Fotot ikonike të luftës/ Imazhet e pabesueshme që fiksuan historitë e tmerrshme

Nga Leonard Veizi
 
Fotot e shkrepura në çastin e duhur kanë bërë historinë e botës moderne. Madje kanë ndikuar fuqishëm dhe në vendimmarje të mëdha politike. Sepse është pikërisht njëfoto e bërë në çastin e duhur dhe e publikuar aty ku duhet për ta bërë publikun të reagojë. Dhe nuk është çudi që vazhdojnë ta bëjnë dhe sot, megjithë sofistikimin dhe hedhjen në treg të gjithfarë vidiove që vërtetojnë katërcipërisht ndodhinë. Gjithsesi, po flasim për vite më parë, kur fuqia e fotografisë, e një çasti të vetëm të bënte të shkruaje gjithë historinë. Ndaj sentenca “Një foto, sa një mijë fjalë”, nuk është vetëm një slogan. Ditët e Luftrave Botërore kanë sjellë histori të panumërta njerëzore, të cilat janë shoqëruar edhe nga foto që kanë bërë xhiron e botës. Përqafimet e ndarjes mes ushtarëve që shkonin në front dhe të dashurave, të fejuarave ose grave, gjithashtu janë shumë mbresëlënëse. E po ashtu janë dhe imazhet e pas mbarimit të luftës, kur ushtarët ktheheshin pranë familjarëve të tyre.
 
Foto-kujtesë për 8 milionë kuaj të vrarë
Kjo foto tani konsiderohet edhe si art konceptual, ndaj është përfshirë në katalogët e artit modern. Lufta e Parë Botërore, apo siç njihet ndryshe, “Lufta e Madhe” ishte lufta që përfshiu pothuajse të gjithë botën, nga viti 1914 deri në vitin 1918. E paparë ndonjëherë në historinë e njerëzimit, gjatë 52 muajve, Lufta e Madhe përfundoi me humbjen 20 milionë jetëve. Në një farë kuptimi, Lufta e Madhe ishte një luftë e modës së vjetër: gjermanët mobilizuan 715 mijë kuaj, ndërsa austriakët 600 mijë. Ushtria britanike ishte më e mekanizuara, por sërish kishte nevojë për kuaj dhe kjo kërkesë u rrit vetëm kur lufta përparoi. Në vitin 1918, ushtarët amerikanë përpunuan një set fantastik fotografik, për të nderuar miliona e miliona ekuipazhe që luftuan dhe dhanë jetën gjatë Luftës së Madhe. Kjo foto tregon 650 ushtarë të rreshtuar në formën e një koke kali, që paraqet një lloj solidarizimi për kuajt e vrarë gjatë kësaj lufte. Fotografia në fjalë, u kushtohet 8 milionë kuajve të vrarë në Luftën e Parë Botërore. Ata vuajtën në kushte të tmerrshme dhe u vranë në vijat e para nga zjarri i armëve dhe sulmet me gaz. Kuajt ndihmuan në transportin e ushqimit, ujit, municionit dhe medikamenteve në distanca të gjata e terrene të ashpra. Trimëria e tyre frymëzoi librin “Kali i luftës”, shkruar nga Michael Morpurgo, i cili më vonë u përshtat në një film me të njëjtin titull të regjisorit Steven Spielberg. Secili nga ushtarët e fotos, humbi kalin e tij në Luftën e Madhe. Në këtë mënyrë ushtarët falënderuan kuajt me sloganin: “Nuk janë vetëm ushtarët që luftojnë për vendin e tyre”. Fotografia bardh e zi besohet se është shkrepur nga oficerët e Departamentit nr.326 në Camp Cody, New Mexico.
 
