“Depresioni Kuq e Zi” – satira e mprehtë e Leonard Veizit

Nga Kliton Nesturi

 

Me gjithë zhvillimet dhe ngarendejet e temave, stileve dhe formave që ka marrë gjatë këtij shekulli letërsia dhe publicistika, satira vazhdon të mbetet gjinia më e vështirë. Të shkruash satirë duhet të jesh i pajisur me kulturë, pjekuri artistike dhe intelektuale e mbi të gjitha të kesh një frymë polemiste ndaj realitetit dhe fenomeneve që të shqetësojnë. Të shkruash satirë, si letërsi ashtu edhe publicistikë, është me të vërtetë një shkallë e lartë dhe nuk ka asgjë të përbashkët me banalitetin apo humorin bajat që prodhohet shpesh në televizionet tona apo në rrjetet sociale, ashtu siç pretendojnë sot shqiptarët.

Në historinë e letërsisë dhe të publicistikës shqiptare mjaft personalitete të letrave duke filluar që me Andon Zako Çajupin, e duke vazhduar me Gjergj Fishtën, Mitrush Kutelin, Gjergj Bubanin, Nonda Bulkën, Niko Nikollën, Qamil Buxhelin, e mjaft të tjerë e kanë lëvruar me mjaft sukses këtë gjini duke krijuar jo vetëm një shkollë-korpus, por mbi të gjitha vepra të larta. Në fund të fundit, ashtu siç shprehet edhe Molieri, satirën nuk e shkruan kushdo.

Të gjitha këto më erdhën ndër mend ndërsa mora në duar dhe lexova librin me të ri të Leonard Veizit “Depresioni Kuq e zi”, publicistikë satirike, botuar nga  “Botimet M & B”. Për të gjithë opinionin dhe lexuesin shqiptar, Leonard Veizi është i njohur si një prozator i cili me veprat e tij për më se tre dekadash, tregime, novela dhe romane, ka krijuar identitetin dhe gjurmën e tij në letërsinë shqiptare. Gjithashtu, brenda së njëjtës periudhë, publicistika e tij, përpos aspektit kronikal dhe atij dokumentar, veçmas vitet e fundit, është e përshkuar shpeshherë nga fryma polemiste.

“Depresioni Kuq e Zi”, vjen pas botimit të veprës tjetër të tij me pubicistikë “Depresioni blu”. Gjithmonë në jetën e autorëve kalimi nga një gjini në tjetrën nuk është thjesht një pasuri letrare, por edhe kontribut intelektual. Kritikë të ndryshëm, shpesh këto kalime i shohin edhe fazat nëpër të cilat kalojnë etapat e krijimtarisë, ku krijimtaria letrare ndërthuret me atë publicistike, pa u ngatërruar me njëra-tjetrën; kur njëra shpërthen – tjetra hesht përkohësisht, dhe anasjelltas. Për çdo autor, është fat të ketë një pasuri të tillë. Po le t’i kthehemi veprës. Ndryshe nga “Depresioni blu”, i cili për hir të së vërtetës është një korpus i pasur temash, idesh dhe ngjarjesh të ndodhura gjatë në kohë, e të parë në një sy të thellë kritik, “Depresioni Kuq e Zi” vjen në zhanrin e publicistikës satirike. Ndërtuar mbi tre kolona bazë - “Orientalizëm pagan”, “Toksicitet rekreativ”, “Hajvanëri kontemporane” dhe një Intermexo Intimidim spektakolar”, - në këtë vepër janë përfshirë ngjarje dhe fenomene të viteve të fundit, të cilat autori i ka trajtuar me mprehtësi në shtypin e shkruar. Në të dyja këto vepra, Leonard Veizi ruan të njëjtin stil, por ato dallohen nga mënyra e trajtesës, gjuha dhe risitë. Të bësh  një kapërcim të tillë brenda një kohe të shkurtër nuk është aspak e lehtë. Duhet guxim dhe kurajë krijuese, mbi të gjitha në gjetjet e mënyrës së trajtimit të temave.

Nuk është e thënë që të jesh gazetar duhet të jesh patjetër një publicist. Për të realizuar një vepër të tillë nuk mjafton të jesh një vëzhgues i mirë. Në radhë të parë, për të qenë publicist duhet të jesh intelektual dhe t’i shohësh gjërat shumë thellë, deri në palcë, pavarësisht se dhembin, duke qenë i ashpër me të gjithë dhe gjithçka, (madje edhe me veten), me të shkuarën, të tashmen dhe të ardhmen.

Opusi i temave që trajtohen në këtë vepër është shumë i gjerë; në të përshihen që nga marrëdhëniet e përditshme të bashkëjetesës në komunitet, tek amplifikimi i madh i ngjarjeve dhe fenomeneve që “pushtojnë” jetën shqiptare (shpesh edhe absurde), apo edhe te paradokset “patriotike” dhe “ngjarjet historike”. Të gjitha këto janë ato që shoqërojnë shoqërinë shqiptare në këtë epokë paradoksesh, me qëllim ose jo e kanë zhytur atë një depresion të thellë. Ironia dhe sarkazma, të cilat janë të pranishme gjatë gjithë kësaj vepre nuk janë qëllim në vetvete i autorit. Ato burojnë krejt natyrshëm, ashtu siç ndodhë tek çdokush, që ka sy vëzhgues, shpirt të thellë dhe dashuri për vendin ku jeton. Fatkeqësia shkrimtarëve dhe e publicistëve të mirëfilltë, është se ata përditë shohin thellë e më thellë, dhe kjo i bën që të vuajnë. Vuajnë për veten, për të tjerët, për fatin e vendit dhe të shoqërisë, njëjtë si Sokrati i lashtë. Çdo fjalë e tyre është një refleksion, që i shtyn të tjerët të bëhen më të mirë me veten dhe tjetrin, shoqërinë dhe vendin ku jetojnë. Kjo është pesha e publicistikës. Më pas është përgjegjshmëria e njerëzve për të reaguar ose jo. Kjo varet nga shkalla e emancipimit të individit dhe e popullit.

“Ndërkohë na duhet një Kostandin i ri. Për të dhënë mesazhe të reja.

Po ku është ai?

Shqiptarët duket se kanë rënë në apati. U mungon frymëzimi për ngritje kauzash dhe mbrojtje të tyre. Mund t’ia hedhim fajet perandorisë osmane dhe trysnisë së saj 500-vjeçare. Por mund të fajësojmë edhe regjimin komunist që në emër të njeriut të ri, vazhdoi procesin për të krijuar një hibrid pa identitet.

Dhe tani shqiptarët gjenden në një tjetër udhëkryq.

Megjithatë sot nuk është e dukshme që shqiptarët të jenë ballë për ballë me të keqen, të mbajnë të mbërthyer atë që të mos ketë mundësi të bëjë hapa para. Shqiptarët thjesht po largohen, pa e vrarë shumë mendjen se e keqja do mbulojë atë ç’ka lënë pas.”

(“Shqiptarët, në kushtet e reja të përkeqësimit të klimës”)

 

Gjithçka që vihet re sot është refleksion i historisë dhe i së shkuarës sonë, karakterit dhe mentalitetit, i cili nuk ka ndryshuar shumë (për të mos thënë aspak) nga koha kur shkruanin Çajupi, Fishta, Kuteli, Bubani, Bulka, Nikolla, Buxheli, e të tjerë. Kjo vepër e Leonard Veizit është një pasqyrë e epokës që po jetojmë, dhe si e tillë mbart vlera për të sotmen dhe të ardhmen. Duhet të shihemi në pasqyrë që të rregullojmë vetveten.

