I pabesueshëm, në sasi dhe vlerë monetare, arsenali i
lëvizshëm i ushtrisë shqiptare deri në vitin 1990. Nëse shtohen dhe objektet e palëvizshëm e territoret,
shifra rritet në mënyrë katastrofike...
...Në sektorin shkencor të Akademisë Ushtarake, ku ai
bënte pjesë bashkë me 5 kolegë të tjerë si ekspert i analizave ushtarake, vinin
informacione më shumë se kudo tjetër, për shkak të rëndësisë që kishte vetë
detyra. Falë punës së gjatë në sektorin prej nga dilnin tezat, ku duhej të
mbështetej ushtria në paqe e në rast lufte, ai ka njohuri të gjithanshme. E veç
kësaj, pas përvojës në terren si komandant i një batalioni art-mitraljer, vite
më vonë do të emërohej edhe në krye të kabinetit të komandës së forcave ajrore.
Duke pasur këto detyra, ai është i gatshëm të japi përgjigje edhe atje ku duket
se nuk e ka informacionin e duhur. Gjithsesi, koloneli në rezervë Pëllumb
Zaimi, thotë se ushtria Shqiptare “notonte” mbi para, përderisa asetet e saj të
shitëshme, kapnin një vlerë prej miliarda dollarësh. Të gjitha këto ai i sqaron
gjatë një interviste për gazetën “Shekulli”:
Një nga vendimet e
qeverisë në ikje është shkurtimi i pagës për ushqimin e ushtarakëve në detyrë
dhe kjo bëhet për shkak të krizës financiare. Si e konsideroni këtë vendim?
Si të gjitha vendimet e tjera kundër ushtarakëve edhe ky
është një turp i qeverisë. Ushtarakët shqiptarë duhet të trajtohen më
denjësisht, ata që janë në detyrë, ata që kanë dalë në rezerve dhe ata që janë
në pension. Para ka mjaftueshëm për të gjithë ushtarakë e ish-ushtarakë, sa për
të mos e ndjerë krizën.
Në një krizë
globale ku mund të gjenden këto para?
Ato duhet të ishin bërë vit pas viti, që nga çasti që u
mor vendimi politik se Shqipëria nuk kishte nevojë për një ushtri aq të madhe
sa ishte ajo e viteve ’90. Pra këto para gjendeshin në asetet e ushtrisë. Aty
ka pasur shifra kolosale parash, por dhe ka ende. Them ka pasur pasi një pjesë
e mirë e tyre tanimë janë zhdukur. Por në qoftë se asetet e ushtrisë do të
administroheshin në rregull e sipas ligjit, vetëm 10% e shifrës totale që kapin
këto asete do ta rregullonin bilancin e pagave të ushtrisë dhe administratës
shtetërore për shumë vite me radhë. Dhe kriza nuk kishte pse të ndihej as sa
t’u heqësh ushtarakëve dhe ushqimin.
Të flasim më
konkretisht?
Ushtria shqiptare e viteve ‘90 ka pasur një arsenal të
jashtëzakonshëm, armësh, municioni, karburanti, ushqime e veshmbathje. Nëse
këto do të shiteshin sipas rregullave, buxheti i shtetit do të furnizohej çdo
vit me disa qindra milionë dollarë.
Çfarë shifre kapin
këto asete?
Ju them pa frikë, duke u bazuar në atë që kanë nxjerre
dhe specialistët e fushës, se ushtria shqiptare ka pasur asete që vlenin deri
në 100 miliard dollarë, pa përmendur këtu objektet dhe territoret.
A nuk ju duket kjo
një shifër shumë e lartë, madje e ekzagjeruar?
Mund të jetë shumë e lartë por është e vërtetë dhe e
bazuar mbi fakte konkrete.
Që do të thotë...?
Që do të thotë se vetëm municioni i ushtrisë shqiptare,
ai i importuar dhe ai i prodhuar në vend, i sistemuar në disa qindra depo e
tunele, kap shifrën e 65 miliard dollarëve. Të mos harrojmë se uzina e
Poliçanit prodhonte 48-58 ton municion në 24 orë, fishekë pushke, automatiku,
mitralozi të lehtë e të rëndë. Gramshi prodhonte 400-500 automatikë e pushkë
automatike në ditë ose 120 mijë në vit me një kosto prej 6000 dollarë për copë.