“Babi më prit edhe mua”
“Babi, më prit edhe mua” – është fotoja ikonë e shkrepur nga Claude P. Dettloff, më 1 tetor 1940 që njihet dhe si një prej 10 fotografive më të mira të vitit 1940. Me historinë e saj fotoja pushtoi faqet e gazetave më të mëdha të Perëndimit. Të shtunën e 26 gushtit 1939, Hitleri kërcënoi Poloninë. Më 10 shtator 1939, Parlamenti i Kanadasë i shpalli luftë Rajhut Gjerman. Njësi ushtarake u dërguan në Mbretërinë e Bashkuar. Regjimenti i Kolumbisë Britanike u la prapa në bregun perëndimor dhe pas disa muajsh stërvitjeje, më 1 tetor 1940 u urdhërua të marshonte në Neë Ëestminster për të kapur anijen “SS Joan”, e cila do ta çonte në një destinacion sekret. Duke zbritur në Rrugën e Tetë, në New Westminster, fotografi amerikan Claude P. Dettloff i gazetës “The Province” u pozicionua për të fotografuar të gjithë kolonën. Në pozicion ai pa një djalë të vogël që u shkëput nga dora e nënës së tij. “Më prisni dhe mua”, bërtiste vogëlushi, 5-vjeçari Warren “Whitey” Bernard duke shkuar drejt të ati, një nga ushtarët e regjimentit. Fotografia e kapur nga Dettloff bëri bujë në gjithë botën. Ajo u ekspozua në çdo shkollë të British Columbia. Fotografia u zgjodh nga “Associated Press” dhe më pas nga revista “Life”. Kjo ndodhi në vitin 1940, përpara se SHBA-ja të përfshihej në luftë. Në këtë mënyrë publikut amerikan iu ofrua diçka impresionuese, që të mund të shihte se ushtarët kanadezë po shkonin drejt frontit të luftës. Pas përfundimit të Luftës së Dytë fotografia u harrua. Ajo nisi të rishfaqej në mesin e viteve ’60, dhe shpesh përmendej në kontekstin e fotove më të njohura të Kanadasë. Ekziston edhe një koleksion pullash që e paraqet këtë çast, si dhe një monedhë prej 2 dollarësh kanadezë. Claude P. Detloff ishte një fotograf amerikan që fitoi famë për foton me diçiturën “Wait for Me, Daddy”. Kur Jack Bernard u kthye në shtëpi, Dettloff ishte aty për të fotografuar çastin e ribashkimit të familjes. Por ky ribashkim nuk ishte i përhershëm, pasi Jack dhe bashkëshortja e tij Bernice Bernard u divorcuan tri vite më vonë. Sidoqoftë, fotografia e djaloshit 5-vjeçar u bë pjesë e historisë.
 
Djaloshi japonez me vëllanë e vdekur mbi supe
Fotoja rrëqethëse dokumenton rrënojat që sjell lufta. Një djalë ka çuar vëllain e tij të vdekur në një pikë djegieje në Nagasaki. Fotoja është realizuar nga fotografi amerikan Joe O’ Donnell. Joe ishte kontaktuar nga Ushtria Amerikane për të dokumentuar dëmet e shkaktuara nga bombardimi atomik i Hiroshimës dhe Nagasakit, menjëherë pas dorëzimit të Japonisë.
Postimet e ndryshme në rrjetet sociale pohuan: Në Japoni, gjatë luftës, ky djalë mbante në shpinë vëllain e tij të vdekur, për ta varrosur. Një ushtar e vuri re dhe i kërkoi që ai ta hidhte këtë fëmijë të vdekur që të mos lodhej. Dhe mori këtë përgjigje: “Ai nuk është i rëndë, ai është vëllai im!” Ushtari e kuptoi dhe shpërtheu në lot. Që atëherë, ky imazh është bërë një simbol i unitetit në Japoni”. Një kërkim i kundërt i imazhit të fotografisë çoi në tregime të ndryshme të së njëjtës histori. Kështu që bashkëbisedimi u konsiderua i rremë. Fotoja u bë e njohur në internet pasi u raportua se u shpërnda nga Papa Françesku më 30 dhjetor 2017. Sipas mediave ndërkombëtare, të cilat e publikuan atë më 1 janar 2018, fotografia i ishte bashkangjitur një kartoline nga Kreu i Kishës Katolike titulluar "Fryti i luftës".
 
Marinari puth infermieren
Kjo është një foto-simbol e ndjenjave të brishta pas një ngjarje të fortë siç ishte lufta. Pikërisht në kohë luftërash dashuria bëhet më e ndjeshme. Meshkujt mobilizohen, shkojnë në front dhe nuk dihet në kthehen më në shtëpitë tyre. Marinari që puthet me një infermiere në Times Square të New York-ut është fotoja ikonike e 14 gusht të vitit 1945 që simbolizon fundin e Luftës së Dytë Botërore. Ishte pikërisht dita e njohur si “VJ-Day”, kur Japonia iu dorëzua aleatëve dhe njerëzit u derdhën në rrugët e qytetit të Nju Jorkut për të festuar lajmin. Fotoja njihet me emrin “Kissing Sailor”
Marinari quhej George Mendosa dhe vajza ishte Greta Zimmer Friedman. Kjo puthje u fiksua në kohë nga fotografi Alfred Eisenstaedt. Një fotograf tjetër, Victor Jorgensen, i cili ishte i Marinës, ka kapur gjithashtu këtë çast në një foto të ngjashme.
Fotografia u botua për herë të parë në revistën “Life” në vitin 1945.
Greta Zimmer Friedman vdiq në vitin 2016, në moshën 92-vjeçare. Ndërsa George Mendosa vdiq 17 shkurt 2019, në moshën 95-vjeçare, dy ditë para ditëlindjes së 96-të.
Fotografitë e rralla të kohës së luftës tregojnë një kënd tjetër, atë që dashuria gjithmonë do ta gjejë një mënyrë për t’u shfaqur bindshëm, dhe ndoshta një histori të ngjashme nuk do ta gjeni dot në asnjë libër.
 
