Monday, July 23, 2018

“Rrënimi”, një tornado letrare nga Leonard Veizi

Leonard Veizi dhe Abdullah Zeneli
Mund të konsiderohet dhe si një tornado letrare. Shkrimtari i njohur Leonard Veizi, 3 vjet pas suksesit të romanit “Lora” këtë herë vjen me një roman të ri prej 320 faqesh, të quajtur “Rrënimi”.
Ngrehina e një shteti që gërryhet çdo ditë nga korrupsioni, trafiqet e paligjshme dhe politikat e mbrapshta. Kjo është në themelin e këtij romani të cilën shtëpia botuese “Buzuku” sapo e ka hedhur në qarkullim. Karaktere të gdhendura deri në imtësi, egoistë të shfrenuar, prapaskena dhe porosi për ekzekutime mafioze. Këto, dhe të tjera më shumë se kaq, na vijnë në faqet e romanit “Rrënimi”, në formën e një reviste, ku gjatë shfletimit mund të shohësh si në fotografi të stampuara, të gjithë tranzicionin e shëmtuar që shqiptarët përjetojnë prej vitesh.
Dhe nëse një ushtarak përpëlitet në zyrën e tij të Ministrisë së Mbrojtjes, pasi ka firmosur marrëveshje të dyshimta që kanë të bëjnë me demontimin e armëve dhe shitjen e tyre, një oficer i shërbimit sekret bën lojë të dyfishtë, dhe një gazetar mundohet të bëjë detyrën duke shpërthyer në faqen e parë skandalin e radhës, kemi dhe një ekzekutor me pagesë që është i gatshëm të ndërhyjë kudo për të mbyllur gojën e atij që tenton ta hapi. Nga ana tjetër, pa kërcënime dhe pa armë dhe, një punonjës banke që pas ordinatorit të tij, qarkullon në mënyrë të paligjshme miliona dollarë, duke qenë në këtë mënyrë po aq kriminel sa dhe ekzekutori me pagesë. Dhe në gjithë këtë ferr mardhëniesh ku sundon paraja e pistë, kemi dhe disa histori dashurish, flirte e tradhti imagjinare që e bëjnë romanin në vetvete më atraktiv e të lexueshëm.
Romani përfundon tragjikisht me hedhjen në erë të një ndërtese gjigante ku kriminelët që nuk pyesin për askënd, veç parave të tyre, kërkojnë të mbulojnë gjurmët e një tregtie të madhe armësh. Nga kjo situatë mbeten të vdekur dhe dy persona të tjerë në dy vende të ndryshme. Por për më shumë se kaq duhet lexuar “Rrënimi”.
“Personazhe të një shoqërie në tranzicion. Ngarendje drejt parasë, karrierës, ëndrrave e realitetit jo gjithnjë nga ç’ofron zhvillimi i hovshëm. Një gjuhë përmasash epike.” Kështu do ta përkufizojë romanin “Rrëfimi”, që në kopertinën e tij, Abdullah Zeneli, presidenti i  shtëpisë botuese prestigjioze “Buzuku” me zyrë në Prishtinë.
Ngjarjet në roman janë të mprehta. Ato janë vendosur gjerësisht në territorin shqiptar. Që në fillim autori paralajmëron me frazën e tij se: Çdo ngjashmëri me personazhe, vende dhe ngjarje reale është rastësi. Ndërkohë që të gjitha fenomenet e shkruara në faqet e këtij romani janë produkt i një shoqërie në tranzicion, tipike e shoqërisë shqiptare.
“Rrënimi” është një roman me një mori personazhesh, numri i të cilëve shkon në gati 80. Gjithashtu romani përmban 9 linja, të cilat duket se zhvillohen në mënyrë të pavarura nga njëra-tjetra, por që pak nga pak lidhen, për t’i çuar ngjarjet drejt një pike të vetme. 

