lv: December 2018

Monday, December 31, 2018

Në vend të një reportazhi: Duke pritur Vitin e Ri te dyqani e lagjes

Nga Leonard Veizi

Në supermarkatën e lagjes njerëzit po “vriteshin” për të siguruar asortimentet e fundit që i duheshin tavolinës së Vitit të Ri. Në korridoret e ngushtë që ndanin raftet, gra e burra pa përjashtim ulnin kokën poshtë e nxirrnin b...thët lart, me qëllim që të njiheshin më nga afër me çmimet: a ishin të vërteta ofertat apo tregtarët ua futnin, si gjithmonë. Pak më tutje kasiereve po u merreshin mend nga radhët e gjata dhe ushqimet që kalonin me shpejtësi në sistemin dixhital të pagesave.

-Po ia japim shpirtin shejtanit...

-E drejtë moj motër...

Jashtë, vargu i makinave nuk kishte të mbaruar. Ndërsa unë sapo isha futur me duar në xhepa tek supermarkata që e kam vetëm 100 metra larg shtëpisë. Një nga menaxherët po bënte ç’ishte e mundur që të shpejtonte punët tek blloku i “prodhimeve të mishit”, ky çdonjëri prej atyre që ishin vënë në radhë bënin vazhdimisht porosi për: mish viçi, derri, kotoleta, mish lepuri...

Mbreti i tavolinës së Vitit të Ri është gjeli i detit, i pjekur me kujdes aq sa mund të ngopesh vetëm duke e parë me sy e të mos hash asnjë kafshatë për tre ditë me radhë. Ai mund të kushtojë sa të dojë, çmimi nuk negociohet. Më poshtë piramida e menusë përmban gjithfarë gatimesh të tjera, ca me receta orienti e ca të tjera janë implementuar nga perëndimi.

-Epo një bark kemi, ç’i duam gjithë këto.

-E...e... ashtu thua ti...

Udhëtova në kohë. Vetëm për pak sekonda. Në vitin 1985 njerëzia zinte radhën tek ushqimorja. Ç’është e vërteta pa u grindur aspak, në respekt të njëri-tjetrit. Burrat në të djathtë, gratë në të mëngjër. Të gjithë me nga një letër bakalli me vete ku kërkesat ishin uniformë:

-2 vaj kikiriku, 1 oriz, 1 sheqer, sapun rrobash, 3 kallëpe...

Iku ajo kohë.

Sot e rëndësishme është që duke kujtuar të kaluarën e varfër ta mbushim tavolinën sa të mos mbajë më.

Kasierja kalon me shpejtësi mallrat e paketuara.

-4 djathëra të tymosur, lëngje frutash, një koli pije të gazuara, 4 kuti birra, 2 bikerina me vezë...

Hedh sytë vërdallë i habitur, edhe pse të njëjtën pamje kam vite që e përjetoj.

-Ore mos ka plasur gjë lufta? Se ata rusët në Krime sikur po përgatiten...

-Jo or jo, ç’thua! Kemi festë ore festë. Në datën dy janë mbaruar të gjitha.

Ke të drejtë: ha e dh...

-Ju bëftë mirë.

I shoh me zili njerëzit që dalin nga supermarkata me nga 3-4 qese 10-lekëshe të mbushura aq sa mund t’u çahen e t’u bien të gjitha të blerat në rrugë. Mua më duhet të humbas nja 15 kile nga pesha reale. Ç’t’i bëj forcës së zakonit se edhe natën e ndërrimit të viteve do ta shtyja me bukë e kos.

Nuk besoja se isha bërë ziliqar i pandreqshëm. Isha thjesht një vëzhgues i tamaqarllëkut.

Dal nga supermarkata me duart bosh. As që mendohej se mund të mbaroja punë aty. Mendova të drejtohesha te dyqani poshtë shtëpisë. Një paketë cigare dhe dy brisqe roje ishte gjithë-gjithë shpenzimi im i rastit.

Sa dal nga dera, ndeshem me një pamje “madhështore”. Mali me mbeturina nëpër kazanë dukej si një vepër abstrakte e ndonjë artisti të ri të arteve vizuale. Nxjerr celularin dhe e shkrep për një foto. Punëtorët e pastrimit nuk i shkarkojnë dot. Makina e plehrave është mbushur ding. Duhet bërë një rrugë e dytë.

“Po, po”, - thashë me vete, - “para se të fillosh nga shpenzimet duhet të dish sa mbeturina do të bësh”.

Tek e fundit nuk duhet vrarë shume mendja. Është Bashkia që merret me atë punë.

Një ditë më parë kishim bërë një xhiro familjare nga TEG-u. Atje situata ishte edhe më e rëndë. Por gjithsesi, mendova se njerëzit u furnizuan me ç’deshën, dhe data 31 me mëngjes i takon gatimit. Por jo. Paska familje që nuk janë ngopur ende. Shpenzime të tjera.

Futem te dyqani poshtë shtëpisë. Fillova të përshëndetesha me gjitonët.

-...se ja duhen fruta nga të stinës, por dhe ca brokoli për një supë, ca rukola për sallatë, ndonjë shegë tua hedhësh ca kokrra sipër. Po kishim harruar dhe majonezën për sallatën ruse. Edhe ca acceto për sallatën shef...

-Domethënë.

-Domethënë duhen bërë të gjitha. Të na gjejë Viti i Ri me pjatat plot.

-Mirë e ke.

-Po ti...?

-Ja do marr cigare.

-Çfarë thua ore. O Beno, po jepi cigare “shefit” se do iki.

Futem të marr cigaret jashtë radhe falë bujarisë së gjitonëve.

-Petë sfoliate ka? – thirri një grua në moshë që nga pragu i derës.

-U mbaruan, - ngiti supet dyqanxhiu.

-I kam rënë lagjes vërdallë e s’po gjej. Tani m’u tek për një byrek.

-Ja ku e ke byrektoren.

-S’më janë tharë duart akoma. E bëj vet, – tha tjetra gjithë tërsëllimë dhe u largua me të shpejtë.

“Ç’bëhet kështu, – thashë me vete. - Në datë 3 njerëzit do shkojnë në punë, jo të çlodhur nga ditët e pushimit, por të lodhur nga të ngrënët dhe ende pa u dalë dehja nga alkooli”.

Të paktën shyqyr që na u hoqën fishekzjarrët nga këmbët.

Mora cigaret dhe u ula të pija një kafe. Nuk isha i lodhur. Më merreshin mend.

