Kur 25 mijë shqiptarë “elegantë” e pantallona doku zbarkuan në Itali

 7 Mars 1991

Nga 

Leonard Veizi

Shqiptarët e kishin parë Italinë vetëm nëpërmjet televizorit. Shumë prej tyre ndiqnin me fanatizëm një emision mesditë të Rafaela Kara-së. Dhe thuhej nëpër tavolina qebaptoresh e zgëqe intelektuale se ajo ishte puro shqiptare. Dhe kjo vërtetohej lehtë se biondina e hijshme kishte për mbiemër atë që Mahmut pashë Bushatlliu i Shkodrës e kishte si titull para emrit “Kara”. Por nuk e dinin se në fakt bombën do ta plaste Ana Hoxha, e bija e Qazimit prej Kruje. E veç kësaj shqiptarët kishin mësuar dhe gjuhën italiane. Por për t’i vënë vulën e thatë, nuk kishte shqiptarë që të mos ishte pak tifoz me Italinë e të mos njihte të gjitha formacionet me të cilat Apeninet kishin luajtur në kompeticionet e rëndësishme. Dhe ëndërronin. Ëndërronin që një ditë ata më tërë bagazhin e tyre intelektual, ku futeshin dhe këngët e Adriano Çelentanos, të mbërrinin një ditë në kryeqytetin e gadishullit e të marshonin mbi kalldrëmet e Romës.

Ëndërronin aq sa ëndrra e tyre u kthye në barsoletë: "Nëse do të thahej Adriatiku, nuk do mbeste më asnjë durrsak në Durrës... Sepse të gjithë do të shkonin në Itali: Po kjo merrte formë sipas vendeve. Por po aq lehtë adoptohej edhe për Vlorën. Por jo për Sarandën që më afër kishin Grekun. Dhe as për shkodranët që në tokë të thatë mund ta vinin njërën këmbë shpejt e shpejt në tokat i ish-Jugosllavisë.

Por deti Adriatik nuk u tha ndonjëherë. Veç në është tharë në epokën e akullnajave. Megjithatë, nga Durrësi, stacionet më të afërta italiane nuk ishin fort të largëta. “Një vrap pele” si të thuash. Dhe shqiptarët e gjetën mundësinë që pa tokë të thatë të mbërrinin në Italinë mike, të cilën 45 vite më parë gjyshërit e tyre e cilësuan si armike për shkak të pushtimit të Atdheut nga trupat e gjeneral Guxonit, i cili udhëhoqi 25.000 ushtarët e parë të zbarkonin në territorin shqiptar.

Për tua kthyer reston italianëve, shqiptarët, të paorganizuar tanimë, pa armë në sup, por me një elegancë sportive nga dieta ushqimore dhe ca veshje demode të blera nga stoqet e MAPO-ve u sulën drejt Italisë.

Zot na ruaj!

Ishin po aq në numër sa ushtarët e Benito Musolinit, të paktën 25.000, që kërkonin tokën e ëndrrave pasi kishin lënë pas një tokë “të djegur”. Nuk kish nevojë të mbanin armë, sepse edhe të paarmatosur ata mund të merrnin çdo terren të fortifikuar. Mjaft të largoheshin nga e keqja që i kish mbajtur ndrydhur për mëse 4 dekada, dhe të shihnin botën e lirë, qoftë dhe atë që transmetonte Rafaela Kara nga ekrani i RAI-t.

Shqiptarët po mbërrinin në Itali në një mënyrë të furishme. Italianët ishin zënë në befasi. Mobilizuan forcat rajonale. Por me siguri nëse shërbimet sekrete do të kishin ndonjë sinjalizim të mëparshëm, Roma do të urdhëronte që brigjet e Brindizit të merreshin në mbrojtje nga ndonjë divizion fanterie. Nuk ishte parë një fluks i tillë njerëzish, që nga periudha e pasvdekjes së kryeheroit tonë Kombëtar, Gjergj Kastriotit. Edhe atëherë, shqiptarët u turrën drejt Italisë, për t’i shpëtuar represionit osman. Dhe kishte një marrëdhënie shumë të mirë ndihme reciproke mes Alfonsit të Aragonës dhe Gjergj Kastriotit, aq sa Mbreti i Napolit u bëri vend shqiptarëve në tokat e Kalabrisë.