Vajza vietnameze e djegur nga napalmi
Një vajzë e zhveshur dhe fëmijë të tjerë që ikin nga një goditje me napalm në Luftën e Vietnamit është imazhi më i fuqishëm i lajmeve të 50 viteve të fundit. Në një sondazh të kryer nga kanali televiziv amerikan “History”, fotografia fituese e çmimit të fotografit vietnamezo amerikan Nick Ut "Terrori i Luftës" kryesoi listën e fotografive që ndryshuan botën. Fotografia e shkrepur më 8 qershor 1972, fitoi çmimin Pulitzer për Fotografinë Spot News dhe World Press Photo of the Year në 1973. Ajo kapi 9-vjeçaren Phan Thi Kim Phuc dhe fëmijë të tjerë të tmerruar duke vrapuar në një rrugë pranë distriktit Trang Bang në provincën juglindore të Tay Ninh, pasi një aeroplan vietnamezo jugor, ngatërroi destinacionin dhe hodhi napalm mbi trupat dhe civilët e Vietnamit të Jugut. Fotografi i Associated Press bëri fotografinë pasi Phuc i kishte grisur rrobat e saj që digjeshin ndërsa ikte dhe thërriste: "shumë nxehtë, shumë nxehtë". Fëmijë të tjerë të pranishëm në vendngjarje ishin dy vëllezërit më të vegjël dhe dy kushërinjtë e Phuc. Pas goditjes, Nick Ut, i cili ishte 21 vjeç në atë kohë, i çoi fëmijët në spitalin Barsky në Saigon, duke i shpëtuar jetën vajzës.
“Doja ta ndaloja këtë luftë, e urreja luftën. Vëllai im më tha shpresoj që një ditë të kesh një foto për të ndalur luftën”, u shpreh më pas Nick Ut
Vazhdon të thuhet se fotografia e Nick Ut është një nga fotografitë më të paharrueshme të shekullit të 20-të.
 

“Njerëz dhe Fate”, drama e frikshme e shoqërisë shqiptare: të mos i zësë besë askujt

Nga 

Leonard Veizi
 
Pabesi, intriga, para të pista, drogë e prostitucion bashkë, njerëz të korruptuar dhe çuditshëm ca shtetarë me integritet në horizont. Një plak që mezi mbahet në këmbë, i thërrasin profesor, por që më së shumti di të përdorë koburen. Një hetuese epshndjellëse që pasi jep mesazhe të koduara bën seks me të burgosurin e saj... dhe përsëri në horizont një gazetar që kërkon të bëjë profesionin dhe t’i zbulojë nga pandershmëria njerëzore po aq sa dhe një prokuror i ndershëm.
Gjithçka në dukje e qetë a meditative, shoqërohet dhe me atentate në rrugë si dhe një aksion policor, sirena alarmesh, me ndjekje makinash e motorësh si në skenat e mëdha hollivudiane, që të japin shpresën në fund të fundit se e mira do të triumfojë mbi të keqen, po aq sa drita mbi errësirën. Kështu u shfaq filmi më i ri shqiptar, “Njerëz dhe Fate 2” një prodhim i “Papadhimitri Film Production”...
 
...”Njerëz dhe Fate 1” e ka bërë ndërkohë epokën e tij dhe padyshim është një nga prodhimet më të mira e më serioze jo vetëm të filmit televiziv, por të filmit shqiptar në tërësinë e tij. "Njerëz dhe Fate 2" kaloi suksesshëm si natën e prezantimit të filmit në ambientet e Cineplexx ashtu dhe nata premierë për publikun e gjerë në kinema Millenium. Dhe nuk duhet harruar se vjen në ekran 22 vite më pas. Shumë ujëra kanë rrjedhur, shumë të tjera janë sofistikuar, por shumë prej tyre nuk kanë ndryshuar aspak. Sepse e keqja mbetet e keqe edhe kur lyhet me bojë për t’u dukur si “e mirë”. 
 