Botuar në:

http://www.gazetadita.al/ne-vend-te-reportazhit-duke-pritur-vitin-e-ri-te-dyqani-e-lagjes/

Friday, December 28, 2018

“Rrënimi”, romani i Shqipërisë së Gërdecit

Në shkallën e tragjikes ku ka rënë shoqëria shqiptare, si pasojë e ngërthyerjes nga darët e politikës, deheroizimit nuk mund t’i rezistojnë madje as heronjtë e llojit të heroit të luftës së Kosovës, siç është Kolonel Ernest Arbana, ndërsa ëndrrave dhe ambicieve ndërtuese të arkitekt Martinit, të projektuara si Hotel “Ilirikum Palace”, ju vihen minat që në themele, për t’i shndërruar në një ngrehinë të marrëzisë shqiptare.

Nga Lulëzim ETEMAJ

Pas romanit “Lora“ (2015), romani më i ri, “Rrënimi”, i botuar këtë vit nga Ndërmarrja Botuese “BUZUKU”, Prishtinë, dëshmon se tashmë Leonard Veizi po ecën me sukses hullisë së të shkruarit të romaneve që, përkundër krizës së leximit në të cilën ka rënë shoqëria shqiptare, lexohen me një frymë.

Romani “Rrënimi“, sado që për çështje kortezhe autori që në fillim e bën paralajmërimin stereotip, se “Çdo ngjashmëri me personazhe, vende dhe ngjarje reale është rastësi”, është roman drama e të cilit zhvillohet në Shqipëri, ndërsa për subjekt identifikues e ka shoqërinë shqiptare, të reprezentuar nga pjesëtarë të të gjitha kategorive të saj; politikanë, ministra, ushtarakë, policë, gazetarë, media, kryeredaktorë mediash, gazetarë, zbulues e kundërzbulues, civilë e ushtarakë, kriminel e prostituta, të të gjitha kalibrave.

Rrënimi, i të gjitha kodeve, rendeve, rregullave, morale dhe shoqërore, të shkruara dhe të pashkruara, kjo është anija në të cilën ndodhen të gjithë këta së bashku, ku gjithsecili pret që kjo anije të marri kursin drejt cakut final: mbijetimit dhe pasurimit personal. Pasurimit me çdo kusht dhe mjet, për të jetësuar në radhë të parë superëndërra, ku bashkëpunimi, por edhe lufta kundër njëri-tjetrit zhvillohet me një ritëm marramendës, ku rënia, drama e rënies së kokave, përmes plumbit në ballë, vënies së minave, ekzekutimit dhe djegies së kufomave, ashtu si dhe prostitucioni, duke qenë se është shndërruar në një kusht pa të cilin nuk bën, thuajse edhe është shndërruar në një efekt tërësisht anësor. Një efekt që, mbi të gjitha, e shpërfaq gradën e rënies poshtë të shoqërisë shqiptare.

Në funksion të hedhjes dritë mbi këtë rënie si dhe të aktorëve të saj, autori Veizi rrëfimin e shoqëron edhe me zhargonin e tyre, gjë që i bën ata, përkatësisht karakteret e tyre, më “njerëzore” për lexuesin. Në shkallën e tragjikes ku ka rënë shoqëria shqiptare, si pasojë e ngërthyerjes nga darët e politikës, deheroizimit nuk mund t’i rezistojnë madje as heronjtë e llojit të heroit të luftës së Kosovës, siç është Kolonel Ernest Arbana, ndërsa ëndrrave dhe ambicieve ndërtuese të arkitekt Martinit, të projektuara si Hotel “Ilirikum Palace”, ju vihen minat që në themele, për t’i shndërruar në një ngrehinë të marrëzisë shqiptare.

Prandaj, përtej simbolikës, në një ambient të tillë të shoqërisë shqiptare, i cilësuar shpesh si një ambient i një shoqërie në tranzicion, anipse ka shumë vite që kur ka lënë prapa sistemin e kaluar, është tepër domethënëse edhe shterpësia e dashurisë së Martinit, përkundër dëshirës së flaktë të tij.

Romani “Rrënimi”, i autorit tiranas Leonard Veizi, në fakt është romani i Shqipërisë së Gërdecit. Përballë saj, Gërdeci i vitit 2008, me gjithë rrënimin dhe gjëmën që ka lënë prapa pas shpërthimit, nuk i plotëson as për së afërmi konditat e karikaturës së mirëfilltë të Gërdecit letrar të Veizit, të përmasave 28 mijë kilometra katrore, të përmbledhur mjeshtërisht nën titullin tepër sinjifikativ, “Rrënimi”.

Përfundimi i romanit përmes rrënimit të “Iliricum”-it, sado që e sjellë me vete edhe rrënimin, përmes vetëvrasjes, të Kolonel Arbanës, marrjes në hetuesi të arkitekt Martinit, si dhe ekzekutimin e gazetarit investigativ Nik Morina, e nxjerrë megjithatë në sipërfaqe edhe kurajën civile shqiptare, sado që ajo në këtë rast përballet me një ambient armiqësor, për t’i denoncuar publikisht autorët e rrënimit të shoqërisë shqiptare dhe detyruar edhe segmentet përkatëse të shtetit të fillojnë luftën me krimin, edhe me kushtin që ajo të mos shkojë deri atje ku duhet, shkaku i të qëndruarit prapa tij të politikës, gjyqësisë, policisë, ushtrisë, përkundër zvetnimit, e bën të shqueshme dritëzën e shfaqur në fund të tenelit të shoqërisë shqiptare, të letrarizuar me mjeshtri nga shkrimtari Leonard Veizi.

Botuar në:

https://www.epokaere.com/rrenimi-romani-i-shqiperise-se-gerdecit/

http://www.gazetadita.al/rrenimi-romani-i-shqiperise-se-gerdecit/

Thursday, December 27, 2018

Kur ulesh në tepsinë e qeverisë dhe trazon mbi kazanin mediatik

Nga Leonard Veizi

Dashamirësit e tij thonë se ai është orator i lindur dhe ku nuk i shkon mendja për të nxjerrë një batutë të re, të padëgjuar e fort të qëlluar. Kundërshtarët gjithashtu e aprovojnë pa zë një gjë të tillë. Përjashtohen vetëm asnjanësit, ose ata që abstenojnë. Por ne jemi popull politik dhe nuk lëmë rast pa e dhënë një mendim, jo vetëm për kreun e shtëpisë tonë, por dhe për burrat e botës. Si përfundim mund të themi me gojën plot se ai është alamet djali, ose më saktë është nga ata çuna që di të të mbajë me muhabet, sa mund të shtysh rehat një natë të gjatë dimri me gallatë.

