Një dokumentar i shfaqur në ekranin shqiptar u bë
portë drejt një bote ku qytetërimet e lashta shiheshnin me sy aliene
Nga Leonard Veizi
A ka vërtet jetë të tjera, të ngjashme me atë të Tokës, në galaksinë ndërplanetare?
Mund të jetë një teori konspirative po aq sa mund të jetë dhe nëj e vërtetë. E si gjithmonë që të bëhet e besueshme duhen fakte.
Po çfarë faktesh ka?
Në fund të viteve ’70, Televizioni Shtetëror Shqiptar shfaqi një dokumentar që do të bëhej një nga pika më të rëndësishme të histories kulturore të kohës: Vizitorët nga Kozmosi. Ky film, i titulluar në orgjinal “Erinnerungen an die Zukunft” apo e ardhur në shqip si “Kujtime nga e ardhmja”, ishte një dukumentar i dubluar i vitit 1970, bazuar në librin e famshëm të Erich von Däniken, “Chariots of the Gods?”. Në këtë dokumentar, von Daniken përpiqej të provonte një teori tronditëse: qytetërimet e lashta të Tokës nuk i kishin mundësuar vetë arritjet e tyre, por kishin marrë ndihmë nga astronautë të lashtë, apo thënë ndryshe nga jashtëtokësorë.
Filmi, i nominuar për Oscar, ndau publikun në dy palë: njëra palë u magjeps nga mundësia që njerëzimi të mos ketë qenë i vetëm, tjetra u skandalizua nga mungesa e provave.
Për publikun shqiptar, ky film ishte një ngjarje e jashtëzakonshme që hidhte dritë mbi një teori të madhe: piramidat e Egjiptit, linjat e Nazkës dhe mite të lashta si prova të ndikimit jashtëtokësor. Ishte një teori që për shumëkënd shndërrohej në një pikë referimi për misteret e natyrës dhe të historisë së njerëzimit.
Vizitorët nga Kozmosi, u transmetua disa herë nga Televizioni Shtetëror i kohës.
Narracioni shpesh spekulativ ofronte shembuj të pazakontë, si ideja se Sodoma dhe Gomorra u shkatërruan nga bomba bërthamore, ose ekuacioni që lidhte përmasat e Piramidës së Madhe me distancën nga Toka në Diell.
Në versionin amerikan të vitit 1973, “In Search of Ancient Astronauts”, apo “Në kërkim të astronautëve të lashtë”, narracioni i Rod Serling-i shtonte një shtresë edhe më misterioze.
Pasoi një valë dokumentarësh të ngjashëm si “The Outer Space Connection” i vitit 1975 dhe “Mysteries of the Gods”, prodhuar në vitin 1976, me William Shatner që udhëtonte nëpër botë duke mbajtur në duar një “kafkë kristali” dhe pyetur me solemnitet: “Si mund të jetë prodhuar kjo kafkë?” Por burime të tjera thonë se kafka e kristaltë, e pretenduar si artefakt nga qytetërimi Maja, më vonë u vërtetua se ishte prodhuar me mjete moderne.
Por si ndikoi ky dokumentar tek “njeriu i ri” shqiptar.
Edhe pse sot duken qesharake, këto dokumentarë pasqyruan një periudhë kur etja për mister ishte më e madhe se kërkesa për prova. Në Shqipëri, vendi i izoluar dhe pa qasje në informacion të gjerë, “Vizitorët nga Kozmosi” ishte për shumëkënd një dritare drejt së panjohurës – një përzierje mes edukimit dhe fantashkencës që ngjalli kureshti dhe formësoi përfytyrimin e një brezi.
Po në botën e zhvilluar e me shumë informacion?
Spektakli i këtyre filmave qëndronte jo në të vërtetat që zbulonin, por në emocionin që krijonin. Si çdo ide që thyen rregullat e zakonshme të të menduarit, ky film u bë një objekt debati. Shumë kritikë, përfshirë antropologë të njohur, e quajtën këtë teori “fantashkencë”, duke e përbuzur si një përpjekje për të nënvlerësuar aftësinë njerëzore dhe suksesin e tij pa ndihmën e një force të jashtme.