Dje dhe sot
Filmi "Njerëz dhe Fate 2" nga studio Papadhimitri është vazhdim i serisë televizive shqiptare "Njerëz dhe Fate" një projekt i njohur për përqendrimin te jeta dhe përvojat e shqiptarëve pas rënies së regjimit komunist. Ky sezon i dytë trajton tema të forta si emigracioni, përplasja e vlerave, dhe përpjekjet për të ndërtuar një jetë të re në një periudhë tranzicioni. Personazhet kalojnë sfida personale dhe familjare që pasqyrojnë realitetin e ashpër të kohës.
"Njerëz dhe fate" ishte dhe telenovela e parë shqiptare, me skenar të Ruzhdi Pulahës e regji nga Ylli Pepo, e cila i realizua gjatë viteve 2002-2003.
Këtë herë produksioni pas më shumë se 20 viteve vjen me një pjesë të kastit të aktorëve të “Njerëz dhe Fare 1”, por ndërkohë që skenaristi është po i njëjti, Ruzhdi Pulaha, regjia i takon Dionis dhe Klajdi Papadhimitrit. Dhe kjo ishte një risi.
Ndërsa kasti i aktorëve po aq edhe këtë herë përmbante emra të spikatur të kinemasë dhe teatrit si: Arben Derhemi, Viktor Zhusti, Alfred Trebicka, Gentian Zenelaj, Eni Jani, Artur Gorishti, Nevina Shtylla, Ervin Bejleri, Mehdi Malkaj, Natasha Sela, Gent Hazizi, Leonard Bombaj, Laert Vasili, Rezart Veleshnja etj. Ndërkohë që ishin angazhuar edhe mjaft aktorë të rinj.
Dhe natyrisht për arsye të ndryshme nuk arritën të merrnin pjesë, një pjesë nga kasti i vjetër: qoftë Pavlina Mani, Robert Ndrenika, Gëzim Rudi apo Valbona Imami.
 
Korrupsioni dhe shteti
Kot nuk thonë që qeveria e kap lepurin me qerre. Madje qeveria edhe kur është në ditë të hallit e duket sikur nuk ka ku mbahet, sërish është aq e fortë sa t'i thyejë brinjët çdo keqbërësi e atij që guxon të thyejë ligjin. Prandaj janë institucionet. Është policia, prokuroria, gjykata.... dhe SPAKU.
“Njerëz dhe Fate” në tërësinë e tij, seri pas serie, na jep një pasqyrë të qartë të ngërçeve të shoqërisë shqiptare sot Shteti i “Njerëz dhe Fate” është një shtet i korruptuar. Ka dhe ministra e deputetë të korruptuar. Ka dhe oficerë të policisë e polic të thjeshtë të korruptuar. Ka dhe bosë droge që arrijnë të blejnë shumëkënd me paratë që fitojnë në mënyrë të pandershme.
Por shteti edhe pse i korruptuar, gjithmonë ka pasur e do ketë njerëz të ndershëm që luftojnë krimin. Ndryshe bota do të kishte shkuar prej kohësh në ferr. Kështu është edhe prokuror Betimi përballë oficeres së policisë gjyqësore Vesa, ku kjo e fundit shitet e blihet për 300 mijë euro.
Filmi tregon dhe një herë se bota e nëndheshme, bosët e të cilës mblidhen nëpër bodrume luksoze, për të marrë vendime mbi sasinë e mallit që duhet të kalojë kufirin dhe ekzekutime për ata që u ngatërrohen nëpër këmbë.
Por filmi tregon se ashtu si mafia ka sy e veshë kudo në zyrat e shtetit edhe shteti ka sy e veshë kudo. Dhe kur ka vullnetin e mirë i vë prangat profesorit, ekzekutorit me pagesë dhe zyrtarit të lartë me imunitet. Dhe kaq duhet që çatia të bjerë për të zënë brenda të gjithë të tjerët që ndonjëherë quhet dhe thjesht si ”dëm kolateral”.
 
