Dy intervista me shkrimtarin Albatros Rexhaj

Albatros Rexhaj e Leonard Veizi

Albatros Rexhaj shpërthen në një manifest: Duhet të rebelohemi!

Leonard Veizi

...a mundet një letër dhe një laps të bëjë çudinë që e prisni dhe s’e dinim nga do vinte? Në një bllok me kapak të zi e faqe lisho, të shkruhen hapur mendime të guximshme, ato që shpesh thuhen pa zë me shpresën se askush s’do t’i dëgjojë. E pas kësaj të vijë një tjetër herezi a mëkat i paparë, botimi i një libri në kopertinën e të cilit pasthirma e një femre duket sikur të fton të futesh brenda saj. A mundet që ky libër, pak faqe të tij apo thjesht një paragraf i qëlluar mirë, të na shkundë nga letargjia kolektive dhe adrenalinën të na e çojë aty ku nuk mban më? E pas kësaj të vijë një rebelim i ethshëm. Nëse ndodh kjo, duhet të përgatitemi për më të “keqen”. Një kryengritje a revolucion ka ardhur te pragu i derës. Pa armë nukleare, sigurisht, pa ushtarë komando dhe detashment zbulimi. Për më tepër, pa ndonjë ngjyrim të shpëlarë dhe pa ndonjë reflektim ekzotik. Është thjesht një ngritje krye, i vetë mendimit tonë, deri tani pasiv e ndoshta disi... autik...

...Albatros Rexhaj këtë herë na vjen me një manifest. Një sprovë kulturore, sociale por dhe politike, as që diskutohet. Gjithsesi, është një thirrje politike e shprehur me një stil artistik. Padyshim, sot ka ikur koha e monopoleve, dhe Karli jo e jo, por as Fridrihu nuk ka ndonjë të drejtë autori. Ndërsa ne të tjetër nuk duhet të trembemi nga përdorimi i termit. E që të mos ngatërrohemi me fjalët, se mendja na kthehet pas në kohë e pezmatohemi shpejt, mund të thuhet se shkrimtari këtë herë ka publikuar një letër të hapur ku thotë ca gjëra të drejtpërdrejta, ca të çuditshme dhe ca të tmerrshme. “Jemi të pamotivuar, e duke qëndruar në pritje dhe në frikë, jeta na ikën nga duart”. Nuk duhet të lexosh veç kaq për të kuptuar se kemi rënë në grackën që na e kanë ngritur “të afërmit” tanë, ca politikanë e administratorë shteti, ca zengjinë me miliona dollarë në xhepa dhe ca të tjerë si punë akademikësh. Ndërsa vetë autori shkon më tej kur shkruan se janë pikërisht elitat tona që na duan të përgjumur dhe të mbërthyer në një gjendje autizmi kolektiv. Ndaj për t’i ikur mendësisë së përgjumjes ku na duhet të rizbulojmë dashurinë brenda vetes, autori na fton pareshtur në një kryengritje pa armë: Duhet të rebelohemi...

A është libri i ri një kontravers në këndvështrimin tuaj dhe i mënyrës së të shkruarit, kemi të bëjmë me letërsi apo me një manifest social-politik?

“Rebelimi i Lúlus” është një libër krejtësisht ndryshe nga ato që kam shkruar deri tani dhe të jem krejtësisht i sinqertë nuk di si ta klasifikoj si zhanër. Konteksti narrativ është imagjinar, pasi që narratori, tërë kohën, i shkruan Lúlus, ndërkaq gjërat dhe situatat, të cilave narratori u referohet, janë konkrete dhe shumë të prekshme për realitetin shqiptar. Ka elementë të një manifesti kulturor, social dhe politik, por sidoqoftë i tëri është i shprehur në një stil dhe frymë artistike. Personalisht unë e përjetoj si një letër të gjatë drejtuar lexuesit tim, por në radhë të parë vetes sime.

Si u motivuat për ta shkruar këtë libër?

Ideja për këtë libër më ka ardhur para shumë kohësh, në çastet e para të mëngjesit, atëherë kur e shihja veten në pasqyrë dhe brenda mendjes sime dialogoja me veten për çdo gjë që më ngulfaste. Këtë temë ka edhe libri, pasi përpiqet të japë përgjigje në pyetjen, çfarë nuk është në rregull me ne? Personalisht besoj se nuk kemi ndonjë defekt, por thjesht jemi të pamotivuar, ndërkaq, në të njëjtën kohë, udhëhiqemi nga një kastë njerëzish (nuk e kam fjalën vetëm për pushtetin) të cilët nuk duan që ne të ndihemi të motivuar për ndonjë gjë. Elitat tona na duan të përgjumur dhe të mbërthyer në një gjendje autizmi kolektiv. Këtu është thelbi i të gjithë librit: duhet të rebelohemi ndaj kësaj mendësie të përgjumjes dhe ta rizbulojmë dashurinë brenda vetes.

Dua të bëj një pyetje, por që të sqarojë tre çështje: Kush është Lúlu, përse duhet të rebelohet dhe kundër kujt?

Lúlu është një metaforë për dy potenciale të mëdha që fshihen brenda secilit prej nesh: të jemi arketip i fisnikërisë më të lartë apo të jemi sylesh, trashanik dhe lolo. Zgjedhja është e jona dhe është krejtësisht individuale. Lúlu ka shumë arsye për t’u rebeluar, por arsyeja më e madhe është se, duke qëndruar në pritje dhe në frikë, jeta i ikën nga duart. Për mua, nuk ka arsye më të madhe se kjo për t’u rebeluar, sepse sot koha e kërkon që të angazhohemi për të drejtën tonë që të ndihemi të përmbushur, të ndihemi vërtet të gjallë dhe jo se vetëm frymojmë. Lúlu, në radhë të parë, duhet të rebelohet ndaj vetes së vet, mënyrës se si jeton dhe autizmit dhe përgjumjes kolektive që i imponohet si model jete. Vetëm pas këtij rebelimi individual mund të flasim për forma të tjera të rebelimit, sepse unë besoj fuqishëm në atë se shqiptarët duhet të heqin dorë nga idetë kolektive (faji kolektiv, morali kolektiv, ankthi kolektiv...) që i kemi trashëguar nga e kaluara, por duhet t’i japim rast individit për ta dëshmuar veten. Vetëm një individ i përmbushur mund të ketë diçka për t’i dhënë kolektivit, përndryshe është vetëm barrë: ky është një nga mesazhet e rebelimit të Lúlus.

Në këndvështrimin tuaj, cili është mentaliteti i shqiptarit në koncept dhe mënyrën e të jetuarit, a ka ai më shumë qasje ndaj botës së hapur?

Këndvështrimin tim për këtë çështje e kam shprehur, me anë të metaforave shumë të thjeshta në libër. Konsideroj se shqiptarët janë shumë kreativë dhe kanë prirje për të përqafuar modele vërtet liberale të të jetuarit, atë që cilësohet si shoqëri e hapur, por ne asnjëherë nuk kemi pasur rast që ta shijojmë dhe ta jetojmë këtë mundësi. Elitat tona, në vend që të na inkurajojnë, bëjnë çmos të na bindin se në këtë vend asgjë nuk funksionon dhe se askush dhe asgjë nuk vlen. Kjo bindje e gabuar vetvetiu e instalon logjikën e ligjit të xhunglës, diçka që e ndiejmë çdo ditë dhe prej të cilës trembemi e jetojmë në ankth.

Elita intelektuale dhe ajo politike në Shqipëri, çfarë i bashkon dhe i ndan ato?

Ky detaj është një pjesë e trajtimit në libër, për shkak se ne, si shoqëri, jemi aq shumë të politizuar saqë politika na imponohet në çdo hap. Lúlu vjen në përfundimin se elitat tona intelektuale dhe politike janë në një raport cambera obscura d.m.th pasqyrojnë tërësisht njëra-tjetrën dhe po ashtu e mbështesin njëra-tjetrën. Dhe në këtë simbiozë të çuditshme pëson kultura, pëson arti, pëson edhe sporti, pëson mënyra jonë normale e të jetuarit, sepse të gjithë jemi dëshmitarë të asaj se sot në Shqipëri bashkëjetohet me ankthe dhe strese të vazhdueshme.

Cilës kategori i drejtohet libri juaj, kam parasysh që ju jetoni në Prishtinë, por duket sikur libri është shkruar duke jetuar në Tiranë. Ka të bëjë kjo me shkrirjen e kufirit sa real aq dhe imagjinar mes dy Shqipërive?

