Në rrëfim Adelina Mamaqi, autorja e njohur për fëmijë, shkrimtarja me 60 tituj dhe e dekoruar dy herë me Urdhrin “Naim Frashëri”

Adelina Mamaqi

Si i theu tabutë me vargje për dashurinë e para poete femër në Shqipëri

Leonard Veizi

Këtej dhe andej Adriatikut ajo vazhdimisht udhëton, me dokumente të përhershme italiane në njërën dorë por me një pasaportë shqiptare të pandryshueshme në dorën tjetër. Adelina Mamaqi, autorja e të paktën 60 librave për fëmijë ka mbërritur sërish në rezidencën e vjetër për të qëndruar pak kohë me një nga dy djemtë e saj dhe sërish do largohet për në shtetin fqinjë ku mes të tjerash i duhet të kujdeset dhe për mbesat, vajzat e djalit tjetër të saj, Darlingut. Ndërkohë e duruar dhe skrupuloze deri në fund, ajo ka munduar të përgatisë sërish libra të rinj për botim. Megjithatë, ashtu siç pohon dhe vetë: “Shkrimtari, edhe sikur të mos ketë përkatësi partiake, si në rastin tim, nuk ka se si të mos jetojë me ngjarjet social - politike të vendit. Ky është detyrimi i tij qytetar, ndërsa letërsia është profesioni e tij”. Gjatë një interviste për gazetën “Shekulli” shkrimtarja e njohur, tanimë 74 vjeçare, kërkon të ndaj me lexuesit edhe disa fakte nga jeta e saj, të cilat ndoshta nuk ka dashur t’i bëjë fort të njohura më parë.

Kush është Adelina Mamaqi?

Jam lindur në Tiranë, me origjinë nga një familje përmetare me tradita atdhetare, artistike dhe intelektuale. Prindërit e mi Afërdita dhe Rahmi, ishin arsimuar në shkolla amerikane dhe të dy kanë shkruar e botuar, por vetëm në shtypin periodik. Xhaxhai, Nazif Mamaqi, njihet si poet dhe botues. Gjyshi nga nëna, Fehmi Tepelena, ka qenë jurist. Ai ka qenë një ndër firmëtarët e pavarësisë së bashku me Ismail Qemalin, dhe më pas, si intelektual me bindje demokrate ka ushtruar funksione të rëndësishme në shtetin shqiptar. Por është vrarë tradhtisht, me urdhër të mbretit Ahmet Zog. Gjatë Luftës Nacionalçlirimtare shtëpia jonë ka qenë Bazë e Lëvizjes dhe aty janë strehuar dhe Ramize Gjebrea, Fiqirete Shehu e shumë gra të tjera antifashiste. 

Si nisi dhe si vazhdoi rruga juaj e krijimtarisë letrare?

Që në vitet e para të fëmijërisë, prindërit e të afërmit më kanë njohur me ajkën e letërsisë botërore për fëmijë. Ndërsa gjyshja, e cila kishte kryer shkollë turke, më tregonte përralla orientale, veçanërisht të Njëmijë e Një Netve. Pa mbushur gjashtë vjeç hyra direkt në klasë të dytë fillore dhe gjashtëmbëdhetë vjeç mbarova shkollën e mesme. Ky mjedis ku u rrita, si duket, ishte toka në të cilën nxori fletëzat e para geni letrar që kisha në gjak. Kësisoj, në moshën 9-vjeçare thura disa vargje për hallën time të emigruar në Amerikë, ku thosha se “nuk do të emigroja kurrë”, por, për ironi të fatit, duke mos u pozicionuar politikisht, na hodhën në rrugë dhe emigrova tok me tim bir, Darling, që ishte në lulen e rinisë e të karrierës si aktor e regjisor. Karriera e tij iu ndërpre, por edhe imja gjithashtu, sepse të mbijetosh në kushtet e emigracionit nuk është e lehtë. Këtë fatkeqësi, si nënë, nuk mund ta fal, as për fëmijët e mi edhe për bijtë e tjerë të nënave. Me emigracionin masiv të pas viteve ’90 patëm një  rrjedhje të madhe tub gjakut e të trurit të ri shqiptar.

Si u prit nga opinioni libri juaj i parë poetik “Ëndrra vashërie” botuar në vitin 1963 ?

Vëllimi poetik “Ëndrra vashërie” ka mbetur si libri i parë i një poeteje shqiptare. Kur hyra në fakultet, nisa të botoj në shtypin letrar, por në ’63-shin dola me këtë përmbledhje, e cila u prit me shumë dashamirësi nga lexuesit e nga kritika edhe për faktin se për herë ta parë shpaloseshin ndjenjat intime dhe bota shpirtërore e vajzës shqiptare, që për opinionin e atëhershme thyen një tabu. Për herë të parë, opinioni, qoftë dhe i shkrimtarëve burra, u ndesh me një vajzë shqiptare të merrte guximin të shkruante për dashurinë në atë kohë.

Pse u tërhoqët e iu përkushtuat letërsisë për fëmijë?

Nga poezia për të rritur nuk jam larguar asnjëherë. Ajo ka mbetur për mua dashuria e parë. Por meqë ishte mjaft lirike dhe e brishtë për kërkesat e realizmit socialist, vazhdova të shkruaj poezi e t’i mbaj në dosje. Pas viteve 90, është përkthyer e botuar në Verona të Italisë përmbledhja “La voce spezzata” dhe në Prishtinë “Një mjellmë nga vitet”. Kam të gatshme edhe një përmbledhje tjetër poetike. Meqenëse letërsia për fëmijë kishte më shumë frymëmarrje, meqë isha redaktore e saj në Shtëpinë Botuese “ Naim Frashëri” dhe meqë prisja të bëhesha nënë, botova librin me poezi “Bubi i vogël”, i cili u pasua nga libra të tjerë.

Sa libra keni botuar, si janë vlerësuar ato dhe ju, si autorja e tyre?

Në matematikë nuk jam e zonja. Po, para viteve 90, duhet të jenë bërë rreth 30 tituj, pa përmendur këtu pjesët teatrale, tablotë muzikore, tekstet e këngëve,etj. Të gjithë librat që kam paraqitur në konkurse kombëtare, janë vlerësuar me çmim të parë, përveç një çmimi të dytë. Si shkrimtare, jam dekoruar dy herë me Urdhrin “ Naim Frashëri”. Nga vitet ‘90, kur emigrova, e gjer në 2000, kam heshtur, ndërsa pas kësaj periudhe kam botuar mbi 20 libra të tjerë, dhe nja 7-të presin te botuesi. Ndërkohë të paktën 20 libra janë në kompjuter, të tjerë në proces.

Duket se jeni ende aktive...?

Ende nuk kam ndërmend të rresht porsa i përket krijimtarisë letrare. Megjithatë, pas viteve ‘90  , nuk “kam merituar” as titull, as pension të veçantë. Si thoni: për mungesë të meritave, apo për turpin e kujt m’i kanë mohuar? Por ja që ndodh edhe kështu, sidomos kur nuk je pjesë e një klase politike sikundër jam unë.

Ç’ do të thotë të shkruash për fëmijë?