Publicistët nuk bëjnë analiza. Ata vetëm konstatojnë, njësoj si mjekët që u tregojnë pacientëve për sëmundjet që kanë dhe u japin barna për t’u shëruar. Por ndryshe nga mjekët që mbushin receta me barna dhe i orientojnë pacientët drejt kurave të ndryshme, për publicistët terapia e vetme ndaj individit dhe shoqërisë është vetëdijesimi i tyre. Njëkohësisht, ata janë dëshmitarët më të besueshëm të epokës kur jetojnë, janë arkitektët dhe ndërtuesit që ndërtojnë ura për të lidhur kohët. Duke lexuar “Depresionin Kuq e Zi”, vetvetiu të vjen ndër mend sentenca brilante e shkruar prej at Zef Pllumit: “Kurrgja në mos kjosh i zoti me bâ, rrno vetëm për me tregue.”

 

Kliton Nesturi

Tiranë, 27 prill 2025

David Selenicasi, kryemjeshtri i ikonografisë që përdori artin si mjet rezistence dhe përkatësie

 Nga Leonard Veizi

 

Ai është i shquar me artin e tij po aq sa dhe Onufri i famshëm. Dhe ndoshta po aq sa Onufri e kuqja e tij rrëzëllente nëpër muralet e kishave të Jugut të Shqipërisë. Dhe quhej David...

 

 ... Shekulli XVIII ishte një epokë transformimesh të thella politike dhe kulturore në Ballkanin. E në këtë kohë arti kishtar ortodoks shqiptar shënoi një lulëzim të veçantë me veprimtarinë e disa mjeshtërve të mëdhenj. Ndër ta, David Selenicasi mbetet figura më përfaqësuese e ikonografisë shqiptare të asaj kohe. I edukuar në traditën bizantine, por i hapur ndaj ndikimeve të reja nga Perëndimi, ai krijoi një stil personal që e bëri artin e tij të dallueshëm dhe të pavdekshëm.

“David Selenica, gjeniu i ikonografisë shqiptare dhe i 1000 afreskeve” është një shkrim i botuar nga studiuesi dhe shkrimtari Moikom Zeqo Në vlerësimin e tij Moikom Zeqo shkruan: “Davidi është një piktor i përmasave të mëdha. Ai ka pikturuar afro 1000 afreske me një fuqi artistike të jashtëzakonshme. Nëse Onufri është një gjeni dhe patriark i artit ikonografik shqiptar, që zë kreun e vendit në artin e vendit tonë, Davidi është gjithashtu një gjeni dhe një kryemjeshtër i dytë i madh i ikonografisë”.

Por ikonografi i shquar mbetet i vlerësuar edhe në botimet shkencore të Theofan Popës si në rastin e vëllimit “Piktorët mesjetarë shqiptarë”, në të cilin përmblidhen piktorët ikonografë si David Selenica, Kostandin Shpataraku, piktorët korçarë Kostandin dhe Athanas Zografi

Ndërkohë një botim serioz është edhe ai i Dr. Ahilino Palushit i monografisë "David Selenicasi - piktor i rilindjes pasbizantine né Shqipëri"

 

Origjina

Mbetet e paqarte origjina e ikonografit të njohur pasi pretendimet janë që David Selenicasi të jetë nga Selenica e Vlorës ose nga Selenica e Kolonjës. Por ndoshta kjo nuk ka aq shumë rëndësi. Dhe nëse nuk dihet vendlindja e tij po aq nuk njihet edhe vendvdekja.

Sipas Moikom Zeqos studiuesi M.B.Sakellorion në librin e tij botuar në 1983 bëri një zbulim unikal. Ky studiues shënon se Narteksi me emrin Virgjeresha Kukuzelike në malin Athos është plot me piktura me cilësi shume të larta, ku ka dhe një mbishkrim që thotë se autori është "Davidi nga Vlora" Mbishkrimi mban datën 1715. Moikom Zeqo shkruan se është pikërisht M.B.Sakellarioni, që bën identifikimin stilistik dhe morfologjik të piktorit David nga Vlora me piktorin David të Shën Kollit të Voskopojës. Dhe kështu sipas tij Enigma e origjinës së Davidit u zgjidh përfundimisht.

 

Filmi

Gjithsesi, për t’i bërë një jehonë më të madhe punës së tij Kinostudio Shqipëria e Re në vitin 1983 prodhoi filmin “Kohë e Largët” me regjisor Spartak Pecanin dhe skenar nga Sotir Andoni, ku aktori i mirënjohur Ndriçim Xhepa portretizoi figurën e David Selenicasit por nën emrin artistik Andrea Shelca. Gjithçka u bazua në novelën e Sotir Andonit “David Selenicasi”.

 

Novela

Ja çfarë shkruan Sotit Andoni në tregimin e tij ku epitropi i bazilikës së Shënkollit, Bane Lica i dërgonte një raport Hirësisë së tij, peshkopit të Ohrit, Emanuel, e mes të tjerash e informonte:

"Hirësisë së tij, peshkopit të Ohrit, Emanuel, nga Bane Lica, i përvuajturi shërbëtor i kishës dhe juaji... Vë në dijeni të shenjtërisë suaj, se i quajturi David Selenicasi, zograf me rrënjë prej Selenicës së Kolonjës, ka ardhur ndë Voskopojë nga shkolla e Evropës, pasi është bërë atje farmason dhe katholik. Në punën e tij përdor bojën e kuqe të fortë, rreptësisht e ndaluar.

Fytyrën e shën Marisë e zografisi sipas fytyrës së një çupe prej qytetit tonë, pas së cilës është agapisur. Por... kur e teproi me penelata mbi kraharorin e Shën Marisë, sa s'më hipën në kurriz malet e Bodesë! S'u përmbajta dot dhe i thashë: "Shën Maria nuk ka qenë mendeshë". Por ai m'u përgjigj me cinizëm dhe me inat e më tha: "Shën Maria nuk e ka ushqyer Krishtin me memelige, por me sisë".

 

Konteksti historik

David Selenicasi veproi në një periudhë kur Perandoria Osmane kishte lejuar një farë autonomie në çështjet kishtare dhe kulturore të popullsisë ortodokse. Kishat e Shqipërisë së Jugut, veçanërisht në zonat e Korçës, Kolonjës, Vithkuqit dhe Myzeqesë, u kthyen në qendra të rëndësishme të artit dhe arsimit. Brenda këtij mjedisi, me mbështetjen e komuniteteve të pasura tregtare e klerit të kultivuar, lulëzoi një brez ikonografësh që u quajtën shpesh “piktorët popullorë të jugut”.  Megjithëse mungojnë dokumente të detajuara për formimin e tij, besohet se David Selenicasi u stërvit në një nga qendrat e ikonografisë në Athos ose Voskopojë, ku ndikimi i artit barok dhe rokoko perëndimor po depërtonte përmes librave dhe gravurave të importuara nga Europa. Ai e përshtati këtë ndikim në mënyrë origjinale, pa hequr dorë nga skemat kompozicionale të traditës lindore.

 

Stili dhe simbolika

Stili i Davidit dallon për ngjyra të pasura, ndriçim të theksuar në fytyrat e shenjtorëve, dhe lëvizje të qetë, por ekspresive të trupave. Ai shmang skemat e ftohta dhe statike të ikonave më të vjetra, dhe i jep një ndjeshmëri njerëzore figurave të shenjta. Në punimet e tij vërehet përdorimi i hijëzimeve për të krijuar thellësi, si dhe përpjekja për një perspektivë më natyraliste.

Në ikonat e tij, Krishti dhe Hyjlindësja shpesh shfaqen me një shikim të butë, por depërtues, ndërsa shenjtorët paraqiten jo si figura të largëta hyjnore, por si pranues të dhimbjes dhe forcës njerëzore. Kjo qasje e bën artin e tij të afërt me shpirtin popullor.

