Flet Bajram
Mana, ish-Komandanti i Përgatitjes së Paradës Ushtarake të vitit 1989. Forca e shtetit,
tanke e raketa në bulevard. Si
zhvilloheshin parakalimet ceremoniale para tribunës së udhëheqjes. 8000 burra
me kambale dhe bajonetat mbërthyer. Kur formacioni
me 40 kuadrate ushtarakësh, tanke, raketa e mjete të mekanizuara, pushtonte
bulevardin
 |
| Bajram Mana |
Leonard Veizi
Shteti përgatitej për një paradë ushtarake.
Termin, thuajse i harruar prej kohësh, u rikujtua për herë të fundit në
përvjetorin jubilar të 100 viteve Shqipëri e Pavarur. Me uniforma luksoze, e me
armatim të mbetur nëpër depot e armatës, kuadratet e ushtarëve shqiptar sërish
u rrekën të ngjallin traditën e vjetër, kur ushtria edhe pse nuk bëri luftë
frontale, të paktën diti të marshojë me hap të fortë aq sa të prishte dhe
pllakat e bulevardit me emrin e nderuar “Dëshmorët e Kombit”...
...“Paradaaa... eja në radhë. Për parakalim
ceremonial, me kuadrate, distanca një drejtues...” këto dhe të tjera në vazhdim
ishin fjalët që Komandanti i përgatitjes së Paradës u drejtonte të paktën 10
mijë burrave të rreshtuar në 40 kuadrate dhe ca të tjerëve hipur nëpër makina
transporti ZIS më targat UP. Më pas Shefi i Shtabit të Përgjithshëm, hipur mbi
një BÇ kineze me goma të lyera me bojë të bardhë, i raportonte Komandantit të
Përgjithshëm të Forcave të Armatosura, se jo pak, por një Armatë e tërë, ishte
gati të parakalonte para tij. Bajram Mana, ish-Komandanti i Përgatitjes së
Paradës Ushtarake të vitit 1989, rrëfen se si funksiononte mekanizmi për të
zhvilluar një parakalim dinjitoz, aq sa t’u shkonin të dridhura dhe diplomatëve
të huaj që qëndronin të krekosur në tribunën kuqezi të vendosur mes ndërtesës
së Kryeministrisë e Komitetit Qendror të Partisë:
Paradat Ushtarake organizoheshin çdo 5 vjet
dhe veprimtaria kryhej në 29 nëntor ditën e çlirimit të vendit nga pushtuesit
nazi-fashistë. Kjo traditë kishte filluar që me parakalimin e parë në
Shqipërinë e sapoçliruar. Por vite më pas ajo do të perfeksionohej e ushtria do
të krenohej me të. Qëllimi i paradave ishte të tregohej forca e shtetit, pasi
në tribunë gjithmonë veç krerëve të lartë të udhëheqjes shqiptare ishte i ftuar
trupi diplomatik, atashetë ushtarakë si dhe shumë delegacione të huaja të
ftuara enkas për këtë rast.
Cila ishte atmosfera në të cilat
zhvilloheshin këto parada?
Mund të them se atmosfera ishte fantastike,
madje madhështore. Të gjithë ata që ishin pjesëmarrës në një paradë ushtarake
thoshin se e kishin për nder një gjë të tillë. Shumë të tjerë e kishin këtë
dëshirë por nuk u jepej mundësia. Ministria e Mbrojtjes vihej në kulmin e
aktivitetit të saj. Të paktën për 2 muaj, tetor-nëntor, gjithçka fokusohej në
këtë manifestim, për t’u treguar sa më dinjitoz. Paradat ushtarake jo vetëm
ishin të planifikuara por kishin edhe një buxhet të përcaktuar e të miratuar,
pasi kishte shumë shpenzime.
Kur fillonte përgatitja për të bërë një
paradë ushtarake të nivelit të lartë?
Stërvitja me trupa fillonte që disa muaj
përpara se të vinte data e caktuar, por ato bëheshin nëpër njësitë e ndryshme.
Fillimisht përcaktoheshin pjesëmarrësit të paradë dhe gjithmonë kuadratet
formoheshin me ushtarë apo rezervistë që kishin gjatësi të mjaftueshme, mbi 170
cm të gjatë. Në fillim të tetorit gjithmonë trupat grumbulloheshin dhe fillonte
përgatitja kompakte e cila bëhej ish fushën e aviacionit në Laprakë, Tiranë.
