Shqiptarët, ky popull byreqesh

Nga 

Leonard Veizi

 

Një ditë m’u tek për byrek. Ndoshta ngaqë nuk është një ushqim që mund ta konsumoj shpesh, m’u krijua dhe një neps i paparë çuditërisht. U ndala në tre vende që paralajmëronin me gërma të mëdha BYREK. Në të treja gjeta radhë aq sa...

Ne shpesh marrim në konsideratë radhën e vajgurit në kohën e diktaturës. Radha për byrek në ditët e ekonomisë së tregut m’u duk edhe më keq. M’u duk vetja si idiot duke mbajtur radhë për një byrek, për më tepër që pas meje erdhën dhe të tjerë të cilët gjithashtu po bënin hesap se sa byrek do merrnin dhe me çfarë shijesh.

Joooo, po kësaj i thonë t’ia heqësh vetes: bam...

Që bota është duke u futur në krizën e ujit këtë e kuptoj unë. Por që të bësh “luftë” për byrek me gjizë këtë si ta kuptoj?!

20 minuta në radhë për një byrek të formatit trekëndësh. Shfryva nëpër dhëmbë dhe u largova. Tek e fundit nuk ia vlente barra qeranë.

Dhe meqenëse m’u bë fiksim kjo punë, në vend t’i kërkoja bashkëshortes të na bënte një byrek familjar, të nesërmen sërish u ngrita me mendimin. Do gjej një byrektore e do ha byrek, ja rashë e vdiqa. Nuk të lë njeri as të vdesësh, por as të blesh byrek.

Radha-radhë. Që në pikë të mëngjesit. Byrek or byrek. Nga ata trekëndëshit, që në menu janë ose me gjizë, ose me qepë e domate, ose me spinaq. Ka dhe me kungull. Si tek Ollga e “Zonjës nga Qyteti”:

-Ha kungullin Lefkë, ha!

Mirëpo te “Mëngjese Lufte” ndryshonte puna, se aty peshkatari i justifikohej ushtarit gjerman që dyshonte se ç’donin 10 fëmijë në një varkë që mezi mbante katër veta:

-Koran, sa më shumë koran!

-Koran gud, - ia ktheu pushtuesi me pamje të vrerosur.

Tani batuta ka ndryshuar. Se nuk jemi më të pushtuar.

-Byrek, sa më shumë byrek!

Ore, po do na vdesë gluteni, edhe yndyra...

Mirëpo radha vazhdon. Ushqim i shpejtë. Mirë e lirë.

Atje në Amerikë për mëngjes duan dy vezë të fërguara. Ne duam byrek. Ku qëndron problemi këtu? Edhe amerikanët rrinë në radhë për dy vezë. Nuk është se kjo është një risi shqiptarësh?!

Merr more bukë me vete më mirë. Si në kohën e xhaxhit kur hipnim në autobuzin “Shkodra” me bukën nën sqetull, të mbështjellë me gazetën Zëri i Popullit. E rëndësishme ishte që gazeta të mos kishte fotografinë e udhëheqësit. E në vend të haje bukën mund të haje burgun.

Ikën e vanë ato kohë. Thamë se radhat do mbaronin. Por jo.

Ç’t’i bëj nepsit. Ore po një neps i paparë. Për byrek, e merrni vesh apo jo. Kur e pret e nuk e ha, bëhesh më keq.

I dhashë karar. Do qëndroja në radhë derisa të blija një byrek. Po ke parë ti që nuk më eci hiç. Herën e parë sa vajta te banaku shitësja e lodhur, por me fytyrën që i shkëlqente nga djersët, ia pat: U mbaruan! Por kemi futur të tjerat. E sa të pres moj motër? Po nja 10-15 minuta o vëlla. I ke taze

Unë për vete asnjëherë nuk e kam blerë një byrek pa mbajtur radhë. Ngaqë ai është produkti më i kërkuar në treg. Më i kërkuar dhe se diamantët. Sepse ne or tungjatjeta jemi të thekur për të ngrënë byrek.

Në pikë të mëngjesit poshtë pallatit, në një byrektore të hapur prej vitesh i shoh të gjithë, kalamaj që shkojnë në shkollë, burra që e duan një byrek sa për të ndezur cingaren apo edhe gra që u përton prapanica të gatuajnë dhe i futin 8 copë byrek për 4 anëtarët e familjes. Mirëpo byrektorja dy punonjëse ka, bëj byrek e shit. Njerëzia vazhdon në radhë.

Duket sheshit që ne si shqiptarë vdesim për byrek. E kemi dhe gatim tradicional pa le. Pyes lart e poshtë dhe më të vjetrit nisin e bëjnë ironi. Tradicionale zeza. Byrekun na e ka lënë Turqia. Po ore po, ashtu ai na ka lënë bakllavanë por dhe rakinë. Po ndonjë gjë tonën kemi mo? Kemi opingat.

Të paktën i kemi. Nëse i kemi gjithmonë?!

Në Maqedoni, sa herë kam shkuar menuja e shqiptarëve ka qenë: byrek me jogurt. Domethënë byrek i shoqëruar me kos. Dhe kjo më kujton një batutë tek filmi “Streha e re”, ku ndihmës traktoristi Tasi këndonte duke treguar gavetën e groshës bosh:

Pa dëgjoni ju katundarë/ Është mor për të qarë hallë/ Të mjerin ju ta kujtoni/ Se me të mor do punoni!

Dhe një nga personazhet e tjerë të filmit i jep haberin:

-Mos u mërzit o Tasi se sot për drekë do kemi byrek!

-Aty më rri Ferhat, se edhe me fasule na u bë barku daulle.

Pranë redaksisë ku punoj në të dy anët e saj janë tri byrektore. Plot ore plot. Të duket si në epokën e pandemisë kur doli vaksina e covidit dhe të gjithë u turrën të shpëtonin nga makthi që i mbante prej muajsh shtrënguar. Të gjithë në radhë për byrek.

-A ke byrek me gjizë? - ia pat pallmës tjetrit që nuk i durohet.

Dhe vajza e byrektores ia kthen kujdesshëm: Dy të fundit. Presim të tjerat të dalin nga furra.

Të keqen e furrës! Nuk dihet sa byrekë pjek çdo ditë. Një mal, a ndoshta vetëm një kodër, se e zmadhova shumë.

Tek e fundit kërkesë tregu.

Të gjithë shesin byreqe. Është bërë si modë tashmë. Byrektoret po e po se janë të licensuara për të bërë një gjë të tillë, por dhe furrat e bukës. Dhe nuk është çudi të futesh në ndonjë dyqan me materiale ndërtimi e të gjesh byrek dhe aty. Se fitimi është i garantuar sigurisht. Shqiptarëve bukën dhe byrekun nuk duhet t’ia heqësh nga tavolina, se për të tjerat bëjnë si bëjnë.