 

Veprat kryesore

Një nga punët më të rëndësishme të Davidit është ikonostasi i Kishës së Shën Kollit në Vithkuq, i përfunduar në vitin 1722. Kjo kishë përfaqëson një kryevepër të bashkëpunimit midis mjeshtërve të gdhendjes në dru dhe ikonografëve. Në këtë ikonostas, ai nënshkruan një nga ikonat me fjalët: “Piktor i pavlefshëm David nga Selenica më 1722”, një pohim modestie që thekson përulësinë përpara detyrës shpirtërore të artit. Veprat e tij gjenden gjithashtu në Manastirin e Ardenicës, ku bashkëpunoi me piktorë të tjerë si Kostandin dhe Kristo nga Korça. Po ashtu, gjurmë të stilit të tij janë ruajtur në kisha të Beratit, Voskopojës dhe Myzeqesë, duke dëshmuar për një veprimtari të gjerë dhe të organizuar.

Studiuesi Andrea Llukani në veprën e tij “Arti kishtar në Shqipëri” shkruan: Tematika e afreskeve të pikturuara nga David Selenicasi është marrë kryesisht nga Dhiata e Re, por përveç skenave kryesore, si p.sh. “Lindja e Krishtit”, “Pagëzimi”, “Ngjallja” ose “Lindja e Shën Mërisë” “Ungjillëzimi”, “Fjetja e Shën Mërisë” etj, ikonografi ka pikturuar edhe skena të rralla të marra nga tradita e kishës, ndër të cilat mund të veçojmë: “Këshilltar i mrekullueshëm” në të cilën paraqitet Krishti me fletë si engjëll, piktura murale “Therja e foshnjave në Betlehem”, skena e “Ungjillorit Lluka duke pikturuar ikonën e parë të Shën Mërisë” etj.

 

Trashëgimia dhe ndikimi

David Selenicasi themeloi një linjë ikonografësh, ku përfshihen nxënës dhe ndjekës të stilit të tij, të cilët vazhduan veprimtarinë në gjysmën e dytë të shekullit XVIII. Stili i tij ndikoi në formimin e asaj që njihet si shkolla ikonografike e Korçës, një nga qendrat më të rëndësishme të artit kishtar në Ballkan. Trashëgimia e tij është jo vetëm artistike, por edhe shpirtërore dhe kombëtare. Ai arriti të ruajë identitetin ortodoks shqiptar në një periudhë presionesh të mëdha kulturore dhe fetare, duke përdorur artin si mjet rezistence dhe përkatësie.

David Selenicasi mbetet një prej figurave më të ndritura të trashëgimisë sonë kulturore – një artist që e kuptoi thelbin e besimit dhe ia dha atij formë, ngjyrë dhe jetë. Në veprat e tij nuk ka thjesht pikturë, por një thirrje e heshtur drejt hyjnores që vazhdon të kumbojë në altaret tona edhe sot.

 

Epilogu

Rrethanat e vdekjes së David Selenicasit mbeten të paqarta dhe nuk janë të dokumentuara në mënyrë të detajuar në burimet historike. Kjo është për shkak të mungesës së të dhënave arkivore të ruajtura nga periudha në të cilën ai jetoi dhe veproi. Hipotezat historike sugjerojnë se ai mund të ketë vdekur në mënyrë natyrale në trevën ku veproi, diku në zonën e Korçës, Kolonjës ose Myzeqesë, pasi nuk ka dëshmi për ndonjë përndjekje apo rrethanë tragjike.

Në filmin “Kohë e Largët”, i cili pavarësisht kontekstit historik mbetet një vepër artistike, asketi Lithan, - përndryshe nga tregimi, - helmoi piktorin që peshkopit të Ohrit, e kishte çuar me “syrgjyn” të pikturonte në një kishë që ndodhej në ishullin e Liqenit të Prespës.

 

 

 

 

 

Aviacioni luftarak, nga krenaria te harresa

24 Prilli – Dita e Aviacionit

 

 

Nga Leonard Veizi

 

Më 24 prill Shqipëria përkujton Ditën e Aviacionit, një datë që dikur përfaqësonte krenarinë e Forcave të Armatosura dhe ëndrrën e fluturimit për breza me rradhë.

Por çfarë përfaqëson kjo ditë sot?

Dita përkujtohet ende edhe pse në arsenalin e saj shqipëria nuk ka më avionë luftarak, por nja dy dronë dhe ca helikopterë.

 

Pak histori

Duke gërmuar nëpër arkiva, dhe duke u mbështetur mbi dëshmitë e drejtuesve më të lartë  të armës së avazcionit, si: Edip Ohri, Gëzdar Veipi, Klement Aliko, Astrit Jaupi etj, kam munduar të dal në disa përfundimi. Që do të thotë:

Që në vitin 1920 në Shqipëri janë bërë përpjekje për të organizuar Aviacionin Ushtarak. Por Forcat Ajrore nuk arritën të krjohen asnjëherë, ndonëse formalisht ajo ishte edhe në tri dekretligjet, që u miratuan në vitet 1931, 1934 e 1937. Aviacioni Luftarak Shqiptar u krijua pas Luftës së Dytë Botërore më 24 prill të vitit 1951. Ishte piloti i parë Peço Polena i cili fluturoi me një avion të ushtrisë shqiptar, të montuar e përgatitur nga specialistët  vendas. Reparti i parë ushtarak i aviacionit u krijua në Tiranë në vitin 1951, në Aerodromin e Laprakës, ndërsa Regjimenti i parë i Aviacionit Reaktiv u krijua në vitin 1955 në Kuçovë. Ai do të pasohej më pas me krijimin e Repartit të Transportit Ushtarak në Tiranë, Regjimentin e Rinasit, Shkollën e Aviacionit, Regjimentin e Helikopterëve, Regjimentin e Gjadrit, të gjithë me avionë e helikopterë të prodhimit lindor.

Natyrisht përderisa “de fakto” deri në vitin 1961 Shqipëra ishte pjesë përbërëse e Traktatit të Varshavës.

 

Përbërja

Shqipëria kishte një flotë me mbi 240 mjete fluturuese në kulmin e fuqisë së saj ushtarake. Ishin kohë kur pilotët stërviteshin në disa baza, kur uniforma e aviatorit ishte simbol force dhe disipline, dhe kur tingulli i avionëve MIG që fluturonin mbi shpejtësinë e zërit krijonte një ndjesi sigurie dhe krenarie.

Në vitet '70-’80, Aviacioni Luftarak kishte në efiçensë të plotë mbi 72 avionë MIG-19 dhe 12 avionë MIG-21, një skuadrilje luftarake me 12 avionë MIG-17 dhe shumë avionë luftarakë-mësimorë të tipit MIG-15, 4 avionë transporti IL-14 për transport qeveritar, apo për studime ushtarake dhe gjeografike. Në Tiranë, në Aerodromin e Laprakës ishin të dislokuar edhe 12 avionë transporti të lehtë AN-2 për transport trupash, apo në ndihmë të ekonomisë, ndërsa në Shkollën e Lartë të Aviacionit në Vlorë, veç avionëve reaktivë MIG-15 kishte edhe dy skuadrilje me avionë me helikë JAK-81, që shërbenin për përgatitjen e pilotëve në vitin e parë të kualifikimit si pilot. Në Farkë ishin rreth 36 helikopterë MI-4, ndërsa në Rinas kishte gjithashtu edhe një avion bombardues të lehtë tip IL-28.

Madje Shqipëria poseidonte edhe 1 ofiçinë për kapitalin e të gjithë tipeve të avionëve.

Gjatë gjithë historisë së aviacionit ushtarak shqiptar që nga krijimi i tij zyrtar në vitin 1951 kanë rënë në krye të detyrës 39 pilotë.