Epilog me kokoshka dhe kanoçe
Gjithçka do të shkonte edhe më mbarë në një premierë filmi nëse shqiptarët nuk do të kishin huazuar në mënyrën më të keqe të mundshme, konsumin e kokoshkave dhe patatinave në ambientet e një kinemaje, ku bashkëshoqëruese ishte patjetër dhe hapja e kanoçeve, po me aq zhurmë sa dhe efektet komerciale të videove promovuese. Kështu që bashkëjetesa e ndjekjes së kolonës zanore bashkë me dialogun e mundshëm shkrihej e bëhej amalgamë me mllaçitjen e njerëzve që dukej sikur kishin ardhur pa ngrënë darkë, e nuk donin t'u ikte orari. Se helbete, kush e di kur mbaronte filmi e barku u binte në fund të këmbëve. Por duket se kjo është një e metë e pariparueshme, sepse edhe nëse nuk do ta afronte kinemaja një shërbim të tillë në hyrje të saj, padyshim që spektatorët do të turreshin në supermarkatën më të afërt për t'u furnizuar me qese patatinash dhe arka me pije të gazuara, që pas konsumimit do t'u jepte dhe një gromësitje masive. Hajd... shikim të këndshëm të filmit! 

“Duel”, rruga pafund me ankthin e përndjekjes nga “askushi”

 

 

Nga Leonard Veizi

 

Pakkush e njeh ndjenjën e ankthit që të shkakton një person që të ndjek hap pas hapi, e për më tepër kur ti kupton se si jo vetëm të ndjek, por kërkon dhe zhdukjen tënde nga bota e të gjallëve. Pa asnjë armiqësi konkrete, por thjesht mbi një xhelozi të çastit. Dhe në fakt ai që inicion përndjekjen është “askushi”. Sepse nuk ka as trup, as fytyrë, as emër...por vetem një timon makine që e drejton me arogancë psikopatike. Ndjenja rritet edhe më shumë kur ti je në një makinë të vogël dhe pas teje me një shpejtësi skëterre të është vënë pas një kamion i madh i cili nuk e ka problem të të nxjerrë nga rruga dhe të të gremisi në një humnerë të thellë nga ku edhe nëse shpëton gjallë, nuk ka shanse të dalësh prej saj ashtu i plagosur e i gjymtuar. Megjithatë nuk ndodh kështu. Sepse madhësia dhe fuqia është njëra anë, por inteligjenca është në anën tjetër të medaljes. Dhe fundi i humnerës pret gjithmonë atë që është më pak inteligjent...

 

...“Duel” është një film televiziv amerikan aksion-triller i vitit 1971. Ai është gjithashtu një nga filmat e hershëm të Stiven Spielberg, një film magjepsës që ndryshoi karrierën e regjisorit përgjithmonë. Filmi, si një thriller psikologjik i tensionuar, përqendrohet në betejën për mbijetesë të një drejtuesi automjeti, i cili përballet me vdekjen e afërt pasi ndiqet nga një kamion 40 tonësh në një rrugë të largët shkretëtire. Është  një përndjekje intensive në rrugë midis një kamioni të frikshëm dhe një makine të vogël të kuqe. Kamioni ndjek makinën me këmbëngulje, por në fund, shoferi i makinës së kuqe arrin të triumfojë duke përdorur zgjuarsi për të shpëtuar. Ky film është shumë i njohur për atmosferën e tij tensionuese.

 

Skenari

Riçard Matheson përshtati si skenar tregimin e tij i shkurtër me të njëjtin titull, i cili fillimisht u botua në numrin e marsit 1971 të revistës “Playboy”. Historia e Matheson bazohej në një incident gjatë udhëtimit në shtëpi nga një ndeshje golfi me një mik, në të njëjtën ditë me vrasjen e Xhon Kenedit: 22 nëntor 1963. Ai u përndoq nga një kamionist dhe e shkroi idenë menjëherë pas kësaj ndodhie.

Që në krye të herës skenaristi bëri të qartë se shoferi i kamionit do të ishte i padukshëm përveç krahëve dhe çizmeve të tij që ishin të nevojshme.

Në një film dokumentar, Spielberg vëren se frika nga e panjohura është ndoshta frika më e madhe nga të gjitha, dhe “Duel” luan shumë me këtë frikë; efekti i të mos parës së shoferit e bën antagonistin e vërtetë të filmit vetë kamionin.

 

Analiza

Filmi “Duel” mund të shihet përmes një lente psikoanalitike si një përplasje midis nënvetëdijes së individit dhe frikës së tij më të thella. Në nivel simbolik, historia mund të interpretohet si një përballje mes ndjenjave të pafuqisë, ankthit ekzistencial dhe dëshirës për mbijetesë në një botë që shpesh duket armiqësore dhe jashtë kontrollit.