Jetoj në Prishtinë, por shpirtërisht tashmë jam bërë pjesë e Tiranës. Libri im, në radhë të parë, i drejtohet lexuesit dhe publikut në Tiranë dhe Shqipëri, për shkak se besoj që tashmë kemi hyrë në një fazë ku modeli që kultivohet në Tiranë ka fuqi të klonohet me të shpejtë në të gjithë hapësirën shqiptare dhe të krijojë standard të sjelljes dhe të të menduarit. Në një kohë ku hapësira mediatike dhe ajo kulturore tashmë është shkrirë në një të vetme (vetvetiu, si proces i pavarur nga politika) është vetëm çështje kohe kur modelet e komunikimit, artikulimit dhe ndërtimit të shoqërisë po ashtu do të shkrihen në një të vetme. Si artist, por mbi të gjitha si shqiptar, besoj në atë se sot Tirana, si metropol dhe si kryeqytet politik e kulturor, njëjtë si Lúlu, është para dilemës: të jetë arketip i fisnikërisë më të lartë apo një model që kultivon syleshë, trashanikë dhe lolo. Jam i bindur në atë se modeli kulturor dhe shoqëror që (pavarësisht së ku jetojnë) do të udhëheqë të gjithë shqiptarët në mileniumin e ri, sot po farkëtohet në Tiranë. Të gjithë ne duhet të angazhohemi që ky model të jetë një model i ri, një model frymëzues dhe jo një kopje e zbehtë e së shkuarës. Ne si shoqëri duhet të lirohemi nga kthetrat e pushtetit të heshtur të politikës ditore dhe të krijojmë standarde të reja, mbi të gjitha standardin që do të na krijonte mundësinë të ndihemi të përmbushur në vendin tonë.  

Postuar në ResPublica më 29 Tetor, 2015

__________________________________________   

INTERVISTA/ Albatros Rexhaj: Ballo e Fevziut me futi në debat me Muç Nanon. Krijuesit nuk duhet t’u tremben ndryshimeve dhe të refuzojnë çdo gjë që është ndryshe

Leonard Veizi

Nën zë dhe publikisht, madje pa e çarë fort kokën se çfarë mendojë një palë e dytë apo më tej se kaq, Albatros Rexhaj thotë se është një shkrimtar me moshë relativisht të re, pra nën të 40-tave. Dhe kjo është më e përdorshmja e mundshme prej tij, sepse ka edhe të tjera thagma që të bëjnë të qeshësh fort apo të mendohesh thellë. Sa për stilin e veshjes nuk e njeh gravatën dhe mbath një palë xhinsa, tek xhaketë e bluza me stampa ku shkruhen emra bandash metali. “Kjo puna e të 40-tave është punë djalli, - i them, - unë ka ca vite që e kam kaluar traun e doganës”. Jemi në një bar pranë Rezidencës Qeveritare, apo “vilës së Enverit”, siç njihet ndryshe. Albatrosi është krejt i qetë, ose ndoshta thjesht tregohet si i tillë. Megjithëse... Heq dorë nga paragjykimet.  “Mos u shqetëso, - më thotë, - Një ditë do të kthehemi dhe ne në relike. E ka thënë Alfred Jary” . Në fakt unë e kam pranuar se kam hyrë thellësisht në moshën e mesme, se ç’thotë Alfredi, tanimë pak më intereson, por... ndoshta më lehtëson. Hahahha... qesh me zë. Albatrosi është i qeshur ndërkohë, energjik, e duket sikur asnjë grimasë trishtimi nuk e vë nën vete. Pimë kafe. “E çfarë thotë Fredi?”, e pyes duke tentuar të bëj një gjysmë shakaje me fare pak kripë. Ai e ka në mend sentencën e nuk ka nevojë të mendohet. “Unë jam rebeluar ndaj gardës së vjetër, por do të vijë një ditë kur disa të rinj të së ardhmes do të shohin mua si një relikt i së shkuarës”. Burrë i mençur Alfredi. Mund t’ia ‘huazosh’ fjalinë, me ca ndryshime, por do të thonë se është plagjiaturë. Mendohem ca. E pyes me pak tendencë:  “Pse u përplase me Muç Nanon për Ballon e Fevziut?” E ke gabim, - më thotë - Muçi është një nga simbolet e shpirtit urban të Tiranës, por kjo nuk do të thotë të mos ndajmë mendime të kundërta”. Unë ndez një cigare, Albatrosi më thotë se nuk e pi, por nuk ma prish dhe e tymos një për të më shoqëruar. “Të themi që janë xhelozira rivalësh, dhe mungese e një ftese për të qenë në Ballo?” e pyes me kast. “Mos e fol, - ma kthen. – Shyqyr që nuk më ftoi Fevziu. Do të më duhet t’i jap një kafe për këtë. Ndryshe do të më duhej të prishja një dorë me para të paparashikuara, për t’u veshur shik, kostum... këpucë... Duhej gjetur ndonjë firmë e mirë... Bela e madhe. Shpëtova”. Nuk kam ndër mend të pres të më thotë më shumë. “Sikur të të bëj një intervistë, - i propozoj. - Të themi ca gjëra të pathëna”. “Si të duash or plak, - ma kthen Albatrosi nga Prishtina me një gjuhë që rëndom përdoret nga ‘çunat e Tironës’ – po ca si vështirë të themi gjëra të reja”. Nuk ia vë shumë veshin, ndez ‘voice rekorder’-in. Shpëtim i madh ky celulari. Shyqyr që nuk e kisha harruar në shtëpi. “Gjithmonë ka gjëra të reja, - ia kthej, - ose të paktën të tentojmë të duken si të tilla”. Albatrosi shuan cigaren në tavëll. Ndodhemi në ambient të hapur. Kamerierët janë të terrorizuar nga frika e gjobave. Jemi në Bllok o vëlla, të shohin 100 sy. Përqendrohem tek Albatrosi. Nuk e kam më mik..., as shok..., as koleg. Tanimë është thjesht një personazh. Më duhet ta kryqëzoj. Ec e ta kryqëzosh Albatrosin, mendoj për një sekondë. Në konceptin e tij të hershëm por dhe atë të sofistikuar rrugës me mirëkuptim e menaxhim alla perëndimor, Albatros Rexhaj ka tendencën e një konceptim më universal për sa i përket të shkruarit, të krijuarit, apo dhe vetë jetës së një njeriu të letrave që jo domosdoshmërish është shkrimtar fiksional. “Them ta nisim nga ky këndvështrim”, - i them. “Ti ke të drejtë të pyesësh, unë të përgjigjem”, - më thotë ai. Dhe kaq...

Ju jeni i prirë nga ideja e mospasjes më kufij mes shkrimtarit, gazetarit, filozofi apo historianit dhe mbi të gjitha kundër të konceptit në formë pyetje “Pse”. Deri ku shkon kjo praktikë e juaja?

Në një botë ku informacioni shkëmbehet pa kurrfarë barrierash, është iluzion të mendohet se mund të ketë kufij në mes të shkrimtarit, gazetarit, filozofit, historianit dhe kujtdo tjetër që mendimet e veta i shpreh në të shkruar. Shembulli më i bukur i kësaj është libri "Një histori e shkurtër e kohës", shkruar nga fizikani Stephen Hawking, ku problemet më të thella të origjinës dhe fundit të universit nuk shpjegohen me gjuhën komplekse të praktikës akademike, por rrëfehen me thjeshtësinë më të madhe të mundshme. Pakkush nga ne merr vesh në formula të fizikës kuantike, por kushdo që ka lexuar librin e Hawkingut kupton thelbin e problemeve të lindjes dhe fundit të universit. Ky shembull dhe shumë të tjerë tregojnë se kufijtë kreativ janë shlyer. Kjo do të thotë se në komunikim me publikun e gjerë, sot flitet nga pozita e rrëfimtarit dhe jo e profesorit më të rreptë të shkollës. Mendoj se kjo është një nga pikat më revolucionare të zhvillimit të mendimit njerëzor, sepse publiku i gjerë refuzon idenë se informacioni i caktuar është privilegj i një pakice të caktuar. Unë jam ithtar i artit i të shkruarit, si koncept që i përmbledh të gjitha. Në kohën që po jetojmë, arti i të shkruarit nuk identifikohet më vetëm me shkrimtarin dhe letërsinë. Koncepti i ri të shkruarit është i ashtuquajturi shkrimi kreativ, ku kreativiteti përkufizohet si një fushë e pafund jo vetëm e imagjinatës, por edhe e guximit intelektual. Si rrjedhojë, të shkruarit sot ndahet vetëm në dy gjini themelore: FICTION dhe NONFICTION. Nëse analizojmë tregun botëror të botimeve shohim se kjo formë e re të shkruarit ka marr hov, madje librat e zhanrit CREATIVE NONFICTION dominojnë toplistat. Te ne, pak si rrjedhojë e mosnjohjes dhe pak si dëshirë për zhvlerësim, ky zhanër quhet publicistikë - diçka që lidhet me publikimin e rregullt apo periodik në media të shkruara. Mendoj se nuk duhet të mbyllim sytë para ndryshimit të mendësive që po ndodh kudo në botë dhe nuk duhet të kapemi me ngulm për konceptet e vjetra, pasi që kështu do të dukemi komik. Madje bëhemi shumë komik kur dikujt i shtrojmë pyetjen "Pse". Nuk pyetet dikush pse e shkroi një vepër të caktuar, pse e pati një qasje të caktuar, pse mendon kështu apo ashtu? Shqiptarët duhet të kuptojnë se kohërat kanë ndryshuar dhe se transparenca e frymës së revolucionit kulturor kinez ishte një eksperiment i dështuar. Pyetja "pse" është diçka e shëmtuar, sepse paraqet ndërhyrje në thelbin e lirisë kreative dhe intelektuale të individit. "Pse" mund të përdoret vetëm para përgjegjësisë penale në gjyq, por, madje edhe aty, i pandehuri ka të drejt të mos përgjigjet. Jam i vetëdijshëm se, si në Shqipëri ashtu edhe në Kosovë, shumëkush e sfidon mënyrën time të menduarit, por unë jam i bindur se jam rreshtuar në anën e duhur të rrjedhave të kohës.