Në hulumtimet e herëpashershme brenda fjalorëve të gjuhës shqipe te këta të rinjtë me nga 40 mijë fjalë dhe ata të vjetrit me më pak se kaq, gjetja e tij e radhës ishte fjala “kazan”.

Eureka!

Përdoret rëndom kjo fjalë kur flitet për kazanin me groshë të ushtarëve apo kazanët që zienin të linjtat e pista. Por kryeministri ynë e përdor me marifet këtë fjalë, por më së shumti tullë fare, edhe për të simbolizuar gjithçka ka të bëjë me median, gazetarët, redaksitë e punën e tyre që ose transmetohet në letër ose në ekranet e televizorëve: pra sipas tij kemi të bëjmë me një “kazan mediatik”.

Edhe qëndron. Duhen bërë analiza për këtë çështje. Por analistët i kemi lënë në panel të merren me probleme pak më të rëndësishme se kjo.

“Kazan mediatik”

Tani ç'është e vërteta, fjalën “kazan” mund ta marrësh dhe për fyerje. Fjala vjen, ata që kanë qejf alkoolin ndihen akoma më të fyer, sepse ballin e kazanit të rakisë e duan për konsum me opingë. Ndërsa kryeministri e fut në hulli të tjera, ua deformon.

Kur kjo batutë u hodh fillimisht, ç’është e vërteta u mor ca me sportivitet, pak me humor, dhe jo në pak raste duke i dhënë të drejtë “atij të gjatit”. Se duhet gjetur gjithmonë një tabelë për qitje, ndryshe nuk dihet nga të shkojnë fishekët. Media i ka fajet. Ore, troç fare, gazetarët, se ata gënjejnë mëngjes, drekë, darkë. Ose meqë ra fjala: Çfarë bëjmë ne mëngjes, drekë, darkë...?

Do kalojë dhe kjo, menduam. Dhe hapëm veshët për të dëgjuar batutën që do të mund ta varroste çështjen e kazanit.

Por jo... kryeministri e bëri ca si të rrugës. “Kazan” këtu e “kazan atje”. S’kishte të ndaluar çështja mbi kazanin, nuk shteronte për qamet. Jep e merr e “kazani mediatik” në mes. Refren gati i përditshëm. “Kazani mediatik”, ai e ka fajin për dështimet në qeveri, për protestën e studentëve, për rrëmujat e Astirit, për dokumentet e Unazës së Re, madje dhe për Vettingun.

Kryeministri është duke i ra fort “kazanit”, me shpresën e pashuar që do të ndihet o nga “tepsia” o nga “tenxherja”. Se në inventarin e enëve të kuzhinës ka dhe disa instrumente të tjerë që ende nuk na kanë dalë në skenë.

Po pse e ka kapur kryeministri me institucionin mediatik?

Ca e ca thonë që Rama është pikërisht produkt “kazani”, pra produkt mediatik. Ka shkruar dikur komente e fejtone, dhe thonë se reçensat i bënte mirë. Po diku iu fut politikës dhe pasioni i mbeti në mes i pashprehur.

Tanimë është kryeministër. Ka në dorë buxhetin e shtetit. Por kjo është një gjë e pavlerë. Tek e fundit, ekonomia nuk është pasioni i tij.

Çështja qëndron tek ata të lajmeve. Dhe zakonisht lufta brenda llojit është ajo që e ka marrë në qafë njerëzimin.

Rama Kryeministër, edhe pse i pari i fshatit, duket se vazhdon ta shikojë me zili kazanin dhe punëtorët që trazojnë dynjanë, ata që sipas tij e mbushin kazanin rrafsh ose me fasule pllaqi, ose me ndërresa të pëgëra.

E me sa duket edhe pse ka më shumë se 5 vite në krye të qeverisë, në fund të fundit Rama ende nuk po e ndan dot veten si njeri politik, nga punëtori mediatik.

Vite më parë, kur u përplas me Nanon, thërriti gazetarët që në atë kohë ende nuk ishin bërë pjesë e setit të kuzhinës, dhe u tha atyre se Tosi ishte bërë si Robert Çamçakizi që vinte vërdallë nëpër kantier pa zënë punë me dorë. Dhe media e papërtuar e transmetoi batutën e tij të radhës, që këtë herë çuditërisht nuk ishte më për Doktorin por për Profesorin, shefin e Partisë ku Rama ende nuk aderonte.

Sot Rama thërret mediat për të shpërndarë batutat e tij, dhe si gjithmonë në fund u kujton se edhe pse punëtorë të devotshëm, sërish mbeten pjesë e sistemit të “kazanit”.

Mjerë gazetarët.

Se gazetarët u dashkan kur do të hedhësh romuze, kur kërkon t’i biesh defit te orkestra filarmonike, kur do t’ia marrësh në kthesë propagandistit më të mirë të fshatit e të dukesh burrë i zgjuar. Se mund të flasësh edhe me veten, apo para pasqyrës, por s’të dëgjon kush. Ndaj duhet kazani, që të përçojë “fjalën dhe mendimin e lirë”. Pra “kazani” mund të përdoret edhe si portovoç kur ta do puna. Po përsëri “kazan” mbetet.

Lëmsh muhabeti.

Pakënaqësi e madhe ndaj pushtetit të katërt.

Se pushtetet janë pushtete, por kur je në fund të rreshtit mund të dalësh dhe tepër... Sidomos kur i bën bllok demagogjisë.

Atëherë fillon avazi.

E si padashur kryeministri bën dhe kryeredaktorin, duke orientuar se ku është lajmi dhe çfarë është e vlefshme për t’u transmetuar.

Habi e madhe.

Ky të jep dhe mend...

Por sikur t’i japim dhe ne një këshillë. Them “ne” duke konsideruar se kam dhe ca të tjerë pas vetes që mendojnë tëpkë si unë...

Rama bën mirë të lejë “kazanin” mediatik të bëjë punën, ndërsa ai vetë të merret me tepsinë e qeverisë, të kësaj të resë dhe të asaj të vjetrës që i preu triskat, se me sa duket lugët nuk kanë më vlerë, dhe po përdoren duart për të marrë ç’të munden. Këtë nuk e them unë, e thotë “kazani”. E thonë dhe kazanët e tjerë, me të cilët na ndan kufiri, domethënë “kazanët ndërkombëtarë”.

