Covid-19 që do të sjellë “padronin” e ri të tokës dhe qiejve

Nga Leonard Veizi

Nëpër rrugët e Tiranës, autoambulancat që paralajmërojnë me drita verbuese e sinjale akustike, janë shtuar ndjeshëm. Shoferët dhe ekipi mjekësor që qëndron në ulëset e para të furgonit spitalor, mbajnë maska profesionale mbi fytyrë, gjë që tregon, se në shumicën absolute të rasteve, pacienti që transportohet shtrirë mbi krevatin portativ e me oksigjen në hundë, është një kontigjent i virusit “Covid-19”. Asnjë familiar nuk lejohet ta shoqërojë në bagazhin e makinës dhe në pavionin e Infektivit nuk ke shans të hysh, veç në je Ministër i Shëndetësisë. Dhe se çfarë ndodh aty askush nuk është në gjendje të thotë gjë. Sepse një “protokoll” i brendshëm të ndalon të flasësh lartë e poshtë nëpër pazar për informacione që dashur padashur janë futur në kasafortën “Top Secret”. Veç nëse dikush i sajon në mënyrë fantazmagorike. Prandaj dhe sot ato quhen në shumicë: teori konspirative. Të pambështetura mbi diçka konkrete e të dukshme. Dhe kështu asgjë nuk është e ndriçuar, përveç faktit që nja dy-tre mjekë të “licensuar” dalin në ekrane për të na qetësuar me një tollovi fjalësh, ku bazë e skenarit është këshilla për mbajtjen e maskës, të distancës dymetroshe, por sidomos këshilla shumë e vlefshme për higjienën personale, ku larja e duarve me sapun është “A”-ja e gjithçkaje të dobishme.

Mos kemi të bëjmë gjë me një terr informativ?

Sipas kësaj që po përjetojmë prej muajsh, e që është intensifikuar kohët e fundit, duket se kemi të bëjmë më diçka që nuk na thuhet troç. Pra, kemi njerëzit tanë të pamundur fizikisht që ua besojmë disa njerëzve të panjohur, të veshur me skafandra e kominoshe hermetike, e të paidentifikueshëm, si në filmat fantashkencë me alienët. Thënë shkurt, duket sikur ata shkojnë si “cjapi tek kasapi”. Të gjithë jetojnë ditë të tmerrshme me ankthin, nëse i afërmi do të mund të dalë me këmbët e veta nga ku hyri me barelë, apo do të dalë nga ana e pasme e pavionit, si një kufomë drejt morgut dhe prej andej, pa asnjë lloj ceremonie, drejt e në varreza.

Situata mund të mos jetë ende alarmante, por ajo është dramatike gjithsesi, përderisa sipas shifrave zyrtare, çdo ditë e dy javëshit të fundit ka kapërcyer shifrën e 300 të infektuarve dhe të 6 viktimave. Por situata mund t’i kapërcejë kufijtë që njohim. Sepse asnjëri prej nesh nuk e di cili do të jetë hapi i radhës, me të cilën do të luhet pak ditë më vonë. Fjala vjen, si do të shkojë fati i botës pas zgjedhjeve presidenciale amerikane. 

Deri dje, “Sars Cov-2” që shkakton “Covid-19” ishte parë më së shumti si një teori konspiracioni, ku njerëz me njëfarë peshe në jetën publike e që dinë të jenë opinionbërës, as që besonin që ajo ekzistonte. Ashtu siç kishte dhe nga ata që flisnin të njëjtat gjëra që lëshonte zyra e shtypit të Organizatës Botërore të Shëndetësisë, ku më së shumti theksi vihej në larjen e duarve me sapun, apo dezinfektimin me alkool 90 gradësh. Sepse çështja e maskave, kaloi në disa etapa, derisa u mor vendimi përfundimtar për përdorimin e tyre njëlloj si pjesa tjetër e setit të veshjes njerëzore. Do të kishte urdhra dhe kundërurdhëra të ndryshëm, për rrezikshmëri apo jo rrezikshmëri gjatë përdorimit të tyre, por në përfundim OBSH ra dakord se maskat duhen mbajtur. Dhe përdorimit të saj i shërbyen dhe akte ligjore, me qëllim penaliteti për ata që guxonin të mos e mbulonin fytyrën, po aq sa e mbulonin dhe pjestarët e organizatave terroriste kur hidheshin në sulme kamikazësh.

Dhe një gjë e tillë, si dhe shumë gjëra të tjera të tilla, u kanë lënë vend mjaftueshëm konspiracionistëve, të thonë se “Sars Cov-2” është një virus i modifikuar nga specialistët e laboratorëve, që po përdoret për të ulur numrin e popullsisë së botës dhe për vendosjen e një rendi të ri botëror. Pastaj konspiracionet trashen kur në lojë hyjnë vaksinat, mikrocipet dhe antena e telefonisë celulare 5G.

Domethënë, jemi në një luftë të pashpallur, por që me gjasa nesër do të cilësohet si Lufta e Tretë Botërore. Dhe kjo lloj lufte nuk ka nevojë për armët e shkatërrimit në masë: avionë supersonikë, nëndetëse nukleare dhe bomba me hidrogjen. Kjo është një luftë inteligjente, ku për të nënështruar njerëzimin është hedhur një virus i programuar dhe i koduar si “Sars Cov-2”, pjesë integrale e familjes së madhe “Corona”. Ajo po bën gjëmën më shumë se një divizion shfarosës me brigada këmbësorie e të koracuara në përbërje të tij.

Padyshim, pjesës konspiracioniste nuk ia heq njeri dyshimet, por që virusi ekzistonte, ai ishte i rrezikshëm dhe shkaktonte vdekshmëri, edhe kjo ishte një gjë që u vërtetua shpejt.

Pra thënë shkurt: shumë prej nesh do jenë të detyruar ta lënë këtë botë, për t’u hapur rrugën qëllimeve të reja hegjemoniste. 

“Covid-19” është shkruar këmbëkryq në Shqipëri. Dhe jo vetëm. Nëpër rrugë do të ndeshësh dukshëm me autoambulanca që kërkojnë rrugë të hapura për të shpejtuar drejt Infektivit apo drejt Sanotoriumit. Shtete të fuqishme të Evropës, si Franca dhe Gjermania, po përgatiten të rihyjnë në karantinë. Italia dhe Spanja janë shkundur që në raundin e parë. Të vetmet që duket sikur janë jashtë kësaj vorbulle, janë vendet Nordike. Britania po bën përpjekje të mëdha për ta mbajtur të presuar të gjithë paketën. Ekonomia që mori goditjen e parë në mars-prillin e këtij viti, me sa duket do të marrë një tjetër goditje gjatë nëntor–dhjetorit të po këtij viti.

Kujt i shërben kjo?

Ata që priren nga teoritë konspirative thonë se kjo u shërben atyre pak njerëzve, të cilat dinë të mbledhin paratë rreth vetes dhe që nesër do të jenë sunduesit e rinj globalë. Njerëzit nuk kanë qëndruar fort indiferentë ndaj këtyre situatave. Madje ka pasur protesta dhe kundërshtime të ashpra ndaj masave radikale që janë marrë për kufizimin e lëvizjes. E megjithatë bota është në karantinë. Ajo po vdes pak nga pak nën masat terrorizuese që herë vijnë nga OBSH-ja e herë nuk dihet se nga çfarë zyre dalin.

Bota po bëhet e frikshme. Jo thjeshtë nga pandemia, por nga ajo çfarë do të ndodhë më pas.

Zërat që flasin për një epidemi të sajuar apo të amplifikuar, për një vaksinë çip që do të injektohet me detyrim për të shtuar kontrollin mbi qenien njerëzore dhe për ndikimin e rrjetit 5G në të gjithë këtë ndërmarrje, janë shtuar shumë. Po t’i analizojmë hapat një për një duket se i jemi afruar së tepërmi këtij skenari.