Ju thoni se piramida e lajmeve në mediat shqiptare që domosdo fillon me politikën dhe përfundon me kulturën dhe sportin, është relikt i Luftës së Ftohtë. Jemi ne që vazhdojmë përjetojmë në kokën tonë ende Luftën e Ftohtë, apo një pjesë e shoqërisë e ka kapërcyer këtë dhe kërkon gjëra të reja?

Karakteristikë bosht e luftës së ftohtë ishte filtri politik që i vihej çdo segmenti të jetës, përfshirë edhe mediat dhe kulturën. Këtë e bënte edhe perëndimi, ku arti, kultura por edhe media e lirë u vunë në funksion të luftës kundër komunizmit. Në këtë logjikë, në themel të piramidës së lajmeve ishte politika, ndërkaq informacioni për çdo gjë tjetër mbindërtohej mbi politikën. Kjo tani ka ndryshuar dhe tendenca është që në themel të piramidës së lajmeve të vendoset njeriu dhe jeta e tij. Ky ndryshim i qasjes ka nxitur edhe transformimin e medias botërore dhe profilizimin e saj. Fatkeqësisht, ne jemi prapa këtij trendi dhe median ende e konceptojmë me filtrat relikte të luftës së ftohtë. Këtu e kam fjalën për elitat, sepse publiku i gjerë ka kohë që kërkon gjëra të reja. Ata që dyshojnë në këtë që unë them le të pyesin pse brezi i mesëm dhe brezi i ri nuk i ndjek edicionet informative të lajmeve. Është gabim të mendohet se atyre nuk ju interesojnë lajmet: thjesht ata duan një tip tjetër të edicionit informativ, diçka që korrespondon me mënyrën e tyre të të menduarit.

Dashur apo pa dashur ju futeni në polemikë me gazetarin Mustafa Nano dhe rrihni mendime të ndryshme rreth konceptit të promovimit të librit “Ahmet Zogu, presidenti që u bë Mbret” shkruar nga Blendi Fevziu...?

Për mua Mustafa Nano paraqet një nga simbolet e shpirtit urban të Tiranës, por në këtë polemikë, e pata përshtypjen, se u rreshtua në krahun e atyre që i tremben ndryshimeve dhe refuzojnë çdo gjë që është ndryshe, përfshirë edhe gjithsecilin që vjen nga jashtë grupimeve të caktuara qoftë të interesit apo të shoqërive të caktuara. Cak i shkrimit tim ishin këta element të shoqërisë sonë, të zhytur në intriga, thashetheme dhe xhelozi që rrejshëm e prezantojnë vetën si një elitë intelektuale e të gjithëdijshme. Secili që ka parë pak botën e di se kjo elitë e vetëshpallur nuk është gjë tjetër pos një koleksion vanitetesh.

Në shkrimet tuaja gjatë kësaj polemike, ju jeni shprehur kështu: “Ballo në Pallatin e Brigadave”. Përse keni përdorur këtë term?

Ballot organizohen me qëllim të shënimit të një feste të caktuar, për të përmbyllur një cikël aktivitetesh apo për t'i vënë kupën një suksesi të caktuar. Libri "Ahmet Zogu - Presidenti që u bë mbret" ka pasur një sukses të padiskutueshëm në shitje dhe kam përshtypjen se Fevziu ka dashur që sipër këtij suksesi të vë edhe një kupë, ndoshta edhe si reaksion ndaj zhurmës së nëndheshme të elitës së vetëshpallur që ka ndjekur me xhelozi suksesin e librit. Deklarimi si "promovim i librit" mbase mund të ketë qenë sebep i mbledhjes së gjithë atyre njerëzve, por gjithçka tjetër i ngjante një balloje solemne. Kjo vërehet nga qasja e organizatorit, spektri i të ftuarve, vendi që u zgjodh për këtë ngjarje, por edhe nga vetë qasja e të ftuarve, të veshur thuajse i kishte ftuar vetë Mbreti Zog. Nuk e di nëse kjo vërtet ishte ideja e organizatorëve, por kjo ishte përshtypja ime. Personalisht, mua kjo mund edhe të mos më pëlqejë - si natyrë jam i prirë pas gjërave më modeste - por si ithtar i lirisë kreative nuk mund të bëhem pjesë e atyre që kritikojnë pse u zgjodh pikërisht ky format.

Sa dakord dhe kundër jeni rreth shprehjes së përdorur prej Mustafa Nano kur thotë shqip dhe shqeto: “Fevziut i pifsha dollinë dhe i qifsha promovimin e librave”?

Përsëri duhet të pozicionohem prapa mbështetjes pa rezervë për lirinë kreative të secilit, që do të thotë se Mustafa Nano ka të drejtë në përzgjedhjen e mënyrës si ai dëshiron të shprehet. Megjithatë, në këtë rrafsh të të menduarit, edhe Mustafa Nano duhet të pranojë legjitimitetin e përzgjedhjes kreative të Fevziut dhe botuesit të tij rreth mënyrës se si duan të promovojnë librin. Ka kaluar koha kur kemi mundur t'i bëjmë censurë njëri-tjetrit.

Ju i keni reaguar Mustafa Nanos për tërheqjen e paraleles me figura të showbizit si Bleona Qerreti e të tjerë...?

Korrektesa është ana tjetër e medaljes në këtë debat. Mund të mos na pëlqejë kjo gjë, por, Bleona dhe personazhe të tjera të showbizit, kanë të drejtë në përzgjedhjen e tyre kreative rreth mënyrës si duan të promovojnë veten. Megjithatë, nuk kuptoj si mund të tërhiqet paralele mes njëra tjetrës: nuk mund të thuash "promovim faraonik i librit të Fevziut" dhe përballë kësaj të përdorësh nocionin "Bleonaqerretizëm", sepse nuk shkojnë njëra me tjetrën, pos nëse ke për qëllim përuljen e tjetrit. Pastaj më ka habitur se si, nga një pjesë e komunitetit medial në Tiranë dhe në Prishtinë, ky krahasim u pranua si i mirëqenë dhe ju dha statusi i faktit. Kam përshtypjen se njerëzit e jetës publike konceptet "rivalitet" dhe "kolegialitet" i shohin si dy nocione të kundërta. Kjo është shumë gabim dhe për keqardhje, pasi që rivaliteti lind vetëm në mes të kolegëve, pjesëtarëve të një komuniteti apo prirjeje të caktuar, dhe nuk duhet ngatërruar me konceptin e armiqësisë. Kolegët polemizojnë dhe aty vjen në shprehje rivaliteti i tyre intelektual, së paku kështu do të duhej të ishte. Fatkeqësisht, te ne, polemikën nuk e kuptojnë si një shkëmbim mendimesh të kundërta por si një duel pështymash. Sidoqoftë, unë e kam parë me kërshëri këtë zhvillim dhe më ka dhënë një element frymëzues që do ta përdorë në librin tim të radhës.

Një promovim libri spektakolar është domosdoshmërish jo zhgënjyes për përmbajtjen dhe stilin dhe atë çka përcjell libri në vetvete?

Promovimi është demonstrim i fuqisë dhe jo domosdoshmërish ka lidhje me përmbajtjen. Rrallëherë ndodh që promovimet të mbledhin lexuesit e vërtetë. Promovimet i kuptoj si një eksperiment social dhe një lloj mekanizmi i matjes së ndikimit që X apo Y ka në shoqëri. Në rastin konkret, të ballos solemne në Pallatin e Brigadave, ka pasur kritika për praninë e krerëve të shtetit dhe të politikës shqiptare. Si komunitet i njerëzve të letrave, tërë kohën ankohemi për një injorim të vazhdueshëm nga politika dhe kur ndodh diçka, si kjo me rastin e librit të Fevziut, paradoksalisht reagojmë me të keq. Ka shumë elemente pozitive në atë që ka ndodhur gjatë ballos së Fevziut, që i kam përmendur edhe në polemikën e zhvilluar, por tani do të shtoja diçka tjetër, mbase edhe shumë më të rëndësishme. Kam përshtypjen se politika, krahu i majtë dhe i djathtë, takimin ne Pallatin e Brigadave e kanë parë si mundësi për të filluar përmbylljen e procesit të pajtimit kombëtar. Për mua, udhëheqësit e të majtës shqiptarë, më shumë se për Fevziun shkuan për të treguar një gjest korrektësie ndaj ithtarëve të Mbretit Zogu. E di se shumëkush tani do të ngrijë vetullat e dyshimit, por me vetë faktin se kemi dy festa të ndara të çlirimit, 28 dhe 29 nëntor, është tregues se procesi i pajtimit kombëtar është ndërprerë që në fillim të viteve të 90-ta. Edhe pse po trokasim në vitin 2015, për dikë Mbreti Zog është burrështetasi më i mirë që ka pasur Shqipëria, për dikë tjetër është tradhtar dhe e njëjta vlen për Enver Hoxhën, nga disa ende shihet me admirim ndërsa disa të tjerë e shohin si diktator të egër. Ne nuk mund t'i themi askujt pse mendon kështu apo ashtu për Mbretin Zog apo për Enver Hoxhën, por megjithatë duhet gjetur një normë të pranueshme për të gjithë, mbi të cilën mund të tejkalohen barrierat ideologjike dhe të përmbyllet procesi i pajtimit kombëtar. Për mua, shkëmbimi i këtyre sinjaleve gjatë një balloje, të organizuar me shkasin e një libri, është një gjë shumë e shëndetshme për shoqërinë shqiptare.

