Gjermania, 80 vjet më pas Stalingradit, Europa s’duhet të flejë e qetë

 

Nga Leonard Veizi
 
Pas 80 vitesh nga Stalingradi, po ndodh diçka që shumëkush e mendonte të pamundur: Gjermania po ringrihet ushtarakisht, po rrit buxhetin e mbrojtjes, po modernizon armatimin dhe shpall publikisht ambicien për të krijuar një ushtri “më të madhen dhe më të fortën në Evropë”.
Dhe këtu lind paradoksi historik: Europa frikësohet nga Rusia, por shumë vende duhet të tremben edhe nga Gjermania. Jo sepse Berlini po kërkon të nxisë konflikt sot, por sepse historia e sheh ndryshe, me sy të ftohtë. Ky vend ka treguar se: di të ngrihet shumë shpejt, edhe kur duket i shkatërruar; di të ndërtojë aparate shtetërore dhe industriale kolosale; di t’i rikthehet luftës me efikasitet të tmerrshëm, sa herë që e ka ndjerë të nevojshme; dhe mbi të gjitha: asnjëherë nuk ka mbetur i pafuqishëm për shumë gjatë.
Pikërisht këto shqetësuan Europën dy herë në shekullin XX.
Fati i betejës së Stalingradit nuk u vendos brenda qytetit, ku trupat gjermane luftuan me këmbëngulje deri në fund. Aty Wehrmacht-i nuk u thye. Rrjedha e luftës ndryshoi për shkak të një faktori tjetër vendimtar: kolapsi i aleatëve të Gjermanisë në krahët e frontit. Ndërsa Ushtria e 6-të gjermane ishte përfshirë në luftimet urbane, krahët verior dhe jugor i ishin besuar ushtrive rumune, italiane dhe hungareze – më të dobëta, më pak të pajisura dhe pothuajse pa armë kundërtanke. Pikërisht këto sektorë u zgjodhën nga sovjetikët për ofensivën vendimtare, Operacionin Uranus.
Më 19–23 nëntor 1942, Ushtria e 3-të dhe 4-të rumune u thyen brenda pak ditësh, duke krijuar dy çarje të mëdha që u bashkuan në Kalach. Rrethimi i Stalingradit ndodhi pa u thyer asnjë divizion gjerman në vijën e parë. Në janar 1943, sulmet e tjera sovjetike shkatërruan edhe ARMIR-in italian dhe Ushtrinë e 2-të hungareze, duke shembur gjithë mbështetjen e Boshtit në frontin jugor.
Pra, humbja në Stalingrad nuk ishte rezultat i një dështimi gjerman në fushën kryesore të betejës, por pasojë e kolapsit të aleatëve që mbanin krahët. Wehrmacht-i u rrethua jo sepse u mund brenda qytetit, por sepse u la pa mbrojtje në prapavijë.
Sot, rritja e ushtrisë gjermane nuk duhet parë si gjest i pafajshëm: është një lëvizje që prek ekuilibrat historikë, psikologjikë dhe strategjikë të kontinentit. Europa nuk duhet të harrojë se Gjermania nuk ka vetëm traditat e demokracisë moderne – ka edhe traditën e një makinerie shtetërore që, kur vihet në lëvizje, di të shndërrohet në forcë dominuese.
Ndaj, po: Evropa duhet të qëndrojë syçelë. Historia nuk përsëritet fjalë për fjalë, por modelet e saj kthehen. Dhe Gjermania është popull që, sa herë bie, e ka treguar se di të ringrihet… dhe ta fillojë luftën nga e para.
x

Udhëtimi në Itali dhe leksioni ushqimor që na çoi te sentenca: Të na rrojë qeveria, more shokë

Nga Leonard Veizi

 