Kostoja ishte e lartë pavarësisht se ato në tregun e zi të viteve të fundit
patën një vlerë shitje prej 300 dollarësh. Mjekësi prodhonte më shumë se 6000
ton eksploziv në vit.
Ndërkohë çfarë
tjetër mund të shitej nga arsenali i ushtrisë?
Ushtria shqiptare ka pasur 196 avionë MIG dhe helikopterë
MI-4, po të shtojmë këtu 12 avionë AN-2, skuadriljet me PO-2 dhe JAK-18, si dhe
4-avionë qeveritarë IL-14 shkojnë 240. Flota ajrore numëron 125 avionë MIG të
tipave të ndryshme që varionin nga 15-25 milion dollarë për ekzemplarë.
Mesatarja kap vlerën e 4 (katër) miliard dollarëve.
Sa ka qenë forca e
ushtrisë tek mjetet e blinduara?
Në ushtri numëroheshin 1200 tanke e transportues të
blinduar. Një tank kapte shifrën e 600-800 mijë dollarëve sipas tipave.
Mesatarisht kap vlerën 1 (një) miliard dollarë.
Po artileria
kundërajrore?
Në artilerinë kundërajrore numëroheshin të paktën 4000
gryka zjarri që përbëheshin nga mortajat 60 mm, tek topat obuz 122 e 150 mm.
Ndërkohë në këtë artileri futeshin edhe kanjushat ML-130, 12 dhe 19 grykëshe.
Marr parasysh se topat obuz më të thjeshtë, ata 122 kanë pasur në një vlerë
prej 70 mijë USD. Në artilerinë kundërajrore futen edhe grupet e raketave SAM-2
tokë-ajër. Ushtria shqiptare dispononte rreth 200 të tilla.
Të vijmë tek
Forcat Detare?
Forcat Detare numëronin të paktën 100 copë anije të
tipave të ndryshme, nga të cilat 4 nëndetëse, 4 gjuajtës të mëdhenj, 6 gjuajtës
të vegjël, 2 dragamina të mëdha, 6 dragamina të vogla, rreth 60 katra silurues,
anije ndihmuese etj. Por ka pasur dhe një armatim prej 400-500 copë silura me
vlerë rreth 1500 dollarë copa, (700 mijë dollarë) dhe mbi 2000 mina detare me
vlerë mbi 1000 dollarë copa (2 milion dollarë). Vlera e një nëndetëseje është
shumë e lartë për shkak të teknologjisë që kanë.
Çfarë vlere kishin
uzinat ushtarake?
Kishim uzina ushtarake me vlera kolosale si: Uzina e
Tankeve dhe e Artilerisë në Tiranë, e baterive në Berat, e armatimit në Gramsh,
e municionit në Poliçan, e lëndëve plasëse në Mjekës, (që ishte 100 % me
teknologji suedeze), ishin gjithashtu uzina e riparimit të avionëve në Kuçovë,
uzina e lokacionit, KRAF-i i Pasha Limanit, për remontin e anijeve mbiujëse dhe
nëndetëseve. Këtu nuk po përmend një seri mini-uzinash në të gjithë territorin
e republikës ku bëhej remont i pjesshëm i mjeteve luftarake. Këto uzina kishin
teknologji moderne, përgjithësisht kineze por dhe franceze e suedeze që ishin
fjala e fundit për kohën. Vlera monetarë është vështirë të nxirret pa
dokumentet përkatës.
Në çfarë sasie
kishte municion?