Dhe pas kësaj do të vijë Rendi i Ri Botëror dhe “padroni” i ri.

Bota ka njohur plot padronë që kur nisi të shkruhej historia. Ka njohur Aleksandrin e Madh, Çezarin, Xhingis Khanin, Sulejmanin e Madhërishëm por dhe Adolf Hitlerin. Por ajo që nuk dihet ende është: kush do të jetë pardroni i ri i qiejve dhe tokës?

30-vjetori i Shtëpisë Botuese/ Një “Naim Frashëri” për “Buzukun”

Nga Leonard Veizi

 

Ai mbërriti nga Prishtina në Tiranë pas një udhëtimi jo fort të gjatë, ndoshta vetëm prej tri orësh, duke futur edhe një kafe të shkurtër diku pas kufirit të përbashkët që ruhet me doganierë shqiptarë në të dyja anët. Shpura e tij shoqëruese përbëhej vetëm nga familjarët, por në Tiranë e prisnin plot miq të tjerë. Dhe në orën 11:30 të paradites u paraqit me kartën e identitetit pranë punonjësve të Gardës së Republikës, në hyrje anësore të godinës së Presidencës. I duhej të kalonte portën prej hekuri të institucionit dhe pamja e tij, gati e çartur, me një gjatësi impozante, mjekër të bardhë fisnikësh e flokë po aq të bardhë, si krifë luani që gati i derdheshin supeve, nuk e ndihmuan dot për t’ia hedhur pa një kontroll fizik, se mos ndoshta në çantë a në brez mbante ndonjë nagant pa leje, si Isa Boletini një herë motit. Por jo, ai ishte i “armatosur” veç me një libër, që do t’ia bënte dhuratë presidentit të Republikës, e ku në krye kishte emrin e tij si autor i veprës. Gjithsesi, prezantimi si botuesi i “Buzukut” dhe me emrin në kartën e identitetit, ku vërtetohej qenësia e tij bashkë me imazhin, i hapën portat e njëpasnjëshme për të mbërritur në hollin ceremonial të institucionit presidencial.

Abdullah Zenelli kishte lënë kryeqendrën e Republikës së Kosovës, – një vend krejtësisht shqiptarësh, – për të mbërritur në kryeqendrën e Republikës së Shqipërisë, – vetëm me shqiptarë gjithashtu – pas një ftese që i kishte bërë Ilir Meta si president, e ku stafi i shkëlqesisë së tij i pati komunikuar qysh më parë se duhej të tërhiqte një titull nderi. “Buzuku” kishte 30 vjet jetë si shtëpi botuese. U kishte ardhur në ndihmë shqiptarëve në ditët të vështira, duke u dhënë ushqimin e përditshëm të mendjes, pak letërsi artistike, ca filozofi, por dukshëm dhe histori. Në fund të ditës nuk ishte më pak. Ndërsa në krye të punëve Abdullah Zeneli kishte një kontribut të pamatë që nga dita e themelimit të saj. Letërsi shqipe dhe jo pak, por dhe letërsi të huaj, ardhur në shqipe, gjithashtu jo pak. Iniciuar në ditët e vështira kur Millosheviqi vringëllinte shpatat në Kosovë, me dëshirën e zjarrtë për t’i grirë vendasit me mortaja e zinxhirë tankesh, Abdullah Zeneli nisi të mendojë se këtij populli, veç armëve, municioneve dhe heronjve të domosdoshëm të një patriotizmi po aq të domosdoshëm, i duheshin dhe libra të mençur për t’i ndriçuar rrugën.

Dhe pas kësaj rruge të gjatë e plot pengesa, një ditë vjen dhe vlerësimi. Sepse diçka duhet marrë pas si kompensim. Aspak në vlerë monetare, por mirënjohje, sigurisht që po. 

Propozimi për këtë dekorim vinte nga Qendra Kombëtare e Librit dhe e Leximit.

Presidenti Meta i dorëzoi botuesit të “Buzukut” urdhrin “Naim Frashëri” bashkë me moivacionin përkatës: “Në vlerësim të kontributit të çmuar si shtëpia botuese e parë dhe e pavarur me përmasa mbarëkombëtare e letërsisë bashkëkohore shqiptare. Botuese e shumë veprave artistike, historike të elitës intelektuale, duke paraqitur identitetin, kulturën, shpirtin krijues të kombit dhe vlerave të qytetërimit shqiptar”.

Urdhri "Naim Frashëri" është një dekoratë nderi e Republikës së Shqipërisë që jepet me dekret nga presidenti dhe që u akordohet qytetarëve shqiptarë e të huaj, punonjësve të shkencës, artit, kulturës dhe arsimit për vepra dhe veprimtari të çmuara.

Abdullai mori dekoratën, njëkohësisht dhe fjalën. Emocioni i ndihej. Falënderoi presidentin dhe rrëfeu një detaj kuptimplotë nga jeta e shqiptarëve nën sundimin serb. Në Kosovën e dikurshme, jo të lirë, 25 maji festohej sepse në një ditë të tilla na paskësh pasur datëlindjen marrshalli Tito. Strukturat e Partisë Komuniste Jugosllave, të përbëra nga serbë e shqiptarë dogmatikë ngrinin flamujt në nderim të kësaj dite. Edhe shqiptarët e tjerë e përkujtonin 25 majin, madje me shumë zell. Veç jo si datëlindjen e druzhe Titos të popujve sllavë, por si ditën e lindjes së Naim Frashërit të madh të shqiptarëve. Sepse paskësh qëlluar të lindnin të dy në një njëjtën ditë, por në vite të ndryshme, edhe pse njëri shqiptar e tjetri kroat. Dhe me siguri UDB-ja që futej të nuhaste ngado nacionalizmin e pashprehur të shqiptarëve, këtu e humbiste erën dhe raportonte në Beograd se tek e fundit shqiptarët e respektuan mareshallin, ca duke ngritur ndonjë gotë vere për shëndet të tij, e ca të tjerë duke shkundur ndonjë shishe me raki Rahoveci.

Në sallën e ftohtë ceremoniale duartrokitjet ishin të ngrohta. U dalluan mes të ftuarve plot njerëz të letrave: Besnik Mustafaj, Flutura Açka, Bujar Hudhri, Alda Bardhyli, Majlinda Rama, Behar Gjoka, Marjana Ymeri, Dan Ibrahimi, Anila Xhekalia, Mehmet Gëzhilli e Rexhep Hida, por dhe Nait Hasani, i cili është dhe ambasadori i Republikës së Kosovës në Tiranë.

“Buzuku” ka mbushur 30 vjet! Në këto 30 vite Abdullah Zeneli ka kaluar plot situata paradoksale, por punën për librin shqip nuk e ka ndalur asnjëherë. E, megjithatë, asnjë përvjetor nuk është shënuar si në vitin 2020. Kohë Covid-i e maskash. Por Abdullah Zeneli thotë se përvjetorët në vend të ceremonive festohen me punë, prezantime në panaire kombëtare e ndërkombëtare, por edhe me vizion e plane konkrete. Madje, për t’i dhënë një shtysë më të madhe letërsisë shqiptare në këto kushte, ai ka projektuar një konkurs për një roman të pabotuar në gjuhën shqipe, e ku çmimet në vlerë monetare marrin vërtet vlerë.

“Përkrahje e plotë e krijuesve shqiptarë kudo që ndodhen, jetojnë e krijojnë: në Kosovë, Shqipëri, Maqedoni, Mal të Zi, Luginë të Preshevës, Greqi, Itali, Turqi dhe diasporë”, është motoja e kësaj shtëpie botuese mbarëshqiptare.

Ceremonia mbaron. Nis turi i fotografive ku në sfond fokusohen situata njerëzore mbi flamujt kombëtarë. Në mes tyre bust i heroit tonë, Gjergj Kastriotit. I vetmi që mbetet aty dhe është i pranishëm në çdo shkrepje aparati. Fotografia me simbolin e shqiponjës mbi gjoks, merr më shumë vlera.