Nëse do të kishit një ftesë nga Blendi Fevziu për Ballon tek Pallati i Brigadave do ta merrnit rrugën nga Prishtina?

Unë ia di shumë për nder Fevziut që nuk më ka ftuar. Si natyrë jam një tip ndryshe, pak më i tërhequr dhe gjatë paraqitjeve publike problemin më të madh e kam veshjen. Unë jam ithtar i veshjes CASUAL, mundësisht edhe para Presidentit të  Republikës. Sikur të kisha marr ftesën atëherë do të detyrohesha të harxhoja më së paku 1000 euro vetëm për veshje, sepse në takime të tilla njerëzit nuk të vlerësojnë për atë çfarë ke veshur, në kuptimin si shije, por sa ka kushtuar ajo që e ke veshur, thuajse vlera e kostumeve po ia rritka vlerën edhe njeriut. Thënë të vërtetën, si shumë shqiptarë të tjerë, kohëve të fundit edhe mua më ka kapluar kriza ekonomike dhe prania ime aty nuk do ta arsyetonte investimin që do të duhej të bëja. Pos kësaj - po e them si humor por gjithsesi në çdo humor ka pak dromca vërtetësie - unë jam natyrë që nuk mund të qëndroj indiferent ndaj të bukurës. Në mesin e gjithë atyre bukurosheve të veshura me modën e fundit, kam frikë se do të më çrregullohej tërësisht sistemi i frymëzimit kreativ.

Postuar në ResPublica më  21 Dhjetor, 2014 15:48

Humori që buron nga markata e statuseve mbarëpopullore

nga Leonard Veizi

Jemi popull me humor. Në ditë të mira e në ditë zie. Buron humori këtu te ne e s’ke ç’thua. Dhe me siguri, duhet ta kemi nga dielli me tepricë. Madje humorin më të madh e kemi kur fillojmë të reagojmë, ca me naivitet agresiv e ca me një hipokrizi që e kapërcen vetë hipokrizinë. E për çdo rast e kemi një emblemë ku kapemi me thonj e dhëmbë, Zoti. Të vdesësh gazit nga humori. As në Estradën e dikurshme të Shtetit nuk e gjeje këtë frymë, as në Parlamentin e sotëm. E gjen në një reagim mbarë popullor, gjë që si zor se ka bërë vaki më parë. Tanimë duket sikur rrimë në përgjim, të na ndodhi një gjë e keqe që të kemi mundësi të shfryjmë mllefin që na ka pushtuar. Por për djall kur nuk je mësuar të reagosh, dukesh aq qesharak sa është pak të të zënë me shqelma e të të përçmojnë.

Parantezë, në vazhdim të këtij argumenti:

Nuk ka gjë më qesharake të thuash se, njeriu e beson Zotin, e adhuron atë dhe i bindet. Asnjë nga këto të tria nuk vlen. Nuk ka vlejtur asnjëherë në fakt. Për më tepër që, një gjë e tillë ka të bëjë me ndërgjegjen. Pra me diçka krejt të padukshme e të paprekshme. Duket se njeriu te Zoti ka parë gjithmonë atë qenien e mbinatyrshme, shpirtmadh, që ia duron të gjitha marrëzitë deri në ekstrem, por që e fal në çastin e fundit vetëm se ai tregon një sekondë pendes. E meqenëse na qenka gjetur një rrugë shpëtimi - të përfitojmë nga rasti, të rrëmbejmë ç’të mundemi. Ka kohë për pendesë. Të gjithë do shkojmë në Parajsë, e sigurt. Nisur nga të gjitha këto ka një përfundim jo shumë të cekët, por të thjeshtësuar gjithsesi: Njeriu jo vetëm që nuk e beson Zotin, por përçudnon në emër të tij. Mashtron, vret e pret, dhe pastaj bën të pabërën, shkon në një objekt kulti llum i papastër dhe mendon se prej andej do të dalë siç e ka bërë nëna. Të gjitha do harrohen. Në fakt nuk është kështu. Asgjë nuk harrohet. Gjithçka mbetet në kujtesë. Por me sa duket, jemi mësuar ta përdorim një objekt kulti si të ishte një lavatriçe ku futemi të pisët e dalim të hekurosur. Ndërkohë, duhet të ndodhë e kundërta: duhet të futemi të pastër e të dalim qelibar.

Argumenti nis sërish nga fillimi:

Ndodh rëndom që sa herë në portalet online qarkullon ndonjë video - ku një burrë rreh gruan sa i ha dora, ku një grua shkarkon mbi trupin e burrit një karikator me fishekë e i duket pak, apo një idiote dhunon një fëmijë se aq i thotë truri, - nis fill dhe një fushatë e nxehtë statusesh. O “Zot...” njëri e “o Zot...” tjetri. Të gjithë Zotit i drejtohen. Jo se u vjen kaq keq, por se më së shumti e shohin veten po aq protagonist sa ai që rreh e vret. Pra, si të thuash, me këtë rast bëjnë dhe një si punë katarsisi. Por gjithsesi, çfarë nuk gjen në markatën e reagimeve online. Ka statuse njerëzish që dinë të thurin ca fjalë dhe të tjerë që kërkojnë ndihmë se s’kanë mësuar ende shqip. Shumë rendin të publikojnë statuse me katër fjali e tre mallkime. Ca të tjerë për përmirësimin e situatës se vanë 25 vite demokraci e kemi mbetur në vend numëro. Domethënë, vazhdojmë të jemi si në vitet ’90. E për t’u dukur si më elokuent e të lexuar, ca huazojnë shprehje nga Bibla e të tjerë nga Kur’ani. Ca përmendin engjëjt e ca të tjerë satanain. Ca mundohen ta rrisin piacën kur kërkojnë të zhgërryhen në labirintin e reformave, të dekriminalizimit apo të borxhit të jashtëm dhe prodhimit të përgjithshëm bruto. Ca të tjerë e kanë pazarin më të ulët, e anashkalojnë analizën globale që shkon deri te kandidimi i Trampit dhe kalkulojnë formacionin e De Biazit me kombëtaren. Por në shfrim e sipër vijnë dhe nja tetë a nëntë pikëpyetje me radhë: “Ku është shteti? Ku është Presidenti? Po Kryeministri? Po Policia, Ministria e Punës Çështjeve Sociale Shanseve të Barabarta, e Rinisë, Sporteve… ajo e Bujqësisë edhe e Ushqimit mor amani se desh harruam. O po ku janë fshehur këta se nuk po e marrim vesh?”

Vazhdon lumi i statuseve. Ca me fotografitë e tyre e të tjerë më profile false. Por tek e fundit, duhet ta themi fjalën tonë, ndryshe nuk quhet. Se ja, kanë folur këta “peco-grosot”. Le po janë hedhur në sulm edhe “plebejtë”. Si të mos e lëshojmë dhe ne ndonjë status. Katër fjali janë të shkretat. I futim një të sharë për qejf tonë, përmendim dhe Zotin që të jemi në rregull dhe shohim sa like do marrim.

Në vend të epilogut:

Nuk e kam me reagimin, se shyqyr që kemi mësuar të reagojmë së fundi. Por nuk di pse duken kaq false e mjerane shumica e tyre, se duan të thonë diçka e s’thonë asgjë. Por dhe në këtë rast e kanë një të mirë: i japin material sa të duash, Estradës së Shtetit apo show-t të kabareve.

Postuar në 23 qershor 2016

http://revistapsikologji.com/humori-qe-buron-nga-markata-e-statuseve-mbarepopullore/

http://www.tiranaobserver.al/humori-qe-buron-nga-markata-e-statuseve-mbarepopullore/

http://www.hermesnews.al/opinion/Humori-qe-buron-nga-markata-e-statuseve-mbarepopullore---nga-Leonard-VEIZI.html

http://www.mapo.al/2016/06/humori-qe-buron-nga-markata-e-statuseve-mbarepopullore/1

Transoqeanikët e flotës shqiptare, shkëlqimi dhe shkatërrimi i tyre - Dossier

Tirana

Shkodra

Leonard Veizi

Durrësi

Të dilje jashtë shtetit me një anije tregtare, për një shqiptar në breg të detit ishte ëndërr, padyshim. Por kjo nuk vlente vetëm për njerëzit e izoluar brenda klonit që kërkonin të dinin më shumë për pjesën tjetër të botës. Udhëtime të shpeshta, ankorime në porte të ndryshme

Vlora

dhe të prekurit e vendeve ekzotike, nuk është se të jepet rasti kaq lehtë t’i shijosh, veç në ke një llogari të mirë në bankë me të cilat duhet të prenotosh kabinë komode në një kroçiera moderne. E për më shumë se kaq duhet të blesh një jaht që të jetë në gjendje të përballojë dallgët e Paqësorit. Ndërkohë, këtë mundësi kanë pasur marinarët e Flotës Tregtare, që lundronin për llogari të shtetit shqiptar, nga Kuba në Kinë, nga Aleksandria

Arbëria

në Roterdam, apo nga portet e Anglisë në ato të Libisë...