Por shumë të tjerë, të magjepsur nga pamjet spektakolare dhe narrativat që sugjeronin mundësinë e takimeve me jashtëtokësorët, e morën këtë teori si mundësi për të shpërthyer kufijtë e imagjinatës. Këto lloj filmash dhe librash kanë pasur një ndikim të thellë në kulturën masive, duke ndryshuar përhershëm diskursin mbi historinë dhe shkencën popullore. Me kalimin e viteve, kinemaja dhe media vizive krijuan një epokë të re të konspiracioneve që përqendrohen rreth alienëve, UFO-ve dhe qytetërimeve të humbura.
Në vitet ’80 dhe ’90, gjithçka nga “The X-Files” deri te “Ancient Aliens” e pasuan këtë traditë, duke forcuar më tej praninë e teorive konspirative që përdorin shpjegime jashtëtokësore për të shpjeguar ngjarje dhe mistere të historisë.
Ishte koha kur u shfaqën shumë dokumentarë në TV amerikan, sidomos në kanale si Discovery Channel dhe The History Channel, që trajtonin UFO-t, rrëmbime alienësh, dhe zonat e shenjta të ndikuara nga jashtëtokësorët. Zona 51 dhe incidenti i Roswell-it i vitit 1947, u kthyen në tema të zakonshme në dokumentarë konspirativë.
“Ancient Aliens” apo “Alienët e lashtësisë, një prodhim i vitit 2009, ishte një serial dokumentar i gjatë dhe shumë popullor nga History Channel, i cili e zgjeroi në mënyrë të madhe teorinë e astronautëve të lashtë.
Në epokën e internetit një valë e madhe teorish alternative u përhap përmes rrjeteve sociale dhe kanaleve të video-përmbajtjes, ku gjithkush mund të bëhej “ekspert” për çështje që përfshinin mbërritjen e jashtëtokësorëve.
Por thuhet zyrtarisht se dokumentarët e rinj të pas viteve 2020, shpesh përfshijnë deklasifikimin e dokumenteve të Pentagonit dhe hetime mbi "UAP" që në shqip vjen si “Fenomene Ajrore të Pashpjegueshme”
Në thelb, temat mbi ndërhyrjet e mundshme alienëve në Tokë kanë kaluar nga teori të paprovuara e të i parëndësishëme drejt pop-kulture dhe interesimit më serioz, sidomos me përfshirjen e disa burimeve ushtarake dhe shkencore.
Çdo teori konspirative ka shpalosur gjithashtu një tjetër fenomen – narrativën e lidhur me shkencën. Teoritë si ato të Daniken, ku çdo mit i lashtë shikohet si një “tregim i vërtetë” i mundësive teknologjike të jashtëtokësorëve, kanë ndihmuar krijimin e një kulture mediatike ku shkenca dhe spekulimi shkrihen së bashku. Këto ide janë ndihmuar nga transformimi i media sociale, ku çdo teori që bëhet virale mbështetet nga pasioni dhe emocionet që ngjall.
Së fundi ai që po trazon sërish ujrat është "Aliens in Egypt: The Anunnaki and the Return of Nibiru", një prodhim i vitit 2024, është një dokumentar i cili eksploron teoritë rreth ndikimit të qenieve jashtëtokësore në ndërtimin e monumenteve të lashta si piramidat.
Në fund, këta dokumentarë dhe librat që ndihmuan në krijimin e një përvoje masive dhe të përbashkët rreth teorive të jashtëtokësorëve, janë përjetësuar në kulturën popullore. Siç e tregoi historia e “Vizitorë nga Kozmosi”, qëndrimi i këtyre teorive shpesh mbështetet mbi ndërtimin e misterit për një të ardhme që, ndoshta, do të na zbulojë shumë më tepër sesa e dimë tani.
Në retrospektivë, këta dokumentarë ishin jo vetëm spektakël për ekranin e kohës, por edhe ngjizja e parë e një vale të fuqishme të pseudoshkencës moderne. Shumë prej narrativave që përhapen sot rreth alienëve, UFO-ve, qytetërimeve të humbura apo bazave sekrete në Hënë, kanë rrënjët e tyre pikërisht në këto filma të viteve ’70. Teoritë për vizita të lashta aliene, për ndërhyrje gjenetike nga jashtëtokësorë, për teknologji të fshehura, i kanë fillimet tek këto emisione të hershme si në rastin e dokumentarit “Vizitorë nga Kozmosi”.