Abdullah Zeneli është njeri me humor e hedh vazhdimisht batuta. E, megjithatë, emocioni vazhdoi t’i ndihej edhe pasi presidenti kishte lënë sallën dhe ishte ngjitur në katin e dytë për në zyrën e tij. Një “Naim Frashër” për të nuk është pak. Tek e fundit, e gjithë puna 50-vjeçare, nga të cilat 30 te “Buzuku” dhe ca më herët 20 vite të tjera te “Rilindja” si shtëpi botuese, është koncentruar te një dekoratë me emër të shenjtë. Dhe Besnik Mustafaj, tek dalim në oborrin e pasmë nga dhe hymë, na thotë se tek e fundit, nuk janë të shumtë burrat që e kanë marrë një dekoratë të tillë. Pra gjithsesi, nderi vlen.

Edhe pse jemi në epilog, asgjë nuk mbaron me kaq, sepse shefi i “Buzukut”, pasi kemi shijuar nga një gotë “shampanjë presidenciale”, – apo verë të gazuar ndoshta, – na fton për një kafe “Blloku” në një nga lokalet rreth Presidencës, ku në të vërtetë vetëm për pak metra gjë mbetëm në periferi pas vijës që dikur ndante vilat e Byrosë nga apartamentet modeste të kryeqytetasve. Por, gjithsesi, iu gëzuam faktit që kafen e pimë, tek “Tirana e Re” dhe folëm lirshëm mbi “news”-et më të fundit.

 

 

Fjala e presidentit Ilir Meta

 

Duke iu drejtuar të pranishmëve në ceremoninë solemne të dekorimit, mes të cilëve ishte edhe ambasadori i Republikës së Kosovës në Tiranë, z. Nait Hasani, botuesi nga Prishtina Abdullah Zeneli, publicistë dhe shkrimtarë, kreu i shtetit u shpreh:

 

Tri dekada më parë, në kushtet tejet të rënda të aparteidit serb, lindi në Prishtinë, Shtëpia Botuese ‘Buzuku’, e para e pavarur në krejt hapësirën ku flitet shqip.

Kjo nismë sa e dobishme, aq edhe e guximshme për kohën, lidhet me emrin e Abdullah Zenelit, i cili vinte nga shkolla e të mirënjohurës “Rilindja”.

“Buzuku” po hynte në jetën shpirtërore të shqiptarëve për të bërë histori me botimin e shumë veprave artistike e historike të elitës intelektuale, duke paraqitur identitetin, kulturën, shpirtin krijues të kombit dhe vlerave të qytetërimit shqiptar.

Është fakt se ne kemi sot në bibliotekat tona kontributin e çmuar të “Buzukut” për promovimin e shumë thesarëve të letërsisë sonë të traditës dhe asaj bashkëkohore.

Një faqe veçanërisht e merituar në veprimtarinë botuese të ‘Buzukut’ shënohet me gjurmimin dhe nxjerrjen në dritë të shkrimtarëve shqiptarë, si në Prishtinë, edhe në Tiranë, të mohuar me dekada nga censura politike, për shkak të ideve të tyre.

Kjo punë e madhe dhe në kushte shumë të vështira në shërbim të kulturës shqiptare si një e tërë, përtej dasisë së kufijve shtetërorë, e vendos z. Abdullah Zeneli dhe ekipin e ‘Buzukut’ në trashëgiminë frymëzuese të Rilindjes sonë Kombëtare.

I lumtur që në vlerësim të këtij kontributi të vyer të çmoja sot Shtëpinë Botuese ‘Buzuku’ me Titullin “Naim Frashëri”.

Së fundi, më lejoni t’i uroj Shtëpisë Botuese ‘Buzuku’, dhe themeluesit të saj, Abdullah Zeneli, jetë të gjatë dhe suksese në misionin e tij. 

Migjeni, ose gjeniu shqiptar i poezisë

Migjeni ishte një uragan. Ai ishte po aq revolucionar në konceptin e tij fillestar, por dhe në atë të mbramin gjithashtu

 Nga Leonard Veizi

 

O, si nuk kam një grusht të fuqishëm!

Malit, që hesht, mu në zemër me ia njesh!

Askush më parë si ai nuk kishte mundur që nëpërmjet një vargu të vetëm të trasmetonte fuqinë e një poeme të tërë.

Ta shof si dridhet nga grusht' i paligjshëm...

E unë të kënaqem, të kënaqem tu' u qesh.”

Askush më parë si ai nuk kishte mundur që përmes një strofe të përmbyste shumëçka që qëndronte padrejtësisht në këmbë.

Sa më shumë kalojnë vitet, aq më të kuptueshme bëhen “Vargjet e lira” apo “Novelat e Qytetit të Veriut”. Dhe vijnë në realietin e ri të 85 viteve më pas, po aq orgjinale e me një realizëm të mprehtë e shkërmoqës...

 

...Migjeni ishte një uragan. Kjo nuk është vetëm një frazë e huazuar nga një film i 40 viteve më parë. Ai ishte po aq revolucionar në konceptin e tij fillestar, por dhe në atë të mbramin gjithashtu. Dhe me këtë fjalë nuk nënkuptohen revolucionet proletare dhe as ato që sjellin në pushtet diktaturën. Por revolucionin si koncept. Sepse në shpirtin e tij gjithçka rebelohej ndaj së vjetrës obskurantiste për të kërkuar pak dritën në fund të tunelit.

Pak dritë! Pak dritë! Pak dritë, o shok, o vlla.

Të lutem, pak dritë në kët natë kur shpirti vuen..,

Nuk vihet në dyshim që ai kërkonte pak dritë për të gjetur te jeta të re më shumë dritë. Për të nuk kishte rëndësi barazia si sintezë e revolucionit bolshevik, por drejtësia. Dhe kjo është diçka krejt e ndryshme nga ajo që janë munduar të fabrikojnë rreth emrit dhe veprës së tij, për t’i dhënë një vlerë të shtuar të cilën ai nuk e kishte.

Mjerimi s'don mshirë. Por don vetëm të drejt!

Mshirë? Bije bastardhe e etenve dinake,...

Migjeni ishte një gjeni. Thonë se gjenitë e kanë jetën e shkurtër. Por përjashtimisht ka raste kur ata jetojnë gjatë. Migjeni ishte po aq gjeni sa dhe të tjerë që jemi mësuar t’i vlerësojmë si të tillë. Me siguri duhet të kishte një kombinim gjenesh të pagabueshëm, trasmetim ADN-je të fjetur që ai e zgjoi, apo frymëzim hyjnor në lidhje të drejtpërdrejtë me diçka të panjohur për tokësorët e thjeshtë, përndryshe ai nuk do të mund t’i sillte gjuhës shqipe vargje të përsosmërisë.

Na të birtë e shekullit të ri,

që plakun e lamë ne "shejtnin" e tij...

Millosh Gjergj Nikolla i mbiquajtur Migjeni, u lind më 13 tetor të vitit 1911 në qytetin e Shkodrës. Vdiq larg vendlindjes, në Tore Pelice, afër Torinos në Itali, më 26 gusht të vitit 1938. Ishte në të 27-at e tij, por sëmundja e turbekulozit që e mundonte prej kohësh arriti ta mposhtë gjeniun shqiptar. Nuk ishte vetëm poet, dhe pse më së shumti njihet për vargjet e tij. Por po aq brilante ishte dhe proza e tij e shkurtër.

“Veç në i faltë tollumbat e veta, që kanë hapun gojën si me dashtë me e hangër mësuesin. Po, po, tollumbat e Lulit të vocërr kanë me e hangër mësuesin”.