...Në fakt, veç shkëlqimit 30 vjeçar, fort i trishtuar ka qenë epilogu i Flotës Tregëtare të Shqipërisë, i asaj që u ndërtua me kontributin e shtetit të para viteve ‘90. Transoqeanikët dolën jashtë përdorimit e u shitën për skrap. Sot, të pasurit e një anije transporti ka të bëjë me fuqinë blerëse të individëve apo kompanive private. Gjithsesi, Flota Tregëtare Shqiptare nuk e ka humbur traditën dhe vazhdon të ketë një grup anijesh në përbërjen e saj.

100 mijë ton ngarkesë

Në kohën e saj më të mirë, diku në vitet ‘80, Flota Tregtare Shqiptare kishte të paktën 20 anije cilësore me të cilat mund të transportonte në shumicën e porteve të botës një ngarkesë prej rreth 100 mijë tonësh. Sipas librit “Historia dhe Dinamika e Transportit në Shqipëri” shkruar nga ish-zv/sministri i Transporti, Sadedin Çelikut, flota tregtare numëronte rreth 40 anije respektivisht rreth 20 për transportin e jashtëm dhe 20 të tjera për transportin e brendshëm detar. Duhet pasur parasysh se rreth viteve 1980, kantieri detar në Durrës prodhoi disa anije transporti duke shtuar inventarin e flotës tregtare. Ndër anijet e inventarit janë dhe “Rinia”, “Boshtova”, “6 Shkurti”, “Shkumbini”, etj., të cilave tanimë thuajse nuk i gjendet asnjë gjurmë, madje as pas kërkimit në agjensinë “Shipspotting” e cila evidenton

Mati

të gjitha anijet që qarkullojnë në botë.

Kapiteni i transoqeanikëve

Ndëkohë Fore Kureta, i cili të fshehtat e lundrimit detar i studioi në Bullgari, dhe punoi si kapiten anijesh tregtare për më shumë se 20 vite me radhë, gjatë një interviste të realizuar disa vite më pàrë u shpreh se flota shqiptare, oficerët drejtues e marinarët e thjeshtë, ishin tepër korrektë dhe për këtë kishin fituar besimin në të

Partizani

gjitha bankinat ku ankoroheshin anijet me flamurin kuqezi. Por kjo ishte vetëm njëra anë e medaljes. Sipas dëshmisë së Kuretës deri në vitin 1960, anijet e transportit shqiptar drejtoheshin nga kapitenë të huaj. Kryesisht, ata ishin bullgarë dhe rusë. Në vitin 1961, pas shkëputjes së marrëdhënieve të Shqipërisë me kampin socialist, ata u larguan, kështu që oficerët e rinj shqiptarë të porsa diplomuar në shkollat e Lindjes u detyruan të merrnim me urgjencë drejtimin e Flotës Tregtare. Karriera e Kuretës do të niste si Oficer i Parë në anijen 5-mijë tonëshe “Durrësi”, më pas si

Teuta

Kapiten i anijes 3.500 tonëshe “Skënderbeu” dhe së fundi merr drejtimin e anijes 12.000 tonëshe “Tirana”. Por ai ka drejtuar në disa lundrime edhe transoqeanikun 16.000 tonësh “Arbëria”.

Flota me anije hekuri

Në historia detarisë shqiptare shkruhet se lundrimi nisi që në kohët e lashta, por fill pas Luftës së Dytë Botërore u mendua për ngritjen e flotës tregtare. Deri në atë kohë, Shqipëria kishte vetëm anije të vogla prej druri. Në kuadër të rreshtimit ndër shtetet që pësuan dëme nga lufta, Shqipëria përfitoi mes të tjerave edhe tri anije tregtare. Dy prej tyre, “Sazani” dhe “Butrinti” 500 tonëshe erdhën krejt të reja në vitit 1961 nga Gjermania, ndërsa “Teuta” në po të njëjtën periudhë erdhi nga Italia. Por flota tregtare u furnizua dhe me avulloret, që viheshin në punë me anë të avullit të prodhuar nga djegia e mazutit. Të tilla ishin anijet “Durrësi”, “Partizani” dhe “Liria”, të cilat erdhën të reja në vitin 1961 nga Polonia.

Ngarkesat e madha

Sipas dëshmisë së Fore Kuretës, Shqipëria bënte tregti me shumë vende dhe anijet e shtetit hynin në më shumë se 100 porte të botës. Në rrëfimin e tij Fore Kureta kujton se rrugë shumë interesante kishte bërë në Vietnam dhe Kore ku në anijen 5000 tonëshe “Durrësi” u ngarkuan pjesë ndërrimi për avionë luftarak. Ndërkohë nga Anglia me po të njëjtën anije u transportuan 10 makina tip “Centaur” 40 tonëshe, që përdoreshin në ndërtimin e hidrocentraleve. Një nga problemet më të mëdha që Kureta ka hasur ka qenë transporti i dy kullave të mëdha, nga 52 ton, 54 metra të gjata dhe me diametër 4.70 metra, të cilat u montuan në Azotikun e Fierit.

“Tirana”, një anije moderne

Po çfarë të dhënash kishte një anije moderne që duhet të përballonte dallgët e detit Mesdhe por dhe ato të oqeanit Indian? Ja shpjegimi i ish-kapitenit Fore Kureta për transoqeanikut “Tirana”:  “Një nga kulmet e progresit teknik të asaj kohe në fushën e lundrimit detar ishte anija “Tirana”. Ndërtimi i saj mbaroi në fund të vitit 1970 dhe erdhi për herë të parë në portin e Durrësit më 26 mars 1971. Ishte një anije me një helikë dhe me një motor, e destinuar për transportin e të gjitha llojeve të mallrave të thata. Anija ishte e gjatë 153 metra, e gjerë 19,4 metra, lartësia e bordit 11,65 metra dhe zhytjen e ngarkesës së plotë e ka 9,07 metra. Në kuvertë ishin të vendosura mekanizmat e akostimit, vinçat dhe spiranca. Lokali i makinerisë ishte në mes të anijes. Kishte tre hambarë në bash dhe dy hambarët në kiç, me një kubaturë prej 17.865 metër/kub. Mbulesat e hambarëve ishin të mekanizuar, hapeshin dhe mbylleshin në bazë të sistemit hidraulik. Anija kishte 20 vinça elektrikë dhe biga 5-10 tonëshe. Më e madhja ishte biga e rëndë 60 tonësh. Anija kishte dy sanalle shpëtimi, secila për 72 veta, njëra prej të cilave me motor. Anija kishte depozita me ujë të pijshëm e karburant që siguronin autonomi lundrimi për 15 mijë milje detare. Ura e komandimit ishte e gjerë, e përshtatshme për punë dhe e pajisur me të gjitha instrumentet më modernë të drejtimit të anijes. Kishte dy radarë njërin tip “Deka” dhe dispazon 0.7 deri në 48 milje dhe tjetrin tip “Kelvin” me diapazon 0.7-64 milje detare. Anija veç hambarëve dhe kuvertës kishte dhe një hambar frigoriferik që shërben për transportimin e mallrave ushqimorë. Por ajo kishte dhe një aparaturë për kthimin e ujit të detit në ujë të pijshëm dhe prodhonte 12 ton në 24 orë”.

  

Anijet kryesore të Flotës

Flota shqiptare kishte rreth 20 anije hekuri që përdoreshin për transporte jashtë vendit. Kjo flotë fillonte me anijet më të vogla “Sazani” e “Butrinti” me nga 500 tonë ngarkesë për të vijuar me më të madhen e modernen “Arbëria” me 16 mijë ton ngarkesë.

“Arbëria”

Transoqeaniku “Arbëria” ishte anija më e madhe dhe më moderne e Flotës Tregtare. U ble në vitin 1975 nga shteti shqiptar në Suedi për rreth 5 milionë dollarë dhe kishte kapacitet mbajtës 16 mijë ton. Ishte një kryevepër e teknologjisë më të avancuar të kohës, krejtësisht e automatizuar e me ajër të kondicionuar. Anija bënte kryesisht linjën e Kinës dhe Kubës. Ajo punonte me qira dhe për palët e treta.

“Tirana”

Kjo ishte një anije bashkëkohëse e “Arbërisë”, vetëm se e prodhuar në Poloni. Më saktë, anija u porosit nga qeveria shqiptare aty rreth vitit 1972 dhe ishte krejt e re kur mbërriti në Durrës. Kapacitetin mbajtës e kishte 12 mijë ton dhe konsiderohej nga më të mirat e flotës tregtare shqiptare. Anija përdorej për udhëtime të gjata dhe punonte edhe për llogari të të tretëve.

“Vlora”

Anija “Vlora”, 12.600 ton kishte vetëm një vit që ishte prodhuar, kur u ble në Xhenova të Italisë në vitin 1961, rreth 4 milionë USD. Anija punonte edhe me solar. Në vitin 1961, stafi i saj u kompletua me oficerë të marinës luftarake. Anija kujtohet nga njohësit e saj si shumë e fortë, pasi nuk kishte ndodhur të bënte asnjë defekt rrugës.