Kamioni, i drejtuar nga një shofer që nuk shihet kurrë, mund të përfaqësojë "hijen" – konceptin e Karl Jung-ut për pjesën e nënvetëdijes ku ruhen dëshirat e errëta dhe aspektet që individi dëshiron të fshehë nga vetja dhe të tjerët. Hijet e personazhit kryesor shfaqen përmes frikës dhe paranojës që e përndjekin, ndërsa ai përpiqet të largohet nga një forcë anonime, por e pandalshme. Kamioni është si një lloj përbindëshi që përfaqëson frikën irracionale dhe të pandërgjegjshme.

Në psikoanalizën frodiane, ndjekja e pamëshirshme dhe sulmi ndaj protagonistit mund të përfaqësojnë ankthin e kastrimit – frikën për humbjen e kontrollit dhe nënshtrimin ndaj një fuqie më të madhe. Shoferi i makinës së vogël, përballë një kamioni masiv dhe të fuqishëm, përballet me ndjenjat e pafuqisë dhe ankthin për t'u shtypur apo asgjësuar. Kjo përplasje midis individit dhe një "makinerie" të madhe dhe të fuqishme mund të përfaqësojë gjithashtu frikën nga dështimi dhe humbjen e integritetit të tij si individ.

Gjithashtu, “Duel” mund të shihet si një përballje midis instinktit të mbijetesës dhe përballjes me vdekjen. Ndërsa kamioni ndjek makinën pa mëshirë, protagonisti përballet me ndjenjat e tij të ankthit dhe dëshirën për të mbijetuar. Përballja finale përfaqëson triumfin e jetës mbi frikën e vdekjes, ndërsa protagonisti përballet me rreziqet dhe frikën e tij dhe e shkatërron kamionin në fund, duke çliruar veten.

Shoferi, i cili përfaqëson individin modern, përballet me një situatë që i del jashtë kontrollit, duke përjetuar një lloj ankthi ekzistencial. Kamioni anonim e vë atë në një rol të pafuqishëm, duke nxjerrë në pah sfidën për të ruajtur kontrollin në një botë ku fuqitë e mëdha, shpesh të panjohura dhe anonime, e rrethojnë individin dhe e vendosin përballë një presioni të vazhdueshëm.

Në përfundim, “Duel” mund të shihet si një alegori e njeriut modern që lufton për të ruajtur identitetin dhe ndjenjën e kontrollit përballë fuqive të jashtme dhe të nënvetëdijes. Me triumfin final mbi kamionin, personazhi arrin një fitore të përkohshme, duke na kujtuar përpjekjet e përditshme për të përballuar forcat e brendshme dhe të jashtme që mund të kërcënojnë stabilitetin dhe kontrollin tonë.

 

Ngjarja

Filmi “Duel” përqendrohet tek një burrë i quajtur Deivid Man - i cili interpretohet nga Denis Uiver -  një shitës i moshës së mesme nga Los Anxhelosi, i cili drejton makinën e tij - një sedan “Plymouth Valiant” - nëpër Kaliforni rurale në shkretëtirën Mojave, për të takuar një klient. Ndërsa udhëtonte Deivid Man kalon përpara një kamioni cisternë të ngadaltë dhe të vjetër

të ndryshkur të rrënuar tip “Peterbilt 281”. Shoferi psikotik i kamionit ndihet i ofenduar dhe ndjek Deividin përgjatë autostradës së zbrazët duke u përpjekur ta vrasë.

Shoferi i kamionit padyshim shihet si dikush me vetëvlerësim të ulët, duke gjykuar nga gjendja e kamionit të tij.

Deivid Man jeton një jetë relativisht të zakonshme, ai është i ngujuar në jetën e zakonshme të punëtorit të klasës së mesme. Ai shfaqet si dikush që pëlqen të qëndrojë në zonën e tij të rehatisë, por ai ende nuk është plotësisht jokonfrontues.

Deivid Man ndihet i dobët në jetën e tij, veçanërisht pas një sherri me gruan. Ndërsa udhëtonte për në një takim biznesi përgjatë një autostrade relativisht të izoluar me dy korsi në shkretëtirën e Kalifornisë, Deivid, kalon një kamion çisternë me karburant me tetëmbëdhjetë rrota. Më vonë, kamioni e has përsëri, duke i zënë rrugën sa majtas djathtas për të mos e lënë të parakalonte. Deivid fillimisht mendoi se shoferi i kamionit ishte thjesht një shofer i keq. Pastaj, ai besoi se shoferi i kamionit ishte një idiot. Më në fund, Deivid kupton se shoferi i kamionit kërkonte ta terrorizonte dhe ta vriste në rrugë. Shoferi keqdashës nuk shihet kurrë, duke krijuar përshtypjen se është vetë kamioni ai që është agresori.