Migjeni është një nga poetët më të shquar të letërsisë shqiptare. Ai konsiderohet sot e gjithë ditën si një ndër shkrimtarët më të lexuar e më të rëndësishëm të letërsisë shqipe. Me një realizëm të thellë, të panjohur deri asokohe në letërsinë tonë, ai pasqyroi jetën e përditshme të shoqërisë shqiptare të viteve ’30 të shekullit të kaluar. Në themel të veprimtarisë së Migjenit qëndron tema sociale e varfërisë, aspirata për një botë të re, ndryshe nga ajo çfarë përjetonte ai në ato vite.

Dy hapa para, dy hapa mbrapa...

Jeta e saj asht kjo vall’ e çmendun

në rrugat e qytetit tonë,

Vitet ‘30 të shekullit XX sollën në letërsinë shqiptare një grup krijuesish e publicistësh,

kontributi i të cilëve do të linte gjurmë të pashlyeshme në kulturën shqiptare. Përfaqësuesi më i shquar i realizmit kritik, Millosh Gjergj Nikolla, futi në letërsinë shqiptare me një shkallë shumë të lartë ideoartistike protestën e hapur, ëndrrën për një botë ndryshe dhe optimizmin e thellë. Në poezi ai trajtoi vjershën dhe poemën pa subjekt me varg të lirë, që shquhet për mendimin sintezë dhe sistemin figurativ, ku dallohet antiteza, simboli dhe alegoria.

Në vendin tonë

kudo valojnë

flamujt e një melankolie

të trishtueshme…

…dhe askush s’mund të thotë

se këtu rron

një popull që ndërton

diçka të re.

Në prozë Migjeni u shfaq si mjeshtër i portretizmit dhe i dhënies së psikologjisë së tipave të ndryshëm, që përfaqësojnë shtresa e klasa të ndryshme. Ai lëvroi tregimin psikologjik, skicën, prozën satirike, që shquhet për tipat, portretet, dialogun, monologun, ritmin e veprimit, mendimin energjik dhe gjuhën e gjallë.

“Merrnje dhe çonje në qytet kët shtatore. Vendosnje në nji shesh! dhe si përmendore kushtonja ndokujt. Kushtonja atij që ka ma shumë merita për kët vend! Po, ndoj ministrit o deputeti, o ndokuj tjetër… E në rasë se nuk gjeni ndoj njeri që ka merita të mjaftueshme ,atëherë kushtonja atij që ka merita ma pak: perëndis klasike”.

Pas vdekjes së tij, ai do të varrosej në Tore Pelice të Torinos, trupi i të cilit, do të qëndronte për 28 vite me radhë në dhe të huaj. 26 vite pas vdekjes, në vitin 1954, Migjenit do t’i botohej vepra e plotë. Ndërsa dy vite më vonë, eshtrat e tij do të ktheheshin nga Italia në Shqipëri për t’u varrosur me nderime të mëdha në Shkodër, më 5 shkurt të vitit 1956.

Rudi Erebara: Në stendat e botës, letërsia shqiptare e vetme dhe pa mbështetje

Nga Leonard Veizi

Proza e tij deperton thellë, në një autopsi me prerje cezariane, ku organet e trupit derdhen pamëshirshëm mbi tryezë. Dhe ai na tregon me radhë funksionet e secilit prej tyre, si funksionon veshka, si pastron mëlçia e pankreasi, për të kaluar pompa e motorit zemër, por pa harruar funksionet e zorrës së trashë. Është një autopsi ndaj regjimit të kaluar ku boshti kryesor dhe vetë detajet përpëjnë hartën e Shqipërisë rrethuar me tela gjembi e njerëz që bënin art në terrenin e mbyllur e me pak oksigjen...

 ...Për fat ai nuk di t’i “bjerë nga Kina”. Gjerat i thotë troç, dhe atëherë kur të tjerët mundohen t’i rrëshqasin përgjegjësisë apo të bëjnë pak hile me gjëra që janë të dukshme e s’kanë nevojë të mbulohen. Letërsia shqiptare në botë ka mbetur jetime e sa për krijimtarinë brenda vendit, të pas viteve ’90, ai është i mendimit se është prodhur masivisht një letërsi e tekst post-traumë. E megjithëse shkrimtarët kanë mbetur si jetimë, ndërsa shteti e levat e tij nuk bëjnë asgjë për të rritur lexushmërinë, sërish ai ka bindjen e patundur se letërsia e pas 1990-s është shumë herë më lart në përgjithësi, se ajo që dikur mbështetej në shtyllat e realizmit socialist. Në një intervistë për gazetën “Fjala”, shkrimtari i talentuar Rudi Erebatra, dhe po aq i talentuar si përkthyes e gazetar, rrëfen për jetën e tij brenda kornizës që quhet letërsi.

 

Jeni mbajtës i disa çmimeve, herë si shkrimtar e herë si përkthyes. Në fakt, sa vlen për ju një çmim letrar?

Jam vlerësuar me 2 çmime Kult, për përkthimet që kam sjellë në shqipe nga gjuha angleze dhe 1 çmim të panairit të librit. 3 çmime për veprën letrare, njëri 1991, me rastin e 1-vjetorit të lëvizjes studentore, të Shoqatës Rini e Artit, për poezinë “Shtëpia” dhe në konkursin poetik Migjeni çmim të parë më 1991, të dytë në vitin 1993. Çmimi më i madh më erdhi njëzet e ca vite më vonë, Çmimi Europian për Letërisë, që e japin Shoqata e shkrimtarëve të Evropës, Shoqata e librarëve të Evropës, Shoqata e Botuesve të Evropës, brenda se cilës është edhe Shoqata e botuesve shqiptarë, nën presidencën e zotit Petrit Ymeri. Çmimet letrare janë vërtet shumë të rëndësishme për t’i dhënë jetë e shtysë letërsisë e kulturës në përgjithësi. Nuk është e nevojshme që të gjithë çmimet të jenë Everestë që arrihen vetëm nga pak e admirohen nga të gjithë. Këtë bota moderne e ka kuptuar me kohë, aq sa e ka tepruar deri në kulm, kur jepet nga një çmim për të gjithë pjesëmarrësit në konkurse. Jo. Çmimi është i rëndësishëm, si ilaç vetëbesimi më e fundit fare për një autor të ri. Si një honorar i nevojshëm, për një shkrimtar. Si një pikë referimi për një lexues e botues. Edhe e fundit si një vlerësim kritik pa fjalë.

 

“Çmimi evropian i letërsisë” është një çmim ndërkombëtar që ju e keni marrë në vitin 2017. Çfarë përfituat prej tij?

Ky çmim në një kuptim më ndryshoi jetën. Kisha 14 vjet që nuk kisha dalë nga Shqipëria, kur shkova në Bruksel të marr çmimin. Ajo dalja pa vizë m’u duk magjike. Pastaj nga dalja pa vizë, më ra të takoja personalitete të qeverisë evropiane dhe si i thonë një fjale të pinim nga një gotë verë franceze e të bënim një muhabet vendçe me shkrimtarë evropianë. Shumë miqësorë të gjithë. Shumë të thjeshtë. Kur mendon pompozitetin prej kauçuku të ministrave tanë, të vjen të ikësh natën me not. E mori fjalën ministri i Kulturës, i cili atë vit ishte grek, edhe tha: Sivjet Evropa e bashkuar arriti të krijojë 22,2 miliardë euro me librin, me synimin që në 2018 të rritemi me 14%. Kjo më bëri shumë përshtypje. E nisi me shifrën që tregonte sa e donin evropianët librin. Sa paguanin për librin. Sa i rëndësishëm ishte libri për ta.