“Shkodra”

Kishte të gjitha parametrat e “Vlorës” dhe ishte prodhuar po në Xhenova të Italisë. U përdor me sukses nëpër linja të gjata. “Shkodra” ishte inkuadruar së bashku me anijen “Vlora” në një shoqëri të përbashkët shqiptaro-kineze të quajtur “CHAL Ship Company”, e cila kishte tre anije, por që pas shpërbërjes “Shkodra” dhe “Vlora” i mbetën shtetit shqiptar. 

“Durrësi”

Anija avullore me emrin “Durrësi” përfundoi për skrap në vitin  1997. I blerë i ri, i sapondërtuar në vitin 1961 në kantierin detar “Stocznia Gdanska im. Lenina Gdansk”, në Poloni, “Durrësi” ishte një nga mjetet lundruese kryesore të flotës tregtare shqiptare në vitet 1960-1970. Në foto-arkivat ndërkombëtare anija është fiksuar disa herë, madje dhe me emrin “Dyrrahu”

“Gjirokastra”

Në evidencën e anijeve të çrregjistruara ekziston dhe “Gjirokastra” e cila pas privatizimit në vitin 1996 mori emrin e dytë: “Baxha”. Por anija pati dhe një shitje tjetër, kompanisë greke GT Shipping Inc, që i vuri emrin e tretë – “GT1” me flamur panamez. “Gjirokastra” u shit për skrap dhe u shpërbë më mars 2010 në kantierin e demolimit në Aliaga, Turqi.

 Anijet e Flotës Tregëtare Shqiptare

Tani këto quhen ish-anijet e Flotës Tregëtare Shqiptare. Janë të dhënat e 16 anijeve të shoqëruara me fotot e 11 prej tyre

Arbëria                       16.350 ton,  prodhuar në Suedi më 1975 - bllokuar në Turqi

Tirana                         12.038 ton,  prodhuar në Poloni më 1972 - bllokuar në Greqi

Vlora                           12.341  ton,  prodhuar në Itali më 1961 - jashtë përdorimit

Shkodra                     12.501 ton,  prodhuar në Itali 1961, - jashtë përdorimit

Durrësi                        5.037 ton,   prodhuar në Poloni 1961 - jashtë përdorimit

Dajti                              4.581 ton,   prodhuar në Gjermani 1960 - jashtë përdorimit

Skënderbeu               3.600 ton,  prodhuar në Bullgari 1960 - peng në Itali pas eksodit

Mati                              3.500 ton,  prodhuar në Poloni 1960 - mbytur në Kostanca, Rumani

Partizani                    3.556  ton,   prodhuar në Poloni 1961- jashtë përdorimit

Gjirokastra               2.700 ton,   prodhuar në Durrës 1983- shitur më  2006

Liria                             2.500 ton,   prodhuar në  Poloni 1961- jashtë përdorimit

Teuta                            1.711  ton,     prodhurar në Itali 1960 - jashtë përdorimit

Korabi                        1.500  ton,   prodhuar në  Itali 1965 - bllokuar më 2002 në Itali

Saranda                      1.100 ton,   prodhuar në Durrës 1984 - shitur më 2006

Sazani                            500   ton,  prodhuar në Gjermani 1960 - jashtë përdorimit

Butrinti                          500  ton,  prodhuar në Gjermani 1960 - jashtë përdorimit

Postuar në 25 Tetor, 2015

http://www.respublica.al/2015/10/25/dossier-transoqeanik%C3%ABt-e-flot%C3%ABs-shqiptare-shk%C3%ABlqimi-dhe-shkat%C3%ABrrimi-i-tyre-foto

http://www.gazetatema.net/web/2015/10/25/dossier-transoqeaniket-e-flotes-shqiptare-shkelqimi-dhe-shkaterrimi-i-tyre/

http://www.telegrafi.com/flota-e-lavdishme-e-dikurshme-shqiptare-shkelqimi-dhe-renia-e-transoqeanikeve-shqiptare-foto/

http://shkurteshqip.info/fotot-transoqeaniket-e-flotes-shqiptare-shkelqimi-dhe-renia-e-tyre/

http://www.lapsi.al/dossier/2015/10/25/flota-e-lavdishme-e-dikurshme-shqiptare-shk%C3%ABlqimi-dhe-r%C3%ABnia-e-transoqeanik%C3%ABve#.V_4K-eV97Dc

  

Të jesh ngushtë në shtëpinë tënde. Plaç kur ikën, e plaç kur kthehesh - Shënim

Leonard Veizi

Jetojmë në një shtet ku absurdi është kthyer në normë. Shqiptarët ikin nga vendi i tyre ashtu si 25 vite më parë kur muri që i mbante të ndarë me pjesën tjetër të botës u shemb e u thërmua fare. Përkufizimi për botën e lirë asokohe kishte një tjetër kuptim, sot termi vërtet nuk ka ndryshuar, ndërsa botëkuptimi ynë po. Se liria është vetëm një nga hallkat, fill pas kësaj zinxhiri ka pika të dobëta e mund të këputet në një tjetër vend.

Sot shqiptarët nuk janë më aq të mirëpritur në Perëndimin e begatë. Ata të Brukselit thonë se vendin e origjinës, domethënë shteti shqiptar, nuk ka probleme me liritë e njeriut dhe arsyeja për të kërkuar ndonjë status fillon e bëhet e dyshimtë. Por nëse e ke marrë rrugën në këmbë, që të mbërrish deri në zemër të Europës, i pa gjumë e i uritur si një ujk, të paktën “ata andej” të paketojnë ushqimin ditor në qese plastike e të presin një biletë avioni që të mund të kthehesh në vendin e origjinës si zotni i vërtetë. Në terminalin e Rinasit, aty ku VIP-at ndahen me popullin e thjeshtë nga një korridor i ngushtë, “shteti” të pret me buzëqeshje, jo për të të thënë se ka siguruar një vend pune për ty, por për të të drejtuar te sporteli ku duhet të paguash ndonjë detyrim të vogël që ke lënë pas dore ngaqë mendja të ishte ngritur për t’ia mbathur nga sytë këmbët. Nëse tenton të shkasësh sërish, i njëjti “shtet” të pret rrugën për të treguar seriozisht këtë herë, se në qelinë e 313-tës ka një krevat portativ për ty ku mund të shtrihesh drejt e në sustë e të qëndrosh derisa të të mbushet mendja që të mos kesh asnjë qindarkë punë me të.

Gjermania po i kthen emigrantët, ca të kontinentit tonë e ca të kontinentit tjetër. Edhe atje shumë zhurmë ka, gjithfarë organizmash nuk janë fare dakord me masat e qeverisë ndaj azilkërkuesve.

Shqiptarët e ikur me shumicë kohët e fundit, ca për një jetë më të mirë, e ca që mendojnë se është më mirë të punosh për një pronar në Gjermani se sa të jesh pronar në Shqipëri, tani po kthehen kokëulur. Ndërsa axhanset trumpetojnë me të madhe se shteti ynë, ai i origjinës domethënë, ka marrë të gjitha masat... për pritjen e emigrantëve sirianë. E vërtetë, çfarë sjell sahati nuk sjell moti. S’duhet të na kapin gafil. Se kanë rënë këmbanat e alarmit që Shqipëria mund të kthehet sërish në një trampolinë, njëlloj si atëhere kur prisnim e përcillnim kurdë e kinezë. Po kësaj radhe shteti nuk rri duarkryq, merr në dorë situatën, dhe nuk lë skafistët ta bëjnë Otranton si Liqenin Artificial. Në këtë aspekt me sa duket vazhdon të funksionojë motoja e hershme: me tanët le të ngushtohemi ca se s’na gjen gjë, puna është që mikun ta presim me dinjitet. Dhe shqiptarët vazhdojnë të jenë ngushtë në shtëpinë e tyre.

Postuar në ResPublica më 28 Tetor, 2015 

Nuk dua të votoj

Leonard Veizi

Nuk dua të mendoj për zgjedhjet. As për fletën dhe as për kutinë e votimit. Madje as për kandidatin jo e jo. Shkurt... nuk më plas fare për zgjedhjet. Fiton “filani” apo “fisteku” nuk është në interesin tim. Të fitojë ai që do të marrë votën e duhur dhe kaq. Dhe sa për dijeni, ajo çka po them hyn te të drejtat e njeriut, të mos mendojë kush për të kundërtën.

E gjitha kjo ka të bëjë as më pak dhe as më shumë, por me një garë militantësh frenetike. Voto... voto... voto. Slogane sa të nakatoset. Mesazhe në celular. Propagandë idiote. Ore po nuk dua të votoj... “Voto për të ardhmen tënde, gjej 5 minuta kohë”!

E tmerrshme!