Udhëtimi i fundit në Itali më ringjalli ca kujtime të vjetra dhe më mësoi ca gjëra të reja. Nga ato zbulimet që nuk i ke në plan, por të godasin si me shkop selvie, pikërisht në çastin kur thua: “Më në fund po relaksohem ca.”
Diku nga fundi i pushimeve fundjavore, i them bashkëshortes:
-A hyjmë te ky supermarket, të blejmë ndonjë çokollatë për fëmijët? Të mos kthehemi duarbosh në shtëpi.
Ajo, me sensin e saj të humorit, ma kthen:
-Si të duash ti, mor jahu.
Hyjmë. Unë, normalisht, me radar të drejtuar nga reparti i ëmbëlsirave, apo “dolçeve”, siç u thonë italianët. Por jo si Dolçja që futën te Big Brother Italia, e huazuar nga Big Brother Kosova — të cilën sa herë e shoh më sjell ndër mend një sentencë të Ismail Kadaresë te “Natë me hënë” për Marianën që e kishte bërë çorap ndërmarrjen me hiret e saj: “Të ishim ndërmarrje kapitaliste, do mendoja se na kanë futur rivalët...”
Isha në qejfin tim kur, papritur, gruaja ia pat:
-Qyqa!
Ngriva i tëri. Ëmbëlsirat u zhdukën nga radarët. Mendja më shkoi menjëherë te ndonjë lajm i keq. Se jetojmë në kohë të turbullta, jo për gjë. As dasmat nuk duhen bërë në të tilla kohëra. Se ndodh si në dasmën e Birçes, djalit të Safa Ymerit tek filmi "Malet me blerim mbuluar": Kohë të keqe zgjodhe për dasëm o Safa. Atë dyfekun tim ku e kam?" Vetëm për xhenazet bëhet përjashtim.  Ndaj e pyes menjëherë:
-Plasi në Kuçovë? Apo shpërtheu andej nga Ukraina dhe Gaza?
-Plasi sytë, – ma kthen ajo, këtë herë pa pikë humori. – Hurma vendi, me një euro!
Hurma! Unë thashë mos kishte rënë tërmet. Se atë nuk e mbajmë dot. Paskësh qenë alarm ushqimor, jo gjeopolitik.
-Të Tiranës apo të Elbasanit? – e pyes unë pasi mblodha veten, kot, më shumë për një patriotizëm ekzotik.
-Hurma italiane, ore! Nuk jemi në baçet e Selitës këtu. Janë një euro po të them. Në Tiranë janë 150 lekë të reja!
-Pra… 50% më shtrenjtë. Fiu-fiu, – fishkëlleva unë. – Sa ka shku inflacioni.
-Euro është më poshtë se 100 lekë, – shton ajo, dhe për një çast më duket si brokere banke. “Më fal se të hëngra një gru...” — m’u kujtua një batutë e Fadil Hasës, hedhur në një skeç të Estradës së Durrësit.
Dhe aty m’u bë e qartë filozofia e tregut të madh botëror.
-Ja, edhe bananet, më të lira se në Tiranë…
-Marrim nja dy copë, – i them, – por nuk ma do mendja se dalim me fitim.
Gruaja tundte kokën si për të më thënë: fol ti fol, se ia ke ngenë. Unë hiç
-Edhe sallata në qese qenka më lirë se te marketet tona.
Këtu rrefuzova kategorikisht.
-Jo, sallatë nuk marrim. Do na qeshin italianët në doganë. Do t’u dukemi si gomerë!
-Mjaft me këtë ironinë tënde, – ma kthen bashkëshortja me inat. – Nuk po e sheh që edhe qepët janë më të lira se ato të Bozhigradit?
-Moj grua, – reagoj këtë herë më me nerv, – erdhëm për dy çokollata, jo për të marrë repartin e fruta-perimeve në krah.
-S’ke faj ti, jo. Se llogarinë e shtëpisë e mbaj unë.
-Epo si t’ia bëjmë? Në biletën me një çantë shpine e kemi. Dhe atë e kam unë mbi shpinë. Më shumë se 10 kile nuk mbaj dot.
Ecim përpara në korridoret e supermarketit, të mbushura me njoftime “oferta” portokalli. Epo, prag Krishtlindjesh. Edhe Viti i Ri, sigurisht.
-Fakt i hidhur, – ma kthen gruaja. – Këta, edhe me rroga të larta, edhe me çmime më të ulëta. O Zot, ku jetojmë…
U përpoqa t’ia shpjegoja qetë filozofinë shqiptare të ushqimit: Dikur, në kohën e atij “xhaxhit”, qaheshim çdo ditë për prasin që e hanim një herë të zjerë një herë pa zjerë, por njerëzit qenë elegantë e s’kishin nevojë për palestër. Në repartin e diabetit pacientët ishin me kokrra. Në kardiokirurgji, rrallë kush trokiste. Pastaj hyri demokracia: nisi babëzia e të ngrënit. Ha e... Njerëzit u trashën, u sëmurën dhe mbushën spitalet. Dhe qeveria, - që mos thoni se nuk mendon për ne, - bashkë me tregtarët gjeti një marifet për të ulur sëmundshmërinë: rriti çmimet. Qëllimi është dashamirës, or dashamir: të blejmë më pak, të hamë më pak dhe të kemi më pak dhjamë e yndyrë për të tretur. Politikë e shëndetit publik, fshehur te etiketa e çmimit. Ide e zgjuar, ç’i do llafet.
-E kuptove tani që, edhe pse e shajmë gjithë ditën, qeveria mendon veç për mirëqenien tonë? – i thashë në fund, për t’i vënë kapakun bisedës.
Gruaja tundi kokën në shenjë mirëkuptimi dhe me shprehjen e fundit me kujtoi një batutë nga filmi “Tokë e përgjakur” ku djali partizan i Mitit të vrarë në buzë të jazit, mori tokën e babait me tapi nga pushteti popullor..
-Domethënë, sipas kësaj që thua ti, na duhet të themi çdo mëngjes: të na rrojë qeveria, – ma kthen ajo.

-Të lumtë goja, – aprovova unë, dhe tërhoqa dy çokollata nga reparti i “dolçeve”.