Të shkruash për fëmijë do të thotë së pari të kesh një talent të spikatur. Letërsia për fëmijë është pjesë integrale e letërsisë së një kombi dhe shkrimtarët që e lëvrojnë, pa diferencim, janë shkrimtarët e atij kombi. Por, ndërsa shkrimtari për të rritur u drejtohet bashkëmoshatarëve, shkrimtarit për fëmijë i duhet të rikthehet pas, por jo në fëmijërinë e vet, po në fëmijërinë e lexuesve të vegjël. Kjo do të thotë “të kapërcesh ylberin” të bëhesh dhe të mbetesh fëmijë në shpirt, të ndjekësh evoluimin, psikologjinë, preferencat e gjeneratave. Dhe të arrish suksesin, nuk është e lehtë. Aq më tepër, për të sfiduar një qëndrim denigrues, që ekziston, duhet shumë dashuri e përkushtim.

Si do ta cilësonit letërsinë për fëmijë para dhe pas viteve ‘90?

Para viteve ‘90 letërsia për fëmijë, ndonëse relativisht e re, ka hedhur themelet e saj, me një plejadë shkrimtarësh që kanë mbetur në panteonin e letërsisë shqiptare. Ajo ishte më e çliruar nga kufizimet partiake. Atëhere janë shkruar vepra me vlera artistike e edukative, të cilat botohen e ribotohen ende sot. Dhe për hir të së vërtetës kjo letërsi dhe shkrimtarët që e lëvronin, kanë qenë të mbështetur dhe të barazvlerësuar me shkrimtarët e letërsisë për të rritur. Gjë që nuk ndodh sot. Nga shkrimtarët e atij brezi kanë mbetur shumë pak, pak edhe nga më të rinjtë dhe pothuajse aspak autorë debutantë. Përgjithësisht ka rënie në sasi dhe në cilësi. Ka vërshime përkthimesh të përkthyera shpesh “ me këmbë”. Këtu hyn biznesi, por libri nuk është biznes. Është kulturë. Dhe këtë kulturë fëmija e merr dhe e kultivon që në vitet e para. Prandaj letërsia për fëmijë është një lule delikate, si vetë lexuesit e saj. Prandaj ajo dhe autorët e saj nuk duhen traskuruar, denigruar, lënë në harresë si në këta vite. Janë bërë dhe bëhen përpjekje nga Shoqata e Letërsisë për Fëmijë e të Rinj, por çdo gjë ka rënë në vesh të shurdhër.

Mendoni se mund të bëhet diçka për të dalë nga kjo situatë?

Sigurisht që po. Ministria e Arsimit, me organizmat e saj, duhet ta çojë librin te lexuesit. Më parë organizoheshin takime dhe aktivitete të tjera lexues - shkrimtarë, që ishin jo vetëm emocionuese, por të vlefshme për të dy palët. Ka ekzistuar një bord, pa asnjë përfaqësues nga letërsia për fëmijë, i cili ka përpiluar një listë me libra të përzgjedhur jo sipas kriterit të vlerave, por të klaneve. Dhe pavarësisht që botohen libra të rinj, lista mbetet statike. Dihet përse... Ka edhe gjëra të tjera që mund dhe duhet të bëjë kjo Ministri dhe kam besim se tani do të bëhen. Ministria Kulturës ua kishte mohuar të drejtën e konkurimit shkrimtarëve për fëmijë, duke rënë nën ndikimin e klaneve e të ndonjë kritizeri të tyre, i cili deklamon se nuk paskemi letërsi për fëmijë(!) Atë edhe në një intervistë të më parshme e kam pyetur nëse në fëmijërinë e vet apo tani ka lexuar ndonjë libër për fëmijë dhe i kam kërkuar të shkruajë një libër, që të na mësojë se si shkruhet. Së fundi mendoj se njëra nga këto dy Ministri do të ishte mirë të mundësojë botimin e një reviste serioze, me vlera artistike, njohëse, psikologjike, edukative për të vegjlit. Dhe, për ta mbyllur, unë jam në kontakt me disa nga botimet bashkëkohore italiane apo të huaja, në Itali. Me çfarë lexoj, e them me përgjegjësi se, po të mundësohej përkthimi i disa prej librave tanë më të vyer për fëmijë, do t’i jepnin vend nderi letërsisë shqiptare.

Qeveria “Rama” do t’i hapi dyert Shqipërisë...

Ka pasur dëshirë të ishte në Shqipëri e të votonte në zgjedhjet e fundit për deputetët e Kuvendit të Shqipërisë, por për një arsye shëndetësore e ka penguar të udhëtojë. Megjithatë Adelina Mamaqi, në mungesë të votës së saj kërkon të shprehet për qeverinë e re, dhe programin e saj të mbrojtur nga Kryeministrin Rama: “Fillimisht, për zgjedhjet e 23 qershorit 2013, parandieja frikë nga manipulimet, që dihet si janë bërë, por edhe shpresë për fitoren e Rilindjes që faktikisht erdhi në mënyrë spektakolare. Është besimdhënës fakti që ministrat janë të rinj, intelektualë të formuar, të pakorruptuar, të bindur se këtë barrë përgjegjësie do ta mbajnë jo për aferat e tyre, por për të rritur mirëqenien e dinjitetin e shqiptarëve, për t’u rikthyer të drejtat e mohuara dhe për t’i hapur Shqipërisë perspektivën evropiane. Këtë e dëshmon programi ambicioz, i qartë, bindës i qeverisë, të cilin nuk “e sheh” vetëm kush nuk do të ketë sy. Ishte surprizues dhe simbolik çasti kur ministrat, me në krye Zotin Rama, sapo bënë betimin, përshkuan në këmbë bulevardin nga Presidenca në Kryeministri, siç është domethënës fakti, që u shkulën hekurat rrethues të Kryeministrisë. Kujt mund t’i trembet një qeveri e zgjedhur nga populli dhe për popullin? Kryeministri Rama është politikan i sprovuar, intelektual, karizmatik, artist në shpirt e në etikë. Me fisnikëri sfidon baltëgjuajtësit, duke i lënë të përbaltin veten. Si e sferës së artit, po përmend vetëm një nga shumë “epitetet” e “gjetur” që i atribuohen: “piktori i dështuar”(?!). Edhe sikur kjo të qenkësh e vërtetë, një piktor i dështuar i bën dëm vetëm vetes, ndërsa një politikan i dështuar i bën gjëmën një shteti e një populli të tërë!... Ndërkohë Kuvendit i duhej një kryetar si Zoti Meta, i spikatur për seriozitet, etikë, maturi. Kam besim se do të dijë ta kërkojë dhe ta gjejë gjuhën e ekuilibrit e të konsensusit me opozitën. Gjithashtu, falë Zotit, tashmë do të dëgjojmë një kryetar kuvendi që di ta flasë saktë gjuhën shqipe dhe pa shprehje fyerëse e vulgare. Që nga seancat e para, iludohesha se diçka duhej të kishte ndërruar në këtë opozitë, kryetari së cilës u “ndërrua”, por “ e la litarin jashtë”. Nuk është gjuha e agresivitetit, por ajo e debatit konstruktiv dhe e bashkëpunimit që duhet përdorur, për të realizuar dhe jo për të frenuar objektivat drejt statusit të vendit kandidat. Ju më kërkuat opinionin si qytetare dhe unë, pasi u përgjigja objektivisht, si një qytetare pa përkatësi partiake, por që mbështet atë forcë politike, cilado qoftë, që mund ta rilindë Shqipërinë, pres pyetjet tuaja edhe në fushën e letërsisë.”

