In
Memoriam
Për tim atë, Aliun
Nga
Leonard Veizi
Tani tretet
ngadalë në nëntokën e brishtë, në një kuotë thellësie të papërfillshme, ndoshta
vetëm 150 centimetra, vendosur gati në një majë kodre, aty ku fillon një rrëpirë
e parrëshqitshme, pas çimentimit barbar, plot me beton e mermer që i kanë bërë
të gjallët. Është një proces i pamëshirshëm, i pakthyeshëm, me një vazhdimësi
agresive, të paqtë dhe krejt organike. Qyteti i të pajetëve duket i qetë, i bardhë,
dhe shtrihet poshtë luginës, nën kabllot e tensionit të lartë që zhurmojnë midis
shtyllave me konstruksion metalik dhe një qielli blu, i cili të jep
përfytyrimin e lirisë së munguar. Mbi sipërfaqen marramendëse lartohen statuja
të çuditshme, herë fytyra konkrete njerëzish e herë engjëj anonimë me flatra, ngrehina
me kapitele si mbetjet antike të kulturës greko-romake, e gjithfarë epitafesh të
shkruara me germa floriri, shenjë e një egoizmi të pandreqshëm të garës së
shfrenuar urbane. Gjithçka rrezëllitëse është shumë më pak simbolike se jeta e
varfër e atyre që kanë pushuar së ekzistuari, dhe teoria e barazisë nuk lexohet
dot nga sytë e përlotur dhe as nga vështrimet djallëzore që skanojnë rivalët e
heshtur mbi eshtrat e të cilëve nuk rëndon dheu i lehtë, por mermeri i
importuar nga ishujt e largët të Mesdheut. Aty mes tyre, shtëpia e tij e fundit
është e thjeshtë, sfondi gri, një foto e kohëve të fundit ku shquhet kapela
emblematike, dhe një mbishkrim me shkronja dore: “Nga bashkëshortja dhe fëmijët”...
 |
| Ali Veizi |
Viteve të fundit
ia kishte “hedhur” disa herë vdekjes, ishte përballur me të në sallën e
operacionit, e kishte mundur, por nuk është se besonte që do ta shmangte në
vazhdimësi si një hero legjendash që nuk di të mposhtet, as pasi ka marrë nëntë
plagë në trup. Ai nuk ishte hero, s’mund ta pretendonte kurrë një gjë të tillë
absurde, por tek e fundit thjesht një luftëtar i paepur në betejat e ashpra të
jetës, ishte. Qe munduar të merrte ca të mira prej saj, por dhe kur ishte
goditur fort, kishte mundur të ringrihej. E, megjithatë, ishte nga ata që e
pranonte dhe vdekjen.
“Duhet të
lajmërosh njerëzit”, më pati thënë një pasdite vonë, teksa pas një gjumi halucinant
më foli për njerëzit e afërm që nuk ishin më kësaj bote, por që ai i kishte
takuar në botën tjetër ku kishte shkuar e ardhur brenda një kohe të shkurtër. Në
vend të keqardhjes ndjeva një lloj gëzimi. Ndihesha i lehtësuar, sepse tek e
fundit ai ishte takuar me ata që i kishin munguar për një kohë të gjatë, qoftë
dhe në një dimension tjetër, aspak real.
Real? Çudi e
madhe. E kush na e vërteton se ne që jetojmë mbi tokë përbëjmë realitetin e
patundshëm? Nuk ka aq të zotë sa ta vërtetojnë katërcipërisht dhe me fakte të
pakundërshtueshme një gjë të tillë. Ndërsa ai kishte fatin e madh ta kalonte
kufirin midis botëve krejt thjesht, pa sforcime, dhe pa bërë pakt me djallin.
Sepse tërësia e tij po përgatitej të bëhej pjesë e botës andej.
Në fund iku. Dhe
ndoshta vetëm ai e ndiente se po ikte vërtet. Sepse unë dhe nëna ime, që po i
qëndronim te koka, kishim një shpresë të pakuptimtë, madje krejt naive, se ai
nuk do të na braktiste. Xhelati si engjëll i zi i qëndronte mbi kokë dhe vetëm
ai mund ta ndiente praninë e tij ankthndjellëse dhe ligësinë e tij prej
ekzekutori gjakftohtë. Vendimi ishte dhënë dhe çekiçi i gjykatësit kishte rënë.
Ai qëndronte i shtrirë në shtrat me një temperaturë afebrile që nuk e mposhtnin
dot as antibiotikët e sofistikuar.