Në të gjithë filmin Deivid Man paraqitet kryesisht si thjesht që dëshiron të dalë nga situata, por nga reagimi i tij në fund duhet të ketë pasur një dëshirë thellë për të mposhtur kamionin, për të fituar duelin.

 

Epilogu

Prodhuar nga “Universal Televizion”, “Duel” u transmetua fillimisht si pjesë e serisë “ABC Movie of the Week” më 13 nëntor 1971. Më vonë mori një publikim ndërkombëtar nga “Universal Pictures” në një version të zgjeruar me skena të xhiruara pas transmetimit origjinal televiziv të filmit. Filmi mori vlerësime përgjithësisht pozitive nga kritikët.

Filmi i plotë u shfaq në Evropë dhe Australi dhe pati një dalje të kufizuar në Shtetet e Bashkuara. Suksesi i “Duel”-it i mundësoi Spielbergut të njihej si regjisor filmi.

Që atëherë “Duel” është njohur si një klasik kulti me ndikim dhe një nga filmat më të mëdhenj të realizuar ndonjëherë për televizion.

 

“Fizkultura e mëngjesit”, malli kinez që e anatemuam dje e sot po e shohim me dylbi

Nga 

Leonard Veizi

 

Dikur në Shqipëri, fizkultura e mëngjesit përçmohej, se 30 minuta para se të fillonte orari zyrtar i punës apo mësimit duhet të ishe i rreshtuar para godinës së administratës, dhe nga një qendër zëri e sofistikuar apo ndonjë portavoç i sajuar do të merrje komandat.

-Krahët para, lart, anash...

Fizkultura e mëngjesit ka një histori të veçantë në Shqipëri. Gjatë periudhës së regjimit komunist, fizkultura e mëngjesit u imponua si një praktikë e përditshme, sidomos në institucionet arsimore dhe punëtoritë, për të ruajtur shëndetin dhe disiplinën e trupit. Kjo ide u importua kryesisht nga modeli i Kinës dhe Bashkimit Sovjetik, të cilat promovonin përfitimet e aktivitetit fizik për masat si një mjet për të rritur produktivitetin dhe për të ndihmuar shëndetin kolektiv.

Megjithatë, për shumë njerëz, ky ritual u perceptua me skepticizëm dhe shpesh u cilësua si një praktikë e detyruar, pa marrë parasysh dëshirën personale. Për më tepër, lidhja e ngushtë me regjimet komuniste bëri që fizkultura e mëngjesit të shihej si një mbetje ideologjike nga periudha e kaluar.

Le të tjerat, por që në orën 6.00 të mëngjesit Radio Tirana i fillonte programet me 15 minuta fizkulturë. Kulmi.

Mësimi gjende mirë se fillonte në orën 08.00, por puna në ara, fabrika, kantiere fillonte një orë më parë, në 07.00. Pra duhet të ishe me këmbët lart e krahët poshtë që në 06.30 minuta. Kjo do të thoshte se do ngriheshe pa lindur dielli, e do merrje me vrap autobusin fizarmonikë të kombinatit, e do paraqiteshe në ekip që të filloje me ushtrimet bazë. Dhe jo  vetëm të dilte gjumi, po bëheshe gjeth për të bërë një normë e gjysmë, në të mirë të ndërtimit socialist të vendit.

Megjithatë, të gjithë kërkonin t'ia hidhnin fizkulturës e gjenin gjithfarë justifikimesh. Edhe raporte mjekësore, kush kishte ndonjë mik të fortë. Jo reumatizma, jo nervi shiatik, derisa kjo punë degjeneroi e përfundimisht iu faturua vetëm shkollarëve.

-Një, dy, tre katër...

-Bo bo, mami, Petriti dërgoi Sajmirin të më marrë, - i thosh Iliri të ëmës, tek filmi “Guximtarët”, se nuk ishte nga ata që e kishte fort qejf fizkulturën e mëngjesit edhe pse i dhimbsej vetja kur mbeste hipur mbi kaluç si mbi samarin e gomarit.

-Aha, edhe sot i sëmurë qenka, - i thotë Sajmiri kur shikon Ilirin me një pecetë të shtrënguar mbi kokë. - Të dhemb koka Ilir? Shumë? S’ka gjë. Sa të mbarojmë ne gjimnastikën do të pushojë.