LIDHJA E SHKRIMTAREVE

Si i shpëtova furtunës ‘73

Por si u përjetua në Lidhjen e Shkrimtarëve viti ’73, pasi Enver Hoxhës kritikoi letërsinë dhe artet? Adelina Mamaqi, jo fort prezente në ambientet ku gëlonin thashethemet dhe inatet thotë se gjithsesi turbullira pati në të gjitha institucionet e rëndësishme të artit shqiptar. “Në këto turbullira, pati shkrimtarë të cilëve iu hoq e drejta e botimit. Megjithatë, Lidhja e Shkrimtarëve si një ambient intelektual e kaloi me maturi këtë situatë. Pastaj unë kam qenë natyrë nuk isha e përzierë shumë në ambientet ku qarkullonin informacionet që vinin nga lart. I isha kushtuar shumë dy gjërave; fëmijëve dhe krijimtarisë time. Në atë kohë u dënua dhe kushëri im i parë, djali i xhaxhait, Dashnor Mamaqi, por masa e ndëshkimit nuk erdhi deri tek unë, megjithëse pati zëra të cilët kërkuan që krijimtarinë time ta fundin në listën e veprave që duhet të dilnin nga qarkullimi. Megjithatë edhe pas kësaj periudhe kritike, të paktën për 13 vite në vazhdim, unë kam qenë redaktore jo vetëm e Festivalit Kombëtar për fëmijët që mbahej në Shkodër, por në dorën time kalonin tekstet e të gjitha festivaleve të Shqipërisë”.

Dëshmia e kolonel Hajro Limajt/ 1999, kur Majko i kërkonte ndihmë Turqisë: Serbët kanë thyer kufirin

Kryeministri Majko, Kom.FA dhe Shehi i Shtatmadhorisë turke Gjeneral Armate Huseyin Kivrikoglu
me atasheun ushtarak të Shqipërisë kolonel Hajro Limaj 

nga Leonard Veizi

“Miku i mirë në ditë të keqe”. Duket se kjo frazë në eter e thënë jo vetëm prej burrave të kombit tonë, duhet të ketë funksionuar edhe tek shtetarët e lartë të Turqisë kur i kanë afruar Shqipërisë ndihma ka kursin në ditët më të vështira të saj. Një herë në krizën e vitit 1997 kur shqiptarët luftonin mes vedit dhe fill pas saj në vitin 1999 kur lufta ishte në prag, kësaj here në kufirin shtetëror. “500 vjet vëllazërim…” Të themi se ndoshta me këtë Turqia kërkonte të shlyente në një farë mënyrë edhe furnizimin me disa qindra mijë jeniçerë që kishte bërë ndër vite perandoria e madhe aziatike në tokën e Arbrit. Por dhe shqiptarët duket se vazhdonte ti mundonte fort “sindromi i Stokolmit” ku na pëlqente të flirtonim me ata që i cilësonim si armiq shekullorë, por që herë pas here kishim ndarë dhe administrimin e vetë perandorisë. Dhe për çudinë e fatit, për djall a dreq në qoftë, Shqipëria kishte qenë dhe e fundit nga kombet që ishte ndarë prej Portës së Lartë, pikërisht atëherë kur atë nuk e mbanin më këllqet. Në fund të fundit, të gjitha këto bënë që urat e bashkëpunimit mes dy vendeve të njihnin zhvillim vit pas viti, nga koha e karrocave kur u shpall Pavarësia deri në periudhën e kibernetikës…

Dhe të vijmë tek tema e cila nisi 20 vite më parë:

Politika e gjenocidit milosheviçian për shqiptarët e Kosovës ishte bërë një realitet tronditës edhe për pjesën tjetër të opinionin ndërkombëtar. Dyndjet masive në kufirin e shtetit shqiptar e kishin rrënduar së tepërmi situatën. Dhe duhej një zgjidhje.

Kolonel Hajro Limaj, i cili në marsin e vitit 1999 ishte me detyrën e atasheut ushtarak në Ankara thotë se kryeministri Pandeli Majko e ndjente përgjegjësinë historike të Tiranës, ndaj kishte vënë në lëvizje të gjithë arsenalin e afërt politik dhe diplomatik, dhe i kishte kthyer plotësisht sytë dhe shpresat nga Ankaraja. “Miku i mirë në ditë të keqe”. Epo përballë serbit, duket se turku ishte “vëlla, e kaluar vëllait”

Gjatë një interviste, kolonel Limaj sqaron dhe gjithë situatën e mundshme të atyre ditëve plot tension:

Si do të negociohej futja e Turqisë në një luftë për territoret shqiptare?

Fillimisht dua të them se më 2-3 mars ‘99, ish-kryeministri, Pandeli Majko, në krye të një delegacioni qeveritar bëri një vizitë të rëndësishme në Ankara. Delegacioni shqiptar ishte i përbërë nga Ministri i Punëve të Jashtme, Paskal Milo, Ministri i Mbrojtjes, Luan Hajdaraga, Ministri i Financave, Anastas Angjeli Ministri i Ekonomisë, Ylli Bufi. Delegacioni u vendos në hotelin “Hilton”, në qendër të Ankarasë. Të nesërmen, Kryeministri u prit nga Presidenti vendit, Süleyman Demirel, Kryeministri Bülent Ecevit dhe Shefi i Shtatmadhorisë dhe Komandant i Forcave të Armatosura, gjeneral armate, Kivrikoglu. Në Shtatmadhori ishin planifikuar të merrnin pjesë në takim vetëm Kryeministri Majko, Ministri i Mbrojtjes, Luan Hajdaraga dhe Atasheu ushtarak i Shqipërisë, kolonel Hajro Limaj. Për temat që do të diskutoheshin, ne kishim punuar dhe koordinuar të gjitha çështjet përpara se të vinte delegacioni në Ankara. Kryesore do të ishin rrugët e zgjidhjes së krizës së Kosovës dhe mbrojtja e sovranitetit të Shqipërisë nga një sulm i mundshëm ushtarak i Forcave të Armatosura të Serbisë, i cili mund të ndërmerrej me justifikimin e goditjes dhe asgjësimit të reparteve dhe njësive ushtarake të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, UÇK-së, një pjesë e të cilëve stërviteshin në territoret veriore të Shqipërisë. Një argument tjetër, i llogaritshëm më shumë si mundësi teorike, do të ishte hyrja në luftë e Shqipërisë, për mbrojtjen e shqiptarëve të Kosovës nga gjenocidi serb, që kishte filluar të zbatohej nga Milosheviçi, variant i cili do të zbatohej nëse NATO-ja nuk do të ndërhynte ushtarakisht në Kosovë. Shefi i Shtatmadhorisë, gjeneral armate Hysejn Kevrekoglu, i cili ndiqte me kujdes nëpërmjet të dhënave të zbulimit strategjik zhvillimet në Veri të Shqipërisë dhe brenda Kosovës, i garantoi Kryeministrit Majko mbështetjen e gjithanshme ushtarake, në mbrojtje të kufijve dhe tërësisë territoriale të Shqipërisë nëpërmjet rrugëve konkrete, që do të aplikoheshin sipas zhvillimeve të ardhshme në terren. Gjithashtu, ai e garantoi zotin Majko se do ta mbështeste ushtarakisht Shqipërinë, nëse ajo do të detyrohej të futej në luftë me Serbinë, për të shmangur gjenocidin serb ndaj shqiptarëve të Kosovës. Vlen të nënvizohet se nga të gjitha shtetet ku Shqipëria kërkoi mbështetje politike, diplomatike e ushtarake, për mbrojtjen dhe çlirimin e Kosovës, i vetmi vend, që iu përgjigj pozitivisht ishte Turqia. Plus miqësisë tradicionale me këtë vend, një rol shumë të rëndësishëm luajti lobi shqiptar, që jeton në Turqi dhe media turke, që ishte ngritur e gjitha më këmbë për të shmangur një Srebenicë në Kosovë.