Reliket

Sot, nga avionët MIG e JAK nuk ka mbetur më asgjë. Ose ato që kanë mbetur janë vendosur aty këtu për zbukurim. Natyrisht, një avion prodhim i vitit 1970 nuk mund të fluturojë më sot, edhe nëse ke mundësinë e nja remonti kapital tërësor. Sepse jemi në një kohë kur teknologjia ajrore ka përjetuar një revolucion të paparë.

Mbas 30 vjet shërbimi, edhe MIG-21, - qw ishte avioni mw i sofistikuar luftarak qw kishte Flota Ajrore Shqiptare, - u cilwsua si teknologji e prapambetur. Në nëntor 2005 kur u mor vendimi për mbylljen e fluturimeve me avionë reaktiv, u lanë në konservim si rezervë për fluturim: 2 MIG-21, 8 MIG-19, 4 UTIMIG-17, 6 MIG-17 dhe 4 AN-2.

Por pyetja që shtrohet është: pse nuk ka pasur një vizion për të pasur një aviacion të ri, të përshtatur me kohën dhe nevojat moderne?

Dikur, aviacioni ishte krenaria e ushtrisë shqiptare. Sot, duket se është një kapitull i mbyllur. Por a duhet të jetë kështu? Në një botë ku hapësira ajrore mbrohet me teknologji të avancuar, Shqipëria nuk mund të mbetet jashtë logjikës së sigurisë kombëtare dhe rajonale. E aq më tepër sot, kur flitet hapur rreth mundësisë së një konflikti botëror.

 

Aktualitet

Flota ajrore e ushtrisë shqiptare sot ka një numur modeste me rreth 20 helikopterë, të dedikuar kryesisht për operacione shpëtimi dhe logjistikë, jo për mbrojtje apo dominim ajror.

Avionët reaktivë janë zhdukur nga horizonti ynë, ndërsa baza të tëra ajrore janë kthyer në relike të së shkuarës. Nuk prodhohen më pilotë ushtarakë, nuk ka shkolla të specializuara, dhe nuk ekziston më një strategji për një aviacion modern ushtarak.

U rehabilutua vetëm Baza Ajrore e Kuçovës, si një pikë strategjike në mbrojtje të paqes dhe të operacioneve të NATO-s. Por pa avionë shqiptarë dhe pa pilot shqiptarë gjithashtu.

Tanimë Dita e Aviacionit duhet të shërbejë jo thjesht si një përkujtim i së shkuarës, por si një thirrje për reflektim dhe rindërtim. Historia nuk duhet të na mbajë peng, por të na frymëzojë për të krijuar një të ardhme më të sigurt dhe më të denjë për brezat që do të vijnë.

Kjo mudn të duket dhe si një retorikë e panevojshme, por më e nevojshme është pajisja me armë moderne e Ushtrisë Shqiptare.

Lufta e vështirë e librit, me një lexues që ka humbur durimin

 23 Prilli – Dita e Librit

 

Nga Leonard Veizi
 
Ka një datë në kalendar që vazhdon të ngazëllejë target-grupin e shkrimtarëve dhe atyre që shkruajnë në përgjithësi, jo vetëm letërsi fiksionale.
23 Prilli, Dita Botërore e Librit.
Dikur, - të paktën 20 vite më parë, - orendia më e çmuar në një shtëpi shqiptare ishte biblioteka. Ajo zinte murin më të gjerë të dhomës së pritjes. Brenda saj qëndronin shtrënguar në rresht emra të shenjtë si: Balzaku, Tolstoi, Migjeni, Hygoi, Noli, Dostojevski e Kadare. Ishte krenaria e çdo familjeje – një status simbol që nuk dilte nga moda, edhe nëse librat nuk lexoheshin të gjithë.
Biblioteka në shtëpi nuk ishte thjesht mobilie; ishte deklaratë. Ajo fliste për nivelin kulturor të familjes, për aspiratat e fëmijëve, për autoritetin moral të prindërve. Ishte vendi ku fjalët ruheshin si pasuri, jo si dekor. Çdo libër kishte historinë e vet – ndonjë kishte ardhur me vështirësi nga ndonjë panair, tjetri ishte blerë me kursime, një tjetër ishte “rrëmbyer” nga biblioteka e ndonjë miku të mirë. Kishte aty letër, pluhur dhe shpirt.
Sot? Krenaria ka marrë forma më kompakte. Orendia më e çmuar e shtëpisë është celulari – një bibliotekë pa libra, një botë pa faqe letre. Biblioteka klasike është kthyer në një relike, një arkaizëm estetik, një lloj muzeu privat që më shumë fshihet nga syri se sa tregohet. Dikur thoshim me krenari të ligjshme: "Eja të të tregoj bibliotekkën time, librat e mi." Sot themi: "Eja të shhohësh blerjen time të re, Playlist-in tim në Spotify." Dikur mendimi arkivohej në rafte. Sot avullon në ‘cloud’.
Mund t'ia kursejmë vetes këtë sarkazëm. Tek e fundit kjo botë po fluturon me 107 mijë kilometra në orë, po aq sa Toka përreth Diellit.
Ironia qëndron në faktin se kurrë më parë nuk kemi pasur kaq shumë akses në dije, por çuditërisht kurrë më parë nuk kemi qenë kaq sipërfaqësorë në përdorimin e saj.
Tanimë 23 Prilli është një ditë për të kujtuar të gjitha ata libra që nuk i lexuam kurrë, për të ndarë foto me citate nga autorë që nuk i njohim fare, dhe për të bërë sikur na prek ndonjë citat që, në të vërtetë, e gjetëm tek një status instagrami.
Ah, libri!
Është ai objekti i vjetër, me faqe që mbajnë erë – ndoshta myku, ndonjëherë kafeje, dhe më shpesh erë boje nga offseti i shtypshkronjës  – e që dikur kërkonte një lexues të heshtur dhe një mendje të lirë.
Sot?
Sot kërkon vetëm vend në raft për t’u bërë sfond interesant.
Jetojmë në ditët energjike të një epoke të re, ku edhe mendimi i thellë duhet të jetë i shpejtë dhe i rrëshqitshëm, si një TikTok që nuk zgjat më shumë se 30 sekonda. Dhe ndërkohë që ekrani na e ka zëvendësuar librin si burim informacioni, po lind një tjetër rival, më i rrezikshëm, më i heshtur dhe më inteligjent - të paktën në pamje të parë – vetë Inteligjenca Artificiale. Ajo që dikur ishte frymëzim hyjnor për poetët, tani është rezultat i rreshtave të kodit dhe fuqisë kompjuterike. Poezi nga ChatGPT? Ese nga algoritmi i Google Bard? Romane të shkruara nga qarqe e makineri që nuk dinë ç’është dashuria, por e përshkruajnë si të kishin kaluar shumë e shumë nga hallet tona?
Sot, çdo lexues ndodhet përballë një dileme tragjikomike: ta lexojë romanin e Balzakut në letër, duke shpenzuar kohë, durim, apo ta lexojë përmbledhjen prej katër paragrafësh që një aplikacion ia servir në më pak se një minutë? Mundet që "përmbajtja" të jetë e lehtë për t’u konsumuar dhe po aq e lehtë për t’u harruar. Le ta pranojmë: libri ka hyrë në ditët e tij të vështira jo sepse ka humbur cilësinë, por sepse lexuesi ka humbur durimin.
E ardhmja duket ironikisht efikase: - një botë ku librat do shkruhen nga mikroçipat për lexues që nuk lexojnë, por që dëshirojnë të dinë ç’ka brenda një libri, pa kaluar lodhjen e të menduarit. Dhe këtë e quajmë “progres”.
Edhe mund të jetë. Nuk mund ta vemë në dyshim. Sepse bota sot është më e mirë se ajo e para 100 viteve, kur makinat punonin me avull.
Po çfarë ndodh me librin si përvojë intime? Si rit i ngadaltë dhe reflektiv?
A do ta fitojë libri këtë luftë?
Ç’pyetje naive. Libri nuk lufton. Ai thjesht rri atje, i heshtur, kokëulur, duke pritur. Është lexuesi ai që duhet të luftojë me kohën, me ekranin, me apatinë, me tundimin për të konsumuar gjithçka pa asgjë që mbetet. Dhe ndoshta, pikërisht këtu është shpresa. Sepse në këtë botë ku gjithçka është imitim dhe montazh, libri i vërtetë mbetet ende një akt origjinal. Një marrëdhënie kokë më kokë mes autorit dhe lexuesit.
23 Prilli është një datë simbolike për botën e letrave. Një ditë që UNESCO e ka shpallur si Ditën Botërore të Librit, në nder të gjigandëve të fjalës si Servantes dhe Shekspir, të cilët të dy ndërruan jetë në këtë datë. Por përtej kremtimit, kjo ditë na fton sot më shumë se kurrë të reflektojmë.
Libri nuk është vetëm një send me faqe, germa e kopertinë me ngjyra. Ai është një akt rezistence ndaj sipërfaqësisë, një mjet reflektimi dhe një mënyrë për t’u lidhur me mendjet më të ndritura të njerëzimit.
Prandaj, më 23 Prill, le ta urojmë librin jo me citate që nuk i kuptojmë, por me heshtjen e një leximi të vërtetë. Le të mos e ngarkojmë me lule imagjinare formuluar nga teknologjia, por ta përjetojmë siç është: një strehë e vogël për ata që refuzojnë të mendojnë si robotë.
Sepse libri nuk ka nevojë të fitojë luftën me inteligjencën artificiale. Mjafton të mos dorëzohemi.