Dhe pasi ta këtë përfunduar me nder ciklin si administrator i shtetit, ish-kryeministri, mund të aplikojë për një vend pune si kryeredaktor, a drejtor nëse e mban më lart pazarin, e të shprehi deri në fund pasionin e tij të pashteruar në artin e të shkruarit.

Botuar në:
http://www.gazetadita.al/kur-ulesh-ne-tepsine-e-qeverise-dhe-trazon-mbi-kazanin-mediatik/

Friday, December 21, 2018

Romani “Rrënimi“ i Leonard Veizit, një pasqyrë e trishtë e një realiteti të hidhur

Gjithë proza e gjatë e Leonard Veizit karakterizohet nga disa elementë që janë evidente në të gjithë krijimtarinë e tij, por unë, me pak fjalë, do t’i përmbledh ato në një analizë më të detajuar të romanit të fundit “Rrënimi”, si për vetë faktin që ky roman është në vazhdim të gjithë romaneve të para të tij, si në stilin, formën, mënyrën e veçantë të ndërthurjeve të ngjarjeve, dialogëve dhe vizatimit të detajuar të personazheve, por në mendimin tim, ky roman vjen më i arrirë, si në formën e tij, si në mënyrën e transmetimit të saj nëpërmjet penës së një autori, që e njeh mirë mjeshtërinë e vet, por ajo që e bën më të rëndësishme këtë gjykim, është tematika shumë e fortë, tepër aktuale dhe me nota të një radiografie të hollësishme që autori i bën zhvillimeve të mprehta me karakter politik dhe shoqëror të realitetit që po jetojmë, mision ky i vështirë, që jo gjithmonë kapet nga kushdo që rrok penën e vet për të shkruar, si në gjininë e romanit, por dhe të prozës në përgjithësi e pse jo dhe të poezisë dhe dramaturgjisë.

Romani “Rrënimi“ i Leonard Veizi, një pasqyrë e trishtë e një realiteti të hidhur

shkruar nga Ferdinand HYSI*

Leonard Veizi dhe Ferdinand Hysi

Që në hyrje të këtij shkrimi doja të saktësoja një gjë: Leonard Veizin, autorin e romanit, për të cilin mora përsipër të shkruaj këto rreshta, e kam shumë mik. Rastësia e të qenit në të njëjtën punë, e lidhur kjo me përputhjen e interesave të përbashkëta, ai në prozë e unë në dramaturgji, edhe pse për një kohë të shkurtër, u kthye në një miqësi të fortë dhe të sinqertë. Por qëllimi i këtij shkrimi nuk ka fare të bëjë me miqësinë mes nesh! Përkundrazi jam i parimit që të shkruarit thjesht për miqësi, apo dhe për armiqësi, asnjëherë nuk është një vlerë, si për letërsinë dhe artin në përgjithësi, por dhe në veçanti, dhe një gjë e tillë vetëm se i bën keq autorit për të cilin shkruhet. Këtë parim e kam te shenjtë dhe për veten time! Më ka ndodhur që miq të mi edhe pse autorë të shumë shkrimeve të ndryshme kritike, nuk kanë shkruar për ndonjë vepër timen dhe i kam kuptuar dhe i kam shumë miq dhe tani, ashtu si dhe një zonjë të cilën nuk e njihja fare, pasi në një diskutim të hapur foli jo mirë për një dramën time, pas kësaj e takova dhe u bëmë miq, pa i kërkuar të ndryshonte mendim. Ashtu si falënderoj dhe shumë studiues e kritikë që kanë shkruar për veprën time, ku me disa prej tyre nuk jemi njohur fare në momentin e analizave. E parashtrova të gjithë këtë për të thënë se ky shkrim, është nisur nga emocionet e mia personale për një vepër që për mendimin tim, është me të vërtetë një nga prozat më të arrira në fushën e romanit shqip.

Romani “Rrënimi” nuk është i pari roman që lexoja nga i njëjti autor. Duhet ta pranoj, se tërheqja ime drejt letërsisë së Leonardit, ishte e rastësishme. I larguar për shumë vite nga Shqipëria, duke lexuar më shumë në italisht, leximin e prozës shqipe e kisha të rrallë dhe deri diku me zgjedhje të qëllimshme. Për korrektesë të njohjes me Leonardin i kërkova vetë të lexoja ndonjë nga librat e tij. Por e pranoj, që në leximin e parë, romani “I çmenduri i pavionit 3”, ngela rob i rrjetës të një libri, të atij lloji për të cilin thuhet: “Po e fillove nuk e lë dot pa përfunduar”! Ishte kjo ndjesia e parë. E lexova me një frymë dhe me kënaqësinë që ndjen, kur sapo mbaron së lexuari një libër, pa u futur në analiza të thella, kupton se ai të ka pëlqyer dhe të ka bërë për vete në tërësinë e tij. Dhe kështu kërkova të lexoja libra të tjerë që ai i kishte botuar. Dhe kështu mora në dorë njëri pas tjetrit: “Surpriza e natës së fundit“, “Orgji në famullinë e at Ludovikut”, “Rrëfimi”, “Lora” dhe së fundi romani i botuar këtë vit “Rrënimi”.

Kuptova një të vërtetë! Rastësia nuk më kish bërë të njihja vetëm një mik të mirë si Nardi, i qeshur dhe dashamirës me këdo duke falur vetëm miqësi, por po njihja një mjeshtër të romanit triller, të atij romani që sot në botë ka shumë autorë të njohur me mijëra e miliona kopje të shitura dhe të kërkuara me shumicë në tregun e leximit. Unë nuk jam kritik letrar, as ndonjë që ka bërë studime në këtë fushë, ndaj të më falë dikush nëse gaboj në terma profesionalë, por unë flas si lexues, që falë këtij leximi, kam zhvilluar dhe intuitën time në fushën e dramaturgjisë. Dhe në këtë këndvështrim, në mendimin tim personal, ndjej se romani i Leonard Veizit sjell në prozën e gjatë shqiptare një realitet, ku kritika letrare duhet ta thotë fjalën e saj, sepse jam i bindur që nëse më mirë do të punohet në drejtim të njohjes dhe propagandimit të tij (sepse modestia e vet autorit nuk ndihmon në këtë gjë, e cila me sa e kam njohur është shumë e theksuar), lexuesi do ta lexojë atë me shumë dëshirë, jo vetëm për faktin se stili e bën të thithet në lexim, por dhe për tematikën e tyre, të fortë dhe aktuale.