Që dola nga Shqipëria ishte përfitimi i parë, kishte edhe një honorar të mirë çmimi, edhe ftesa që marr çdo javë pa pushim për një konferencë letrare apo panair libri diku në botë. Shumë janë për takime në Angli apo vende të tjera, ku ne nuk shkojmë dot pa vizë. Ftesë më erdhi për kumtesë në Panairin e librit evropian në Panama, madje edhe në Meksikë. Po janë disa rrugë të cilat unë nuk kam mundësi t’i ndjek të gjitha. Por ama janë aty. Pastaj, përmes mikut dhe botuesit tim, Gëzim Tafa, shtëpia botuese Ombra GVG, më kanë ardhur pareshtur kërkesat për të drejtën e autorit, shpesh nga dy-tri shtëpi botuese nga e njëjta gjuhë. U mora me këtë proces në 2017-n me ethe të kapnim afatet e caktuara nga EU për ndihmat financiare që kërkonin shtëpitë botuese për ta përkthyer e botuar librin tim, edhe ndodhi që disa i kapën këto fonde. Unë nga e drejta e autorit, marr një shifër krejt modeste, (që të shuajmë ndonjë xhelozi), por shtëpitë botuese që përkthejnë edhe botojnë librin tim, kanë shifra domethënëse. Edhe pasi arrita të lidh kontrata të rregullta me shtëpitë botuese, e para ishte bullgare, e me radhë, italiane, hungareze, polake, kroate, turke, franceze, spanjolle, doli problemi i përkthyesve. Shumica e shtëpive botuese më thanë se i qenë drejtuar Ministrisë sonë të Kulturës për të gjetur përkthyes, por pa rezultat. Kështu që bëra edhe shkrimtarin, edhe agjentin edhe avokatin, edhe përkthyesin, derisa më në fund ia dola me sukses të kem kontrata të kryera në tri gjuhe. Edhe kjo ndodhi vetëm sepse shtëpitë botuese, italiane “Mimesis”, e cila boton “Epika e yjeve të mëngjesit”, në javën e parë të nëntorit, “Paraxenes meres”, shtëpia botuese greke, e cila ia doli përpara të gjithëve ta nxjerrë në panairin e librit në Frankfurt dhe shtëpia botuese spanjolle “Ginger Ape”, e cila permes komunikimit dje më sqaroi se libri del nga shtypi në fillim qershori të vitit tjetër, i gjetën vetë përkthyesit. Shtëpia botuese hungareze, përpara një dhjetëditëshi më nisi një mesazh, se nuk të kemi harruar Rudi, por nuk kemi përkthyes. Dua të kujtoj lexuesin, se Shoqata e Botuesve Shqiptarë me president Petrit Ymerin, ishin përfaqësuesit e vetëm që erdhën nga Shqipëria ditën kur jepeshin çmimet evropiane. Të gjithë shkrimtarët e tjerë fitues, u shoqëruan të marrin çmimin, nga ministrat e kulturës së vendeve nga vinin, nga ambasadorët e tyre në Bruksel edhe në Evropë, disa edhe nga agjentët e botuesit.

 

Epika e yjeve të mëngjesit", është romani juaj i cili po botohet në disa gjuhë të huaja. Ishte një sukses i lehtë apo i vështirë?

“Epika e yjeve të mëngjesit”, nisi me titullin “Korniza”. Meritën për titullin e ka Gëzim Tafa. Ai e hodhi si ide përpara se ta nxirnim librin në shtyp, edhe unë iu riktheva pak ditë ta tonoja nën këtë titull, si një homazh për piktorin shqiptar Edison Gjergo. Libri më mori një vit ta shkruaj, edhe takime me njerëz që kanë jetuar në moshë të rritur atë periudhë. Kam takuar për fat, edhe të vetmin kryetar të Sigurimit të Shtetit të mbetur gjallë, gjallë në kuptim i papushkatuar, i cili më shpjegoi diçka që mund të duket e thjeshtë, por është me shumë rëndësi. Gjithë shteti shqiptar i diktaturës ishte Sigurimi i Shtetit. Përkthimi i librit nisi me shumë shpresë, pasi lidha kontrata me shtëpi botuese, shpesh më duhej të zgjidhja e të bëja kërkime për shtëpitë botuese të huaja, të cilat më vinin përmes Ombra GVG. Pastaj pati një periudhë heshtjeje. Tani pas 3 vjetësh kontratat sikur morën sërish rrymë, edhe u ndezën. Më duket se e kam shpjeguar pak më sipër, por duhet të theksoj se ne jemi shumë të papërgatitur nga ana e administrimit të një procesi botues. Letërsia shqiptare vetëm për traditë edhe fat vazhdon të endet nëpër libraritë e botës, krejt e pambështetje. Nuk e kuptoj se çfarë bëjnë me fondet që hidhen për librin. Letërsia e pas 1990-s, është në shkretëtirë. Nisma individuale, si pagure uji.

 

Shkrimtar, gazetar dhe përkthyes, në cilin nga shtratet do të ndiheshit më i sigurt dhe cilin do të kishit më prioritar?

Përkthimin e kam bërë për rrogë. Nuk del kurrë sa një rrogë sigurisht. Por deri tani i kam 22 tituj të përkthyer. Nuk e di nëse mund të përdoret termi siguri. Siguri do të thotë të jetosh me letërsi dhe prej letërsisë. Ndryshe nuk ka asnjë siguri. E vërteta është se të gjithë shkrimtarët e botës një periudhë të jetës kanë pasur raporte me punën jashtë letërsisë. Hamej, muratorë, peshkatarë e biznesmenë, por janë kthyer në mënyrë profesionale në letërsi. Këtu te ne nuk kemi një shkrimtar të vetëm që rron pas 1990-s me letërsi. Nëse do të shfrytëzoja pyetjen, i bie po, shtrati ku kemi llocur.

 

Sa i angazhuar jeni që veç punëve tuaja, t’i kushtoni kohë dhe leximit të letërsisë artistike?

Kam lexuar ketë vitin e fundit sa për plotësim për vitet e tjera. Kur përkthen për ditë nuk ke më fuqi të lexosh. Dhjetë orë përkthim, nuk të lenë më kohë e fuqi. Ndodhi edhe protesta për mbrojtjen e teatrit kombëtar, e cila më mori shumë energji e kohë e më la pas në njëfarë mënyre me punën time e me leximet. Po kthehem.

 

Në çfarë nivelesh është letërsia shqipe, 30 vjet pas daljes nga skema e socrealizmit?

Këtë nuk di ta them, sepse unë jam lexues. Edhe si lexues nuk kam një panoramë të saktë të niveleve. Realizmi socialist ishte një fabrikë që punësonte njerëz me rrogë të shkruanin. Këta njerëz që shkruanin për realizmin socialist, paguheshin sa të jetonin me rrogën e punës, njëlloj si inxhinierët, veterinerët etj. Përkushtimi i tyre ndaj letërsisë së formatit ishte maksimal në një kuptim. Nuk mund të kemi krahasim nivelesh në këto kushte. Sot kemi një përmbytje me tituj, numër i cili është i papërballueshëm për një institucion e jo më për një njeri. Si njeriu që kalon një traumë të rëndë me jetën në prag të vdekjes, shqiptarët deshën të shprehen masivisht. Ta nxirrnin si të thuash të keqen nëpër libra. Edhe pjesa më e madhe e kësaj letërsie ashtu është, një tekst post-traumë. Si e tillë, siç e kemi parë, nuk po funksionon. Tirazhet zbresin përherë e më poshtë. Shkurt, e vërteta është se pas 1990-s, letërsia shqipe nuk e ka një Kadare, por ama nuk e ka as investimin as lexuesin për të pasur një Kadare. Në krahasim të përgjithshëm letërsia e pas 1990-s është e pakrahasueshme me atë të bërë nën diktaturë. Nuk mund të bëhet asnjë krahasim. Letërsia e pas 1990-s është shumë herë më lart në përgjithësi, jo në mesatare.

 

Situata e pandemisë dhe e karantinës së detyruar, si e rregulluat kohën tuaj për të qenë sa më efektiv?

Unë gjatë karantinës kam dalë për ditë. Maskë kam mbajtur vetëm një herë, në një rast brenda. Koha iku kot. Dëgjova që Ministria e Kulturës kishte nxjerrë një biçim programi letërsia e kovidit. Gjë më lejfeniste nuk më kanë dëgjuar veshët. Ja kjo është gjendja në të cilën ndodhet investimi në kulturë. Nuk mendoja se do të hasja në jetë një nismë kaq debile, sa letërsia e kovidit.