Kuptohet, rëndësia më e madhe ishte ecja me hap rreshtor sipas parametrave. Por
pas tyre vinin mjetet e mekanizuara që gjithashtu duhet të ishin uniformë.
Cilat ishin kushtet në të cilat zhvilloheshin
stërvitjet paraprake?
Tek ish-fusha e aviacionit, krijoheshin të
gjitha kushtet për një stërvitje normale, duke filluar që nga ndërtimi portativ
i fjetinave, ujësjellësi, tualetet, ndihma e shpejtë mjekësore, fusha shtrohej
me asfalt, ngriheshin qendra ambulatore, etj. Gjatë këtyre dy muajve aty do të
kishin veprimtari rreth 8-mijë trupa. Unë kam qenë Komandant i Përgatitjes së
Paradës në vitin 1989. Ne si drejtues kishim zyra e infrastrukturën e
nevojshme. Altoparlantë kishte të instaluar në të gjitha drejtimet ku urdhrat
që jepeshin nga tribuna dëgjoheshin ngado. Për të instruktuar trupat të ecnin me
hap rreshtor, mobilizoheshin oficerët më të mirë të këmbësorisë. Një muaj
përpara zhvillimit të paradës fillonte përgatitja intensive e përditshme, deri
në mesnatë. Nuk duhet harruar se një punë të madhe bënte dhe banda e ushtrisë
që shoqëronte provat me marshet luftarake.
Çfarë armatimi mbanin ushtarët e viteve ‘80
gjatë parakalimit?
Armatimi ishte rus dhe kinez. Kuadratet që
kishin në përbërje trupa 20x10 pra 200 parakalues, mbanin armë të tipit:
kallashnikov, pushkë karabinë, granatahedhëse, automatikë të vegjël me fishekë
pistolete që ishin për kuadratet e zbuluesve dhe të femrave. Pushkët mbaheshin
në sup me bajoneta të hapura. Automatikët në gjoks. Rreshti nga reshti kishte
largësinë e një krahu.
Cilët ishin përgjegjësit direkt të paradës?
I gjithë aparati i Ministrisë së Mbrojtjes
vihej në dispozicion të kësaj parade por kryesorët ishin Drejtoria e
Përgatitjes Luftarake dhe Drejtoria e Kulturës dhe e Propagandës. Uniforma e
paradës gjithmonë ishte e re dhe e porositur enkas për këtë eveniment. Çdo ditë
dilte gazeta e paradës, ku jepeshin dhe stimuj për kuadratet që dilnin më mirë
gjatë stërvitjes së një dite më parë. Gjatë ditëve të përgatitjes kishte shumë
seriozitet edhe në kontrollin e ushqimit. Sidomos përgjegjësia maksimale ishte
ditët e fundit, pasi një ushqim i prishur nxirrte nga loja një kuadrat të tërë.
Megjithatë masat ishin marrë për çdo rast të mundshëm. Gjithsesi kuadratet
kishin gjithmonë 20 ushtarë rezervë, pra një rresht, për çdo mungesë të
papritur të çdonjërit prej tyre, si në rastin e sëmundjeve, apo problemeve
familjare. Përgatitjet e fundit bëheshin natën, pas orën 22.00. Në bulevardin e
madh të Tiranës, të ndriçuar më së miri mblidheshin shumë njerëz që ndiqnin
parakalimin e ushtrisë. Duhet pasur parasysh se parada pritej me kënaqësi nga
të gjithë, pasi shumëkujt i qëllonte të kishte një të afërm pjesëmarrës në të.
Bëheshin gjithsesi edhe 2-3 prova gjenerale, por më e rëndësishmja ishte ajo dy
ditë para paradës. Pastaj bëhej një ditë pushimi për qetësim e reflektim.
Si ishte dita e paradës?
Përgatitjet fillonin që herët më mëngjes ku
trupat vendoseshin sipas planit të përcaktuar në bulevardin “Dëshmorët e
Kombit”. Parakalimi zyrtar hapej në orën 10.00 kur në tribunë ngjitej
udhëheqja e shtetit. Pastaj paraqitej forca nga Shefi i Shtabit të Përgjithshëm
dhe niste parakalimi. Kuadrati i parë ishte ai i veteranëve të luftës që kishin
gjokset e mbushura plot me dekorata. Në krye të çdo njësie ishte flamurtari me
dy shoqërues ndërsa çdo kuadrat e udhëhiqte komandanti dhe komisari i saj.