Ishte darka e
fundit. Mund të kishte porositur një meny të pasur me proteina dhe
karbohidrate, ndopak verë apo një pikë rakie kumbullash të egra, por u mjaftua
me pak qetësues në vena dhe ca oksigjen në hundë, për të lehtësuar
frymëmarrjen. Ndoshta në ndonjë çast kthjellimi, kur e ka kuptuar se ishte i
mbërthyer, në një instinkt jetësor të pabindur, ka dashur të shpëtonte dhe një
herë, madje ta rijetonte sërish të gjithë jetën e tij. Por duket se nuk
funksionoi. Ndaj iku qetësisht, në një kllapi 12-orëshe të pakthyeshme. Një mal
me ilaçe i qëndronte mbi komodinë, dhe tubat e serumeve bashkë me ato të
oksigjenit i ngatërroheshin aty-këtu mbi trup.
Ato ishin ditë të
vështira. Brenda 140 orëve të qëndrimit në spital, që prej çastit të shtrimit në
urgjencë, dhoma e tij u ndërrua 5 herë. Dy ditë qëndroi në reanimacion. Në
ditën e dytë gjendja e tij dukej e përmirësuar, por mjeku që e mbante nën
kontroll më bëri të ditur se parametrat ishin mjaft të dëmtuar.
-Bëhu i fortë, -
i thashë duke shtrënguar grushtet dhe muskujt e krahut, me një entuziazëm të
ligjshëm, - do t’ia hedhësh. Kisha një besim të tepruar se do ta shtynte edhe
disa muaj të tjerë që, për të thënë të vërtetën, do të ishin mjaft të vështirë.
Ai më pa
qetësisht, sepse ndoshta dhe vetë besonte plotësisht se situata ishte marrë nën
kontroll pas disa ditëve plot përpjekje, për t’i dhënë një mundësi
afatshkurtër. Dhe si për të më dhënë të kuptoja se e kishte marrë mesazhin tim,
më tha vetëm: “Mirë”. Këto ishin fjalët e fundit që shkëmbyem. Një ndihmësmjeke
nisi të lajmërojë se të afërmit e pacientëve duhet ta linin sallën e
reanimacionit për t’i lënë të qetë dhe të sëmurët, edhe mjekët. Orari i
kufizuar i vizitave prej 15 apo 20 minutash kishte përfunduar. Krejt i qetë u
largova nga salla e reanimacionit me një bindje ekstreme se të nesërmen ai do
të ishte edhe më mirë, edhe pse 36 orë përpara se të largohej përgjithmonë,
parametrat jetësorë nuk të jepnin optimizëm.
***
Im atë quhej
Ali. Sipas kodeve të vjetra, unë sot do të quhesha Leonard Ali. Sepse sipas gojëdhënave
edhe mbiemri Veizi, ka qenë veç një emër që është kthyer në mbiemër. Por
statusi i ri i gjendjeve civile më pengonte të merrja për mbiemër emrin e
babait. Dhe nëse këmbëngulja, duhet të bëja një gjyq formal. Por kjo më dukej
një gjë e kotë.
Tanimë ai nuk është
në botën e të gjallëve, dhe nuk e dija se do të më mungonte aq shumë. Qoftë dhe
për një kafe që na qëllonte rrallë ta pinim, por më shumë për atë birrën që e
konsumonim më shpesh, në ndonjë bar apo zgarë demode, sepse më kthente tek i
pari lokal që shihte, teksa na qëllonte të takoheshim rastësisht në rrugë. Por
nuk më linte të ikja pa ndarë ndonjë bisedë bashkë e ku temë e ditës nuk bëhej
asnjëherë zhvillimi i fundit nga politika, as problematika me komunitetin për
plehrat dhe ujin, madje as shqetësimi për rritjen e pensionit, por thjesht dhe
vetëm flisnim për Selenicën e Pishës, fshatin e tij të lindjes, në Kolonjë. E
rrëmbente pasioni për vendin dhe nuk përtonte të shkonte më shumë se dy herë në
vit e të kalonte ca ditë te njerëzit tanë të mbetur, në një fshat që kishte një
pyll të madh me pisha, por që nuk kishte më njerëz. Më kishte marrë “për veshi”
që të vogël dhe kishim kaluar katër qafa, të Kërrabës, të Thanës, të Plloçës e
të Qarrit për t’u njohur me fshatin 1380 metra mbi nivelin e detit, ndërtuar rrëzë
një mali me mbiemrin i “Zi”
Natyrë e butë,
miqësor, por dhe liberal. Nuk e ndiqte muzikën “hard rock”, por nuk më ndalonte
ta dëgjoja. Ai vetë vishej me uniformë ushtarake, qaforen e bardhë e i mbërthyer deri në grykë,
por nuk më detyronte të mos i vishja pantallonat kauboj, të cilat i zgjeroja
poshtë nga një centimetër, sa herë qepja një palë të reja. Ai vetë ishte i
fokusuar më së shumti të ndiqte Revistën Televizive, por nuk më ndalonte që unë
të informohesha nga RAI, se televizionet sllave nuk i honepsja dot. Kur e
teproja, më mbante ndonjë fjalë të gjatë moralizuese, për të më sjellë me këmbë
në tokë, por nuk jam ndier aspak i dhunuar psikologjikisht prej tij. Nuk më
kufizoi kurrë me orare, edhe pse shumë prej shokëve të mi asokohe mbrëmjeve u
numëroheshin këpucët në korridor. Unë e shijoja lirinë më shumë se kushdo, dhe
ky ishte një fat i madh për jetën e para viteve ’90.