Planeti i Kaltër po thërret për ndihmë

 22 Prilli – Dita e Tokës

 

Nga 

Leonard Veizi

 

Planeti i Kaltër po thërret për ndihmë.

Kjo është një gjë e dukshme tashmë.

Ai është sëmurë.

Nga viti në vit, më 22 prill, bota shënon Ditën Ndërkombëtare të Tokës.

Haleluja.

Ajo që dikur nisi si një lëvizje studentore për ndërgjegjësimin ekologjik në SHBA-në e viteve ’70, sot është shndërruar në një ditë globale reflektimi dhe angazhimi për fatin e vetë planetit tonë. Kombet e Bashkuara e përzgjodhën këtë ditë për të nënshkruar marrëveshjen e Parisit në 2016 mbi sensibilizimin dhe kontrollin e ndryshimeve klimatike nga faktorët e jashtëm si industrializimi.

Po kjo ka të bëjë me teorinë.

Përtej fjalëve të bukura, paradave të gjelbra dhe postimeve në rrjete sociale, Toka po bërtet – dhe zëri i saj është një thirrje për ndihmë.

Mbajeni pastër shtëpinë tuaj o njerëz të pisët.

Planeti ynë i kaltër, që dikur shkëlqente në pastërti dhe harmoni natyrore, po ndotet me një shpejtësi marramendëse. Ndotja ka marrë përmasa dramatike. Planeti i kaltër që na strehon me aq bujari, dhe na jep aq shumë mundësi, po errësohet çdo ditë nga veprimtaria e pakontrolluar njerëzore.

Një raport i fundit i Kombeve të Bashkuara paralajmëron se jemi duke humbur biodiversitetin me një shpejtësi të paprecedentë. Pyjet shkurtohen, lumenjtë mbyten nga mbetjet industriale, ajri mbushet me substanca kancerogjene dhe toka humbet pjellorinë nën peshën e kimikateve.

Ndërkohë, klima po ndryshon, temperaturat rriten, akujt shkrijnë dhe ciklonet përplasen mbi brigje me një forcë që nuk njihnim më parë.

Më dramatikja nga të gjitha është gjendja e oqeaneve. Dikur të pastër dhe të pakufishëm në jetë, tani ato janë kthyer në depo të mëdha plastike. Mijëra tonë plastikë hidhen çdo ditë në ujërat tona – nga qeset e zakonshme deri te mikroplastikat që po përfundojnë në zinxhirin ushqimor.

Plastika – simboli i epokës sonë të konsumit të shfrenuar – është kthyer në përbindëshin e padukshëm që po e gërryen ngadalë këtë planet. Çdo vit, mbi 10 milionë tonë plastikë përfundojnë në det. Kjo është e barasvlershme me një kamion plot plastikë që derdhet në det çdo minutë. Një shifër që duhet të na shqetësojë më shumë se çdo titull lajmi.

Peshqit gëlltisin mikroplastikën si të ishte ushqim. Zogjtë detarë ndërtojnë foletë e tyre me mbeturina plastike. Breshkat e detit ngatërrojnë qeset me kandilët e detit. Gjallesat vuajnë, ekosistemet çoroditen dhe njerëzimi – pa e kuptuar – po gjen në pjatën e vet copëzat e atyre mbeturinave që vetë ka hedhur, pa e ditur ku i hedh.

Sa mirë ishte vite më parë kur gjithçka tregëtohej me shishe qelqi, dhe nuk njihej plastika. Gjithçka mbështiillej me letër dhe jo me qese.

Po a është ky progresi që dëshironim?

Ndoshta. Me të mirat e veta të pamohueshme dhe shumë të kqija gjithashtu.

Jemi në 22 prill 2025. Është Dita e Tokës.

Çdo vit, në një ditë të tillë, bota ndalon për një çast për të kujtuar Tokën – shtëpinë tonë të vetme.

Në fakt “Dita e Tokës” nuk duhet të jetë një kartolinë e zakonshme në kalendarin tonë moral. Ajo është dhe duhet të jetë në vazhdimësi një alarm. Një sinjal që kërkon më shumë se ndërgjegjësim – kërkon veprim. Çdo individ, çdo institucion, çdo vend duhet të marrë përgjegjësi.

Por çfarë do të thotë realisht të veprosh?

Do të thotë të mos e hedhësh qesen plastike në rrugë, por as ta marrësh fare.

Të mos presësh që bashkia të vendosë kontejnerë të ndarë, por të ndash mbeturinat në shtëpinë tënde dhe të kërkosh zgjidhje.

Të mos udhëtosh vetëm në një makinë që mban për katër vetë, por të shkosh me biçikletë, ose të ndash rrugën me dikë tjetër.

Të mos ndezësh çdo llambë të shtëpisë, çdo ekran e çdo pajisje, si të ishte planeti një bateri që nuk mbaron kurrë.

Të mos blesh çdo rrobë që sheh në “reklamën e ditës”, por të rimendosh mënyrën si konsumon.

Mbrojtja e Tokës nuk është as idealizëm, as luks – është mbijetese.

Mos e tepruam gjë???

Këto janë këshklla që jepen për të sëmurët në fakt. Dhe Toka është e sëmurë.

Nuk ka më kohë për festime formale, për fjalime të ngrohta e as për video me violinë në sfond. Duhet të dalim nga rrjetet sociale dhe të hyjmë në realitet.

Sepse në fund të fundit, Toka nuk ka nevojë për ne. Ne kemi nevojë për Tokën.

Nëse nuk ndalim ritmin shkatërrues me të cilin po jetojmë, atëherë do t’i dorëzojmë brezave të ardhshëm një planet të sëmurë, të lodhur dhe ndoshta të pajetueshëm. Dhe kjo nuk do të jetë një tragjedi natyrore – do të jetë një akt i qëllimshëm njerëzor.

Të paktën për sot, më 22 prill, le ta dëgjojmë zërin e Tokës. Dhe më shumë se kaq – le të ndryshojmë zakonet tona.

Fitorja e Gjestit, më e madhja “pas shpalljes së Pavarësisë”

Nga 

Leonard Veizi

 

Gjesti fitoi.

Urra, urra, urra...