Cilat ishin njësitë që krijonin më shumë
efekt në popull?
Elita e paradës gjithmonë kanë qenë kuadratet
e Flotës Detare, Zbuluesit, Skënderbegasit por dhe Akademia Ushtarake.
Skënderbegasit sepse ishin më të rinjtë. Zbuluesit sepse kishin kostume
maskimi, uniforma kamuflazhi me lara dhe të bardha. Flota Detare për shkak të
paraqitjes me uniformat e zeza dhe kapelat e dorezat e bardha. Rëndësi u jepej
edhe kuadrateve me gra e vajza të cilat gjithashtu kishin shumë sharm në çdo
lloj parakalim.
Po për teknikën?
Natyrisht efekt të madh kishin tanket dhe
sidomos raketat. Duhet të them se paradat më të mëdha e pompoze, në historinë e
45 viteve të shtetit socialist, ishin ato të zhvilluara në vitet 1974, 1979 por
dhe në vitin 1984. Në dy të parat efekti i madh në popull dhe më tej ishte për
shkak të demonstrimit me armatimin e rëndë. Ushtria shqiptare u përfaqësua me
raketa, katjushka, e tanke.
Ndërkohë, me rastin e 100 vjetorit të
Pavarësisë do të kemi një tjetër paradë...
Si ushtarak i vjetër i uroj kësaj parade të
dali me sukses të plotë.
EPILOGU
“Sapo përfundonte parada, kuadratet
shpërndaheshin sipas vendndodhjeve nga ishin nisur. Makinat prisnin nëpër
rrugët dytësore. Ushtarët që kryenin shërbimin ushtarak largoheshin për në
repartet e tyre, dhe rezervistët gjithashtu. Zakonisht raporti i ushtarëve
efektivë të marrë nga njësitë me forcat e tjera ishte 1 me 10. Pasi duhej
ruajtur dhe niveli i gatishmërisë. Shumë energji në këtë periudhë shpenzonin
brigadat “I”, “V” dhe “VI” pasi këto ishin dhe brigadat heroina të Luftës
Nacionalçlirimtare ndaj propagandohej se edhe njësitë e kohës së paqes duhet të
ecnin në gjurmët e tyre”.
PJESËMARJA E EFEKTIVAVE
“Pjesëmarrja në një paradë ushtarake bëhej me
të gjitha llojet e armëve dhe të shërbimeve nga çdo strukturë e Forcave të
Armatosura si: Forcat Tokësore, Forcat Vullnetare, Rinia Shkollore e
Studentore, (Universiteti i Tiranës dhe Instituti i Lartë Bujqësor i Kamzës),
Aviacioni, Marina, dhe Veteranët e LANÇ-it. Të gjithë ndjenin kënaqësi për
zhvillimin e kësaj parade, pasi shumë shqiptarë kishin bijtë e vetë pjesëmarrës
në të, ushtarë apo oficerë, por dhe drejtues të automjeteve. Çdo njësi kishte
flamurtarin dhe dy shoqërues dhe ndërsa çdo kuadrat kishte komandantin e
komisarin. Parada fillonte në orën 10.00 dhe vazhdonte 1.30 minuta. Kjo ishte
skema e ndërtimit të Paradës”.
Përbërja e Paradës Ushtarake
Veteranët 1
kuadrat
Skënderbegasit 4
kuadrate
Shkolla e
Bashkuar 4
kuadrate
Akademia
Ushtarake 4 kuadrate
Rinia
shkollore 4
kuadrate
Rinia
universitare 2
kuadrate
Zbuluesit 3
kuadrate
Forcat
Vullnetare 3
kuadrate
Flota
Detare 2
kuadrate
Shkolla e M.
Brendshme 2 kuadrate
Kufiri 2
kuadrate
Garda 1
kuadrat
Aviacioni 1
kuadrat
Brigada
I 3
kuadrate
Brigada
V 3
kuadrate
Brigada
VI 3
kuadrate
Tanket dhe transportierët e blinduar
Brigada e artilerisë tokësore
Artileria kundërajrore 37mm, 57mm, 85 mm dhe
IMKA 2 dhe 4 grykësh
Artileria kundër tanke
Regjimenti i raketave
Brigada e Xhenios me mjetet amfibe dhe
urahedhëset
Parada shoqërohej dhe nga kalimi i 3 ose 6
avionëve MIG-19
Botuar në:
Botuar në:
No comments:
Post a Comment