Im atë ishte
natyrë studioze, i diplomuar dy herë, por me një kërkesë të mbetur pezull për të
vazhduar dhe një degë të tretë. Dhe po aq i vullnetshëm ishte për të vazhduar
me punët e shumta të zyrës edhe gjatë orëve të vona të natës, në shtëpi. Nëse më
shpjegonte matematikë, arrija të merrja një 7, por dhe 8 në zgjidhjen e
problemeve. Por kjo ndodhte rrallë, sepse unë i shmangesha gjithmonë aritmetikës,
algjebrës apo trigonometrisë. Nëse më shpjegonte histori, e kisha të sigurt një
10 dhe habinë që pasonte mësuesen e cila më pyeste vazhdimisht: “Ku i ke
lexuar, se asnjë nga këto që the nuk është në tekst?” E që të jem plotësisht i
sinqertë, unë as që e dija nga e kisha hedhur librin, - dhe kjo nuk ishte
ndonjë trimëri e madhe, - por mbaja mend me hollësi gjithçka më kishte
shpjeguar im atë një natë më parë. Meqenëse ishte mëngjarash nga natyra, për
shkak të disiplinës për të vënë në përdorim të djathtën, shkruante me të dyja
duart pa problem. Kjo veç kënaqësisë më sillte gjithmonë një ndjenjë humori, kur
i kërkoja të ma bënte këtë “numër shpejtësie”. Dhe po aq sens humori më ndillte
teksa ai me mend e unë me një kalkulator elektronik bënim ushtrime të një
vështirësie, disi lartë, por që nxirrnim të njëjtat përfundime. I pasionuar pas
shifrave, mund të kishte përfunduar dhe ndonjë degë inxhinierie, por e mbylli
si ekonomist në ushtri, dhe ata që e njohin nga ana profesionale thoshin se edhe
si revizor “ishte i zoti në laps”. Në fund të karrierës së tij si ushtarak,
mbajti gradën e kolonelit, dhe unë isha shumë krenar për të. Ndërsa në jetën
civile siguroi një licencë si “kontabël i miratuar”.
Kishte dëshirë që
unë të merresha me shkenca ekzakte, sepse siç thoshte ai, ajo të bënte “të
zotin në jetë”, por, me sa duket, këtë segment të ADN-së së tij e kishte përcjellë
tek e bija, pasi unë fluturoja në halucinacione jokonkrete. Unë shkoja i
papërgatitur në orën e matematikës, kimisë, por edhe fizikës, gjë që nuk
kompensohej me notat e mira në lëndët shoqërore, për më tepër që shkollën e
mesme që frekuentoja, kishte profil profesional, pasi m’u desh që për shkak të
tij, të merrja dëftesën e maturës pranë Politeknikumit “7 Nëntori”.
Gjatë 8-vjeçares,
katër vite nga të cilat i bëra te “10 Korriku”, nja dy prej tyre i shpenzova te
një kurs pikture në Pallatin e Pionierëve, e ku ca e ca, që shihnin punimet e
mia në akuarel, më thoshin se do të kisha të ardhme si piktor. Por në fund hoqa
dorë prej saj, sepse për shans nuk m’u duk vetja si Mikelanxhelo dhe as si
Vangjush Mio, sigurisht. Shkruaja vazhdimisht poezi, por kjo ishte ende shumë
personale, dhe e papublikuar, edhe pse ato që shkruaja më dukeshin më të bukura
se të Poradecit e Agollit marrë së bashku, apo të Kiplingut e Bërnsit, kur doja
ta rrisja shkallën e budallallëkut në eufori e sipër.
