Nga Leonard Veizi
“Argo”
pati shumë jehonë në botën perëndimore kur u publikua si film, por mori shumë më
pak vëmendje në vendet e Lindjes së Mesme sidomos në Iran. Nuk ishte vetëm një
film artistik e triller, por mbi të gjitha ishte mbështetur mbi një ngjarje të
vërtetë e të prekshme fort. Bëhet fjalë për një operacion të fshehtë, qëllimi i
të cilit ishte të shpëtoheshin 6-të amerikanë të cilët kishin arritur t’i
shmangeshin dhunës së protestuesve ekstremistë, pikërisht në kryeqytetin e Iranit,
Teheran. Dhe ky operacion i koduar “Argo” ishte krejt i panjohur për publikun për
një kohë të gjatë. Të paktën derisa doli filmi, i mbështetur mbi dokumente e dëshmi
konkrete...
...“Argo”
tanimë është një film i trasmetuar gjerësisht edhe nga Televizioni Shqiptar,
duke bërë të njohur kështu fakte interesante të një ngjarje për të cilën kishin
dijeni të përcipta disa nga punonjësit e ministrisë së jashme dhe krerët e
partisë shtet të cilët informoheshin përmes dokumenteve “top-secret”, por që
ishte një informacion krejtësisht hermetik kur vinte puna për masën e gjërë të
popullit dhe që kishin të bënin me revolucionin islamik në Iran rrëzimin e mbretit
Shah dhe ardhjen në pushtet të Ajatullah Khomeinit, një udhëheqës fetar që
nihet dhe si themeluesi i Republikës Islamike të Iranit.
Gjithsesi,
Enver Hoxha, - aso kohe Sekretar i Parë i Komitetit Qëndror të Partisë së Punës
së Shëipërisë, - mbante një qëndrim pozitiv ndaj revolucionit islamik duke theksuar:
“Revolucion antiimperialist i popullit iranian kishte karakter klasor, ishte në
themel një revolucion shoqëror dhe jo me karakter fetar”. Madje sipas disa
dokumentave të publikuar nga “memorie.al” dhe të marra nga artiva e shtetit, Enver
Hoxha në ditarin e tij politik shkruan: “Rojat e Revolucionit” në kryeqytetin e
Iranit sulmuan ambasadën amerikane, u futën në të dhe zunë rob titullarin, 60
nëpunës dhe 19 roja marinsa, të cilët ngritën duart lart. Aty u kapën shumë
dokumente, të cilat më vonë do t’i shërbejnë popullit iranian. U desh të
ndërhynte kryeministri i ri provizor i Iranit, Bazargani, që t’i shpëtonte
robërit.”
Dokumentacioni
Më
4 nëntor 1979, ndërsa revolucioni iranian arrin pikën e vlimit, militantët sulmuan
ambasadën e SHBA në Teheran, duke marrë peng 52 amerikanë. 52 diplomatë e
qytetarë së bashku u mbajtën peng prej 4 nëntorit 1979, deri më 20 janar 1981,
ose 444 ditë. Pas tentativave aspak frytdhënëse për të negociuar lirimin e
pengjeve, ushtria amerikane me urdhërin e drejtpërdrejtë të presidentit Xhimi
Karter, u përpoq të realizojë një operacion shpëtimi në 24 prill 1980. I
pagëzuar me emrin “Kthetra e shqiponjës”, misioni dështoi. Kjo pasi dy
helikopterët amerikanë u rrëzuan, duke sjellë vdekjen e 8 ushtarëve amerikane
dhe një qytetari iranian.
Por,
në mes të kaosit, në nëntorin e vitit 1979, gjashtë amerikanë arrijnë të
rrëshqasin dhe të gjejnë strehim në shtëpinë e ambasadorit kanadez në Teheran.
Duke e ditur se është vetëm çështje kohe përpara se të gjashtë të zbulohen dhe
ka të ngjarë të vriten, një specialist i "eksfiltrimit" i CIA-s i
quajtur Toni Mendez vjen me një plan të rrezikshëm për t'i larguar ata të sigurtë
nga vendi. Një plan thuajse i pabesueshëm, që mund të ndodhte vetëm në filma.
Por plani funksionoi mrekullisht dhe më 29 janar të vitit 1980 gjashtë shtetasit
amerikanë, me ndihmën e kanadezëve, arrijnë të arratisen nga Irani.