Kohë kam sa të duash. Thjesht nuk dua të votoj. Nuk dua të më dhunojë njeri. “Është e drejtë qytetare të votosh”. Po cila nuk na qenka e drejtë qytetare? E drejta qytetare është edhe të mos votosh, të qëndrosh mënjanës, apo të jesh përbuzës ndaj gjithçkaje. Tek e fundit “kush je ti që unë duhet të të votoj”: trim me fletë, i dëshiruari apo i... dërguari i Zotit? Cili është borxhi im ndaj teje? Ku qëndroj joqytetaria ime përballë qytetarisë së gjithkujt tjetër që fshihet nën petkun se hodhi një votë e pas kësaj ka të drejtë edhe të kërkojë llogari?! Gjithkush në këtë botë ka të drejtë të hedhë një votë në mënyrë krejt të pakuptimtë e më pas të shëllehet në bregun e lumit me kallam në dorë me qëllim që të kapi ndonjë peshk. Unë thjesht dhe shkurt nuk dua të bëhem palë e asnjërës anë. Nuk jam indiferent... Jam me veten time. Dhe kjo është më shumë se sa të jem me “Ty”.

Nuk dua të di kush je ti.

Mllefi im i motivuar apo nëse nuk duket i tillë, vjen edhe prej faktit se disa nga televizionet u futën në garë që në pikë të mëngjesit. Votoi njëri... votoi tjetri... kryeministri, shefi i opozitës, shefi i...

Votimi është një proces normal, përse duhet përcjellë me aq bujë, dhe në kohë reale madje. Mjafton edicioni i lajmeve. Vetëm 5 minuta dhe jo më shumë. Se ka dhe aspekte të tjera jeta për të cilat duhet të informohesh.

Tani... për të thënë të vërtetën, nuk është se unë s’kam besim te kandidatët. Padyshim që mendoj se në 4-vjeçarin e ardhshëm, njëri prej tyre, ai që do të ketë fatin të qeverisë, do ta bëjë Tiranën lule, gati njëlloj me Parisin, ose të paktën me Budapestin. Por meqenëse jam gazetar e më lind e drejta të dyshoj ca më shumë, them se më e sakta do të jetë fakti se kryeqytetasit para se të mendojnë për qytetarët do të mbushin mirë xhepat e tyre dhe të atyre që i sollën në pushtet. Të tjerët do të jenë veç njerëz "të lirë", që do të vazhdojnë të qëndrojnë njëri pas tjetrit për të marrë certifikatën e radhës.

Postuar në ResPublica më 21 Qershor, 2015

Intervistë me kolonel Pëllumb Zaimin: Ushtria shqiptare ‘90 me 100 miliard dollarë asete

Leonard Veizi

I pabesueshëm, në sasi dhe vlerë monetare, arsenali i lëvizshëm i ushtrisë shqiptare deri në vitin 1990. Nëse  shtohen dhe objektet e palëvizshëm e territoret, shifra rritet në mënyrë katastrofike...

...Në sektorin shkencor të Akademisë Ushtarake, ku ai bënte pjesë bashkë me 5 kolegë të tjerë si ekspert i analizave ushtarake, vinin informacione më shumë se kudo tjetër, për shkak të rëndësisë që kishte vetë detyra. Falë punës së gjatë në sektorin prej nga dilnin tezat, ku duhej të mbështetej ushtria në paqe e në rast lufte, ai ka njohuri të gjithanshme. E veç kësaj, pas përvojës në terren si komandant i një batalioni art-mitraljer, vite më vonë do të emërohej edhe në krye të kabinetit të komandës së forcave ajrore. Duke pasur këto detyra, ai është i gatshëm të japi përgjigje edhe atje ku duket se nuk e ka informacionin e duhur. Gjithsesi, koloneli në rezervë Pëllumb Zaimi, thotë se ushtria Shqiptare “notonte” mbi para, përderisa asetet e saj të shitëshme, kapnin një vlerë prej miliarda dollarësh. Të gjitha këto ai i sqaron gjatë një interviste për gazetën “Shekulli”:

Një nga vendimet e qeverisë në ikje është shkurtimi i pagës për ushqimin e ushtarakëve në detyrë dhe kjo bëhet për shkak të krizës financiare. Si e konsideroni këtë vendim?

Si të gjitha vendimet e tjera kundër ushtarakëve edhe ky është një turp i qeverisë. Ushtarakët shqiptarë duhet të trajtohen më denjësisht, ata që janë në detyrë, ata që kanë dalë në rezerve dhe ata që janë në pension. Para ka mjaftueshëm për të gjithë ushtarakë e ish-ushtarakë, sa për të mos e ndjerë krizën.

Në një krizë globale ku mund të gjenden këto para?

Ato duhet të ishin bërë vit pas viti, që nga çasti që u mor vendimi politik se Shqipëria nuk kishte nevojë për një ushtri aq të madhe sa ishte ajo e viteve ’90. Pra këto para gjendeshin në asetet e ushtrisë. Aty ka pasur shifra kolosale parash, por dhe ka ende. Them ka pasur pasi një pjesë e mirë e tyre tanimë janë zhdukur. Por në qoftë se asetet e ushtrisë do të administroheshin në rregull e sipas ligjit, vetëm 10% e shifrës totale që kapin këto asete do ta rregullonin bilancin e pagave të ushtrisë dhe administratës shtetërore për shumë vite me radhë. Dhe kriza nuk kishte pse të ndihej as sa t’u heqësh ushtarakëve dhe ushqimin.

Të flasim më konkretisht?

Ushtria shqiptare e viteve ‘90 ka pasur një arsenal të jashtëzakonshëm, armësh, municioni, karburanti, ushqime e veshmbathje. Nëse këto do të shiteshin sipas rregullave, buxheti i shtetit do të furnizohej çdo vit me disa qindra milionë dollarë.

Çfarë shifre kapin këto asete?

Ju them pa frikë, duke u bazuar në atë që kanë nxjerre dhe specialistët e fushës, se ushtria shqiptare ka pasur asete që vlenin deri në 100 miliard dollarë, pa përmendur këtu objektet dhe territoret.

A nuk ju duket kjo një shifër shumë e lartë, madje e ekzagjeruar?

Mund të jetë shumë e lartë por është e vërtetë dhe e bazuar mbi fakte konkrete.

Që do të thotë...?

Që do të thotë se vetëm municioni i ushtrisë shqiptare, ai i importuar dhe ai i prodhuar në vend, i sistemuar në disa qindra depo e tunele, kap shifrën e 65 miliard dollarëve. Të mos harrojmë se uzina e Poliçanit prodhonte 48-58 ton municion në 24 orë, fishekë pushke, automatiku, mitralozi të lehtë e të rëndë. Gramshi prodhonte 400-500 automatikë e pushkë automatike në ditë ose 120 mijë në vit me një kosto prej 6000 dollarë për copë. Kostoja ishte e lartë pavarësisht se ato në tregun e zi të viteve të fundit patën një vlerë shitje prej 300 dollarësh. Mjekësi prodhonte më shumë se 6000 ton eksploziv në vit.

Ndërkohë çfarë tjetër mund të shitej nga arsenali i ushtrisë?

Ushtria shqiptare ka pasur 196 avionë MIG dhe helikopterë MI-4, po të shtojmë këtu 12 avionë AN-2, skuadriljet me PO-2 dhe JAK-18, si dhe 4-avionë qeveritarë IL-14 shkojnë 240. Flota ajrore numëron 125 avionë MIG të tipave të ndryshme që varionin nga 15-25 milion dollarë për ekzemplarë. Mesatarja kap vlerën e 4 (katër) miliard dollarëve.

Sa ka qenë forca e ushtrisë tek mjetet e blinduara?

Në ushtri numëroheshin 1200 tanke e transportues të blinduar. Një tank kapte shifrën e 600-800 mijë dollarëve sipas tipave. Mesatarisht kap vlerën 1 (një) miliard dollarë.

Po artileria kundërajrore?

Në artilerinë kundërajrore numëroheshin të paktën 4000 gryka zjarri që përbëheshin nga mortajat 60 mm, tek topat obuz 122 e 150 mm. Ndërkohë në këtë artileri futeshin edhe kanjushat ML-130, 12 dhe 19 grykëshe. Marr parasysh se topat obuz më të thjeshtë, ata 122 kanë pasur në një vlerë prej 70 mijë USD. Në artilerinë kundërajrore futen edhe grupet e raketave SAM-2 tokë-ajër. Ushtria shqiptare dispononte rreth 200 të tilla.

Të vijmë tek Forcat Detare?

Forcat Detare numëronin të paktën 100 copë anije të tipave të ndryshme, nga të cilat 4 nëndetëse, 4 gjuajtës të mëdhenj, 6 gjuajtës të vegjël, 2 dragamina të mëdha, 6 dragamina të vogla, rreth 60 katra silurues, anije ndihmuese etj. Por ka pasur dhe një armatim prej 400-500 copë silura me vlerë rreth 1500 dollarë copa, (700 mijë dollarë) dhe mbi 2000 mina detare me vlerë mbi 1000 dollarë copa (2 milion dollarë). Vlera e një nëndetëseje është shumë e lartë për shkak të teknologjisë që kanë.

Çfarë vlere kishin uzinat ushtarake?

Kishim uzina ushtarake me vlera kolosale si: Uzina e Tankeve dhe e Artilerisë në Tiranë, e baterive në Berat, e armatimit në Gramsh, e municionit në Poliçan, e lëndëve plasëse në Mjekës, (që ishte 100 % me teknologji suedeze), ishin gjithashtu uzina e riparimit të avionëve në Kuçovë, uzina e lokacionit, KRAF-i i Pasha Limanit, për remontin e anijeve mbiujëse dhe nëndetëseve. Këtu nuk po përmend një seri mini-uzinash në të gjithë territorin e republikës ku bëhej remont i pjesshëm i mjeteve luftarake. Këto uzina kishin teknologji moderne, përgjithësisht kineze por dhe franceze e suedeze që ishin fjala e fundit për kohën. Vlera monetarë është vështirë të nxirret pa dokumentet përkatës.