Kur do t’i kërkohej Turqisë premtimi rreth garancisë për moscënimin e tërësinë territoriale të Shqipërisë?

Turqia ishte me pushimet e Bajramit të Madh. 9 ditë rresht. Megjithatë, ne vazhdonim punën, ndiqnim nga Ankaraja me shumë kujdes zhvillimet në Kosovë dhe qëndrimet ndërkombëtare ndaj saj. Në katin e dytë të ambasadës, ndodhesha vetëm unë me ambasadorin, S. Bala. Atë ditë, më 29 mars 1999, pa pritur, ambasadori hyri me shpejtësi në zyrën time dhe më kërkoi të shkoja në telefonin e zyrës së tij, mbasi më kërkonte nga Tirana Kryeministri Majko. Nxitova tek telefoni e fola: “Urdhëroni, Zoti Kryeministër!”. “Zoti kolonel” – m’u përgjigj Ai nga ana tjetër: – Realizoni një takim urgjent me Kryeministrin Bülent Ecevit dhe i shpjegoni situatën në Veri të Shqipërisë… Forcat e ushtrisë serbe kanë bombarduar disa herë me artileri dhe nënrepartet ushtarake të saj vazhdojnë të hyjnë në thellësi të territorit tonë. I kërkoni Atij të bëjë një deklaratë të fortë për median, ku të shprehë qartësisht mbështetjen reale të Shtetit dhe të Forcave të Armatosura të Turqisë, në mbrojtje të sovranitetit të Shqipërisë dhe pastaj i parashtroni Atij nevojat urgjente të Forcave tona të Armatosura për mbështetje logjistike, sipas faksit që do t’u dërgojë tani Luani, Ministri i Mbrojtjes. Në takim merr edhe ambasadorin e më raportoni për rezultatet e këtij takimi”- përfundoi ai.

Ish presidenti turk Sulejman Demirel dhe kolonel Hajro Limaj

Si do të vepronit pas kërkesave të kryeministrit?

U riktheva në zyrën time dhe kërkova në telefon shefin e kabinetit të Kryeministrit Bülent Ecevit, Zeynel Yeşilay. Iu prezantova dhe, mbasi e urova për festën e Bajramit, i kërkova një takim urgjent me Kryeministrin Bülent Ecevit. Me atë njihesha nga afër dhe kisha pasur mundësi të takohesha e bisedoja disa herë. Kryeministri Ecevit, atij i besonte shumë. Mbas 5 minutash nga kërkesa që i bëra, më konfirmoi takimin e menjëhershëm. Sa vesha uniformën ushtarake të kolonelit, të cilën e mbaja në gardërobën e zyrës, ambasadori kishte nxjerrë nga parkingu makinën zyrtare dhe menjëherë u nisëm drejt kryeministrisë. Makinën e ngiste ambasadori, sepse shoferi i ambasadës ato ditë ndodhej me pushimet e Bajramit. Rruga kishte shumë pak trafik dhe në orën 13.00 mbërritëm para ndërtesës së kryeministrisë. Në shkallët e hyrjes së kryeministrisë ndodheshin dy gazetarë, të cilët u drejtuan menjëherë drejt nesh. Por, oficeri i sigurimit të kryeministrisë na shoqëroi për në katin e dytë të godinës dhe ne hymë direkt në zyrën e punës së Kryeministrit Bülent Ecevit. Pasi e përshëndetëm dhe e uruam për festën e Bajramit, fillova me një herë t’i transmetoja mesazhet e Kryeministrit tonë, Pandeli Majko: “Vëllai juaj i vogël, Kryeministri Majko, ju dërgon nga Tirana të falat dhe përshëndetjet më të mira”- e fillova bisedën me të. Duke ditur marrëdhëniet e tyre konfidenciale, e fillova takimin pikërisht me të falat e “vëllait të vogël”, siç e konsideronte Kryeministri Bülent Ecevit, Kryeministrin tonë, Pandeli Majko. Pastaj i shpjegova Atij situatën politiko-ushtarake në kufijtë veriorë të Shqipërisë, ku reparte të ushtrisë serbe bombardonin me artileri në thellësi të territorit tonë, ndërsa nënreparte të zbulimit dhe të trupave komando të ushtrisë serbe hynin në thellësi të kufijve tanë, deri 10 kilometra. Ata pretendonin se në ato zona ishin strehuar trupa të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës e këtë mund ta përdornin si pretekst për të hyrë në thellësi. Gjithashtu, Shqipërinë, Beogradi e akuzonte për hapësirën ajrore, që i kishte dhënë në përdorim avionëve të NATO-s. Pra, Shqipëria në çdo moment mund të përfshihej në luftë. Në këto rrethana, qeverisë tonë i duhej të përforconte kufijtë dhe të vendoste në gatishmëri njësi dhe reparte ushtarake, por i mungonin pajisjet ushtarake të nevojshme. Divizioni i Kukësit ishte në gatishmëri numër 1, i përforcuar edhe nga Tirana.

Si do të reagonte kryeministri turk ndaj ekspozesë tuaj?

Kryeministri turk, me gishtat e dorës që i dridheshin për arsye shëndetësore, shtrëngonte stilografin me të cilin shkruante problemet dhe nënvizonte çështjet më të rëndësishme të tyre. –“Po mirë, – m’u drejtua mua, – a keni ju të dhëna të mjaftueshme informative, që vërtetojnë se njësi dhe reparte të ushtrisë serbe do të mësyjnë me forca të organizuara në hapësirat tokësore të Shqipërisë së Veriut?”. – “Deri tani, për një mësymje të tillë nuk mendohet, por do të vazhdojnë të bombardojnë me artileri dhe të shkelin territorin tonë me grupe zbulimi dhe nënreparte të trupave komando. Por, se si do të evoluojë situata ditët në vazhdim, nuk mund të gjykojmë plotësisht që tani. Fakti është se ne jemi përballë një ndërhyrjeje me trupa ushtarake në kufijtë dhe territorin verior të vendit”- iu përgjigja pyetjes së Tij. Ambasadori më ndiqte në sy dhe përpiqej të kapte ndonjë fjalë të veçantë, mbasi ai nuk dinte fare turqisht. Në këtë kohë, Kryeministri Bülent Ecevit shtypi butonin e kuq të linjës telefonike që kishte përpara dhe në anën tjetër i’u përgjigj Komandanti i Forcave të Armatosura dhe Shefi i Shtatmadhorisë, gjeneral armate, Husejin Kevrekoglu. Kryeministri Bülent Ecevit komunikonte me gjeneralin si me një bashkëpunëtor dhe me shumë edukatë. Mbasi mbaroi bisedën me komandantin, Ai me qetësinë që e karakterizonte, m’u drejtua: “Zoti Atashe, nesër në orën 09.30 të presin në Shtatmadhori, mbasi për plotësimin e kërkesave tuaja do të bëhet një mbledhje urgjente”. E falënderuam me përzemërsi Kryeministrin turk për pritjen dhe angazhimin serioz të Tij dhe zbritëm shkallët. Gazetarët ishin informuar për takimin tonë dhe menjëherë filluan të na filmonin dhe pyesnin se cili ishte qëllimi i këtij takimi me Kryeministrin Bülent Ecevit në ditët e Bajramit. Ata m’u drejtuan veçanërisht mua, mbasi u tërhoqi vëmendje prezenca e një atasheu të huaj ushtarak, i cili në takimin me Kryeministrin ishte i veshur me uniformën përkatëse. Duke ecur ngadalë iu përgjigja gazetarëve se “ne erdhëm për të uruar Kryeministrin për festën e Bajramit si dhe shkëmbyem disa mendime për zhvillimet e ditëve të fundit në rajonin e Ballkanit Perëndimor, veçanërisht në Kosovë”.

