Gaspër Çurçia, virtuoziteti i një trompisti xhazi

Nga LeonardVeizi

 

Diku në një xhep të brendshëm a në një portofol ndoshta, ai mbante kudo shkonte fotografinë e një trompisti të famshëm amerikan, Luis Amstrongut. Dhe kjo padyshim, në mesin e viteve ‘60 e më pas, konsiderohej një blasfemi. Sepse i gjithë vendi, si një trup i vetëm ishte kundër xhinglave amerikane. Por për të thuhej se ishte një antikomformist i lindur, pikërisht në Shqipërinë totalitare ku procedohej diktatura më e egër komuniste e Lindjes.

Dhe quhej Gaspër.

Materialet për jetën e tij janë në një miniaturë të heshtur e pa dritë. Nga vepra e tij të shumta ka shpëtuar pako gjë. Sepse ato ose janë zhdukur, ose janë futur thellë nëpër skuta arkivash nga ku nuk po e shohin ende dritën. Ndërkohë që për të vetë thuhej se ishte një muzikant i jashtëzakonshëm dhe një orkestrues ekselent. Dhe për ta shëmbëllyer një gjë të tillë, merret për bazë orkestrimi në xhaz i këngës “Natën vonë”, të kompozitorit Tish Daija, por dhe ritmi tuist i këngës “Djaloshi dhe shiu” të Agim Krajkës, të dyja të interpretuara nga Vaçe Zela.

Kolegët e tij, - aty-këtu, - janë shprehur se ai dinte t’i binte trompës në një gjysmë vajtimi. Dhe vija melodike e vaji nuk shihej me sy të mirë nga pushtetarët që kërkonin të ngrinin në këmbë rininë me këngë revolucioni në kuadër të shtypjes së klasës borgjeze. Ndaj më shumë se me një muzikant si Luis Amstrong, ky orkestrues i talentuar që vinte nga Shkodra, me fytyrë të bardhë, flokë kafe, e ca i bëshëm në trup, ngjasonte më së afërti me personazhin Maks Tunei, luajtur nga Pruit Tailor Vins, i cili ishte një muzikant që kërkonte të gjente në bordin e anijes “Virxhinia” mikun tij të vjetër, një pianist të famshëm që quhej thjesht: 1900. Bëhet fjalë për filmin  e njohur të Xhuzepe Tornatores, “Legjenda e pianistit mbi oqean”, ku amerikani Maks Tunei, duket as më pak e as më shumë por si Gaspëri shqiptar që dinte nga trompa e tij të nxirrte tinguj aq magjepsës.

Informacionet e pakta mbi jetën e tij thonë se Gasper Çurçia ishte lindur në Shkodër më 13 nëntor të vitit 1934 por banonte në rrugën “Ferit Xhajko” të Tiranës, që i përkiste lagjes numër 3. Njihej si instrumentist, dirigjent, kompozitor, orkestrues, apo thënë më shkurt: si një artist virtuoz.

Nuk kishte shkollë muzike, por nuk mund të thuash se ishte thjesht një autodidakt. Sepse kishte marrë mësime muzike privatisht nga një pianiste me emër në qytetin e Shkodrës siç ishte Ida Melgushi. Por poeti Sadik Bejko, mik e shok me trompistin e xhazit, në një intervistë të tij për të, është shprehur se Gaspëri e bëri universitetin duke bashkëpunuar me mjeshtrit e muzikës si Agim Prodanin, Tonin Harapin, Tish Daijan dhe me kryemuzikantin Çesk Zadejan.

E megjithatë, në jetëshkrimin e tij mungonte një diplomë liceu a konservatori, që do të vërtetonte katërcipërisht se si ishte në gjendje t’i binte një vegle muzikore sipas notave në partiturë.

Por talenti asnjëherë nuk ka pasur pikë lidhje me jetën administrative të një njeriu. Sepse ai është krejt i ndarë nga ana teknike e institucionale, ku firma dhe vula arrijnë të të bëjnë kryetar shteti, por aspak artist.

Ky ishte rasti i Gaspër Çurçisë.

Përveç pianos ai kishte mësuar të luante në kitarë, fizarmonikë e harmonikë. Por instrumenti i tij i preferuar ishte bërë trompa. Ndërsa timbri i tij nuk ishte ai i muzikës klasike, por një timbër i muzikës së xhazit.

Gaspri shkëlqeu si një muzikant i orkestrave të hoteleve dhe të lulishteve që funksiononin në plazhin e Durrësit në periudhën kur në Shqipërinë e viteve ‘60-të të shekullit të kaluar, vinin turistët nga vendet e lindjes, pjesë e kampit socialist. Më pas luajti edhe në tavernën  e hotel “Dajtit”.

Me krijimin e Estradës së Shtetit nis punën në orkestrën e saj. Më 1962 u emërua në Radio Tirana fillimisht si trompist i orkestrës simfonike. Ai ishte orkestruesi i këngëve dhe dirigjenti i të parës orkestër xhazi në skenë. Kjo ishte një nga arritjet e mëdha të tij.

Por Festivali i 11-të, i Këngës në Radio Televizion ia ndërpreu karrierën e shkëlqyer. Me pamje vizive Gaspër Çurçia dhe orkestra e tij dalin për herë të parë për publikun pikërisht në Festivalin e 11-të, që u zhvillua në Tiranën e vitit 1972, mes datave 22 dhe 25 dhjetor. Por ky do të ishte edhe fundi i shkëlqimit. Si shumë artistë të tjerë edhe Gaspër Çurçia mori një faturë për të gjithë aktivitetin e tij, i cili nuk i përkiste realizmit socialist. Ai vetë daljen nga skena e përjetoi rëndë. E emërua në Peshkopi. Por refuzon të shkojë, duke pranuar qoftë një punë të thjeshtë, vetëm për të të qenë pranë familjes. Për disa kohë punoi në Ndërmarrjen e Mjeteve Mësimore “Hamid Shijaku”. Atje përveçse prodhoheshin mjete mësimore, prodhoheshin dhe vegla muzikore. Në këtë mënyrë Gaspër Çurçisë iu dha mundësia të vinte në jetë një tjetër talent të tij. Shpiku mënyrën se si me tela të temperuara nga veglat tradicionale mund të sajoheshin vegla të reja nga familja e çiftelive apo e lahutave. Por gjithçka ishte e kotë. Vendimi për të ishte marrë. Nuk duhet të dilte më në sipërfaqe.

Fundi i tij ishte edhe më i errët.

Në12 dhjetor të vitit 1984 arrestohet dhe akuzohet për krijimin e një pajisje mekanike e cila prodhonte bileta false të udhëtimit me tren. Flitej për përvetësim parash. Gjykata i dha dënimin më të ashpër: me pushkatim. Kuvendi Popullor nuk e apeloi. Gjithë veprimtaria e tij artistike u ndalua rreptësisht. Më 11 prill të vitit 1985 Gaspër Çurçia ekzekutohet...

...muzika e tij mbeti.