17 gusht 1911 – Vrasja e mësuesit të gjuhës shqipe, i
cili u helmua nga njerëzit që punonin për qarqet antishqiptare
Nga Leonard Veizi
Ai kërkoi të udhëtonte
mbi mushkë nga Erseka deri në fshatin e tij, Luaras. Por dëshmitarët thonë se
mbeti në Gostivisht. Brenda trupit zbërtheheshin dhe shpëndaheshin me shpejtësi
elementet kimike të një substance vdekjeprurëse. Kishte pirë vetëm një kafe te
një “mik”, por pas kësaj nisën spazmat e ethshme që i shkaktonin djersë të
vazhdueshme dhe mjegullimin e vështrimit. Ndërsa ai mbahej fort pas samarit të
mushkës dhe nuk rrëzohej. Veç nxirrte vrerin që binte mbi jelet dhe qafën e
kafshës. “Vritmëni, por mblidhmani gjakun, se do t’u duhet nipërve dhe mbesave
për të shkruar gjuhën shqipe”. Petro Luarasi kishte vdekur vërtet. Pas tij dhe
vetë mushka e cila kishte marrë sasinë e mjaftueshme të helmit përmes lëkurës
së qafës. Një gjë e tillë do të kishte rrëzuar në tokë çdo burrë tjetër. Por jo
Petro Luarasin. Atë natë të 17 gushtit 1911, ishte 47 vjeç...
Gjithçka për gjuhën shqipe, deri në
vetmohim. Petro Nini mbajti mbi shpinë mallkimet e tre priftërinjve. Ishin tre
dhespotët e Kosturit që hynin e dilnin nga Kolonja sa herë informoheshin se
Petro Nini kishte bërë “prapësinë” e radhës: Cirili, Gregori dhe Fillareti. Dy
të parët e mallkuan për veprimtarinë e tij si mësues i gjuhës shqipe dhe hapjen
e shkollave shqipe. Por i treti nuk u mjaftua me kaq, sepse asokohe Petro Nini
kishte bërë një blasfemi të madhe: kishte përkthyer në shqipe pjesë të psalmeve
të cilat u meshuan po shqip në kishën e Luarasit. Ndaj Fillareti e shkishëroi
atë familjarisht.
Mesha në gjuhën shqipe i kishte acaruar në
vazhdimësi dhespotët e Kosturit, që prej kohës kur Papa Kristo Negovani u
masakrua po për të njëjtën gjë. Sepse kjo binte në kundërshtim me udhëzimin e
Patrikanës së Stambollit, e cila kërkonte meshim vetëm në gjuhën greke, meqë në
strategjinë e tyre ortodoksët shqiptarë i konsideronin grekë, duke ngatëruar
qëllimisht fenë me kombësinë.
Asgjë nga këto nuk e tuti Petro Luarasin,
që të trembej e ta linte në mes rrugën që kishte nisur. Dhe po ashtu do ta
portretizonte Petro Luarasin një aktor si Gulilem Radoja, te filmi “Kush vdes
në këmbë” i regjisorit Vladimir Prifti, nëpërmjet një shprehjeje të shkruar nga
skenaristi Naum Prifti: “Mua mallkimet e atij horri s’më zënë as opingën.”
I ofruan poste, pushtet e para, e më pas e
kërcënuan dhe e burgosën. Por ai u mbijetoi presioneve dhe për 24 vite me radhë
nuk e zuri asnjë prej mallkimeve të mitropolitëve që vinin nga Kosturi enkas
për të.
Jetëshkrimi
E çfarë të reje mund të thuash për jetën e
një personaliteti si Petro Nini? Asgjë më shumë sesa faktet e njohura tanimë,
të cilat tregojnë se ai luftoi për Shqipërinë e gjuhën shqipe jo vetëm me penë,
por dhe më pushkë.
U lind në 22 prill të vitit 1865 në Luaras
të Kolonjës. Dhe Kolonja ishte një nga trevat që nxori prej gjirit të saj shumë
mësues, të cilët kontribuan në hapjen e shkollës së parë shqipe, më 7 Mars
1887, në Korçë.
Studimet i kreu në shkollën greke të
Qestoratit e Hotovës në Lunxhëri të Gjirokstrës. Qëndroi në shtëpinë e mikut
të babait, patriotit Koto Hoxhi, ku mësoi privatisht të shkruante e lexonte
shqip. Punën si mësues i greqishtes e nisi në shkollën e Bezhanit. Atje nisi
t’u mësonte nxënësve shqip. Më pas dha mësim shqip në disa fshatra të Kolonjës,
Pogradecit e Korçës. Përgatiti dhe mësues të ardhshëm të gjuhës shqipe. Punoi
si mësues në Shkollën e parë Shqipe të Korçës dhe më pas si drejtor i
Mësonjëtores së parë të vajzave. Në prill 1904 Petro Luarasi arratiset nga
burgu ku e ishte mbyllur qeveria osmane. Mbërrin në Shtetet e Bashkuara, si
emigranti i parë politik shqiptar. Atje zhvillon një aktivitet të gjerë, duke
futur frymën kombëtare midis emigrantëve ekonomikë. Krijoi shoqëritë e para
patriotike shqiptaro-amerikane: “Pellazgu” dhe “Malli i Mëmëdheut”. Ndihmoi
Sotir Pecin për botimin e gazetës “Kombi” dhe Fan Nolin që të kurorëzohej prift
e të hidhte themelet për krijimin e kishës ortodokse autoqefale shqiptare në
SHBA. Themeloi librarinë e parë me libra shqip. Më 1908 u kthye në Shqipëri për
të luftuar si komit për çlirim, duke krijuar një çetë në bashkëpunim me Çerçiz
Topullin. Po më 1908 Petro Nini Luarasi shkoi si delegat në Kongresin e
Manastirit.
Libri
Në gushtin e vitit 1911, sipas dokumenteve
të kohës, thuhet se ishin agjentë në shërbim të dhespotit të Korçës, Joakimit,
ata që arritën ta helmonin. Kërkuan ta shpallnin si të vdekur nga kolera dhe
tentuan t’i djegin kufomën me gëlqere. Por hasën në kundërshtimin e fortë të
dashamirësve të tij që ishin mbledhur për t’i bërë nderet e fundit. Ai vdiq si
martir i gjuhës shqipe, duke mos e gëzuar shpalljen e pavarësisë së Shqipërisë
15 muaj më vonë, atë pavarësi për të cilën luftoi aq shumë.
''Priftëria patriarkike bëri vegël të
qëllimtë të saj fenë, të cilën e tund si këmborë friksonjëse kundër cilitdo
shqiptari që dashuron shkronjat e tij, dhe që ta rrëmbejë më tepër në rrjetat e
aforizmit e shkishërimit, duke i lënë vetëm një rrugëz shpëtimi: pendimin
d.m.th. të mohuarit të gjuhës amtare shqipe dhe të kthyerit e tij në helenizëm.
Ç’të keqe kemi bërë që na pengon neve nga udha që caktoi perëndia për tërë
njerëzinë? Përse ndaloni shkrimin e këndimin e gjuhës sonë, kur tërë gjuhët e
popujve janë pëlqyer prej perëndisë dhe të vlefshme për të përhapur me ato
predikimin e ungjillit?'' do të shkruante Petro Nini Luarasi në librin e tij:
''Mallkimi i shkronjave shqipe dhe shpërfolja e shqiptarit'', që solli jo pak
shqetësim në qarqet antishqiptare të kohës.
No comments:
Post a Comment