Romani, jo pa qëllim, hapet me një porosi për vrasjen e një personi dhe mbyllet me vrasjen e një tjetri, ku pavarësisht ndryshimit të objektit të vrasjes, thelbi është i njëjtë, duke qenë si kllapa hapëse dhe mbyllëse të një fjalie të gjatë, ku në përbërje të saj është vetë titulli i librit “rrënimi“. Dhe ky rrënim, nuk është thjesht fati i një apo disa personazheve në libër, që bien nga fronet e tyre të ndërtuara mbi padrejtësinë, krimin, vjedhjen, se sa është rrënimi i plotë i një shoqërie që e kapur keq, si një rrjetë merimange, nga ndërthurja e krimit në disa fusha të jetës shkon drejt degradimit moral.

Në këtë rrjet merimange, ku ne shohim të kapur insekte të ndryshme, por nuk e shohim merimangën, jepet qartë dhe pa ekuivoke ideja se krimi i organizuar dhe viktimat që shohim herë pas here, janë pjesë e spastrimeve që herë pas here krimi i organizuar i nxjerr si jashtëqitje nga trupi i vet, por koka dhe truri i këtij trupi mbeten të paprekura, duke e bërë konceptin rrënimi, jo si një fjalë e një ngjarje të shkuar, por si kambanë alarmi dhe për të ardhmen. Kjo e vërtetë e hidhur jepet realisht sidomos në fundin e romanit (që për mua është gjetja më simbolike e këtij romani), kur në fund vritet me porosi, pikërisht “më i pafajshmi i kësaj historie”, gazetari Nik Morina, por ama “më i fajshmi” për kokën e krimit të organizuar, pasi ishte ai që denoncoi gjithë rrjetën e merimangës. E trishtë dhe shumë e hidhur, ndërsa mbaron së lexuari romanin, ndjen se ndërsa disa insekte të kapura në rrjetën e merimangës bien, rrjeta ekziston dhe merimanga është diku lart e paprekur e gatshme të vrasë të tjerë denoncues të saj!

Në morinë e personazheve, personazhi kryesor i romanit, Martini, një arkitekt i talentuar, por shumë ambicioz, është vizatuar me detaje dhe me logjikën që fat i tij, pavarësisht talentit, do të shkonte natyrshëm drejt rrënimit të vet. Janë pikërisht këto lloj tipash, që për vetë karakterin e tyre kapen dhe thithen nga rrjetat e krimit dhe që hap pas hapi, diku me ndërgjegje diku si pa kuptuar shkojnë thellë e me thellë në vetfundosjen e tyre. Por fuqia e të vërtetave që ky roman demaskon, është fakti, se arkitekti është një pjesë e këtij Rrënimi të madh, ashtu si janë dhe të tjerë të cilët autori i ka dhënë në detajet e veta dhe jo pa qëllim me gjithë kompleksitetin e tyre. Koloneli Ernest Arbana, heroi i luftës së Kosovës, në pamje të parë, personifikimi i njeriut të ndershëm që gjithë jetën e tij ia ka kushtuar ushtrisë, por duke pasur shpesh motiv të jetës së vet termin “mbijetesa” dhe duke u shprehur herë pas here “Me sa vështirësi përballemi në jetë” bie dhe ai pre rrjetës së merimangës, duke qenë një nga pikat kyçe të gjithë atij organizimi kriminal. (Ndërsa lexoja për një çast mendova: Këtu e ka prishur Nardi, si ka mundësi një kolonel i ndershëm në detyrë të dy fëmijët i ka me shkollë jashtë shtetit, por kur lexon në vijim, dhe kësaj dileme i jep përgjigjen që i ka dhënë vetë autori).

Në fakt, mjeshtëria e Leonardit si romancier, në formë, është pikërisht në ndërtimin e shumë linjave, të cilat lidhen me njëra-tjetrën në vijim dhe asnjëherë nuk të lë në dilemat paraprake që mund të të lindin gjatë leximit. Ngjarjet vijnë në pamje të parë si të ngatërruara, pa sensin e kohës, diku në retrospektivë, diku në të njëjtën kohë, por në vende të ndryshme, por qartësisht ato e bëjnë romanin intrigues, të qartë, pa dilemat fillestare, por gjithmonë me dëshirën për të mos ta lënë përgjysmë deri në përfundimin e tij. Ndërsa nga ana e përmbajtjes, edhe pse në roman hasemi me shumë vendngjarje të ndryshme, personazhe që në pamje të parë njihen apo nuk njihen mirë, faqe pas faqe shohim një lidhje të drejtpërdrejtë të tyre, ku fijet e rrjetës së merimangës, të shtrira në sektorë të ndryshëm, janë të lidhura fort me njëra-tjetrën në funksion të krimit që i mban të lidhur këto fije.

Një hotel abuziv diku buzë detit, edhe pse në jo në pronë të vet, i kthyer në depo armësh, me armë ligjërisht të nxjerra jashtë përdorimit, por disa të shitura jo legalisht jashtë shtetit, disa të tjera të demontuara nga ndërmarrje fantazmë, të gjitha në funksion të larjeve të parave të pista, bën bashkë pjesë të strukturave shtetërore, si qarqe të larta të ushtrisë, Banka të ndryshme, Studio projektimi dhe Ndërmarrje ndërtimi, investitorë me para që nuk dihet ku e kanë burimin organe që duhet të kontrollojnë, por të shurdhër dhe të verbër bëhen pjesë e kësaj rrjete merimange!

Kështu, në roman, ndërsa ndjekim Gregun në kërkim të viktimës së radhës, Martinin në udhëtimin e tij drejt vrasësit që e priste, Nik Morinën në kërkimet të të vërtetave, Admir Trinën, specialistin e bankës në manovrimet e tij, Kolonel Ernest Arbanën me firmat në emër të ligjit, për të afirmuar antiligjin, ndeshim dhe kapiten Arianin e Shërbimit Informativ të Ushtrisë, që edhe pse i ndërgjegjshëm për sa di, preferon më shumë të flasë për ca të vërteta me gazetarin se sa të çojë deri në fund detyrën e tij, duke ruajtur statuskuone e një mosfojle për hir të prekjes së interesave të instancave më të larta. I gjithë ky ingranazh korrupsioni, që lëviz si një makineri e mirë drejtuar, me fije të padukshme, por që autori lë të kuptojë se shkojnë lart, shumë lart, me zgjidhjen që ai i jep fundit të romanit, kupton se ndodhesh para një pasqyre të trishtë, që pasqyron imazhet e një realiteti të hidhur. Rrënimi personal i disa personazheve nuk është asnjë gjë para rrënimit total të një shoqërie, ku padrejtësia, krimi, korrupsioni bëhen fjalë e zakonshme e ditës, ku vritet e vërteta (jo vetëm moralisht, por dhe fizikisht me vrasjen e Nik Morinës) dhe morali i vlerave vihet në diskutim me atë të antivlerave.