Pasi bëra dhe
nja dy vite shërbimin e detyrueshëm ushtarak, - në bazën e famshme detare të
Orikumit të mbiquajtur “Pashaliman” ku më veçuan për “sy pushke”, pasi në qitje
nuk nxora asnjë fishek jashtë tabele, - iu ktheva studimeve, veç jo për
inxhinieri mekanike, por për inxhinieri agrare. Dhe ky ishte një tjetër budallallëk
imi, në kushtet e humbjes së orientimit dhe panikut që më kishte përfshirë,
pasi kisha mbetur në udhëkryq. Në vitin e dytë i braktisa studimet me
argumentimin e thjeshtë: Pse duhet të merrja leksione në një fakultet me të cilin
nuk kisha asnjë lloj lidhjeje? Tek e fundit, babai im nga fshati u rregullua me
punë në kryeqytet. Unë si “çun Tirone”, po bëja një shkollë që ishte më afër
fshatit. Dhe me shumë gjasa ky vendim i ri do ta zhbënte disi budallallëkun
tim, dhe do të ndihesha më i qetë sesa fakti që sot kam diplomën e cila
vërteton në mënyrë zyrtare arsimin tim të lartë. Ç’është e vërteta, unë as me
Politeknikumin nuk është se kisha ndonjë lidhje, sepse edhe sot e kësaj dite
mezi i lidh dy tela dhe, sipas këtij arsyetimi, i binte të mbetesha me 8-vjeçare.
Im atë u dëshpërua nga deliri im i pakuptimtë duke u shprehur se kisha
thellësisht një mungesë të theksuar të vullnetit, që nëpër të donte të thoshte:
një mungesë përgjegjshmërie, e që t’i biem në kokë: papërgjegjshmëri.
Nuk e kam fjalën
për pesëdhjetegjashtë provimet që do të më jepnin titullin “inxhinier agrar”,
një diplomë që nuk më ka hyrë në punë deri tani, e s’e besoj se do të më hyjë
në vazhdim. E kam fjalën për 10 librat e mi, disa mijëra artikuj, intervista,
por dhe kronika televizive, si dhe dorëshkrimet e shumta që tashmë janë pluhurosur
nëpër dosje.
Unë u rrita në
një familje që kishte një bibliotekë të madhe me libra, ku midis tyre kishte
plot tituj politikë, ekonomikë, por në dy rafte të veçanta kishte dhe letërsi
artistike. Ishte pikërisht prania e kësaj biblioteke që më bëri të dashurohem
pas Balzakut e ca më vonë pas Shekspirit. Ishte e çuditshme, sepse, në fakt, dhe kur më shkrepi në kokë të
pikturoja e të hidhja ngjyra mbi një fletë formati, i pakënaqur nga kutia me 12 lapsa kërkova diçka tjetër. Dhe nuk e di se në çfarë rrethanash kishte mbërritur
aty, në shtëpinë tonë, por kërkesës sime të ethshme për bojëra dhjami,
prindërit e mi, për habinë time, iu përgjigjën në mënyrë të behtë, duke nxjerrë
nga “fundi i dheut” një kuti me bojëra uji e cila kishte dhe një penel brenda. Besoj
se këto dy elemente, librat dhe bojërat, bënë që unë të isha më i vëmendshëm
ndaj artit dhe ta ndaja kohën e lirë mes leximit dhe shkarravitjeve me laps
plumbi. Dhe nëse nuk do të ishin ato, me siguri do të isha përqendruar te
lëndët ekzakte dhe do t’i kisha përfunduar studimet për inxhinieri mekanike,
ose elektrike në rastin më fatlum.
Kur nisa punë në
një redaksi gazete, im atë u habit me përkushtimin tim. Kthesa ishte 180-gradëshe.