 

Për së fundi ka pasur një debat në lidhje me raportin e përkthimit të veprave letrare nga një gjuhë e huaj. Mendoni se qarkullojnë tituj të cilët kanë nevojë të rishikohen si përkthime, pasi kanë pasaktësi?

Gjuha zhvillohet. Librat që kemi lexuar ne përpara 40 vjetësh, fëmijët e sotëm nuk i kuptojnë fare, as si fjalë. Në të gjithë botën normale, ka mbi 5 përkthime për një vepër. Dramat e komeditë, shpesh përkthehen rishtas kur vihen në skenë. E di që ka një betonizim të idesë se veprat e përkthyera nga mjeshtrit e mëdhenj të përkthimit, janë sublimisht jashtë çdo diskutimi, por kanë qenë për kohën tonë. Ndoshta duhet ta kërkojmë fajin që nuk lexojnë sot të rinjtë, pikërisht se nuk e kuptojnë gjuhën që kuptonim ne. Edhe sot kemi të rinj që dinë nga dy gjuhë që në shkollë të mesme. Kemi gjysmën e popullsisë që rron jashtë dhe është dygjuhëshe. Nuk diskutoj pasaktësi. Diskutoj vepra të tëra të përkthyera në një gjuhë të tejkaluar, e cila ka kaluar nën presën e censurës gjatë diktaturës. Mendoj se kemi shumë punë për të bërë, por a do të bëhet kjo punë, nuk e di. Sepse është një punë që nuk paguan, edhe kur nuk paguan, nuk quhet më punë.

 

Me çfarë po merreni konkretisht?

Përktheva Makbethin, edhe po punoj me Hamletin.

“Deputet”, identiteti i humbur i një profesioni

Nga Leonard Veizi

 

Deputetët e vjetër do ta lënë sallën e Parlamentit. Të rinjtë po përgatiten gjithë ankth të zënë vendet. Prognoza thotë se priten detyra të vështira. Do të hapen perspektiva të reja. Vendi po shkon drejt BE-së, edhe pse pa i bërë “detyrat e shtëpisë”. Megjithatë, do të ketë më shumë angazhim në mbarëvajtjen e punëve të shtetit dhe hartimin e ligjeve të reja në vazhdimësi. Gjithçka do të kalojë përmes filtrit të tyre.

Punë e vështirë e me shumë përgjegjësi. Për më tepër, kur të mbushet mendja se je pjesë e sektit “baballarët e kombit”. Ndaj gjithçka varet nga ngritja e kartonit, ose shtypja e butonit... Dhe nuk ka punë më të vështirë se të ngresh kartonin. Peshë e rëndë. Sepse kartoni është më i rëndë nga guri që Sizifi mundohej shumë për ta çuar në majë e nuk mundej dot. Por Sizifi ishte i dënuar të punonte në boshllëk. Ndërsa deputetëve u zë vend “ngritja e peshave të rënda”. Sidomos kur e ngrejnë kartonin atëherë kur duhet, në kohën dhe vendin e duhur.

Politika është në sfidën e ndeshjes për zgjedhjet parlamentare. Kampet kanë ngritur çadrat e fushimit e po përgatitin artilerinë e rëndë. Kandidatët kanë filluar të garojnë. Si në sekuencat filmike ku në Perëndimin e largët garonin për të zënë tokat “pa zot”. Listat me emrat e kandidatëve të rinj po zënë faqet e gazetave. Të bien në sy prurjet e reja. Të vjetrit kanë mbetur në minorancë. Shenjë e mirë kjo, sepse gjithçka duhet rinovuar. Dhe gjen aty emra mjekësh, juristësh, ekonomistësh, pedagogësh etj. Pra, ajka e inteligjencies. Dhe kjo është gjë e mirë. Sepse në Parlament duhen vërtet emra të njohur e njerëz me kontribute. Por, sidomos, me integritet.

Mirëpo një fjalë e urtë thotë se “dardha e ka bishtin prapa”. Ose varet në çfarë këndi e vështron një fenomen. Ose me thjesht fare, si ke qejf ta shohësh gotën, gjysmë plot apo gjysmë bosh. Sepse qëllon që një iluzion optik të bën të analizosh me ide të gabuara. Ndaj duhet ta marrim qetësisht e të mos ngutemi, kur na jepet shansi të marrim penën të shkruajmë.

Dhe vijmë tek argumenti.

Diku lexova se vetëm për një forcë politike kishin aplikuar mbi 7 mijë kandidatë për të qenë pjesë e listës së deputetëve. Dhe autori që e shkruante është një analist mjaft i njohur.

Joooooo..., po ky është lajm. Domethënë është lajm në gjuhën gazetareske. Sepse, në të vërtetë, ky është një sinjal alarmi. Nëse për një parti të madhe aplikojnë 7 mijë persona, po aq aplikojnë dhe për tjetrën po aq të madhe. Dhe plot të tjerë për partitë e tjera më të vogla. Se në zgjedhjet tona marrin pjesë turlilloj partish. Të gjithë kanë anëtarë sa s’ta rrok mendja, edhe pse si popullsi nuk e kapim dot tre-milionshin. Pra, në luftë hamendësisht i bie të jenë nja 25 apo 30 mijë vetë që tundohen fort për të zënë një ulëse në Parlament.

Kësaj i them garë unë, pa frena fare, madje.

Mirëpo dardha na e paska bishtin prapa, thamë ca më sipër. Atëherë ngrihet pyetja: Përse një mjek në kulmin e karrierës kërkon të lërë profesionin dhe të bëhet deputet? Po një pedagog universiteti për ç’arsye kërkon ta lërë katedrën dhe ndonjë punim shkencor që ka filluar prej kohësh? Po një jurist apo një ekonomist kontabël...?

Me shumë gjasë, një mjek është i vlefshëm në spitalin ku punon paradite, por dhe në klinikën private ku viziton pasditeve, sepse në këtë mënyrë i vjen në ndihmë komunitetit. Dhe komunitetit, si një vizitë pa para në shtet, po ashtu dhe një me para te privati, i bën punë. Prandaj ky mjek i duhet te vendi i tij. Duke ikur në Parlament ai lë një vend bosh. Sepse më parë, një tjetër ka ikur në Gjermani, dhe janë bërë dy vende bosh. Dhe kështu i bie që Shqipëria të mos ngrihet asnjëherë nga vendi i fundit për numrin e banorëve që duhet të ketë një mjek nën mbikëqyrje.

Përse ndodh kjo? Përse një ekspert kontabël apo një jurist me licencë, avokat a noter qoftë, lënë karrierën në mes, por heqin dorë edhe nga të ardhurat, që për të thënë të vërtetën nuk duhet t’i kenë të pakta, dhe preferojnë sallën e Parlamentit?

Ta bëjnë këtë në emër të një ideali të lartë?!

Ca si e përpjetë kjo punë.

Sepse ne jemi mësuar që në këto vitet e fundit ideali ka humbur dhe s’ka burrë që të mendojë për begatinë e kombit, por veç për rrjepjen e tij. Sipas kësaj logjike, a mos ndoshta të qenit deputet të ofron më shumë benefice sesa bisturia në sallën e operacionit, fjala e pathyeshme në sallën e gjyqit apo lapsi me të cilën mbyllen bilancet e kompanive të mëdha?