Së fundi, thjesht si lexues i prozës së gjatë, unë do ua rekomandoja gjithë lexuesve dhe dashamirësve të romanit si gjini, se në krijimtarinë e Leonard Veizit do të gjejnë me siguri pritshmërinë e asaj që janë duke kërkuar!

Problemi është sa ta filloni se pastaj ai vetë nuk ju lë pa e përfunduar. Këtë e kam provuar vetë disa herë.

*Ferdinand Hysi – dramaturg

botuar në:

http://www.gazetadita.al/romani-rrenimi-i-leonard-veizit-nje-pasqyre-e-trishte-e-nje-realiteti-te-hidhur/

http://www.gazetamapo.al/romani-rrenimi-i-leonard-veizit-nje-pasqyre-e-trishte-e-nje-realiteti-te-hidhur/

http://madame.mapo.al/romani-rrenimi-i-leonard-veizit-nje-pasqyre-e-trishte-e-nje-realiteti-te-hidhur/

https://americaneye.al/romani-rrenimi-i-leonard-veizi-nje-pasqyre-e-trishte-e-nje-realiteti-te-hidhur/

http://revista.mapo.al/romani-rrenimi-i-leonard-veizit-nje-pasqyre-e-trishte-e-nje-realiteti-te-hidhur/

http://vizion.com.al/romani-rrenimi-i-leonard-veizi-nje-pasqyre-e-trishte-e-nje-realiteti-te-hidhur-nga-ferdinand-hysi-dramaturg/?fbclid=IwAR0Af_GcGvuQKdoQSZEoPvHPE4-C4chWGE7oid0ervkAb1xS5HINRCqpPJ8

Wednesday, December 5, 2018

“Rrënimi”, një roman ndaj mafies së kontrabandës së armëve në post-komunizëm

“Rrënimi”, një roman ndaj mafies së kontrabandës së armëve në post-komunizëm

Nga Rezart PALLUQI

Rezart Palluqi - Shkrimtar

Është e trishtë kur shkrimtari, përveç krijimeve të tij duhet të plotësojë edhe vakumin e tmerrshëm të kritikës së pavarur letrare. E nuk jam i pari që e ngre këtë problem, sidoqoftë duke qenë se kritika letrare shqiptare heshti me porosi, mora mundimin që ta lexoj romanin më të fundit të shkrimtarit të begatë, Leonard Veizi, roman i cili mban edhe një titull mjaft domethënës: “Rrënimi”, botuar prej shtëpisë botuese "BUZUKU", i cili e ka bërë tashmë traditë botimin e letërsisë shqiptare anembanë.

Puna ka shkuar deri aty saqë letërsia shqipe po i ngjan Biblës në zanafillën e saj: ajo lexohej dhe vlerësohej kryesisht vetëm prej dishepujve të saj.

Sidoqoftë ky shkrim, kurrsesi nuk është një qokë. Në të kundërtën, është një vetreflektim i sinqertë ndaj një vepre të re që na vjen.

Tematika

Shkrimtari Leonard Veizi na ka sjellë ndoshta romanin më të veçantë të vazhdës së gjithë atyre romaneve që kanë si qëllim kryesor ruajtjen e kujtesës kolektive. Mirëpo këtu NUK kemi të bëjmë siç jemi mësuar me një roman që trajton kujtesën e gjakosur të diktaturës komuniste, genocidit çam, luftën në Kosovë, qindra betejave shqiptaro-turke, etj. Jo! Kemi të bëjmë me një tekst letrar që trajton plagët më të freskëta gjatë pluralizmit post-komunist. Çështja e tregtisë së armëve të prodhuara gjatë regjimit komunist është përmendur shkaras në shtypin shqiptar. Mirëpo kjo nuk mjafton. Rinia nuk lexon gazeta, as dëgjon lajme. Nën këtë prizëm ky roman do të shërbejë për më vonë si një ndër kronikat më të mrekullueshme letrare të çerekshekullit të parë të tranzicionit shqiptar. Leonard Veizi ka plotësuar deri diku një boshllëk të madh letrar. Kjo, ngaqë midis shkrimtarëve shqiptare dominon ende ajo ideja tinëzare (post) komuniste se letërsia nuk merret me aktualitetin por vetëm tematikat e mëdha. Veizit i dhëmb më shumë plaga e hapur dhe e mohuar e një shoqërie sesa mania absolute e të sjellit në jetë vetëm romane mbimesatare.

Struktura e romanit

Veizi, - e them këtë me përgjegjësinë më të madhe, - është mjeshtër i strukturës, të paktën në këtë roman. Kjo më gëzon shumë ngaqë ajo që vërej shpesh tek brezi im i shkrimtarëve është paaftësia për të strukturuar tekstin letrar. Ata e bëjnë ndoshta këtë gabim kryesisht prej manisë për të trajtuar shumë tematika njëherësh e që zakonisht janë tematika madhore por që nuk letrarizohen në nivelin madhor ngaqë shkrimtari nuk ka pjekurinë as talentin sipëror . Veizi, ndoshta falë gazetarisë, që edhe njihet për koncizitetin dhe kompaktësinë e saj, ia ka dalë mbanë që romanin “Rrënimi” ta ndërtojë mbi një arkitekturë të admirueshme. Edhe pse në roman ndeshim dhjetëra personazhe, ato riciklohen siç riciklon natyra muajt e vitit. Struktura përbëhet prej kapitujsh të shkurtër e që përfaqësohen çdo herë prej njërit nga personazhet e shumtë. Në total hasim rreth 80 personazhe. Falë kësaj aftësie, tematika trajtohet fort mirë.

I gjithë lëmshi i romanit janë arsenali i madh i armëve të prodhuara në komunizëm, por që kontrabandohen mbas vitit 1992 prej krerëve post-komunistëve nëpër shtetet ballkanike dhe ato afrikane. Përkrah kësaj ulërin lavatriçja e madhe që pastron paratë e mafiozëve shqiptarë me pozita shumë të larta në qeveri dhe bizneset e saj paralele. Veizi, nuk e humbet rrugën. Nuk ka asnjë çast kur thua: u bë lëmsh kjo histori. Çfarë rrëmuje e pashpjegueshme!