Po kryeministri turk do të bënte ndonjë deklatarë nga ana e tij?

Në fakt atë natë kanalet televizive të Turqisë dhanë takimin tonë me Kryeministrin Ecevit si dhe deklaratën që Ai bëri para gazetarëve, në mbrojtje të kufijve dhe tërësisë territoriale të Shqipërisë. Bülent Ecevit, me atë qetësinë e tij natyrale dhe karakteristike, nënvizoi se “Shteti dhe Forcat e Armatosura të Turqisë janë në krah të popullit vëlla shqiptar dhe nuk do të lejojnë askënd të prekë kufijtë dhe tërësinë territoriale të Shqipërisë. Në rast nevoje, vazhdoi Ai, Turqia do të mbrojë së bashku me Shqipërinë sovranitetin dhe pavarësinë e popullit mik dhe vëlla të Shqipërisë”. Kjo ishte një deklaratë, e cila u bë në kohën, vendin dhe formën e duhur. Ajo u transmetua në të gjitha agjencitë e lajmeve të botës dhe u botua në shtypin kryesor të shumë vendeve…

Jemi ende në rrafshin diplomatik, po në aspektin ushtarak…?

Të nesërmen, në orën 09.30 mbërrita në Shtatmadhorinë e Forcave të Armatosura të Turqisë, një godinë madhështore në qendër të Ankarasë. Kur u drejtova për në sallonin e mbledhjeve pashë njëri mbas tjetrit gjeneralët, të cilët ishin në funksionet e drejtuesve të Drejtorisë së Operacioneve, Logjistikës, Zbulimit,…etj. Njëri prej gjeneralëve, mbasi më përshëndeti, me buzën gjysmagaz, m’u drejtua duke më thënë: “Kolonel Hajro, mirë ditët e zakonshme nuk na le rehat ditë e natë, por edhe ditët e Bajramit na e bëre këtë?!”. Duke qeshur edhe unë iu përgjigja: “Zoti gjeneral, miku i mirë njihet në ditë të vështira”. “-Ashtu është, keni plotësisht të drejtë! – tha ai. Së bashku u futëm në sallën e mbledhjeve. Përveç ushtarakëve të lartë të Shtatmadhorisë, në mbledhje kishte ardhur edhe përfaqësuesi Ministrisë së Punëve të Jashtme, Drejtori i Drejtorisë së Marrëdhënieve me Vendet e Ballkanit, H. Taner Seben. Pa e zgjatur, unë u dorëzova në turqisht listën e mbështetjes, që kërkonte Ministria e Mbrojtjes e Shqipërisë. Mbasi studiuan listat, ato i shpërndanë sipas drejtorive përkatëse. Por, përpara shpërndarjes së tyre i’u referuan edhe njëherë detyrave që kishte vendosur Shefi i Shtatmadhorisë, gjeneral armate, Hyseyin Kivrikoglu nga takimi që Ai realizoi me datën 3 mars 1999 me Kryeministrin shqiptar Pandeli Majko, kohë në të cilën nuk kishin filluar akoma bombardimet e NATO-s në Kosovë. Kryeministri Pandeli Majko, me ftesë të Kryeministrit Bülent Ecevit, vizitoi Ankaranë më datat 2-3 mars, me objektiv kryesor krizën në Kosovë. Kryeministri Bülent Ecevit, në përfundim të takimeve me Z. Majko, nënvizoi se: “Në të gjitha njësitë që janë krijuar, qoftë për sigurinë e jashtme, qoftë për sigurinë e brendshme dhe qetësinë e Shqipërisë, Turqia ka një pjesëmarrje të madhe. Në të njëjtën kohë vazhdon zgjerimi edhe i bashkëpunimit tonë në fushën e ekonomisë”. Gjithashtu ai shtoi se “në takim një vend të rëndësishëm zuri çështja e Kosovës…” “Atëherë, zoti Atashe – m’u drejtua Drejtori i Përgjithshëm i Logjistikës, – ne sonte do të hapim rezervat e Armatës në Ankara dhe nesër në mëngjes do të nisen avionët e parë të transportit ushtarak me pajisjet përkatëse, për t’i zbarkuar në aeroportet e Shqipërisë”. Duke më dhënë dorën, të shoqëruar me një buzëqeshje të lehtë, shtoi; “miku i mirë njihet në ditë të vështira apo jo, zoti kolonel?”. Dhe ashtu ndodhi.

Si do të vazhdonin operacionet në përballimin e krizës?

Në agimin e të nesërmes, nga aeroporti ushtarak i Ankarasë, u nisën drejt Shqipërisë avionët e transportit ushtarak. Në atë kohë për në kufirin verior të Shqipërisë udhëtonte Ministri i Mbrojtjes, Luan Hajdaraga, mbasi Shtabi i Përgjithshëm, me në krye gjeneral Aleks Andonin, në rajonin e Kukësit dhe Tropojës kishin dislokuar mbi 60 % të ushtrisë, përfshirë edhe Brigadën e Tankeve nga Tirana. Ata kishin planëzuar përballimin e kërcënimit ushtarak serb, që në brezin e kufirit. Stërvitja “Drini i Bardhë”, që u zhvillua ato ditë në këto rajone, ishte kurorëzimi i kësaj gatishmërie dhe mesazhi që iu dha ushtrisë Serbe për t’u tërhequr nga kufijtë tanë si dhe nga gjenocidi i egër, që kryente ndaj vëllezërve tanë në Kosovë. Shqiptarët e Kosovës morën mesazhin se Shqipëria dhe Forcat e Armatosura të saj po u afroheshin çdo ditë e më afër atyre… Ushtarakët tanë, nën drejtimin e Shtabit të Përgjithshëm, gjatë Operacioneve ushtarake të NATO-s për çlirimin e Kosovës menaxhuan në mënyrë të shkëlqyer operacionet e evakuimit të popullsisë shqiptare. Ata bënë sakrifica sublime për këtë qëllim. Kështu, Kolonel Mehmet Musai, zëvëndës shefi i Shtabit të Përgjithshëm të Ushtrisë, u angazhua në përballimin e krizës së Kosovës. Mbas disa ditësh e kërkova në celular zv/shefin e Shtabit të Përgjithshëm, kolonel Musain, por ai m’u përgjigj nga Kukësi e jo nga Tirana. – “Zoti Hajro, – m’u përgjigj. – unë, me një grup të Shtabit të Përgjithshëm, po organizojmë evakuimin e popullsisë civile, që kanë ardhur në Kukës dhe Tropojë nga gjenocidi çnjerëzor serb. Situata është shumë e rëndë, por….”. Më vonë mësova se Shtabi i Përgjithshëm i Ushtrisë tonë kishte organizuar dhe realizuar evakuimin e mbi 500. 000 shqiptarëve të Kosovës në qytetet e Shqipërisë së Mesme dhe Jugore. Dhe pa asnjë aksident.