“Argo”
është filmi triller dramatik historik amerikan i vitit 2012, me regji dhe
protagonist Ben Aflek, i cili mori frymëzimin nga një artikull i vitit 2007 në
revistën “Ëired” shkruar nga Xhoshua Berman me titull “Arratisja e Madhe: Si
CIA përdori një lëvizje të rreme fantastiko-shkencore për të shpëtuar
amerikanët nga Teherani” dhe nga kujtimet e Toni Mendez, “The Master of
Disguise” botuar në vitin 1999.
Ngjarjet
ishin dramatizuar më herët në një film televiziv të vitit 1981, “Escape from
Iran: The Canadian Caper”, dhe u përshkruan gjithashtu në një libër nga
historiani Robert Rajt, “Our Man in Tehran” botuar në 2010.
Ngjarja
Më
4 nëntor 1979, islamistët iranianë sulmuan Ambasadën e Shteteve të Bashkuara në
Teheran në shenjë hakmarrjeje, meqenëse presidenti Xhimi Karter i dha Shahut, -
një monark absolut që u mbështet nga fuqitë perëndimore, - azil në SHBA gjatë
Revolucionit Iranian, për trajtimin e kancerit. Iranianët u zemëruan pasi
menduan se Shtetet e Bashkuara, po komplotonin me qëllim rikthimin e tij në
pushtet. Vetë Khomeni bekoi marrjen e pengjeve në ambasadë, duke nxitur më tej
linjën e ashpër të qeverisë kundër Shteteve të Bashkuara.
Filmi
Filmi,
i cili gërshetoi pamjet arkivore me pamje të brendshme të tensionuara dhe skena
të një Irani që ziente, fitoi vlerësime kritike dhe çmimin e Akademisë për
filmin më të mirë.
Filmi
fillon me një tregim të shkurtër të ngjarjeve që çuan në përmbysjen e Mohammad
Reza Shah Pahlavi dhe Revolucionit pasues iranian dhe hapet në skenën e
ambasadës së SHBA në Teheran të rrethuar nga protestues militantë. Brenda,
punonjësit po copëtonin dhe digjnin me shpejtsi dokumentet. Në Zyrën e Vizave,
e vetmja ndërtesë në kompleks me dalje në rrugë, diplomati Bob Anders, mbledh
punonjësit e tjerë—Mark Lijek dhe gruan e tij Kora, Xhoi. Staford dhe gruaja e
tij Ket dhe Li Shatz - dhe ata rrëshqasin në rrugë. Ambasadori kanadez, Ken Tejlor,
i strehon në vilën e tij. Në Uashington, D.C., Hamilton Xhordan, shefi i
kabinetit të presidentit, është informuar për situatën. Departamenti i Shtetit
kërkon mënyra për të nxjerrë amerikanët. Xhek O'Donnell i CIA-s thërret Toni Mendez, një specialist
në krijimin e identiteteve të rreme në mbështetje të operacioneve të
spiunazhit. Mendez hedh poshtë çdo ide që i sugjerohet për nxjerrjen e gjashtë
të ftuarve të ambasadorit kanadez, por më vonë ka idenë që t'i maskojë ata si
një grup filmash kanadez që ndodhet në Iran me qëllim të kërkimit të
vendndodhjeve të filmave. Mendez dhe O'Donnell kontaktojnë Xhon Kambers, një
grimier i Hollivudit që ka punuar më parë me CIA-n. Kambers angazhon
producentin Lester Siegel, i cili gjen dhe më pas zgjedh një skenar për një
film fantastiko-shkencor të quajtur “Argo” dhe lëshon njoftime për filmin e
ardhshëm. Mendez udhëton në Lindjen e Mesme, i maskuar si producent për filmin,
dhe takohet me gjashtë amerikanët për të shpjeguar planin dhe për t'u dhënë
atyre identitete të rreme si regjisorë kanadezë. Edhe pse amerikanët kanë
dyshimet e tyre, ata shkojnë në përputhje me planin, duke përfshirë një turne
në qytet të udhëhequr nga një zyrtar i kulturës iraniane. Mendez dhe amerikanët
kapërcejnë disa kriza por arrijnë të hipin në një avion pasagjerësh Sëissair
dhe të fluturojnë të sigurtë.
Vlerësimet
“Argo”
i prodhuar nga Grant Heslov, Ben Aflek dhe Xhorxh Kloni, u publikua në Shtetet
e Bashkuara më 12 tetor 2012. Filmi u vlerësua për aktrimin, regjinë, skenarin,
montazhin dhe muzikën. Filmi mori shtatë nominime në çmimet e 85-të të Academy
Aëards dhe fitoi tre, për filmin më të mirë, skenarin më të mirë të adaptuar
dhe montazhin më të mirë të filmit. Filmi gjithashtu fitoi pesë nominime për
çmimin “Golden Globe”.
No comments:
Post a Comment