Në optikën e përgjithshme të 15 apo 20 viteve të fundit, ajo që është vërejtur më së shumti është mungesa e oratorëve në sallën e Parlamentit. Flasin vetëm ata që ia kanë marrë në dorën. Të tjerët, që janë dhe shumica absolute, heshtin, tundin kokën dhe ngrejnë kartonin. Ose edhe kur flasin, bëhen gazi i botës para kamerave. Një mjeku, që i dëgjohet mendimi mes ekipit të mjekëve që bën konsultat e mëngjesit, me gjasë mund t’i humbasë emri në sallën e Parlamentit. Ai mund të dëgjohet të japë ndonjë mendim vetëm në komisionin ku merr pjesë, në atë të shëndetësisë, në rastin konkret. Por kur vjen puna për të votuar për akte të tjera, për të cilat ka njohuri të cekëta, ai voton sipas udhëzimit të grupit parlamentar, pra thënë shkurt; ashtu siç do Partia. Dhe kështu ai kthehet nga një mjek, pedagog apo jurist në një ngritës kartoni.

A është integritet ky?

Identiteti i tyre ka marrë fund. Sepse ata shkrihen në një masë amorfe, në atë të deputetëve që në çdo legjislaturë nuk u është ndier zëri ndonjëherë. Dhe janë të vlefshëm vetëm për një gjë, të miratojnë në tërësi dhe nen për nen ato që u thotë shefi.

Intelektualizmi në Shqipëri po jeton ditë të vështira. E kam fjalën për intelektualët të cilët mundohen të kenë integritet në atë fushë që është dhe prioriteti i jetës së tyre. Sepse politika e ka një nofkë, të cilën “nuk jam i autorizuar” ta përmend në këtë koment të shkurtër.

Çfarë do të presësh nga politika në Shqipëri kur deri dje kishte përballje programesh, e sot nuk ka një të tillë, pasi këto programe tanimë janë unifikuar, e s’bëjnë më dallim, e nuk kanë ç’të ofrojnë. Por politika në vetvete ofron militantizmin, dhe një vend pune si deputet, ku me gjasë duhet të jesh vërtet rehat, përderisa për t’u futur në lista është gati të plasë boksi sipas teorisë praktike “kërkesë-ofertë”.

Dhe çfarë mbetet...?

Sot jetojmë kohë të habitshme. Kohë të cilat as që mendoheshin në vitet e para të pluralizmit, pas rënies së diktaturës. Në atë kohë kur politika ishte pasion dhe ideal.

Sot, krerët e politikës po e ushqejnë elektoratin me lugën bosh. Ata nuk përballen më me programe dhe alternativa por me batuta dhe akuza. 

 

“Depresioni Blu” në një parathënie nga LEONARD OLLI

Leonard Olli dhe Leonard Veizi gjatë promovimit të romanit "Lora"

    Të zbulosh rrënjët e tua, thelbin e komunitetit, me të cilin bashkëjeton e bashkëvepron është një mision i vështirë që kërkon jo vetëm njohuri shumë disiplinash, por edhe bashkëpunëtorë. Ende sot e kësaj ditë vijojnë debatet juridike, sociale e politike nëse kombi është “komunitet njerëzor i karakterizuar nga ndërgjegjja e identiteti historik e kulturor dhe shpesh prej unitetit të gjuhës dhe të fesë” (fjalori francez Hachette) apo “akti i dëshirës për të jetuar së bashku, vullnetit për të ndjekur trashëgiminë e vlerave shpirtërore” (Ernest Renan). I pa shqetësuar për sa më sipër, Leonard Veizi, sjell para nesh në këtë publicistikë kaq të spikatur, individin shqiptar, pjesë e një kombi, duke i dhënë mundësinë kujtdo të përzgjedhë definicionin e tij. 
    Sarkazma për ‘katandisjen’ e nivelit të politikës në vend ose bëmat e baballarëve të kombit, vijnë para lexuesit me humor të hollë, qesëndisje elegante, e të ndërthurur këndshëm, për aq sa duhet, me një fjalor “banal”, që i jep lezetin një gatimi mbresëlënës, ku shija “djegëse” është qershiza mbi tortë.... 
Gjuha e një skenari të përsosur e një Blac Comedy (komedi e zezë), e cila fshikullon pa mëshirë problematika sociale, paradokset absurdë qeverisës “zbutet” me elementë dialektizmi të gjetur e humorin fin. 
Po kaq befasues është vëzhgimi i tij i thellë në realitetin e përditshëm të shqiptareve, nga “tallavaja” e zgjedhjeve si dështimi më i suksesshëm i demokracisë tranzicionale shqiptare, politizimi i tejskajshëm i shqiptarëve që janë gati të bien theror për partinë e zemrës (xhepit), duke harruar veten dhe familjet e tyre, e deri te tavolina e famshme e ndërrimit të viteve. Udhëtimi i Veizit në jetën e shqiptarit është pa as më të voglin dyshim tre dimensionalësh, duke fshikulluar demagogjinë qeverisëse, apo elitën drejtuese, thelbin e mendësive tona e deri në transformimet urbane e bjerrjen e vlerave të trashëgimisë sonë shpirtërore e kulturore. Por, mos u frikësoni! Humori i hollë që do të ndeshni në çdo paragraf jo vetëm do ta “lehtësojë ndjeshëm dhimbjen” për çka vuajmë ne shqiptarët e rinj, sikundër na dallon autori, por dhe do t’ju bëjë ta “përtypni” më lehtë, duke qeshur, edhe fort në mjaft raste.... 
    Veizi si një “patolog” i kujdesshëm e shtrin “vizitën” edhe më tej, duke dëshmuar ekspertizë edhe në disiplina të tjera. Ai sjell para publikut, me një gjuhë të shkathët e trajtim plot ngjyra, realitete urbane, fizike e shpirtërorë, si bashkësi instilacionesh, duke na kujtuar se ne këtë mjedis të gjithë lemë gjurmët tona. 
    Autori në këtë zinxhir publicistikash nuk mbetet thjesht e vetëm në stadin e konstatimit, por mjeshtërisht parashtron vëzhguesin e vëmendshëm edhe në detaje që ndodhin para syve tanë, por që i anashkalojmë me apo pa ndërgjegje. 
Në ironinë therëse të Veizit nuk mungon as vëmendja ndaj rolit dhe peshës që i është dhënë fushës së edukimit e figurës së intelektualeve në fundshekullin e XX dhe fillimit të atij të XXI-të. 
    Lidhja e së tashmes me të shkuarën e diktaturës, nëpërmjet një retrospektive tejet interesante, dëshmon atë që sociologët pohojnë me forcë se, ndryshimi i mendësive qoftë të krijuara qoftë të imponuara kërkojnë kohë dhe mundim të ndryshojnë. Teksa lexon se çfarë kërkon shqiptari i ri, edhe pse në një lloj paralelizmi konceptual me poemën “kadareane” apo përkufizimet “koniciane”, gjithkush ka mundësinë të bashkudhëtoje me të, sa para e pas në kohë, në gjithë skutat e jetës praktike e shpirtërore të çdo njërit prej nesh. 
    Nuk është aspak qëllimi i Veizit të shpalosë dimensionin e tij si një njeri me njohuri komplekse e aftësi vëzhguese kaq të mprehta, as nuk dëshiron që udhëtimin e tij ta konsiderojë si të pacenueshëm. Ai është thjesht vetvetja, duke fiksuar çdo gjë, si një aparat digjital, me mijëra shkrepje në fraksione sekonde, për të sjellë po aq organikisht në vëmendjen tonë. Shoqëria jonë heziton të njohë vetën, ka frikë nga sarkazma e autosarkzmës, pasi ende nuk jemi të gatshëm të përballemi me të vërtetën apo të shohim veten tonë thellë në sy para pasqyrës.... Këtë e bën Veizi, sa thjesht aq edhe të detajuar, sa hidhur në pasqyrim, aq “ëmbël” në përshkrim plot humor e ironi, sa dhimbshëm aq edhe shërues, pasi e vërteta shëron! 
    Koha është gjykuesi më i mirë për gjithçka, por kam bindjen se shqiptari i së ardhmes do të kuptojë pa as më të voglin shqetësim se kush ishte shqiptari i ri i së tashmes sonë, ku “kërkesa e dytë, e rrëzon gjithmonë të parën.....” 