A ka vërtet jetë të tjera, të ngjashme me atë të Tokës, në galaksinë ndërplanetare?
Mund të jetë një teori konspirative po aq sa mund të jetë dhe nëj e vërtetë. E si gjithmonë që të bëhet e besueshme duhen fakte.
Po çfarë faktesh ka?
Në fund të viteve ’70, Televizioni Shtetëror Shqiptar shfaqi një dokumentar që do të bëhej një nga pika më të rëndësishme të histories kulturore të kohës: Vizitorët nga Kozmosi. Ky film, i titulluar në orgjinal “Erinnerungen an die Zukunft” apo e ardhur në shqip si “Kujtime nga e ardhmja”, ishte një dukumentar i dubluar i vitit 1970, bazuar në librin e famshëm të Erich von Däniken, “Chariots of the Gods?”. Në këtë dokumentar, von Daniken përpiqej të provonte një teori tronditëse: qytetërimet e lashta të Tokës nuk i kishin mundësuar vetë arritjet e tyre, por kishin marrë ndihmë nga astronautë të lashtë, apo thënë ndryshe nga jashtëtokësorë.
Filmi, i nominuar për Oscar, ndau publikun në dy palë: njëra palë u magjeps nga mundësia që njerëzimi të mos ketë qenë i vetëm, tjetra u skandalizua nga mungesa e provave.
Për publikun shqiptar, ky film ishte një ngjarje e jashtëzakonshme që hidhte dritë mbi një teori të madhe: piramidat e Egjiptit, linjat e Nazkës dhe mite të lashta si prova të ndikimit jashtëtokësor. Ishte një teori që për shumëkënd shndërrohej në një pikë referimi për misteret e natyrës dhe të historisë së njerëzimit.
Vizitorët nga Kozmosi, u transmetua disa herë nga Televizioni Shtetëror i kohës.
Narracioni shpesh spekulativ ofronte shembuj të pazakontë, si ideja se Sodoma dhe Gomorra u shkatërruan nga bomba bërthamore, ose ekuacioni që lidhte përmasat e Piramidës së Madhe me distancën nga Toka në Diell.
Në versionin amerikan të vitit 1973, “In Search of Ancient Astronauts”, apo “Në kërkim të astronautëve të lashtë”, narracioni i Rod Serling-i shtonte një shtresë edhe më misterioze.
Pasoi një valë dokumentarësh të ngjashëm si “The Outer Space Connection” i vitit 1975 dhe “Mysteries of the Gods”, prodhuar në vitin 1976, me William Shatner që udhëtonte nëpër botë duke mbajtur në duar një “kafkë kristali” dhe pyetur me solemnitet: “Si mund të jetë prodhuar kjo kafkë?” Por burime të tjera thonë se kafka e kristaltë, e pretenduar si artefakt nga qytetërimi Maja, më vonë u vërtetua se ishte prodhuar me mjete moderne.
Por si ndikoi ky dokumentar tek “njeriu i ri” shqiptar.
Edhe pse sot duken qesharake, këto dokumentarë pasqyruan një periudhë kur etja për mister ishte më e madhe se kërkesa për prova. Në Shqipëri, vendi i izoluar dhe pa qasje në informacion të gjerë, “Vizitorët nga Kozmosi” ishte për shumëkënd një dritare drejt së panjohurës – një përzierje mes edukimit dhe fantashkencës që ngjalli kureshti dhe formësoi përfytyrimin e një brezi.
Po në botën e zhvilluar e me shumë informacion?
Spektakli i këtyre filmave qëndronte jo në të vërtetat që zbulonin, por në emocionin që krijonin. Si çdo ide që thyen rregullat e zakonshme të të menduarit, ky film u bë një objekt debati. Shumë kritikë, përfshirë antropologë të njohur, e quajtën këtë teori “fantashkencë”, duke e përbuzur si një përpjekje për të nënvlerësuar aftësinë njerëzore dhe suksesin e tij pa ndihmën e një force të jashtme.