Kolonel Hajro Limaj

GARANCIA

Dëshmia e kolonelit

Kolonel Harro Limaj thotë: – “Turqia, nga Lindja e Mesme, i kishte dalë garant Shqipërisë për mbrojtjen e sovranitetit dhe pavarësisë së saj nga një sulm i mundshëm ushtarak i Serbisë. Ishte i vetmi vend, që në atë kohë debatesh dhe diskutimesh, për ndërhyrjen ose mos ndërhyrjen ushtarake të NATO-s në Kosovë, garantoi Shqipërinë se do ta mbështeste direkt me forca ushtarake dhe armatime, për mbrojtjen e sovranitetit të vendit dhe shmangien e gjenocidit serb në Kosovë. Turqia, si një “tigër” gjigant mbi hapësirat e Anadollit, i kishte kthyer sytë dhe veshët plotësisht nga Shqipëria dhe Kosova. Atë e “furnizonte me ushqim të freskët dhe e mbante në gatishmëri e gjithë media e vendit”. Pra, problemi ishte shumë delikat. Nëse NATO nuk do të ndërhynte ushtarakisht në Kosovë, për të ndaluar gjenocidin ndaj popullsisë autoktone shqiptare, Shqipëria do të hynte në luftë në mbrojtje të Kosovës, duke i hapur luftë Serbisë. I vetmi vend aleat, që iu përgjigj pozitivisht Kryeministrit Majko për ta mbështetur në një luftë të tillë dhe të drejtë, ishte vetëm Turqia, qëndrim të cilin më vonë e mbajtën edhe shtetet kryesore të NATO-s. Mbështetja do të ishte tepër e fuqishme. Por ato ditë, edhe pse kishte filluar kthesa e madhe historike, me fillimin e bombardimeve të NATO-s në hapësirat e ish Jugosllavisë, sovraniteti dhe integriteti i Shqipërisë mund të dhunoheshin në çdo moment. Më 24 mars 1999, Aleanca më e fuqishme ushtarake në historinë e njerëzimit, NATO, e nisur nga ideja humane për shpëtimin e popullit të Kosovës, kur këtij i kanosej gjenocidi dhe zhbërja fizike, kishte filluar sulmet ajrore kundër forcave serbe në Kosovë. Por kjo nuk shënonte aspak dorëzimin dhe tërheqjen e menjëhershme të serbëve nga Kosova. Lufta e drejtë e popullit të Kosovës, e udhëhequr nga Ushtria Çlirimtare, që shkurtimisht u emërtua UÇK, bëri që Aleanca ushtarake më e fuqishme në botë të vihet në mbështetje të mbrojtjes së vlerave më të larta të civilizimit perëndimor në Kosovë, lirisë, paqes dhe demokracisë dhe mbas 2 muajsh e gjysmë ta dëbojë ushtrinë e Milosheviçit nga territoret e Kosovës”.

DEMONTIMI - fragment nga romani "Rrënimi" botuar në "Milosao"

Autori përcjell ngjarje mirëfilli dokumentare të përziera me fikshënin. Një vrojtues i kujdesshëm i zhvillimeve të vendit, ai është munduar ta hedhë në letërsi gjithçka që ka kaluar në vendin tonë në këto kohë... 

 (shënim i redaksisë)

D E M O N T I M I 

Nga Leonard Veizi

(fragment nga romani Rrënimi)

Kolonel Ernest Arbana, u informua se kontingjenti i armëve dhe municioneve për të cilën ai kishte firmosur se duhet të dilnin nga qarkullimi dhe të demontoheshin, kishin dalë nga depo me numrin 34 e Armatës në Qafë Mollë. Autokolona me tre kamionë ushtarak e shoqëruar nga ushtarët të armatosur ishte duke udhëtuar drejt destinacionit. Dy përfaqësues civilë të kompanisë “Destruction Army” shoqëronin autokolonën duke udhëtuar mbi një “Hammer” që ishte në gjendje të përballonte rrugët e paasfaltuara të cilat të çonin në depot e largëta ku ruhej armatimi.

Major Bardhyli që doli nga zyra e tij ishte një nga ekspertët më të mirë në fushën e armatimit. Ai ishte nga të paktët ushtarakë që njihte me saktësi të gjitha tunelet e ushtrisë. Që në fillim të ngritjes së zyrës, e cila do të funksiononte nën emërtesën “Komisioni i Vlerësimit të Armatimit” ai propozoi që të merrte si ndihmës dhe krahun e tij të djathtë edhe majorin. Sapo mbaruan mbledhjen e parë dhe zbritën shkallët e ministrisë majori iu afrua dhe i tha në mënyrë miqësore: “Kemi shumë punë për të bërë shef! Dhe nuk di a do t’ia dalim. Demontimi ka një kosto shumë të lartë, të papërballueshme për shtetin tonë”. Koloneli, që dinte gjëra të përgjithshme mbi sasinë e municioneve e kishte pyetur: “Pse e sheh kaq të vështirë, sa municione kemi ne?” Atëherë majori Bardhyli i kishte thënë se mund të bënin një llogari të thjeshtë e pa laps, ndaj po e informonte paraprakisht se depo municioni të të gjitha kalibrave, kishin batalionet, brigadat divizionet, armatat dhe rezervat e Komandës së Përgjithshme. “Llogarinë bëjeni vetë¨, i kishte thënë majori pasi foli me shifra për çdo detaj e duke dhënë sasinë e municioneve që duhet të kishte çdo njësi e ushtrisë. Koloneli kishte ngrysur ballin “Kaq shumë?” kishte shprehur dyshimin e tij. “Natyrisht, – ia kishte kthyer majori, – dhe deri tani kemi folur për njësitë e këmbësorisë dhe artilerinë. Por nuk kam futur regjimentet e raketave tokë-ajër, silurët e nëndetëseve dhe të katrave, bombat e thellësisë dhe minat detare, si dhe raketat e drejtuara të aviacionit”. Koloneli, ngaqë nuk dinte ç’të bënte kishte rregulluar strehën e kapelës duke e ulur më shumë nën ballë. Sytë gati nuk i dukeshin. “Domethënë ne do dalim në pension dhe punën do t’ua lemë të tjerëve për ta përfunduar” i kishte thënë. “Kam frikë se po, – ia kishte kthyer majori. – Shqipëria vazhdon të jetë një depo municioni në Ballkan. Mund të furnizojmë gjysmën e botës me to”.

“Hëm”, nënqeshi hidhur kolonel Arbana.

Kishin kaluar disa vite dhe sasia e municionit të demontuar vazhdonte të ishte e vogël përpara asaj që flinte në thellësi të tuneleve. Mbi tavolinën e tij të punës kishte gjithashtu një raport të hollësishëm, ku flitej për sasinë e arsenalit që ndodhej në çdo depo të ushtrisë. Nga eprorët kërkoheshin vetëm raportet e demontimit, por në asnjë shkresë të dërguar prej tyre nuk flitej për ripërtëritjen e armatimit. Uzinat ushtarake të armatimit në Gramsh dhe Poliçan si dhe ajo e lëndëve plasëse në Mjekës të Elbasanit kishin ndërprerë prodhimin prej kohësh. Qëllimi kryesor ishte të mbahej në mënyrë efektive një kontingjent i mjaftueshëm armatimi. Kuadri i ushtrisë gjithashtu ishte zvogëluar vit pas viti. “Nuk i trembemi më luftës”, mendoi koloneli. “Po jetojmë epokën e paqes”. Ai vetë kishte arritur të luftonte, por shumë nga kolegët e tij, as që e dinin çfarë ishte lufta. Kishin shërbyer për vite të tëra në ushtri, por lufta për ta kishte qenë vetëm një stërvitje shtabi në hartë, ku në përfundim të betejës si fituesi dhe ai që kishte humbur shkonin të pinin së bashku kafe. Ndërsa atij, si pak të tjerëve në ushtrinë shqiptare, fati ia kishte rezervuar luftën.