Gjuha

Ajo është e kthjellët dhe ka një dinamikë të paulshme. Kjo vjen jo vetëm prej talentit të shkrimtarit por edhe personazheve që luftojnë kush për të mbijetuar, kush për t’u pasuruar edhe më shumë. Veizi nuk e mundon lexuesin me sinonime e fjalë të harruara. Kjo vjen ngaqë ai fokusohet tek rrjedha e ngjarjes që është e ndërthurur me frymën policore. Ndoshta ngaqë Veizi ka dashur që të krijojë një tekst lehtësisht të lexueshëm dhe të depërtueshëm.

Kemi një ndërthurje të zhargonit zyrtar dhe gegnishtes me toskërishten. Veizi ndonjëherë nuk e shmang fjalorin banal e kjo justifikohet plotësisht po të marrim parasysh sferat dhe figurat mafioze që edhe e përçojnë tekstin tejpërtej. Një prej përbërësve të suksesit të një romani është lexueshmëria e tij. Në këtë pikë Veizi ia ka arritur më së miri. Romani lexohet me kërshëri deri në faqen e fundit. E ai me sferat e tij herë gjakngrirëse herë romantike, të bën të kujtosh shkrimtarin e famshëm italian, Roberto Savianon!

Leonard Veizi - shkrimtar

Personazhet dhe fatet e tyre

Veizi di mjeshtërisht që të na servirë 80-të personazhe. Për personazhet e tij do të doja të flisja orë të tëra. Kjo, ngaqë Veizi është me të vërtetë një mjeshtër për t’i gdhendur ata në mënyrë të atillë që ty të përngjajnë me persona reale. Ato janë sa të pangjashëm aq të trishtë por ndonjëherë edhe dinjitozë. Ashtu si gjykatësve romakë, që nuk kursenin as fëmijët e tyre kriminelë, edhe Veizit nuk i dhimbsen personazhet e tij, sidomos kur ata janë parazitë.

Romani dominohet kryesisht prej të paktën dy personazhesh. Ata janë arkitekti Martin dhe gazetari investigativ, Nik Morina. Nuk ka qenë rastësi që Veizi ka zgjedhur një arkitekt ambicioz, të talentuar dhe kokëfortë. Ai projekton rregullisht ndërtesa, hotele gjigante anembanë Shqipërisë. Mirëpo Martinit i ka rënë për hise të marrë projekte prej padronëve të mafies shqiptare e që nëpërmjet kontrabandës së armëve shpëlan miliona euro. E këtu qëndron edhe ironia e madhe. Ata që deri dje krenoheshin për armatimin komunist, sot i tregtojnë ato kundrejt shumave qesharake. Martini beson në kapacitetet e tij profesionale, grindet me eprorët e tij, është i etur për karrierë dhe shpesh ndërmerr rreziqe që nuk i shkojnë për shtat. Mirëpo ai rrënohet prej pasojave që vijnë nga lufta e brendshme mes dy grupeve konkurrente, ku secili tenton të përlajë llokmën më të madhe prej shitjes së armëve. Projekti i tij më i madh, një hotel me 850 dhoma, restorante, meqenëse përdorej ilegalisht për demontim armësh, shembet i tëri, çka nënkupton edhe shembjen e të tërë ngrehinës së shtetit shqiptar por edhe tragjedinë e Gërdecit.

Përkrah Martinit ndeshim një femër nobël në kuptimin e plotë të fjalës: Ingridi. Ajo zotëron një trup shumë të bukur, e ky trup drejtohet prej një mendje po aq te bukur, fisnike dhe besnike. Ingrid nuk e tradhton Martinin, e këtu kemi të bëjmë me një rast të rrallë në Tiranën e sotme që është shndërruar në një lagje pornografike. Por edhe Ingrid luhatet. Veizit i pëlqejnë personazhet e lirë dhe që janë vetvetja. Ndaj edhe Ingridit i shkon shpesh ndër mend të shtrihet në krevat me burra të tjerë. Ingrid është edhe piktore. Duke qenë se ajo e do vërtetë Martinin, ajo përpiqet që ta pikturojë atë ndër vite. Njeriu evoluon, po kështu edhe personazhet e Veizit. Ingrid e mbaron portretin e të shoqit e përfundimi i tij na jep një Martin me dy personalitete: ai i buti, romantiku dhe ai i babëzituri dhe karrieristi.

Një ndër personazhet më kompleksë por edhe rrëqethës është vrasësi me porosi, Gregu. Veizi, si rrallë shkrimtarë ka ditur që vrasësin serial të na e skicojë në mënyrë të atillë që të bën edhe ta urresh sepse merr jetë njerëzish të pafajshëm por edhe ta mëshirosh. E këtu qëndron humanizmi dhe mjeshtëria e një shkrimtari. E Veizi e arrin këtë sepse ai e zhbiron të kaluarën e vrasësit. Ai na jep informacione se si u rrit vrasësi. Cilat ishin arsyet që e detyruan të bëhet vrasës me pagesë. Gregu, bëhet i tillë prej drejtësisë së kontrolluar shqiptare. E atëherë mafia e shpëtoi nga burgu duke e shndërruar në vrasësin e saj me pagesë. Përkrah Gregut, Veizi vendos një nënë të dashur, të butë dhe që e ka shumë të vështirë të depërtojnë në skutat e errëta të të birit. E kjo i jep ngjyresa tragjikomike fatit të Gregut e nënës së tij. Mirëpo edhe Gregu duket sikur është ngopur me këtë lloj mbijetese. Ai i premton vetvetes se mbas vrasjes së radhës do t’ia mbathë larg për të krijuar një jetë të re. Kjo lloj perspektive na paraqet edhe anën humane, sado e vogël qoftë ajo, e një njeriu të zhytur në humnerën e krimit.

Mirëpo “Rrënimi” nuk është vetëm një roman politik. Aty ndeshim personazhe të dashuruar ose jo. Një prej tyre është punonjësi i bankës, Admir Trina. Admiri përballet me një dashuri të dyfishtë por që vendoset në kohë të ndryshme. Ai dashurohet me mësuesen e tij, e prej kofshëve të saj ai zbulon edhe ndjenjat e ereksioneve të para. Fati do t’ia rrokullisë jetën në mënyrë të atillë që më vonë ai do të dashurohet me vajzën e mësueses së tij. Veçse këtë ai nuk e dinte paçka se ruante një marrëdhënie të fshehtë me të bijën e mësueses. Rrënimi i troket Admirit dyfish në portë dhe përnjëherë. Në të njëjtën ditë ai zbulon se e dashura e tij, Gresa është e bija e mësueses. Admiri u përball papritur me dy lloj dashurish shumë-shumë komplekse. E kjo e hutoi keq. Sikur të mos mjaftonte ky shok, në të njëjtën ditë e thërret shefi i tij, i cili e kërcënon me jetë nëse ai nuk e shlyen një kredi për të cilën ky kishte dalë garant. Admir Trina rrënohet dyfish. Rrënimi i parë është një lloj dhurate e zezë e fatit, ndërsa i dyti, është pjesëmarrja e tij në shpëlarjen e parave të pista.