Dhe Iliri i binte kokës me grushte kur në notat e dëftesës së fundvitit, lënda e fizkulturës i prishte mesataren që në lëndët e tjera i kishte 10 si rruazë.

Kohët kaluan, regjimi na e mori të keqen bashkë me mallin kinez.

Mirëpo thuhet se kur pështyn lart prite së do të të bjerë në surrat. Kinezët u shfaqën përsëri në rrugët e Tiranës më shumë se sa në vitet ‘70 kur sheshi "Skënderbej" mbushej me kinezë të veshur me uniforma doku, që ishin specialistë, të cilët na ndihmonim të montonim uzinat e hidrocentralet.

Si kaluan dhe ca kohë e nisi dembelosja në zyrat e shtetit, u pa si domosdoshmëri fizkultura e mëngjesit.

E si vajti kjo punë, u kthyen gjërat prapç në vend që të ecin parç.

Sot fizkultura e mëngjesit jo vetëm po kërkohet, por shqiptarët e dhjamosur nga të ngrënët, sa s’po marrin dot frymë, po paguajnë para për palestra. Se duan të bëhen fila, si top-modela. Edhe kryeministri na bën të njohura video me “qendra pune” që bëjnë fizkulturë mëngjesi në brigjet e detit.

Ironikisht, në ditët e sotme, ndërgjegjësimi për shëndetin fizik dhe mental është rritur ndjeshëm në mbarë botën. Tani, kur shumica e njerëzve përballen me një jetë sedentare nëpër zyra dhe kërkojnë mënyra për të mbajtur trupin dhe mendjen e freskët, fizkultura e mëngjesit shihet si një praktikë me shumë vlerë. Pra, një zakon që dikur mund të jetë parë si imponim, sot shihet si domosdoshmëri për mirëqenien e individit. Ky rikthim i vëmendjes ndaj fizkulturës së mëngjesit na kujton se disa zakone, pavarësisht prejardhjes, mund të sjellin përfitime të qëndrueshme nëse i qasemi me një mendje të hapur dhe dëshirën për përmirësim të cilësisë së jetës.

Në jetën e përditshme moderne, shumica e profesionistëve përballen me sfidën e punës në mjedise zyre, ku kalojnë pjesën më të madhe të kohës ulur para kompjuterit. Kjo mënyrë jetese, ndonëse praktike për qëllimet profesionale, sjell një sërë sfidash për shëndetin fizik dhe mendor. Por, një mënyrë e thjeshtë dhe efektive për të parandaluar pasojat negative është fizkultura e mëngjesit, një praktikë që ofron përfitime të shumta për ata që kalojnë gjithë ditën ulur.

Po pse fizkultura e mëngjesit është e nevojshme?

Si të ta them: edhe kur del me diabet gjëja e parë që mjeku të thotë është të bësh nja 15 minuta ushtrime në ditë. Të tresësh sheqerin demek.

Ekspertët e fushës thonë se ajo ndikon në përmirësimin e qarkullimit të gjakut. Ushtrimet e lehta të mëngjesit ndihmojnë në stimulimin e qarkullimit të gjakut në të gjithë trupin. Kur jemi ulur për periudha të gjata, qarkullimi i gjakut ngadalësohet dhe krijohen kushte për problemet me venat dhe varikozitetin. Aktiviteti fizik në mëngjes është i rëndësishëm për të përgatitur trupin për një ditë të gjatë të kaluar ulur.

Nuk është e nevojshme që fizkultura e mëngjesit të zgjasë shumë ose të jetë shumë intensive. Ajo mund të jetë një nga praktikat më të thjeshta, por njëkohësisht më të dobishmet për të përmirësuar cilësinë e jetës së atyre që kalojnë gjithë ditën në zyrë. Një fillim i ditës me aktivitet fizik jo vetëm që ndihmon në shëndetin fizik dhe mendor, por gjithashtu rrit produktivitetin dhe përqendrimin për një ditë më të suksesshme pune.

Problemi është se asnjëri prej nesh nuk e do fizkulturën e mëngjesit për të mbajtur trupin në formë. Por çuditërisht jemi të gatshëm të paguajmë palestrat. Veshim tuta dhe streçe, e mender jush, shkojmë të palestrohemi. Por përsëri ata që janë si Iliri, nuk e kalojnë dot kaluçin, por mbeten në majë të tij si mbi majën e samarit të gomarit. Dhe si gjithmonë dikush e ka fajin edhe për këtë. Ndaj kthehen nga e kundërta dhe ia plasin: -Të dhjefsha fizkulturën e mëngjesit!