***

Kishin kaluar disa vite që kur shqiptarët e Kosovës ishte përfshirë në konflikt me ushtrinë serbe. Asokohe në Tiranë situata ishte tensionuar së tepërmi. Lajmet që vinin nga Prishtina ishin të kobshme. Policia kishte krehur terrenin në një spastrimin etnik të pabesueshëm. Plan i hartuar në institucionet më të larta të Beogradit kishte qëllime më të errëta se kaq. Si në një legjendë të vjetër thuhej se njerëzit po linin shtëpitë dhe tokat e tyre, ndërsa vetëm me rrobat e trupit kalonin kufirin për të gjetur mbrojtje. Komandantët e njësive të ushtrisë shqiptare njoftoheshin për gjithçka me anë të një qarkoreje të brendshme. Lufta ishte në prag. Kronikat televizive që transmetoheshin nga televizionet e huaja flisnin për paramilitarët serb që vazhdonin masakrat mbi civilët shqiptarë edhe pse avionët F-16 të Aleancës së Atlantikut demonstruan forcë duke fluturuar fare ulët mbi të gjithë trevën. Në portin e Durrësit gjithashtu kishin hyrë dhe dalë anije të rënda lufte, fregata dhe destrojerë. Mesazhet ishin të njëjta. Por duket se dhe kërcënimi nga një gjeneral me katër yje, për luftë të hapur me trupat shumëkombëshe, nuk kishte funksionuar. Në kufirin shqiptar situata gjithashtu ishte tensionuar. Predhat e artilerisë kishin hapur gropa të mëdha ndërsa herë pas here shpërthenin dhe mina. Divizioni i Kukësit kishte nxjerrë në terren të gjithë arsenalin luftarak. Ushtarët qëndronin nëpër transhe. Nën armë ishin thirrur dhe rezervistët.

Në një prej raporteve sekrete që iu shpërnda komandantëve të njësive më të rëndësishme të ushtrisë shqiptare thuhej se armata jugosllave kishte dislokuar në Kosovë njësi të fuqishme tankesh, transportues të blinduar dhe artileri të kalibrit të rëndë. Pas planifikimit të Shtatmadhorisë në Tiranë nisi lëvizja e njësive të tjera të ushtrisë në drejtim të kufirit. Urdhri aktivizoi repartet në vartësi të drejtpërdrejtë të Komandës së Përgjithshme, për t’i shkuar në ndihmë Divizionit të Kukësit. Në një kohë të shkurtër lëvizën drejt Veriut për të mbështetur kufirin njësitë e specializuara: Brigada “Komando”, Brigada e Mekanizuar, batalione të forcave speciale, Regjimenti i Policisë Ushtarake, reparte të Brigadës Xheniere, Brigadës së Ndërlidhjes, Brigada e Transportit Ushtarak dhe elementë të tjerë logjistik.

Qysh në fillim kolonel Ernest Arbana ndihej në ethe. Lufta kishte nisur por ai ende qëndronte në pritje. Atë mëngjes kur e thirrën në Shtabin e Përgjithshëm për t’i ngarkuar detyrën, e kishte përfshirë një emocion i papërshkrueshëm. Artileria e ushtrisë jugosllave kishte bombarduar në thellësi të tokave të Tropojës dhe Hasit, ndaj dhe ai do të nisej drejt kufirit në krye të brigadës së tankeve.

“Një batalion i ushtrisë serbe të mbështetur nga mjete të blinduara, kanë pushtuar postën kufitare të Kamenicës dhe atë të Padeshit në Tropojë. Trupat janë futur rreth në thellësi të territorit shqiptar. Brigada e tankeve duhet t’i shkojë menjëherë në ndihmë. Pas teje do të nisen edhe njësitë e tjera”, e kishte sqaruar Shefi Shtabit që mbante spaletat e Gjeneral-Leitnantit mbi supe. Vështrimi i kolonelit kapi helmetën metalike që Shefi i Shtabit kishte vendosur në tavolinën e tij të punës, pranë telefonit. Me sa dukej gjenerali do të shkonte të inspektonte trupat në terren. Zhurma e helikës së një helikopteri u ndie në ajër. Kolonel Ernest Arbana qëndronte gati t’u në pritje të urdhrave të tjerë. “Të rivendoset situata në kufi”, kishte urdhëruar gjenerali në fund. “Si urdhëron” ishin të vetmet fjalë që kishte thënë në zyrën e madhe të shtabit, ku drejtuesit e njësive të tjera të ushtrisë ishin mbledhur rrethe një harte të madhe që ishte shtruar mbi tavolinën e mbledhjeve. Kolonel Ernest Arbana nuk kishte pritur asnjë çast më shumë. Kishte dhënë alarmin me telefon dhe kishte hipur në makinën ushtarake tip “Shavrolet” për të shkuar me një shpejtësi marramendëse drejt tuneleve ku ishin strehuar tanket. Autokolona e transportierëve “Volvo” ishte nisur në kohë rekord. Kolonel Arbana ndihej i motivuar. Streha e kapelës që qëndronte poshtë ballit ia bënte edhe më të egër vështrimin. “Nisemi për luftë, – thirri ai me një zë imponues para efektivit të brigadës që qëndronte gati-tu. – Të gjithë në front. Kush vritet është dëshmor i Atdheut. Dezertorët pushkatohen”. E kishte pritur një ditë të tillë që vite më parë kur ishte oficer i ri. Karriera e tij ishte e mbushur me stërvitje trupash, qitje në poligone, por situatë lufte nuk kishte pasur asnjëherë. Nuk kishte rëndësi në vritej në kufi. Kjo ishte gjëja e fundit që mendonte. Ndërkohë, në një bisedë të shkurtër me gruan e tij i kishte thënë që të mos e priste. Ai po shkonte të mbronte kufirin. Por, ndërsa ajo qante nën zë duke i kujtuar fëmijët ai ishte menduar vetëm për një sekondë dhe i kishte premtuar me një zë të plotë: Mos ki frikë për mua, kujdesu për fëmijët. Unë do të kthehem.

-Eh lufta… – psherëtiu koloneli.

Tashmë zyra e tij e madhe në Ministrinë e Mbrojtjes nuk kishte asgjë të përbashkët me çadrën e fushimit që kishin ngritur fare pranë kufirit.

Ngriti kokën në tavan dhe si vështroi për pak sekonda abazhurin e varur, e uli shikimin mbi tavolinë. Ndihej bosh, si një objekt në ajër. I dha hov me forcë këmbës së djathtë dhe poltroni bëri një rrotullim të plotë. Sërish u ndje si një trup pa pikë mbështetje. Sapo rrotullimi ndali vuri duart mbi syprinën e tavolinës dhe nisi të godasë me gishta si të luante muzikë mbi tastierë.

Ishte mësuar me fishkëllimën e predhave që çanin ajrin, me shpërthimin e minave kundër tank dhe qitjet e vazhdueshme të mitralozave që krijonin perdet e zjarrit kundër aviacionit. Megjithëse dukej si kohë e largët, imazhet i shfaqeshin në kujtesë çdo ditë, madje dhe kur i vinte gjumë e lëkundej në poltronin e rehatshëm pranë tavolinës ngjyrë vishnje të errët, nga ku ndiente vetëm gumëzhitjen e ëmbël të kondicionerit që pastronte ajrin. Nuk ishte e nevojshme të lodhej shumë sepse çdo punë të rëndomtë që kishte të bënte me printime shkresash, fotokopjime dhe gërmime në arkiva, në vend të një adjutanti, ia mbaronte sekretarja që hynte e dilte vazhdimisht duke i raportuar se urdhrat që kishte dhënë ishin zbatuar, ndërsa nga frigoriferi me derë xhami që e kishte vetëm dy metra larg, kishte pije freskuese dhe kafe të gatshme. Ky komoditet e dembelos një ushtarak, kishte menduar atëherë kur ishte futur për herë të parë në atë zyrë.