Lajmi se Gjesti ngriti lart çekun e rëndë prej 100 mijë eurosh, u përhap me një shpejtësi të pabesueshme. U gëzua i madh e i vogël, ai që kishte një ditë pushimi dhe ai që kishte vetëm një arsye për të shpërndarë një story. Apo nuk ishte dhe natë Pashke?! Ndërsa disa ngritën flamujt, të tjerë vrenjtën vetullat, por në fund të natës, të gjithë ranë dakord: Kjo ishte më shumë se një fitore. Ishte ngjarje.

Nëse dikur festonim 28 Nëntorin me këngë për flamurin, tashmë këndojmë për ata që fitojnë paratë me “djersën e ballit”. 18 Shkurti u la pas. Pashkët u harruan. 

Pas shpalljes së Pavarësisë, kur kombi u ngrit në këmbë për të kërkuar një vend në hartën botërore, një pyetje e madhe mbeti e varur në ajër: Ç’na mungon për të qenë shtet i plotë? Përgjigjja erdhi si një koncentrim i shkëlqyer i mendimit kolektiv: Një gjest! Jo çfarëdo gjesti.

Tanimë një Gjest u shpall shenjt dhe hero. Mori dhe një çek prej kartoni më të gjatë se gjatësia e vet. 

A ka bankë që do t’ia kthejë???

“Kush s’ka punë, tund derën,” thotë populli ynë heroik. Këtë po bëj dhe unë. Në mungesë të një ideje për të shkruar për gjërat që përfaqësojnë vërtet si komb, merrem me vrimën e fundit të kavallit – sepse kavalli ka ikur me kohë, por vrima ka mbetur.

Fakti që dhe unë po merrem me të, tregon se në çfarë derexheje jemi katandisur.

Pikë e zezë.

Në fakt, sipas Zarfit të Zi për Gjestin, - kur u hodh matanë murit si pelivan, e vërdallosej si kalë i hazdisur nëpër savanë - e penalizonte atë duke i ulur gjysmën e shumës në rast fitoreje. Veç kësaj, Gjesti i duhet i duhet bërë me dije se për këto lloj rastesh, shteti shqiptar të mban dhe 23 për qind tatim fitimi. E kështu ai do dilte duarbosh nga shtëpia e famshme. Por produksioni bëri sikur e harroi zarfin e zi dhe ia dha të plotë çekun.

– T’i gëzojë! Paratë e tij janë, tek e fundit, jo më kot qëndroi 6 muaj të jetës së tij në “burg”.

Por a e përligj kjo një gëzim të shfrenuar?

Po jo, o vëllezër, se Gjesti fitoi për veten e tij. Edhe paratë i mori në emrin e tij. Nuk do t’i depozitojë në buxhetin e qeverisë së Kosovës. As do tua shpërndajë fansave të zjarrtë që lanë leshtë duke votuar.

Megjithatë, realiteti tregon krejt të kundërtën.

Që në mesditën e 19 prillit, në rrjetet online mes shqiptarësh bënë xhiron e rrjetit karvanët me makina nisur nga përtej pikës kufitare të Morinit, për të hyrë në territorin e Republikës së Shqipërisë.

Duket sikur historia prej kësaj date do të ndahet në dy epoka: para Gjestit dhe pas Gjestit.

– O Jezus...

Nuk ka më rëndësi kush firmosi aktin e Pavarësisë më 1912. Që nga sot, mësuesit janë të lirë t’u mësojnë fëmijëve në klasa se më i rëndësishëm se Ismail Qemali dhe Ibrahim Rugova është Gjesti. Po, ai vetë: vetulltrashë, me buzëqeshje prej reklame dhëmbësh të bardhë, dhe një guxim që do ia kishte pasur zili edhe Skënderbeu.

-Kush the: Skënderbeu???

-Për Ballaban Pashën e kisha fjalën.

Dhjetëra makina, flamuj shqiptarë, por edhe flamuj të UÇK-së, u turrën drejt Tiranës me gaz dhe entuziazëm, duke thirrur nga dritaret: “Po shkojmë të marrim Gjestin!”. Dukej si ndonjë pelegrinazh modern ku shenjtori është gjallë, i palestruar dhe me mjekër të modeluar.

Në këtë mënyrë ai i bie të jetë më i lavdishëm edhe se Azem Galica.

– Ohoooooo, prite Bes Kelmendin...

Ja kështu do hidhen në betejë luftëtarët e rinj.

Midis entuziazmit popullor dhe kofanove të mbuluara me flamuj, një pyetje më brente nga brenda, si ai krimbi që ha librat e historisë dhe nuk kursen as kartonin: Po kush është Gjesti?

Gjesti nuk është një person. Ai është një fenomen. Prej sot edhe ndjesi kombëtare. Është shpresa se edhe pa bërë asgjë, mund të bëhesh gjithçka. Mjafton të jesh aty, i kurdisur për të ruajtur një freski të admirueshme, i krehur, kokëlyer me bojë të verdhë dhe me pozën e duhur për të mbajtur një fjalim... kur nuk di të lidhësh dy fjalë.

E ç’vlerë kanë argumentat, tek e fundit?!

-Jemi në BIG, jo në Akademinë e Shkencave, as në Bibliotekën Kombëtare... – tha gjatë një debati televiziv një karabush i mbështetur nga një karabushe.

Kësaj nuk i lëviz as presja. Por përderisa BIG-ut i vendoset prapashtesa VIP, e do njëfarë intelektualizmi akademik, që do të thotë se para kësaj duhet të kesh kaluar edhe nga Biblioteka Kombëtare. Përndryshe, ç’kuptim ka që je VIP?

Dhe populli – ky popull që dikur shkonte në luftëra e binte theror për Atdheun, – sot niset nga Peja e Gjakova për në Tiranë me një qëllim të vetëm: të shohë Gjestin. Se ai është heroi i ri i ditëve tona. Iku koha kur kombëtarja ndeshej me serbët e një Ballist u lëshoi dronin mbi kokë me flamurin Kuq e Zi. Sot kemi dhe një flamur alternativ. Pak i sajuar, por përfaqësues gjithsesi.

Nuk më dilnin llogaritë. Një figurë e tillë, që me një buzëqeshje ngjall kombin dhe e ekzalton atë kokë e këmbë, duhet të ketë pasur një kontribut të fshehur për Atdheun. Iu drejtova inteligjencës artificiale. E pyeta me zë solemn, siç i drejtohesh një orakulli të teknologjisë:

– Mos ndoshta Gjesti ka drejtuar njësinë elitë të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës?

Se nuk kish si shpjegohej që mbi kofanot e makinave ardhur nga Kosova, të qëndronte flamuri me shenjat e Ushtrisë së Lavdishme.

Përgjigjja erdhi rrufeshëm:

– “Noc Rrokun.”

M’trembe o burrë, mos ma thuj kaq troç!

Nata e fundit e spektaklit, më shumë se sa surprizat për banorët dhe vetë shpalljen e fituesit do të mbetet në mend, – jo përqafimet e zjarrta të Gjestit me Laertin... qoftë dhe me Rozanën, - por puthja elegante e Sarës me Ledionin, aty në mes të katraurës me këngë, valle e fishekzjarrë.

Por në një vend ku një spektakël mediokër mediatik na shitet si vlerë kombëtare, mesazhet që përçohen nuk janë thjesht qesharake. Ndonjëherë marrin vlerë më shumë. Sidomos kur frymëzohen dhe shfrytëzohen për propagandë përçarëse antikombëtare. Dhe më e keqja: kur janë të përqafuara me krenari.

