përfshinte gjithashtu Eta Xhejms.

“Rock and Roll Hall of Fame” e cilësoi atë "një nga zërat më të mëdhenj të shekullit të saj"

Me veprime sugjestive skenike, Xhejms vazhdoi të performonte dhe të regjistronte deri në vitet 1990. Gjithmonë plot shpirt, zëri i saj i jashtëzakonshëm u shfaq me efekt të madh në publikimet e fundit, duke përfshirë “Blue Gardenia”, e cila u ngjit në krye të tabelës së xhazit Billboard.

 

Epilogu

Në vitin 2003, Xhejms iu nënshtrua një operacioni “bypass gastrik” dhe humbi mbi 90 kilogramë. Rënia drastike e peshës pati një ndikim në zërin e saj. Dhe siç tha ajo për revistën “Ebony”. "Unë mund të këndoj më poshtë, më lart dhe më fort"

Ndërsa hyri në të 70-at, nisi të luftonte me probleme shëndetësore. Ajo u shtrua në spital në vitin 2010 për një infeksion gjaku, së bashku me sëmundje të tjera. Më vonë u zbulua se këngëtarja legjendare vuante nga demenca dhe po merrte trajtim për leuçeminë.

Eta Xhejms publikoi albumin e saj të fundit në studio, “The Dreamer”, në nëntor 2011, i cili mori komente pozitive. Disa javë më vonë, mjeku njoftoi se këngëtarja ishte e sëmurë përfundimisht.

Eta Xhejms vdiq në shtëpinë e saj në Riverside, Kaliforni, më 20 janar 2012.

Autobiografia e saj, “Rage to Survive” e shkruar dhe me ndihmën e David Ritz, u botua në vitin 1995.