Mund të bëjmë një llogari duke u bazuar në sasinë e
municioneve që kishin të depozituar njësitë e ushtrisë. Por unë nuk kam
informacion mbi sasinë që ndodhej në depot e armatës. Megjithatë një batalion
kishte rezervë 2-3 mijë ton municione të të gjitha kalibrave, brigada kishte
nga 10-15 mijë ton municione rezervë, ndërsa divizione 20-25 mijë ton municione
rezervë. Duhet të kemi parasysh se ushtria shqiptare kishte 22 divizione. Çdo
divizion kishte 5-7 brigada, pra ishin rreth 130 brigada, këmbësorie,
artilerie, sulmuese dhe rezerva të Shtabit të Përgjithshëm. Çdo brigadë kishte
5-7 batalione. Ishin më shumë se 30 regjimente të artilerisë kundërajrore. Çdo
regjiment kishte 3 batalione. Përafërsisht ishin 800 batalione me një sasi
totale prej 2 milion ton municion të të gjitha kalibrave. Brigadat dhe
regjimentet kishin depot e tyre të rezervave me një sasi prej 1.5 milion ton
municion dhe gjithashtu 22 divizionet kishin depot e tyre me rreth 500 mijë ton
municion. Vetëm me kaq kemi të paktën 4 milion ton municione. Por nuk njohim
sasinë e municionit që ishte depozituar në depot e armatës në Qafë Mollë, në
Elbasan, në Rrëshen, në Berat. Këtu duhet të kemi parasysh se batalionet
art-mitraljer të zonave malore kishin nga 12 mijë mina kundër tank dhe nga 16
mijë mina kundër këmbësorisë. Ato të kufirit bregdetar kishin edhe më shumë.
Sa ka qenë ndihma
në vlerë monetare që na ka dhënë Bashkimi Sovjetik dhe Kina?
Natyrisht unë nuk mund të flas dot për gjëra që nuk i di,
por mund të jap vetëm një shifër të parë në një dokument sekret. Në atë
dokument flitej për një ndihmë prej 17 miliard dollarësh të dhënë nga Kina në
vitet 1974-1976, e gjitha në pajisje ushtarake.
Çfarë arsenali
ushtarak sillte Kina në Shqipëri për të pasur shifra të tilla marramendëse?
Mund të them se në ndihmat e Kinës për ushtrinë shqiptare
fillonin nga thikat speciale që përdoreshin në të gjithë ushtrinë, por sidomos
tek repartet e zbulimit, tek dylbitë B-12 që e afronin një objekt deri në 12
herë, e për të shkuar tek tanket, avionët e mjetet e riparimit për nëndetëset e
anijet mbiujëse luftarake. Të mos harrojmë se ushtria kishte rreth 15 mijë
automjete transporti. Por gjithashtu brigadat e xhenios kishin në inventar disa
dhjetëra ura të montueshme të tipit “Ponton” dhe “Beli” ku kalonin jo vetëm
trupa këmbësorie e makina, por dhe tanket. Por nga Kina edhen edhe disa spitale
fushor me të gjitha pajisjet dhe çadra për fushim ku mund të strehoheshin 300
mijë njerëz. Ndërkohë ushtria u pajis radio-lokator, por dhe radio-pelingator
për 7-8 pikat e radio-zbulimit të ushtrisë.
A ka një inventar
të plot të këtyre mjeteve?
Para vitit 1992 këto inventarë kanë qenë të plota, por
pas vitit 1997 gjithçka është asgjësuar. Kjo kërkon një revizionim të saktë.
Nëse ngrihet një grup pune me revizorë e teknicienë dalin përfundimet. Nuk
dihet çfarë është bërë e po bëhet me pronat e ushtrisë, që siç e përmenda, ato
kapin një shifër prej 100 miliard dollarësh.
Po rezervat e
luftës?
Ushtria ka pasur rezerva të mëdha të paprekshme që
kodoheshin “101 K”. Në këto rezerva futeshin edhe vlerat monetare në rast lufte
që ishin tepër-tepër sekret. Por kishte ushqim, veshmbathje, municion e
karburante të projektuara për 5 vite lufte. Në vitin 1997 u shpërdoruar të
paktën 50 mijë ton karburant, dhe në atë kohë karburanti kishte një vlerë prej
600 lek për litër. Por me këtë rast u asgjësuan dhe dokumentacionet dhe kështu
askush nuk u fajësua për këto vjedhje gjigante që ishin pasuri e ushtrisë dhe e
vetë popullit shqiptar. Pronat e ushtrisë janë abuzimi më i madh i qeverive që
kanë ardhur në Shqipëri pas vitit 1992.
Ndërtimi i
fortifikimeve sa ka kushtuar?