Shqiptarët “nën armë”, vetëm kur i thërret politika

Nga 

Leonard Veizi

 

Deri në 9 maj, zyrtarisht jemi në fushë e betejën politike. Atë ditë, ndërsa Evropa kujton fundin e Luftës së Dytë Botërore, - kur feldmareshali Vilhelm Keitel nënshkroi kapitullimin pa kushte të Vermahtit gjerman, - ne kemi mbylljen e fushatës. Dhe fundin e fushatës elektorale është një betejë pa bomba, por me shumë zhurmë, këngë, vallë e melodi.

Ne nuk festojmë fitoren mbi fashizmin, por fitoren mbi boshllëkun që mbushim me flamuj, fjalime dhe spote muzikore që të kujtojnë reklamën e ujit të gazuar.

Fushata ka nisur tashmë.

Sheshet e Shqipërisë nuk janë më bosh. Në fakt kurrë nuk kanë qenë bosh kur i ka thirrur politika. Kjo është prova më e mirë që demokracia funksionon: njerëzit vrapojnë me entuziazëm kur dëgjojnë fjalën magjike "fushatë"! Tani, rrugët janë ngjyrë flake – jo nga zjarri i revoltës qytetare, por nga shallet partiakë, xhaketat njëngjyrëshe dhe tullumbacet me logo.

Shqipëria është zgjuar!

Jo për të protestuar për pensionet apo për spitale që funksionojnë me aspirina dhe lutje, por për të duartrokitur një fjalim që fillon me “Të dashur qytetarë…” dhe mbaron me “Ju dua shumë!”. Apo më keq akoma: Zoti e ndihmoftë Shqipërinë.

Demek “në dorë të Zotit”, se për dorën e politikës as që bëhet fjalë.

Ne shqiptarët jemi unikë. Jemi popull me halle, por me prioritet partiake. Protestojmë vetëm kur na thërret partia, sepse nuk kemi kohë për luksin e idealizmit. Shqiptarët nuk protestojnë kur çmimi i bukës rritet. Jo. Ata e hanë bukën me kripë e me zemër, pastaj dalin në shesh për të dëgjuar një fjalim që u shpjegon se pse duhet ta duan më shumë partinë sesa stomakun. Atyre nuk u duhet rritje page, ujë i pijshëm, spitale që funksionojnë apo tavane shkollash që nuk rrëzohen mbi kokat e fëmijëve. Nuk reagojmë kur taksat rriten pa paralajmërim. Na duhet vetëm një podium, një lider që i ngre zërin, pak flamuj dhe një autobus për të mbërritur në kohë në miting.

Kur politika thërret, njeriu shqiptar ngrihet nga karrigia. Jo për të kërkuar dinjitet, por për të tundur flamurin. Sepse këtu nuk votohet për të ardhmen – votohet për të mos mbetur jashtë loje. Nëse nuk je në miting, je askush. Dhe meqë politika ka kthyer gjithçka në spektakël, ne s’mund të mbetemi jashtë kamerës. Çdo qenie shqiptare është aktor potencial në një reality-show: “Zgjedhjet 2025”.

Sepse politika, tek ne, është më shumë se ushqim.

Ndërkohë, politikanët – mjeshtër të dramaturgjisë publike – premtojnë gjithçka për të gjithë. Shkolla me laboratorë, rrugë me palma, punë me paga evropiane ngritje pensionesh. Dhe për të papunët: një thes me miell dhe një fjalim emocionues. Populli e ha këtë si qesim bajamesh në dasmë – me besim, me shpresë, dhe me atë bindje të vjetër kur zhgënjehet që në fillim:  “epo, kështu qe e shkruar”.

-E vërtetë është, na vret Zoti...

Në këtë mënyrë qytetaria është një luks për elitat, ndërsa tifozëria është pasuria kombëtare. Protesta nuk është traditë, është tabu. Sepse për të protestuar duhet të mendosh, të organizohesh, të sakrifikosh. Më mirë një selfie me liderin, se sa një pankartë me kërkesa. Më mirë të bërtasësh “Rroftë partia!” se sa të bësh pyetjen retorike: “Ku është uji i pijshëm?”

-Ujë...?! Po ujë ke sa të duash në pazar. Të ambalazhuar në bidonë gjithfarësh. Nga 0.5 deri në 20 litra. A ke takat t’i ngjisësh nëpër shkallë?

Fushata zgjedhore është sezoni i gjallërimit kombëtar. Rruga do shtrohet! Shkolla do rindërtohet! Puna do gjendet! Dhe turma duartroket, sepse kjo është liturgjia moderne shqiptare.

Fushata ka nisur. Sheshet janë mbushur. Tregjet janë boshatisur, librat janë lënë mënjanë, dhe njerëzit janë kthyer në koreografi njerëzore për kamerat e lajmeve. Politika është artistja më e madhe e këtij vendi – krijon entuziazëm aty ku nuk ka bukë, shpresë aty ku ka beton, dhe besim aty ku ka harresë.

Sepse tek ne, sheshet nuk mbushen kur ikën rinia, kur rritet inflacioni. Ato mbushen vetëm kur një figurë politike i jep sinjalin e nisjes. Dhe ky është triumfi më i madh i demokracisë shqiptare: e kemi kthyer pasivitetin qytetar në një festë popullore.

Ndaj, le të mos merremi me cinizëm. Le të duartrokasim. Se s’na mbetet gjë tjetër – përveçse të jemi spektatorë në shfaqjen e përhershme që quhet Shqipëri.

Edhe kjo e ka një shpjegim: Sepse shqiptari është një qenie politike… por ndoshta jo aq qytetare. Jo se nuk ka halle. Përkundrazi! Ka halle sa për të mbushur një parlament me problematika. Por kur vjen puna për të protestuar për hallet, pllakos heshtja. Një heshtje solemne. Një heshtje që do t’ia kishte zili edhe biblioteka kombëtare.

Pse? Sepse shqiptari është mësuar ta duroje shtypjen, jo ta sfidojë atë. Është rritur me idenë se "kështu e ka jeta". Dhe përballë kësaj trashëgimie, qytetaria kthehet në një luks intelektual. Protesta? Jo, jo... protesta është për idealistët e për "të marrët".

Politika shqiptare të jep gjithçka: një flamur për t’u tundur, transport falas për në miting me një autobus ku ngjishen të gjithë militantët, një sanduiç me djathë për të mbajtur shpirtin gjallë, një flamur për të valëvitur, një bidon ujë në dorë, dhe me raste dhe një drekë me mish pule bashkë me salmonelën brenda. Por mbi të gjitha, një armik për t’u sharë. Kush e ka fajin për gjithë të këqijat? Tjetri! Ai që nuk është “i yni”! Kështu, ndërsa buka bëhet më e shtrenjtë se telefoni, njerëzit ngrenë dy gishta për fitoren që do të vijë. Ndoshta. Ndonjëherë. Ose kurrë.

Dhe mbi të gjitha, është politika ajo që të liron nga barra e të menduarit duke të thënë: “Mos u lodh të mendosh për problemet e tua, ne i kemi gjetur fajtorët, janë gati për në burg.”

Politika flet gjuhën që shqiptari njeh më mirë: gjuhën e tifozërisë. Nuk është më një çështje ideje apo lirie, por një çështje "kush do fitojë". Dhe si në një ndeshje futbolli, nuk ka rëndësi si luhet – mjafton të jesh në tribunë, të bërtasësh dhe të ndihesh pjesë e lojës. Politika di t’i japë popullit një spektakël. Një shpresë të vogël se “nesër, kur të vijmë ne, do të jetë më mirë”. E kjo shpresë, e ricikluar çdo katër vjet, është opiumi i ri.

Ndërsa në vend që të revoltohemi për atë që nuk kemi, ne entuziazmohemi për atë që na premtuan. Sepse në fund të fundit, jeta është më e lehtë kur të premtojnë, sesa kur të kërkojnë të mendosh.