Friday, July 13, 2018

Djema, shkoni e bëni ushtrinë…

nga Leonard Veizi

Në një emision fort me emër të ekraneve shqiptare, që nuk kam dëshirë ta evidentoj se merret me mend vet, ishte shtruar për zgjidhje një çështje problematike dhe e shumëpërfolur. Për më tepër pulti më mbeti në dorë pa lëvizur, kur dëgjova se me një çështje të tillë ishte marrë seriozisht edhe Hollivudi i largët, ku kishte angazhuar aktorë nga më të famshmit që silleshin vërdallë nga ato anë. Dhe po u fut në lojë Hollivudi e Mel Gibson, çështja e merr rrugën e zgjidhjes, të paktën.
Flitej për një temë madhore dhe jashtë mase të prekshme, e përfshirje të gjerë target-grupesh ku ideja kryesore mbartte këtë peshë: “Pse meshkujt nuk i kuptojnë femrat”.
Çfarë thua ore?! Hajde çështje e shtruar për zgjidhje, hajde. Me shumë të panjohura. Edhe Ajnshtaji do ngecte te rreshti i dytë ma merr mendja. Se edhe ai deri te Teoria e Relativitetit e pati vuxhutin.
U futa në të thella. Vërtet meshkujt nuk i kuptojnë femrat??? Të jemi kaq të trashë vallë. Jo se nuk është çudi.
Hall i madh.
Por nuk ishte e nevojshme të futesha unë në të thella. Më thellë akoma ishin futur të ftuarit në studio. Paneli, i papamë, me femra e meshkuj që kuptohej lehtësisht se ishin të arsimuar te filo-qyli. Se mos ma merrni për keq. Se kështu e njohim në zhargonin e përditshëm. Dhe për djall, ata që mbarojnë këtë fakultet, meshkujt sidomos (çfarë rëndësia ka specifikimi i degës: letërsi, psikologji apo punë sociale), i bën që të fillojnë të thellohen në mendime për t’i shkuar çështjes deri në fund me deduksione logjike. Domethënë mundohen shumë të shkretët të të mbushin mendjen me një tollovi fjalësh. Tir e tir fjalë e asgjëkund nuk merrja vesh se ku duhet të dilnin. Nga dera e pasme, a nga dritarja. Edhe Mel Gibson sikur nuk e kishte kaq të vështirë. Në fund të gjithë performancës së fjalëve kuptova thellësisht se kishin bërë as më pak as më shumë por… nga një vërë në ujë.
Epo ka të drejtë ai i Gjati kur thotë “kazan”. Tenxhere fare, nga ato të ushtrisë, ku bëhet gjellë pa yndyrë…
…Dale se m’u kujtua.
Këta kanë bërë shkollën e lartë o të keqen, por nuk kanë bërë ushtrinë. Se në diktaturë ata që bënin shkollën e lartë ditën ishin të privilegjuar boll, nuk i merrnin ushtar, e bënin vetëm 3 muaj zborr në Mamuras, nga ku dilnin komandantë toge, por që si zor ta kryenin detyrën për të hedhur në luftë 30 veta. Në demokraci, asnjë lloj robi nuk bën ushtrinë, përveç rrogëtarëve që nuk kanë asnjë zanat.
Bela e madhe për besë. Djemve që nuk bënin ushtrinë nuk u jepnin as nuse një herë e një kohë. Mendonin se ishin budallenj. Se vetëm të metët nuk i merrnin ushtarë, pasi u kishin bërë ekzaminimin te spitali 5 dhe u kishin dhënë nga një mandatë me vete që e paraqisnin në Degën Ushtarake. Ndërsa sot nuk i kupton dot, cilët janë budallenj e cilët jo të tillë. Të gjithë kanë një prerje: shejtan budallenj.
Duke dëgjuar me gojën hapur mendimet elokuentë të panelistëve që çfarë nuk sajonin rreth temës, nëse i kuptonin femrat apo jo, thashë me vete: S’keni faj djema që merreni me llogje kavaje, nuk e keni bërë ushtrinë. Madje nuk keni bërë as zborrin. Se në ushtri, thoshin dikur, rinia piqet. Ndërsa ju jeni bërë burra e keni mbetur hunj.
Djema, shkoni bëni ushtrinë. Mësoni si mbushet pushka. Bëni qitje natën. Bëni dhe 5-mijë metra vrap me kundragaz. Pa duhet të bëni dhe shërbim të pandëruar; dy orë roje dy orë gjumë. Se ushtria ka yçkëla shumë. Se duhet të hash atëhere kur nuk të hahet dhe flesh kur nuk të flihet. Të bësh tranazh për gjithçka ku spikat rregullimi i krevatit si kuti shkrepse. Dhe si t’i keni bërë të gjitha këto për dy vjet me radhë të jeni të bindur se do t’i kuptoni më thjeshtësisht se çfarë mendojnë femrat. Përse bëjnë naze për shampon, çfarë marke e duan parfumin dhe pse duan nga një qiri në një darkë romantike me një të rënë violine në sfond.
Se femrat nuk filozofojnë aq sa mendohet. Dhe ka burra që ua gjejnë telat aq shpejt sa s'ta merr mendja. Ndaj u them:

Monday, July 9, 2018

Libri i fundit i Kliton Nesturit, tetë tregime ose një leksion therës mbi jetën dhe vdekjen