Në Shqipëri u ndërtuan 175 mijë qendra zjarri, ku çdo
njëra prej tyre kishte një vlerë prej 7500 lekë të reja, me përjashtim të atyre
të mëdha. Por u ndërtuan dhe shumë kilometra tunele nëntokësore bazat e strehimit
të avionëve dhe dy kryeveprat arkitektonike që ishin Baza Ajrore e Gjadrit dhe
Baza Detare e Porto-Palermos. Gjithashtu janë ndërtuar dhe komandat e
batalioneve, brigadave e më tej. Këto objekte janë ndërtuar me punën e
oficerëve dhe ushtarëve. Më kujtohet që kur isha oficer i ri, komandanti i
batalionit Destan Shira ngriti me ushtarët e oficerët, por duke qenë vet në
krye të punëve, komandën e batalionit dhe ndërtesat e kompanive me një hapësirë
prej 800 metra katrorë. Gjithçka me forcat e repartit e duke thyer gurë në
mal.
Ndërkohë problem i
madh ishte strehimi...?
Po u tregoj një detaj. Në fund të vitit ‘92 na vjen një urdhër i ministrit të
Mbrojtjes Safet Zhulali, i cili kërkonte të dinte sa sipërfaqe banimi kishte
Divizioni i Parë i Tiranës (më i madhi në vend), me qëllim që të strehoheshin
ushtarakët të cilët ishin pa shtëpi. Punuam mbi harta dhe në fund dolëm në
konkluzionin se Divizioni i Parë kishte hapësira banimi të adoptueshme prej
dhomë e kuzhinë, (1+1) sipas standartit të kohës, të paktën 8000 hyrje. Vendi
kishte 22 divizione. Po të marrim një
mesatare që njësitë e tjera të konvertonin 5-6 mijë hyrje të tilla, pra 1+1,
mund të strehoheshin të paktën 120 mijë familje. Por ku janë këto prona tani,
po trojet përreth tyre?”.
ORGANIKA
Ushtria shqiptarë
kishte këtë organizim
22 Divizione;
5 Baza furnizimi,
185 brigada të ndryshme;
23 regjimente AKA;
3 brigada xheniere;
1 regjiment ndërlidhje.
1 regj. zbulimit strategjik;
36 batalione zbulimi; etj.
-Efektivi përbëhej nga:
-rreth 16.500
oficerë
-rreth 9.000
nën/oficerë
-rreth 60.000 ushtarë
-rreth 8.000 civilë
-rreth 450.000
rezervistë
-rreth 230.000
Forca Vullnetare
Në arsenalin e
ushtrisë kishte:
pistoleta 480.853 copë;
mitraloza të lehtë e të rëndë - 36.052 copë;
GHKT -1370 copë;
mortaja 60 m/m - 7100 copë;
mor.82 m/m - 3712 copë;
mor.120 m/m - 1710 copë ;
mort.160 m/m - 76 copë;
mit. Ka 12. m/m - 1485 copë;
mit. 14.5 m/m 2-4 grykësh - 896 copë;
Topa 75 m/m KT - 6345 copë;
Topa 107 m/m KT - 296 copë;
Topa 85 m/m KT. 970 copë;
Top Obuza 122 m/m 1892 copë;
Topa 100 m/m - 120 copë;
Topa 57 m/m - 120 copë;
Topa 130 m/m - 24 copë;
Artileri Reaktive 72 shtretër lëshimi;
Topa KA. 37 m/m dy grykësh – 1820 copë;
Raketa Tokë-Ajër - 16 shtretër lëshimi;
Topa KA 57-150 m/m - 24 grykësh - 1310 copë;
Topa KA 25 m/m - 2 grykesh në anije - 12 copë
Topa KA 37 m/m në anije 27 copë;
Topa 85 m/m në anije 4 copë;
Topa 23 m/m në avionë - 67 copë;
Topa 30 m/m në avionë - 217 copë; topa 37 m/m në avionë -
26 copë;
Avionë luftarake të tipave të ndryshëm 175 copë;
Helikopter 36 copë;
Makina të ndryshme: vetura, operative, transporti dhe
luftarake 14.120 copë;
Diagaçë të ndryshëm -
630 copë;
tanke luftarakë 1060 copë me kulla çeliku special, po kaq
dhe topa 85-100 m/m;
transportues të blinduar - 638 copë;
anije luftarake të ndryshme mbi ujëse K/S etj 85 copë; 4
nëndetëse etj;
Botuar në gazetën SHEKULLI në 11 gusht 2013
No comments:
Post a Comment