Protesta sociale kërkon reflektim, solidaritet, organizim. Kërkon kohë dhe sakrificë, pa garanci suksesi. Kërkon që njerëzit të bashkohen jo për një fytyrë politike, por për një kauzë që nuk ka sponsor. Kërkon të duash dikë tjetër përveç vetes. Dhe kjo, për një shoqëri që është rritur me idenë “shpëto veten në këtë katrahurë”, është thuajse mision i pamundur.

Sepse në Shqipëri, më e thjeshtë është të marshosh për partinë, sesa për jetën tënde.

Dhe kështu, ndërsa rritet çmimi i vajit, i bukës, i qirasë, i ilaçeve – populli hesht. Por nëse dikush thotë: “Ne po rrëzojmë këta të tjerët!” – sheshet mbushen.

Sepse më e thjeshtë është të marshosh për partinë, sesa të marshosh për jetën tënde.

 

 

 

Roswell 1947, porta drejt së panjohurës

A ndodhi vërtet diçka në Roswell në vitin 1947 që ndryshoi historinë moderne të njerëzimit? A ishin “karrocat qiellore” të Biblës takime të lashta me jashtëtokësorë? Një udhëtim mes fakteve, heshtjes zyrtare dhe teorive që nuk vdesin kurrë.

 

Nga Leonard Veizi

 

Të paktën 80 vitet e fundit, pyetja nëse ka jetë jashtëtokësore dhe nëse qeniet inteligjente të ardhura nga planete të tjerë të universit na kanë vizituar ndonjëherë, ka qëndruar si një enigmë e madhe mbi kokat tona. Kjo çështje ka ngjallur interes të jashtëzakonshëm në opinionin publik, në qarqet shkencore, si dhe në imagjinatën e shkrimtarëve dhe kineastëve. Librat dhe dokumentarët mbi këtë temë janë të panumërt, duke dëshmuar se ideja e kontakteve jashtëtokësore ka hyrë thellë në kulturën tonë moderne...

 

...Një nga argumentet më të përfolura është ekzistenca e fenomeneve të paidentifikuara ajrore, - të quajtura UFO, - të cilat janë vërejtur në vende të ndryshme të botës, shpesh nga dëshmitarë të besueshëm, përfshirë pilotë, ushtarakë dhe shkencëtarë. Gjithashtu, struktura të lashta monumentale, si piramidat e Egjiptit apo komplekset megalitike në Amerikën Qendrore dhe Jugore, kanë nxitur hipoteza se civilizime të avancuara mund të kenë ndikuar në zhvillimin e njerëzimit në të kaluarën. Së fundi, përparimet në astrobiologji dhe zbulimet e shumta të ekzoplanetëve potencialisht të banueshëm, kanë shtuar bindjen se jeta përtej Tokës është jo vetëm e mundshme, por edhe e pritshme të zbulohet në të ardhmen e afërt.

 

Gjithçka nisi në Roswell...

Në verën e vitit 1947, pranë territorit të bazës ajrore në Roswell, New Mexico, u raportua për herë të parë në kohët moderne një disk fluturues. “Baza Ajrore e Roswell kap një disk fluturues në një fermë”, titullonte me bujë gazeta lokale Roswell Daily Record. Por entuziazmi nuk zgjati shumë. Vetëm disa orë më vonë, ushtria amerikane e ndryshoi versionin: objekti i rrëzuar nuk ishte gjë tjetër veçse një balonë meteorologjike, pjesë e projektit sekret “Mogul”.

Megjithatë, ajo që nisi si një lajm lokal, shumë shpejt u kthye në një nga misteret më të mëdha të kohës moderne. A ishte Roswell një keqkuptim teknik, një eksperiment i zakonshëm i fshehur nga opinioni publik, apo një përpjekje për të fshehur një të vërtetë që do të trondiste gjithë botën?

 

Dëshmitarët dhe heshtja zyrtare

Dëshmitë e kohës tregojnë për trupa të vegjël me pamje jo-njerëzore të parë në vendngjarje dhe për materiale të panjohura për shkencën e asaj kohe. Mbetjet, bashkë me trupat, u zhvendosën në një vend që vetë qeveria amerikane nuk e pranonte zyrtarisht se ekzistonte: Zona 51.

Ngjarja u klasifikua "Top Secret". Dëshmitarët u heshtën ose u frikësuan. Dhe sa më shumë vite kalonin, aq më shumë lindnin teori alternative: nga rrëfimet e ushtarakëve të dalë në pension, te publikimi i dokumenteve të deklasifikuara në vitet ’90.

 

Bibla dhe teknologjia

Në vitin 1956, astronomi Morris K. Jessup publikoi librin "UFO and the Bible", ku sugjeronte se shumë prej përshkrimeve biblike për ngjarje të mbinatyrshme mund të ishin takime të hershme me entitete jashtëtokësore. Ai lexon rrëfimet biblike jo si mite apo alegori fetare, por si kronika të takimeve reale me teknologji të përparuar, që popujt e lashtë nuk ishin në gjendje t’i kuptonin. Profecitë për “kohët e fundit”, si dhe përshkrime si “karrocat e zjarrta që zbresin nga qielli”, mund të jenë përpjekje për të përshkruar fluturake ose forma të tjera kontakti me qenie që nuk ishin nga kjo botë.

 

Baza Dulce dhe teoritë e fshehta

Përtej Roswell-it, misteret vazhdojnë. Në një zonë tjetër të New Mexico-s, në malin Archuleta, mendohet të ndodhet baza Dulce, një strukturë nëntokësore me 27 nivele ku, sipas dëshmive jozyrtare, zhvillohen eksperimente të ndaluara mes njerëzve dhe jashtëtokësorëve. Ish-inxhinieri Phil Schneider, që pretendonte se kishte ndërtuar këtë bazë, deklaroi se në vitin 1979 kishte ndodhur një përplasje e përgjakshme mes ushtrisë dhe alienëve. Schneider u gjet i vdekur disa vite më vonë në rrethana të errëta – një detaj që vetëm sa e forcon narrativën e fshehtësisë. Edhe pse asnjë provë e pakundërshtueshme nuk është ofruar, heshtja zyrtare dhe mohimi sistematik e mbajnë të gjallë mitin.

 

Qëndrimi shkencor – i ftohtë dhe racional

Projekti “Condon” në Universitetin e Kolorados në 1966–1968, ku u analizuan mbi 12,000 raportime për UFO, konkludoi se nuk kishte prova që tregonin për inteligjencë jashtëtokësore. Kongrese të tjera shkencore në Evropë, përfshirë një në Francë në vitin 1978, arritën në të njëjtin përfundim: pjesa më e madhe e rasteve ishin keqinterpretime apo mashtrime.

E megjithatë, një përqindje e vogël mbeti pa shpjegim.

 

Çfarë po na fshihet?

Nëse vërtet ekziston një e vërtetë, përse mbahet e fshehtë? Argumentet janë të shumta: nga frika për panik social dhe destabilizim kulturor, te ruajtja e një avantazhi teknologjik ushtarak. Disa teori flasin për marrëveshje të fshehta mes qeverive dhe jashtëtokësorëve në këmbim të informacionit teknologjik. Ajo që dihet me siguri është se sa më shumë mohohet diçka, aq më shumë lindin dyshimet.

 

A jemi vetëm?

Me publikimet e fundit nga Pentagoni mbi fenomenet ajrore të pashpjeguara, dëshmitë nga pilotët dhe radarët që tregojnë objekte që sfidojnë fizikën, dilema mbetet e hapur. Mund të jemi shumë afër së vërtetës — ose aq larg sa as nuk mund ta përfytyrojmë.

Dhe në fund, pyetja mbetet: A ishte Roswell një aksident banal i një balone? Apo porta e parë që u hap drejt një të vërtete të madhe, që për dekada është fshehur me kujdes?

Thjesht... mbetet për t’u parë.