Por shumë të tjerë, të magjepsur nga pamjet spektakolare dhe narrativat që sugjeronin mundësinë e takimeve me jashtëtokësorët, e morën këtë teori si mundësi për të shpërthyer kufijtë e imagjinatës. Këto lloj filmash dhe librash kanë pasur një ndikim të thellë në kulturën masive, duke ndryshuar përhershëm diskursin mbi historinë dhe shkencën popullore. Me kalimin e viteve, kinemaja dhe media vizive krijuan një epokë të re të konspiracioneve që përqendrohen rreth alienëve, UFO-ve dhe qytetërimeve të humbura.
Në vitet ’80 dhe ’90, gjithçka nga “The X-Files” deri te “Ancient Aliens” e pasuan këtë traditë, duke forcuar më tej praninë e teorive konspirative që përdorin shpjegime jashtëtokësore për të shpjeguar ngjarje dhe mistere të historisë.
Ishte koha kur u shfaqën shumë dokumentarë në TV amerikan, sidomos në kanale si Discovery Channel dhe The History Channel, që trajtonin UFO-t, rrëmbime alienësh, dhe zonat e shenjta të ndikuara nga jashtëtokësorët. Zona 51 dhe incidenti i Roswell-it i vitit 1947, u kthyen në tema të zakonshme në dokumentarë konspirativë.
“Ancient Aliens” apo “Alienët e lashtësisë, një prodhim i vitit 2009, ishte një serial dokumentar i gjatë dhe shumë popullor nga History Channel, i cili e zgjeroi në mënyrë të madhe teorinë e astronautëve të lashtë.
Në epokën e internetit një valë e madhe teorish alternative u përhap përmes rrjeteve sociale dhe kanaleve të video-përmbajtjes, ku gjithkush mund të bëhej “ekspert” për çështje që përfshinin mbërritjen e jashtëtokësorëve.
Por thuhet zyrtarisht se dokumentarët e rinj të pas viteve 2020, shpesh përfshijnë deklasifikimin e dokumenteve të Pentagonit dhe hetime mbi "UAP" që në shqip vjen si “Fenomene Ajrore të Pashpjegueshme”
Në thelb, temat mbi ndërhyrjet e mundshme alienëve në Tokë kanë kaluar nga teori të paprovuara e të i parëndësishëme drejt pop-kulture dhe interesimit më serioz, sidomos me përfshirjen e disa burimeve ushtarake dhe shkencore.
Çdo teori konspirative ka shpalosur gjithashtu një tjetër fenomen – narrativën e lidhur me shkencën. Teoritë si ato të Daniken, ku çdo mit i lashtë shikohet si një “tregim i vërtetë” i mundësive teknologjike të jashtëtokësorëve, kanë ndihmuar krijimin e një kulture mediatike ku shkenca dhe spekulimi shkrihen së bashku. Këto ide janë ndihmuar nga transformimi i media sociale, ku çdo teori që bëhet virale mbështetet nga pasioni dhe emocionet që ngjall.
Së fundi ai që po trazon sërish ujrat është "Aliens in Egypt: The Anunnaki and the Return of Nibiru", një prodhim i vitit 2024, është një dokumentar i cili eksploron teoritë rreth ndikimit të qenieve jashtëtokësore në ndërtimin e monumenteve të lashta si piramidat.
Në fund, këta dokumentarë dhe librat që ndihmuan në krijimin e një përvoje masive dhe të përbashkët rreth teorive të jashtëtokësorëve, janë përjetësuar në kulturën popullore. Siç e tregoi historia e “Vizitorë nga Kozmosi”, qëndrimi i këtyre teorive shpesh mbështetet mbi ndërtimin e misterit për një të ardhme që, ndoshta, do të na zbulojë shumë më tepër sesa e dimë tani.
Në retrospektivë, këta dokumentarë ishin jo vetëm spektakël për ekranin e kohës, por edhe ngjizja e parë e një vale të fuqishme të pseudoshkencës moderne. Shumë prej narrativave që përhapen sot rreth alienëve, UFO-ve, qytetërimeve të humbura apo bazave sekrete në Hënë, kanë rrënjët e tyre pikërisht në këto filma të viteve ’70. Teoritë për vizita të lashta aliene, për ndërhyrje gjenetike nga jashtëtokësorë, për teknologji të fshehura, i kanë fillimet tek këto emisione të hershme si në rastin e dokumentarit “Vizitorë nga Kozmosi”.
No comments:
Post a Comment