 Nga Leonard Veizi

Çfarë është jeta? Po vdekja? Po ndeshja e përhershme e tyre çfarë përfaqëson në perceptimin e afërt apo dhe në projeksionin e largët e të pakapshëm? Mund të duhet të marrësh një leksion 90 minutësh në auditor për të ngopur kureshtinë tënde, ose të tërheqësh nga biblioteka një material letrar me detaje krejt jetësore. Kuptohet, nëse këtë material letrar e ke në bibliotekën tënde. Në të kundërt do të duhet t'i drejtohesh librarisë.
Dhe mundi nuk do të të shkojë kot.
Një titull i ri sapo është vendosur në raftin me etiketimin: “Letërsi shqipe”. Në kopertinë dominon e bardha, por në brendësi kemi një gri të thellë, ku hera-herës shpërthejnë dhe plot ngjyra të ngrohta.
Është një sfidë e madhe, ndonjëherë dhe krejt absurde, t’i kushtohesh letërsisë dhe rrëfimeve fiksionale, në të njëjtën kohë kur informacioni i shkurtuar e gjysmak, i shpejtë dhe i vrazhdë që merret nëpërmjet një celulari apo kompjuteri portativ, të zë pjesën më të çmuar të kohës. Ndërsa ai vjen sërish me një vëllim tjetër me tregime, duke konfirmuar edhe një herë se po lundron i sigurt në oqeanin e thellë të prozës.
“Në katin e tretë nuk troket askush”, është një libër me 8 tregime, shkruar nga Kliton Nesturi e botuar në vijimësi nga prestigjiozja “Omsca-1” . Në korpusin e tij letrar prej 8 titujsh, Nesturi ka të shkruara një vëllim poetik, një ese monografike, një dramë, një roman dhe katër vëllime, në përbërje të të cilave janë 36 fabula të ndryshme. Parë në këtë këndvështrim, krijimtaria e tij është fort e larmishme. Dhe siç ndodh në përgjithësi, që vëllimi pasardhës është më i mirë se ai paraardhës, mund të dalim në përfundimin e shpejtë se “Në katin e tretë nuk troket askush”, ka kapur kulmin e krijimtarisë letrare të deritanishme të autorit në fjalë.
Tregimi i parë i vëllimit: “E diel. Ora 5 pasdite” fillon me togfjalëshin ekstrem “Riku vdiq”. I largohemi disi vdekjes në dy tregimet pasardhëse “Pianoja” dhe “Manastiri”, për t’u rikthyer sërish tek një tjetër vdekje e trishtueshme. “Krisula” është tregimi i katërt i vëllimit, shkruar me një dashuri të veçantë, ku personazhi kryesor edhe pse mbulohet nga mirësia shkon drejt një fundi fatal. “Kjo është jeta”! Kjo është edhe sentenca me të cilën kemi rënë dakord, të pafuqishëm për të ndryshuar diçka nga një fat i parathënë apo i paracaktuar.
Në tregimin pasardhës “Në katin e tretë nuk troket askush”, edhe pse personazhi kryesor, Lorana, nuk arrin të vdesë deri në fjalinë e fundit të narracionit, sërish e paralajmëron vdekjen e saj të afërt. Ai pasohet nga “Njeriu me dy varre” një sagë sa letrare aq dhe historike, e cila një pjesë të mesazhit e jep nëpërmjet titullit. Vëllimi mbyllet me tregimet “Syujku” dhe “Tregim për Ana Belën”, ku edhe pse nuk zë vend vdekja si proces fizik, trishtimi dhe aludimet rreth saj janë po aq të pranishme sa dhe në tregimet paraardhëse.
Në tregimet e tij autori kërkon të përçojë me ngulm tek lexuesi, fuqinë e dashurisë. A e arrin ai një gjë të tillë? Mendoj se po. Dhe dashuria, si një proces më shumë platonik se sa fizik, është një çelës që ashtu siç hap dyer të panumërta, ngecet pa lëvizur në shumë të tjera. Sepse, sipas autorit dhe asaj çka ai lë të shkruar, gjithçka vjen nëpërmjet një dyzimi të madh e të pazakontë, që e mundon narratorin për të dalë nga rrethi vicioz, ku herë futet me dashjen e vetë dhe herë e fusin vetë personazhet e ndërtuara prej tij. Dhe këtu kemi të bëjmë me një kurth letrar, ku herë e ngre çarkun autori për të kapur personazhet, por ndodh dhe e kundërta, që personazhet bëhen aq të fuqishëm sa janë në gjendje të ngrenë një kurth për të kapur autorin dhe për ta drejtuar atë t'u japë një zgjidhje siç e kërkojnë ata. Por, duket se për autorin nuk ka rëndësi se si dashuria vjen në faqet e tregimeve të tij, butësisht dhe e pafajshme apo nëpërmjet një intrige që krijon dhe një pështjellim të vazhdueshëm ndjenjash gjatë komunikimit që vendos lexuesi me personazhet e veprës. Në logjikën e tij të ftohtë, por dhe në nënndërgjegje me siguri, autori kërkon të vendosë në mënyrë të vazhdueshme jo vetëm përballjen e jetës me vdekjen, por dhe përplasjen mes dy dashurive, asaj të ligjëruar dhe një tjetre informale që në gjuhën e përditshme e përdorim me termin: tradhti. Dhe kush triumfon në këtë ndeshje të përjetshme... 
Për më tepër se kaq, duhet të lexoni “Në katin e tretë nuk troket askush”. Janë vetëm 8 tregime, në 200 faqe, për të parë deri në fund magjinë e letërsisë së një shkrimtari shqiptar.


Botuar në:
http://www.mapo.al/libri-i-fundit-i-kliton-nesturit-tete-tregime-ose-nje-leksion-theres-mbi-jeten-dhe-vdekjen