Më parë ai kishte ndërhyrë me njohjet e tij dhe unë kisha zënë “vend
pëllumbash” dy herë, tek organika civile e dy reparteve ushtarake, ku për të thënë
të vërtetën, veç shqetësimeve me miqtë e tij, drejtues regjimentesh, për
thyerje të disiplinës së punës, nuk i kisha sjellë asnjë lloj kënaqësie. Por si
gazetar tregova të kundërtën, sepse i dhashë entuziazmin e munguar të cilin ai
nisi të ma stimulonte, jo me fjalë, por thjesht duke më lexuar gjithçka që
shkruaja. Kjo ndodhi që nga çasti kur lexoi një shkrimin tim në gazetë dhe duke
më rënë shpatullave nuk më tha “Të lumtë!”, por përdori shprehjen aq shumë të
vjetruar në fjalorin e shqipes urbane: “Bravo!”
Që prej atij çasti,
ai u bë një adhurues fanatik i asaj çfarë shkruaja unë. Madje, lexonte në
dorëshkrim, të gjithë letërsinë time. Dhe e shijonte atë. Nuk mbaj mend të më këtë
bërë ndonjë vërejtje, as atëherë kur nëna ime, grindej, duke më thënë se e kisha
tepruar me sekuencat erotike. Për të njëjtën sekuencë letrare, kur kërkova
mendimin e tij ai më tha qetësisht dhe me bindje: “Ishte shumë mirë!”. Në çastin
kur po mendoja se e tha vetëm për kompromis a për të mos më prishur qefin, ai vazhdoi
argumentimin e tij: “...ishte brenda kontekstit.”
U habita me gjykimin
e tij. Më kishte thënë atë që dëshiroja. Dhe kishte suportuar thjeshtësisht atë
që bashkëshortja e tij nuk e kalonte dot.
Romanin e fundit,
ia dhashë të parit ta mbante në duar. Ishte rënduar me shëndetin, dhe nuk është
se i mbante mend ato që lexonte, por çuditërisht e shihja ta shfletonte
vazhdimisht e të humbiste nëpër rreshta, edhe pse nuk ishte në gjendje të më
thoshte diçka konkrete mbi atë që lexonte.
***
Pas një nate të
zhurmshme dasme, atë mesditë të diele kisha dalë për një kafe që mendoja se do
të më nxirrte gjumin e do të më qetësonte timpanet e veshit, të cilat vazhdonin
të më zhurmonin nga disa orë më parë, ngaqë bokset prej nga dilte muzika i
kisha pasur fare pranë. Telefonata e nënës me një zë të shqetësuar se “babai
nuk ishte mirë!”, më tensionoi, por gjithsesi e mendoja si një situatë të
kalueshme përderisa një gjë e tillë kishte ndodhur dhe herë të tjera. E gjeta
të shtrirë në krevat, por asgjë në pamje të parë nuk të jepte ndonjë përshtypje
emergjence. Pyetjes sime të parë “Si je?” ai iu përgjigj qetësisht “Mirë”. Nuk
dinte të ankohej. Nuk mbaj mend ta kishte bërë kurrë një gjë të tillë. Asnjë
herë nuk na kishte shqetësuar, edhe kur kishim përfunduar në spital. Edhe kur e
pyesnin mjekët, ai gjithashtu thoshte se ishte mirë. Unë i hodha një vështrim
dyshues nënës sime si për t’i thënë se kishte dhënë një alarm të kotë, por ajo
me nervozizëm më tha: “Nuk është mirë. Jam unë ajo që e njeh gjendjen e tij më
mirë se kushdo!” Dhe kishte të drejtë. Autoambulanca kishte mbërritur sakaq. Pas
një ekzaminimi të shkurtër mjeku tha se duhej vazhduar me analiza të thelluara
në spitalin “Shefqet Ndroqi”. Mushkëritë po dilnin nga funksioni. Sinjalet
automatike të trurit shkonin në drejtim të gabuar. Kjo donte të thoshte se
shumë shpejt do të futej në kolaps. Autoambulanca u nis përpara me dritat e
sinjalet që zhurmonin, ndërsa unë e bashkëshortja ime i ndoqëm nga pas të
heshtur, por me shpresë se gjithsesi do të ktheheshim shpejt. Por nuk ndodhi
kështu. Qëndroi vetëm 6 ditë: Ishte e diel, pasdite e 30 qershorit 2019, kur u
shtrua në katin e tretë të spitalit, rreth orës 02.00 të mesnatës së 6 korrikut
ndërroi jetë. Në orën 14.00 të po asaj dite kortezhi i përmortshëm ndaloi në
parcelën e porsahapur të varrezave të Sharrës. Ishte banesa e fundit. Dy ditë më
vonë, në 8 korrik 2019, Ali Veizi do të mbushte 77 vjeç.
No comments:
Post a Comment