Koloneli ndjeu në hundë erën e djegur të fasuleve dhe stomaku iu mblodh. Mendoi se kishte ardhur koha për të ngrënë diçka. Në barin e ministrisë mund të porosiste një omëletë me proshutë. Por gjithsesi kjo meny nuk kishte për t’ia hequr nga hundët erën e fasuleve të djegura. Pa orën. Ishte ende shpejt.

U përqendrua sërish të lexonte raportin që kishte përgatitur grupi i ekspertëve ku flitej me shifra mbi arsenalin e armatimit që vazhdonte të deklasifikohej prej depove të ushtrisë.

Botuan në:
http://www.gsh.al/2019/05/26/demontimi/

"Lora" of Leonard Veizi - novel

Title: Lora 

Place of Publication: Tirana

Publication date: 2014

Publisher: Omsca-1

Genre: Novel

ISBN: 978-9928-132-57-4

© all rights reserved to the author:  leonardveizi@yahoo.it

Subject:  This novel handles a social topic. Although the novel plays in many places of the world, they show the Albanian way of life with its ups and downs, with its loves and disappointments, with its brutality and humanity. The novel can be interpreted in many plans and play on earth, in the air, in different cities, states and institutions. In center of the novel is Rron Grabova, who leaves Albania after the massacre of Lora Emerson, and moves to different places of Europe to investigate for the crime. Through this novel we get an image of prostitution, corruption, crime and the different relations between the individual and the society: between police and prosecution, Interpol and foreign informative service, as well as an image of the tragic fate of the two main characters.

Characters: In this novel there are at least 42 characters. The main characters are Rron Grabova and Lora Emerson, who are shown as complex, special and they have a dual personality. They commit some bad deeds, being obligated from the wild reality and from the need to survive to act so.

Add caption

Leonard Veizi was born on 29th of August 1968 in Tirana. He finished his studies as agrarian engineer. He worked as a journalist in the written and electronic media since 1991. Among his works are the short stories Grahma e shpirtit të mjegullt (Gasp of the Foggy Soul), Treni  i fundit i metrosë (The Last Train of the Metro), I dënuar me vdekjen (Sentenced to death) and the novels Surpriza e natës së fundit (Last Night’s Surprise), Rrëfimi (Confession), I çmenduri i pavionit 3 (The Mentally Disordered of Pavilion 3), Orgji në famullinë e at Ludovikut (Orgy in the Parish of Fr.Ludovic), Lora and Rrënimi (Demolition).

Extract

Above the white sheet of the big bed, a woman laid all naked, while her body and everything else around her were splashed with blood. Her wide open eyes, which seemed as out of orbit, showed off clearly all the terror that she had experienced during her last breathes of life. A huge commando –style dagger, with ditches in each side, a very sharp blade in one side and cogs on the other, and stained all over with blood, was still stabbing the mattress, precisely between her opened legs.

The whole room was soaking in a kind of purblind light, as if it was a film negative, and everything could be espied only thanks to the light of a lamp-shade which stood near the big bed. In that moment, that tiny space had become an infinite cosmic space, dark and cold, where fear ruled. Maybe somewhere out there, where no one understood what was hiding beyond visions and perceptions, a mystery that could be far more enigmatic from what it appeared at first sight, was being hidden.

In front of the bed where the breathless body laid in a puddle of blood, the hotel receptionist, a man with thick gray hair and a pair of thick myopic glasses, kept on staying there as if he was totally frozen. It seemed as if he had lost his mind and his whole being had been plunged somewhere very deep in that shapeless poorly lightened room. After a little while, he shook his head, as if he was trying to come out of that passive and utterly amorphous and passive state of mind, and beginning to believe that everything he had seen was real.

-My God – he murmured with a trembling voice. The redness of the blood, its thickness and the fact that it had congealed throughout that woman’s body, while still falling drop by drop on the floor, made him fill sick. He almost vomited and didn’t quite understand how he succeeded to resist to that interior welter he was feeling. His reasoning, that till that moment had been like deformed and frozen as if it had been stiffened inside a piece of ice, begun to come back to him with dizzying speed. His eyes now were fixed on the military digger that stood between the victim’s legs, giving the impression as if it had cut her sex in two pieces. – Oh my God! – he stuttered again, while still not quite understanding what he was doing in that room, alone and so near to a bloody corpse.

He took a step forward, driven by a sudden and uncontrolled impulse that made him think that he maybe had to check her pulse, because even as she had been so rudely massacred, she could still be alive. He had no need to hurry and call the police, because first he could call the hospital and tell them to send an ambulance and a doctor. But his own shadow that followed his steps and the dim light that pulsed on the membrane of her glassy eyes, made him tremble. He felt so terrified, that his curiosity fell apart, and his being refused to want to know any further details about that macabre sight. An instant later, he rashly walked out of that room, passed through the long hallway with an erratic scurry, stroke the lateral wall with his shoulder after losing his balance for a moment, walked down the stairs grasping the board guardrails and finally, gasping he bumped at the reception. He grabbed the phone and formed a three-digit number.

-This is the police, the control room, – someone told him on the phone. The man was about to talk, but his words seemed like to have been stuck in his throat and all he could do was to crepitate. – Hello! Do you hear me? The police…

He was desperately trying to outdo his gasping, as he was more and more breathless.

-Send immediately a patrol here! A person has been killed! – he finally managed to say with a trembling voice, sobbing, with a sense of alarm that was still hanging in the air.

-Stay calm please, – a voice from the receptor told him. –Give me the address.

The man watched his fingers trembling on the counter, his yellow hand skin and eventually lost his mind again, at the point that he didn’t remember the address anymore.

-It’s the “Apolon” hotel, near the Train Station, – he said, feeling like he was saving himself from the double nightmare he was living, – You know, on the right down the road.

But the voice on the phone interrupted his explanation that was getting longer as he was struggling to justify his little loss of memory.

-I know where it is. Please do not touch anything in the crime scene! In two minutes the patrol will be there.

The man left the receptor feeling more comfortable and raised his head looking at the ceiling, right where her room should be. The puddle of blood that had already swamped her bed and the floor soon would begin to leak drop by drop from the ceiling. He squinted at the hall. There was no other sign of life, besides him. This made that silent place even more frightening. Suddenly a red stain appeared on the white ceiling. He couldn’t believe his eyes. Two or three seconds later it had spread in an unbelievable way.

-Oh my God, – he screamed with a horrified face and his sense of vomit returned to him again. He rushed towards the toilet keeping his mouth shut with both of his hands. “It’s only a daydreaming, a hallucination, it’s not real, you fucking have to believe it man”, he thought as he was having a quick rinse with the cold water coming down from the tap.

Far away he heard the howl of a siren that was beginning to be felt constantly nearer. He went quickly to the hall and while the policemen were entering hurriedly through the glass sliding door, he didn’t feel his legs anymore and fell down on his knees.

-Encircle this place! You have to control everywhere. No one should walk out of this door. – he heard a resolute voice saying, and he lost it again.

  

The extract is translated from the Albanian by  Elvi Sidheri.

Leonard Veizi