Lufta e pushteteve, Shtypi i Lirë në morsën e Drejtësisë

Nga 

Leonard Veizi

 

A e keni parë filmin dramatik e me shtrat politik “Nothing but the Truth” i cili i ardhur në shqip mban titullin “Asgjë veç të Vërtetës”? Është një produksion amerikan i vitit 2008, me skenar e regji nga Rod Lurie. Filmi është bazuar mbi një histori të vërtetë, ku flitet për një nga parimet bazë të lirisë së shtypit: atë të mbrojtjes së burimit konfidencial.

Dhe nuk është se ky film është i vetëm në llojin e tij. Sepse filma me temë shtypin e lirë dhe gazetarët nuk janë të paktë. Por ndoshta "Nothing but the Truth" është më emblematiku mes tyre.

Filmi është frymëzuar nga rasti i Xhudit Miller, - e cila në film interpretohet nga Kejt Bekinseill me emrin e personazhit Rashel Armstrong - një gazetare e New York Times, e cila kreu 85 ditë burg për refuzimin e përmendjes së burimit të saj.

Në jetën reale, raportimi, saktësia dhe objektiviteti i Millerit u vunë në pikëpyetje të mprehtë. Ndërsa Rod Lurie e anashkalon me mençuri historinë reale për t'u fokusuar në pyetjen themelore: Cili është më i rëndësishëm, parimi i konfidencialitetit apo siguria kombëtare?

Në korrik të vitit 2005 Xhudit Miller u burgos për shpërfillje të gjykatës për refuzimin dhe për të dëshmuar para një jurie të madhe federale që hetonte një rrjedhje informacioni që cilësonte Valerie Plame si një operative të fshehtë të CIA-s.

Dhe kaq me filmin. Sa për citim. Sepse do vijmë në kushtet e Shqipërisë, e cila njihet për brishtësinë e institucioneve të saj.

Në Shqipërinë e mesdhjetorit të vitit 2023, një gazetar thirret në zyrat e Prokurorisë së Posaçme dhe mbahet për orë të tëra në hetuesi me qëllim që ai të tregojë burimin e një materiali konfidencial, të cilin e ka bërë publik. Deri tani gazetari nuk e ka tradhëtuar profesionin e tij. Dhe për këtë ështê për t'i hequr kapelen gazetarit Elton.

Ku qëndron problemi këtu?

Se gazetari për atë punë është. Të bëjë të njohur gjërat e panjohura, aferat e pista, dallaveret e pushtetit politik dhe të vetë drejtësisë. 

Dhe veç kësaj, gazetarit i bëhet kontroll banese dhe i sekuestrohen mjetet e punës. Që do të thotë, njësi kompjuteri e usb ku arshivohen materiale.

A është e drejtë kjo?

Të gjithë thonë që: E drejta është me mua. Por tanimë çështja është e hapur. Për fatin e saj do të vendosë një organ edhe më suprem: Gjykata.

Për cilin gazetar bëhet fjalë?

E ç’rëndësi ka se kush është gazetari. Edhe pse ai e ka një emër në pasaportë e quhet: Elton Qyno. Por këtu nuk po flasim për emrin rendor të Gjendjes Civile dhe as atë të pagëzimit. Flasim për atë që ai përfaqëson, dhe ai është një gazetar i Shtypit të Lirë. Kaq mjafton besoj. Dhe liria e shtypit mbrohet me ligj.

A kemi në materialet e publikuara prej tij gjëra që kanë të bëjnë me sigurinë kombëtare? Me cenimin e saj?

Kjo mbetet për t’u vërtetuar. Por dhe nëse është i tillë materiali, cili është faji i gazetarit? Që e publikoi? Kjo është detyra e tij. Nuk është ajo e gjetjes së fakteve dhe arshivimit në dosjen Top Secret. Detyra e gazetarit është të gjejë mundësinë që nga dosja Top Sekret ta publikojë në gazetë. Atëherë misioni quhet i kryer. Përndryshe shtypi nuk do ishte pushteti i katërt.

Gazetari u la i lirë pas më shumë se 10 orë hetuesie. Mund të ishte cilido prej nesh në dhomën e errët të Prokurorisë. Pavarësisht se ajo realisht mund të jetë një zyrë plot dritë dhe me ajër të kondicionuar, sërish mbetet një zyrë e errët. Në kohët të caktuara për çështje të caktuara shumë gazetarë kanë publikuar materiale konfidenciale. Ka pasur dhe procese ndaj tyre. Por me sa duket pakkush e di që një gazetar bën të pamundurën për të marrë një material që klasifikohet “top sekret”. Nëse ai bindet, e boton dhe nuk e ndalon kush. Po aq është dhe i mbrojtur nga ligji. I gjithë problemi ka të bëjë me mbrojtjen e materialit pa rënë në dorën e gazetarit. Sepse nga ai çast gjithkush është i zbuluar.

Pas kësaj, proceset ku në qendër të vëmendjes është një gazetar i kryqëzuar i cili kërcënohet me fjalën “trego”, duket më së shumti si filmat neorealist të pasluftës së dytë botërore.

Detyra e shtypit nuk është t'i nënshtrohet pushtetit, por të kontribuojë në kontrollin e tij duke nxjerrë në pah, ku është e nevojshme, shtrembërimet dhe gënjeshtrat.

Ky shkrim nuk ka për qëllim të mbrojë gazetarin në fjalë. Si Elton Qyno, e kam fjalën. Ky shkrim thjesht kërkon të mbrojë profesionin, autori i të cilit aderon prej 32 vitesh. Dhe në ditë të tilla, gazetarët duhet të jenë më solidarë me njëri-tjetrin. Sepse, nuk është ndonjë gjë e pazakontë ajo që i ndodh një gazetari sot, t’i ndodhë një gazetari tjetër nesër... dhe shumë shpejt të vjen radha dhe ty. Mjafton një precedent. Ndaj nuk mund të qëndrosh duarkryq, duke ndjekur spektaklin.

Më ka qëlluar të jem i kërcënuar me procese gjyqësore. Më është kërkuar të tregoj burimin. Nuk pretendoj që në të paktën dy raste kur e kam ndjerë veten ngushtë, të kem pasur të bëj me materiale që cenonin sigurinë kombëtare. Por gjithsesi, ajo ka qenë një punë hulumtuese e mirëfilltë që më kanë kryqëzuar. Përvoja të tilla kanë plot gazetarë në Shqipërinë e post demokracisë. Shumë të tjerë janë vënë në bankën e të akuzuarve dhe janë dënuar me gjoba nga gjykata. Përvojat janë të ndryshme.

Kështu që sot e ndjej edhe më shumë për detyrim që të jem në të njëjtin front në mbrojtje të gazetarit, si emër i veçantë dhe si profesion, domosdoshmërish.