Bukë me vete

Nga Leonard Veizi
 

Nuk mund të qëndroja indiferent ndaj një titulli gati-gati dramatik, që vinte si “dhuratë” nga mediat on line, e ku në rastin konkret thuhej se zëvendëskryeministri i Kosovës, Driton Selmanaj, kishte surprizuar publikun duke thënë në një emision televiziv se shefi i tij, por dhe i gjysmës së kombit shqiptar, e merrte bukën me vete dhe hante në zyrë.

U çudita fort.

Të ketë përfunduar në këtë farë derexheje një alamet kryeministri, zyra e të cilit mund të jetë sa një gjysmë fushe futbolli. Se ne këtej nga Shqipëria Republikë e kemi ca si ndryshe. Zyra është për punë, dhe për të gostitur ndonjë mik me xhin apo uiski. Për të ngrënë kemi restorantet. Përse Hoti ka zgjedhur të ushqehet në tavolinën e punës?

M’u ngritën ca pikëpyetje.

Tani dy mundësi ka, ose Avdullah Hoti është hollë nga paratë dhe s’ia mban xhepi të drekojë si njeri ku t’i shkojë e t’i shërbejë një kamerier me papijon, por dhe ta ruajnë nja dy-tre badigardë pas shpatullave, ose Prishtina është keq me restorantet e gatimet dhe kryeministrit i duhet të sorollatet andej-këndej deri sa të gjejë një mejhane të hairit.

Media on line nuk po e tepronte me titujt.

Kjo është vërtet dramatike.

Prandaj Hoti i bie shkurt: merr bukë me vete. Edhe paratë i kursen në këtë mënyrë. Se ç’është e vërteta, restoranti të vret ca, sidomos po të zbrazësh ndonjë shishe verë të vjetër, kush e di sa kripë merr fatura.

Megjithatë, kjo nuk duhet ta tutë një burrë shteti. Se ka të bëjë dhe me prezencën në sy të njerëzisë. Ka ndonjë që ma kundërshton këtë që po them...?

Po mor, si në kohën e xhaxhit akoma ne, kur hipnim në autobus “Shkodra” me dy feta buke të lyera me vaj e kripë, ca djathë e ndonjë domate, por dhe ndonjë presh të shkurtuar nga fletët e gjata, e të mbështjella me gazetën “Bashkimi” se me “Zërin e Popullit” të zinte belaja dhe e ec të gjeje vrimë ku të futeshe, nëse fotografia e komandantit ndyhej me gjësendi.

Përpos shakasë, apo ironisë pa vend.

Kultura e “bukës me vete” ka humbur te shtresat e larta të shoqërisë, por dhe tek ato të mesme. Vetëm punëtorët e ndërtimit dhe ata të minierave kanë mbetur me të kaluarën. Njerëzit që e kanë kapur disi veten, tanimë nuk e kthejnë më kokën pas. Iku koha e bukës 50-lekëshe. Madje, shumë prej tyre nuk njohin më as gjellën e shtëpisë. Menyja ka ndryshuar rëndshëm. Për mëngjes nuk ka më trahana, por briosh e kakao. Në drekë është sikterisur pjata e fasuleve dhe qepa e Bozhigradit dhe vjen: pjatë e parë, pjatë e dytë pjatë e tretë, sipas midesë dhe menysë së restorantit. Darka duhet ca e lehtë, që të flihet mirë, ndaj në vend të përsheshit me kos preferohet ca salmon i tymosur me garniturë e ndonjë shishe “Chardonnay”. E shëndetshme sa më s’ka. Jo si tek ai filmi i Kinostudios: “Kur hapen dyert e jetës” ku doktor Bardhylin e pritën në majë të malit me dy kokrra vezë e pak djathë, “gjellë e shpejtë dhe me shumë kalori”. Me çfarë do ta mundte ai të ftohtët e borës? Kalori i thënçin. Të binte barku në tokë. Tani po, janë bërë shtresat e dhjamit palë, aq sa nuk hyn dot as plumbi e jo më i ftohti.

Prandaj nuk ka më bukë me vete. Se buka me vete të kondicionon, maksimumi mund të marrësh dhe një vezë të zierë, po karkaleca apo ndonjë pjatë të ftohtë me fruta deti s’ke ku e gjen.

Pastaj si mund të marrësh bukë me vete?!

Se të jesh me kostum e kollare, e të hash sipër tastierës së kompjuterit, kjo sikur nuk shkon. Pa mund të të pikojë vaji në pantallona e dukesh keq.

Lëre fare më mirë.

Dhe sërish dalim te mundësia, sa të mban xhepi e sa të mbajnë shpatullat t’ia fusësh mëngjes drekë darkë në restorant. Apo... ka para shteti. Se derisa anëtarët e kabinetit dhe sa të tjerë me poste jo të pakta, ky shtet e ky buxhet i mban me benza të modelit të fundit dhe karburant pa triskë...

Dhe dolëm tek transporti. Kësaj i thonë të hidhesh nga dega në degë. Domethënë “nga ndërzimi artificial tek amerikanët në Vietnam”.

Dhe vjen pyetja e radhës: sa burra shteti preferojnë të marrin transportin urban për të shkuar në zyrë?

Mos more, ç’na the. Se u bëmë si këmbët e dhisë. Nuk ndajmë dot të parin nga i dyti.

Po sa të tjerë dalin të bëjnë shpenzimet e ditës me ndonjë shportë me vete, të shkojnë tek tregu fshatar e të zgjedhin domatet e kungujt, apo të ngarkojnë mbi supe ndonjë thes me patate e ta çojnë në shtëpi?

Ja, tani e djallose fare më duket. Do të na duken ministrat si hamej.

Ndërkohë shfletojmë azhanset përtej kufirit shtetëror.

Kancelarja gjermane, Angela Merkel, është fotografuar duke shëtitur nëpër supermarket me karrocën e ushqimeve.

Edhe Boris Xhonson i Anglisë është fotografuar duke bërë pazar me biçikletë.

Kryeministri suedez, Stefan Loven, gjithashtu përdor transportin publik për të shkuar në zyrën shtetërore. Domethënë i hipën autobusit dhe bën ca rrugë në këmbë. Edhe për këtë ka fotografi e video sa të duash.

Dhe nuk po vazhdojmë më tej, se po kështu janë dhe drejtuesit e lartë të Danimarkës, apo Norvegjisë.

Po në Shqipëri???

Harroje. Vetëm kur është fjala për ndonjë fushatë publicitare. Ne nuk jemi nga ata. Shyqyr që na u hapën sytë. Kollaj ta harrojmë autobusin fizarmonikë ku mblidheshin me kuç e maç gjithfarë robsh që shkonin të punonin në Kombinat, te NISH Kimikja apo te Poligrafiku.

Po “bukë me vete”, a ka zyrtar të rëndësishëm nga ata të shtetit, i cili bashkë me letrat e punës, të fusë në çantë edhe pak bukë të përgatitur nga gruaja, me shumë dashuri, në tryezën e shtëpisë së tyre???

Ky, me siguri, është ndonjë fenomen që ndodh rrallë. Sepse edhe në rastin e pandemisë, kur u mbyllën kafenetë e restorantet u gjet zgjidhja: ushqimi i preferuar ishte një telefonatë larg. Dhe ta binte mu të hunda një motoçiklist që garonte nëpër rrugë me shpejtësi marramendëse.

Tani po jetojmë kohë të tjera, mijëvjeçari i ri, teknologjia e lartë. Të qenët i thjeshtë shihet si kompleks inferioriteti. Të dalësh në pazar me gruan e të mbash çantat e mbushura me oriz e makarona të paketuara, dukesh si katundar i zbritur në qytet. Të marrësh bukë me vete dukesh edhe më keq: si punëtor komunaleje apo si saldator me kategori të tretë.

E ç’të mbetet pas kësaj...