Një tjetër personazh tragjik është edhe koloneli Ernest Arbana. Ky në fillim u përpoq që të bllokojë çdo hetim gazetaresk që do të zbulonte edhe shitjen e jashtëligjshme të armëve. Mirëpo në fund kur punishtja gjigante e çmontimit të armëve u bë hi, ai u vetëvra në korridorin e Ministrisë.

Edhe pse romani i Veizit përmban një konotacion shkatërrues, për mua, i vetmi personazh që nuk rrënohet është gazetari investigativ Nik Morina. Kam vite që pyes vetveten: përse lundrojmë në një det të thellë kriminaliteti dhe nuk na është vrarë deri më sot një gazetar shqiptar? Nuk më pëlqen aspak që ata të vriten, por në një shoqëri si e jona ata edhe mund të zhduken, ashtu siç ndodh në Rusi, Ukrahinë etj,. Në romanin në fjalë, Nik Morina është një gazetar trim i cili në fund ekzekutohet. Ai nuk e bën këtë punë vetëm për të fituar para, paçka se joshet prej tyre, por sepse ndjen përgjegjësinë morale që mbart mbi supe dhe është i vetëdijshëm për pasojat katastrofike me të cilat do të përballet një shoqëri nëse krimi dhe korrupsioni i organizuar nuk dalin në shesh. E kjo është detyra e gazetarit të racës, gazetarit të betuar. Nik Morina është një i tillë. Veizi duket sikur e ngre shumë lart etalonin e me këtë duket sikur u thotë gazetarëve aktualë shqiptarë: se ju nuk mund të konsideroheni të tillë nëse nuk e bëni punën tuaj me aq ndershmëri dhe guxim, sa Nik Morina. Ai mund të merret si një shembull ideal i gazetarit të vërtetë. Më tragjikja këtu qëndron se Nik Morinën nuk e vret vetëm mafia nga lart, por e tradhton edhe vetë kryeredaktori i tij.

Romani i dhjetë i shkrimtarit, Leonard Veizi, “Rrënimi” është një tablo e të gjitha atyre pasojave të një shoqërie që ka rënë në rrethin vicioz të mafies së organizuar e dirigjuar nga lart. Ndaj edhe pothuajse të gjithë personazhet e tij, edhe pse janë shumë dinamikë, të mprehtë, të talentuar, rrënohen. E kjo ndodh, sepse ata, e këtu qëndron tragjikja, e hedhin vallen e vdekjes në ring me vetëdije. Ata e dinë se janë pjesë e një mulliri mafioz, por secili shpreson që një ditë do të dalë i palagur. Mirëpo në kësi lloj situatash nuk nevojitet profeci. Të gjithë janë të destinuar të rrënohen. E përmasa e rrënimit varet pastaj se sa lart pretendon të fluturojë dikush nën një qiell që i vjen era barut, fishekë e hajdutëri lakuriqe.

“Rrënimi” është një kronikë letrare sa e trishtë por aq edhe e mrekullueshme e Shqipërisë mbas viteve 1992. Jam i mendimit se ky roman duhet përfshirë në tekstet shkollore: jo për fabulën e veçantë të tipit kafkian, sepse atë nuk e ndeshim këtu. Dhe kjo është një prej arsyeve që Veizin e bën origjinal. Ai nuk vuan prej sëmundjes së riprodhimit/ riletrarizimit të fabulave helene, as imitimin e shkrimtarëve gjenialë. Veizi është ai që është. Ai i urren heronjtë hollivudiane dhe hijet e huaja, sado të lavdishme qofshin ato.

Ky roman nuk dallohet edhe aq për gjuhën tejet të pasur figurative. As për erudicionin e spikatur. Jo. Ky roman duhet bërë pjesë e letërsisë shkollore për personazhet e jashtëzakonshëm që ndeshim aty. Për moralin gjithëpërfshirës, një vlerë që i mungon fort letërsisë shqipe. Për strukturën fantastike në të cilën rri në këmbë teksti. POR arsyeja kryesore, gjithnjë sipas mendimit tim modest është ruajtja e kujtesës kolektive. Unë uroj që Shqipëria të bëhet sa më shpejt një vend i jetueshëm dhe të MOS mbesë një mitër që syrgjynos bijtë e saj. Nëse nuk ndodh kjo, atëherë ky roman do të jetë një burim i vyer për të gjithë ata që do të donin të kuptonin Shqipërinë e viteve 1992-2018 në të gjitha aspektet e saj: politike, financiare, shoqërore, erotike dhe shpirtërore.

Uroj që Veizin ta ndjekin edhe shkrimtare të tjerë duke hedhur në koshin e plehrave idenë fikse se letërsia nuk duhet të merret me problemet aktuale. E kanë gabim. Një shkrimtar i denjë mund të shkruajë 7 romane që trajtojnë problemet e përjetshme por DUHET të bëjnë kurban nja 2-3 romane që trajtojnë kohën e tij e nuk duhet të shqetësohen nëse ata nga ana letrare mund të qëndrojnë pak më poshtë se romanet e kategorisë tjetër. Ky është një lloj flijimi letrar i domosdoshëm e që e bëjnë vetëm ata shkrimtarë që nuk i tuten murtajës së kohës së tyre e nuk arratisen si burracakë drejt betejave me krokodilët e vdekur të së kaluarës vetëm e vetëm që të mos përballen letrarisht me bishën e gjallë të shekullit të tyre.

Në mbyllje, vlera e këtij romani dyfishohet nëse do të merrja parasysh se Leonard Veizi ka karakter dhe moral. Ai është ndër gazetarët e paktë shqiptarë që edhe pse ka punuar si gazetar gati 30 vjet ai ka ruajtur integritetin e tij profesional dhe moral. E kjo e bën atë që ky roman të jetë vërtetë një pasqyrë shpirtërore e tij. Që këndej e tutje, sa herë që do të shoh gazetarët e mercenarizuar shqiptarë nëpër ekrane do të them: sa të vegjël që jeni o qyqër përballë gazetarit trim, NIK MORINA!