Mirëpo në qoftë se italianët si pushtues mësynë bankinën modeste të Durrësit në 7 prill 1939, shqiptarët 52 vite më pas shpejtuan vetëm një muaj dhe hynë në Itali në 7 mars 1991. Ishte pranverë në të dyja rastet. Dhe gjaku ndizet, doemos.

Mund të thuhej se komunizmi kishte rënë në Shqipëri. Ishte rrëzuar dhe përmendorja e Enver Hoxhës në qendër të Tiranës prej thuajse një muaji. Ndaj shqiptarët e ndjenin vetëm shumë më të lirë, për të realizuar “ëndrrën në sirtar” që regjisori Xhani Amelio nëpërmjet një realizimi filmik e cilësoi: "L'Amerika".

Kronikat e kohës thonë se në harkun kohor të 30-orëve mbi 24 anije me shqiptarë në bord e mbi direk, u ankoruan në bankinat e portit të Brindizit. Statistikat flasin për rreth 27 mijë shqiptarë, ndërkohë që vetë qyteti port i Jugut të Italisë nuk i kapte 90 mijë banorë.

Anijet tregtare si në një formacion lufte përplaseshin tek bankinat dhe lidhnin cimat në kalatë, ndërsa pasagjerët e pazakontë, të pangrënë e krejt të dehidratuar kishin kapërcyer pengesat më shpejt se kaq për të prekur betonin italian. Dhe ishin të lumtur, padyshim. Kishin shkuar në Itali pa viza, dhe pa pasaporta. Më vonë se kaq, mjerë kush do të bënte dokumentat për në ambasadën Italiane të Tiranës. Ndaj si shqiptarë që jemi u biem gjërave shkurt. U hipëm gomoneve.

Mbërritën njëra pas tjetrës anijet “Liria”, transoqeaniku 12 mijë tonësh “Tirana”, panamezja me emrin “Legend”, "Butrinti", "Sazani", 'Sopoti", "Alba', 'Kallmi", "Apollonia", etj. E gjithë flota tregtare shqiptare kishte paralizuar aktivitetin, dhe në vend të transportonte miell e sheqer kishte çuar në Itali kontingjentin më të madh të mundshëm të shqiptarëve neto. Sepse edhe në mesjetën skënderbejane, arkivat thonë se nga Shqipëria drejt Italisë udhëtuar rreth 30 mijë vetë, në kohë të ndryshme. Por asnjëherë 27 mijë vetë, në të njëjtën ditë.

Kanë kaluar 33 vite. Dhe kohët kanë ndryshuar.

Pretendohet se në Itali, i gjithë komuniteti shqiptar kap një shifër prej 800 banorësh. Jo shaka. Shqiptarët janë integruar ndjeshëm në vendin e ëndrrave të para. Por meqenëse historia asnjëherë nuk është bardhë e zi, mund të themi se tani edhe italianët janë turrur drejt Shqipërisë. Jo si në epokën e fashizmit. Sot u hipin trageteve, por më shpejt në destinacion mbërrijnë me fluturimet ajrore “low cost”. Ca bëjnë plazh, ca e shfrytëzojnë për turizëm dentar. Dhe së fundi ka plasur mbjellja e flokëve. Ejani o vëllezër! Mirë e lirë. Edhe kapni ndonjë lek. Se kohë të vështira këto për Italinë, sidomos pas pandemisë “Covid”. Dhe po jetojmë epokën kur dashurisë së Skënderbeut për Alfonsin e Ferdinandin iu shtua dhe dashuria me interes reciprok e Edit dhe Xhorxhias. Tani jemi në kohën e artë të pritjes së emigrantëve nga Lindja e Mesme dhe Afrika.