Në çfarë sasie kishte municion?

Mund të bëjmë një llogari duke u bazuar në sasinë e municioneve që kishin të depozituar njësitë e ushtrisë. Por unë nuk kam informacion mbi sasinë që ndodhej në depot e armatës. Megjithatë një batalion kishte rezervë 2-3 mijë ton municione të të gjitha kalibrave, brigada kishte nga 10-15 mijë ton municione rezervë, ndërsa divizione 20-25 mijë ton municione rezervë. Duhet të kemi parasysh se ushtria shqiptare kishte 22 divizione. Çdo divizion kishte 5-7 brigada, pra ishin rreth 130 brigada, këmbësorie, artilerie, sulmuese dhe rezerva të Shtabit të Përgjithshëm. Çdo brigadë kishte 5-7 batalione. Ishin më shumë se 30 regjimente të artilerisë kundërajrore. Çdo regjiment kishte 3 batalione. Përafërsisht ishin 800 batalione me një sasi totale prej 2 milion ton municion të të gjitha kalibrave. Brigadat dhe regjimentet kishin depot e tyre të rezervave me një sasi prej 1.5 milion ton municion dhe gjithashtu 22 divizionet kishin depot e tyre me rreth 500 mijë ton municion. Vetëm me kaq kemi të paktën 4 milion ton municione. Por nuk njohim sasinë e municionit që ishte depozituar në depot e armatës në Qafë Mollë, në Elbasan, në Rrëshen, në Berat. Këtu duhet të kemi parasysh se batalionet art-mitraljer të zonave malore kishin nga 12 mijë mina kundër tank dhe nga 16 mijë mina kundër këmbësorisë. Ato të kufirit bregdetar kishin edhe më shumë.

Sa ka qenë ndihma në vlerë monetare që na ka dhënë Bashkimi Sovjetik dhe Kina?

Natyrisht unë nuk mund të flas dot për gjëra që nuk i di, por mund të jap vetëm një shifër të parë në një dokument sekret. Në atë dokument flitej për një ndihmë prej 17 miliard dollarësh të dhënë nga Kina në vitet 1974-1976, e gjitha në pajisje ushtarake.

Çfarë arsenali ushtarak sillte Kina në Shqipëri për të pasur shifra të tilla marramendëse?

Mund të them se në ndihmat e Kinës për ushtrinë shqiptare fillonin nga thikat speciale që përdoreshin në të gjithë ushtrinë, por sidomos tek repartet e zbulimit, tek dylbitë B-12 që e afronin një objekt deri në 12 herë, e për të shkuar tek tanket, avionët e mjetet e riparimit për nëndetëset e anijet mbiujëse luftarake. Të mos harrojmë se ushtria kishte rreth 15 mijë automjete transporti. Por gjithashtu brigadat e xhenios kishin në inventar disa dhjetëra ura të montueshme të tipit “Ponton” dhe “Beli” ku kalonin jo vetëm trupa këmbësorie e makina, por dhe tanket. Por nga Kina edhen edhe disa spitale fushor me të gjitha pajisjet dhe çadra për fushim ku mund të strehoheshin 300 mijë njerëz. Ndërkohë ushtria u pajis radio-lokator, por dhe radio-pelingator për 7-8 pikat e radio-zbulimit të ushtrisë.

A ka një inventar të plot të këtyre mjeteve?

Para vitit 1992 këto inventarë kanë qenë të plota, por pas vitit 1997 gjithçka është asgjësuar. Kjo kërkon një revizionim të saktë. Nëse ngrihet një grup pune me revizorë e teknicienë dalin përfundimet. Nuk dihet çfarë është bërë e po bëhet me pronat e ushtrisë, që siç e përmenda, ato kapin një shifër prej 100 miliard dollarësh.

Po rezervat e luftës?

Ushtria ka pasur rezerva të mëdha të paprekshme që kodoheshin “101 K”. Në këto rezerva futeshin edhe vlerat monetare në rast lufte që ishin tepër-tepër sekret. Por kishte ushqim, veshmbathje, municion e karburante të projektuara për 5 vite lufte. Në vitin 1997 u shpërdoruar të paktën 50 mijë ton karburant, dhe në atë kohë karburanti kishte një vlerë prej 600 lek për litër. Por me këtë rast u asgjësuan dhe dokumentacionet dhe kështu askush nuk u fajësua për këto vjedhje gjigante që ishin pasuri e ushtrisë dhe e vetë popullit shqiptar. Pronat e ushtrisë janë abuzimi më i madh i qeverive që kanë ardhur në Shqipëri pas vitit 1992.

Ndërtimi i fortifikimeve sa ka kushtuar?

Në Shqipëri u ndërtuan 175 mijë qendra zjarri, ku çdo njëra prej tyre kishte një vlerë prej 7500 lekë të reja, me përjashtim të atyre të mëdha. Por u ndërtuan dhe shumë kilometra tunele nëntokësore bazat e strehimit të avionëve dhe dy kryeveprat arkitektonike që ishin Baza Ajrore e Gjadrit dhe Baza Detare e Porto-Palermos. Gjithashtu janë ndërtuar dhe komandat e batalioneve, brigadave e më tej. Këto objekte janë ndërtuar me punën e oficerëve dhe ushtarëve. Më kujtohet që kur isha oficer i ri, komandanti i batalionit Destan Shira ngriti me ushtarët e oficerët, por duke qenë vet në krye të punëve, komandën e batalionit dhe ndërtesat e kompanive me një hapësirë prej 800 metra katrorë. Gjithçka me forcat e repartit e duke thyer gurë në mal.

Ndërkohë problem i madh ishte strehimi...?

Po u tregoj një detaj. Në fund të vitit ‘92 na vjen një urdhër i ministrit të Mbrojtjes Safet Zhulali, i cili kërkonte të dinte sa sipërfaqe banimi kishte Divizioni i Parë i Tiranës (më i madhi në vend), me qëllim që të strehoheshin ushtarakët të cilët ishin pa shtëpi. Punuam mbi harta dhe në fund dolëm në konkluzionin se Divizioni i Parë kishte hapësira banimi të adoptueshme prej dhomë e kuzhinë, (1+1) sipas standartit të kohës, të paktën 8000 hyrje. Vendi kishte  22 divizione. Po të marrim një mesatare që njësitë e tjera të konvertonin 5-6 mijë hyrje të tilla, pra 1+1, mund të strehoheshin të paktën 120 mijë familje. Por ku janë këto prona tani, po trojet përreth tyre?”.

 ORGANIKA

Ushtria shqiptarë kishte këtë organizim

22 Divizione;

5 Baza furnizimi,

185 brigada të ndryshme;

23 regjimente AKA;

3 brigada xheniere;

1 regjiment ndërlidhje.

1 regj. zbulimit strategjik;

36 batalione zbulimi; etj.

-Efektivi përbëhej nga:

-rreth 16.500 oficerë

-rreth 9.000 nën/oficerë

-rreth 60.000 ushtarë

-rreth 8.000 civilë

-rreth 450.000 rezervistë

-rreth 230.000 Forca Vullnetare

Në arsenalin e ushtrisë kishte:

pistoleta 480.853 copë;

mitraloza të lehtë e të rëndë - 36.052 copë;

GHKT -1370 copë;

mortaja 60 m/m - 7100 copë;

mor.82 m/m - 3712 copë;

mor.120 m/m - 1710 copë ;

mort.160 m/m - 76 copë;

mit. Ka 12. m/m - 1485 copë;

mit. 14.5 m/m 2-4 grykësh - 896 copë;

Topa 75 m/m KT - 6345 copë;

Topa 107 m/m KT - 296 copë;

Topa 85 m/m KT. 970 copë;

Top Obuza 122 m/m 1892 copë;

Topa 100 m/m - 120 copë;

Topa 57 m/m - 120 copë;

Topa 130 m/m - 24 copë;

Artileri Reaktive 72 shtretër lëshimi;

Topa KA. 37 m/m dy grykësh – 1820 copë;

Raketa Tokë-Ajër - 16 shtretër lëshimi;

Topa KA 57-150 m/m - 24 grykësh - 1310 copë;

Topa KA 25 m/m - 2 grykesh në anije - 12 copë

Topa KA 37 m/m në anije 27 copë;

Topa 85 m/m në anije 4 copë;

Topa 23 m/m në avionë - 67 copë;

Topa 30 m/m në avionë - 217 copë; topa 37 m/m në avionë - 26 copë;

Avionë luftarake të tipave të ndryshëm 175 copë;

Helikopter 36 copë;

Makina të ndryshme: vetura, operative, transporti dhe luftarake 14.120 copë;

Diagaçë të ndryshëm -  630 copë;

tanke luftarakë 1060 copë me kulla çeliku special, po kaq dhe topa 85-100 m/m;

transportues të blinduar - 638 copë;

anije luftarake të ndryshme mbi ujëse K/S etj 85 copë; 4 nëndetëse etj;

Botuar në gazetën SHEKULLI në 11 gusht 2013