Nga Leonard Veizi
Ai
kishte një sy të hequr, një dorë të cunguar, e plagë të tjera të marrë në luftë,
por në dorën tjetër me tre gishta shtrëngonte valixhen ku kishte kronometruar
shpërthimi e një bombe. Dhe meqenëse ishte një kolonel i Vermahtin dhe Shefi i Shtabit të
Ushtrisë Rezervë, - dhe si i tillë konsiderohej i besuar, - iu afrua Fyhrerit
në një distancë prej vetëm dy metrash. Gjithçka do të kishte shkuar perfekt nëse
një nga oficerët që u pengua tek çanta, e lëvizi atë...
...Një
përfaqësi ushtarakësh madhorë kishin vendosur ta eliminonin Shefin e Madh, duke
menduar njëkohësisht se kjo do të ishte më e mira për të ardhmen e Atdheut, Gjermanisë.
“Operacioni
Valkyrie”, ishte një plan që u jepte komandantëve të ushtrisë rezervë autoritet
mbi gjithë të tjerët, duke përfshirë edhe Gestapon e trupat “SS”, në rastin e
një kryengritjeje të brendshme. Por plani dhe pse i kuruar me kujdes, dështoi.
Kjo më pas solli një sërë analizash dhe plot histori herë të vërteta e herë të
fabrikuara derisa e vërteta u zbardh mes arkivave e dëshmitarëve të mbetur.
Kështu autori amerikan Blaine Taylor ka shkruar një histori të gjatë me
titullin “Komploti më i madh për të vrarë Hitlerin? – Operacioni Valkyrie” dhe
po aq francezi Pier Galante shkroi librin “Operacioni Valkyrie: Komploti i
gjeneralëve gjermanë kundër Hitlerit” botuar në vitin 1981. Dhe mbi to janë
realizuar dy filma.
“Stauffenberg”
“Stauffenberg”
është një film televiziv gjermano-austriak i vitit 2004 nga “Das Erste”, i cili
flet për Klaus Shenk Graf fon Shtaufenberg dhe komplotin e 20 korrikut 1944 për
të vrarë Adolf Hitlerin. Filmi u transmetua për herë të parë më 25 shkurt 2004
në televizionin gjerman ARD.
Shtaufenberg
bëhet armik i politikës së Hitlerit, sepse gjeneralmajor Henin von Trekou e
informon atë për krimet gjermane të luftës prapa frontit rus. Më 20 korrik 1944
ai shkon me një bombë me sahat në çantën e tij në një sallë konferencash në
selinë e Hitlerit në Uollshanze pranë Rastenburgut në Prusinë Lindore. Bomba
shpërtheu. Katër persona u vranë menjëherë, por Hitleri mbijetoi. Filmi u
vlerësua si “filmi më i mirë” në “Deutscher Fernsehpreis” dhe që janë dhe Çmimet
e Televizionit Gjerman. Filmi mban emrin ndërkombëtar në anglisht “Operation
Valkyrie”. Në të interpretojnë Sebastian Koh në rolin e Klaus fon Shtaufenberg,
Remo Girone në rolin e Ludvig Bek, Ulrik Tukur në rolin e Hening Von Trekou, David
C. Baners në rolin e Albreht Mertz fon Kuenhajm
“Valkyrie”
“Valkyrie”
është një film thriller i vitit 2009 me regji të Brajën Singer, shkruar nga Kristofer
Mekuori dhe Neithën Aleksandër, me protagonist Tom Kruis. Filmi zhvillohet në
Gjermaninë naziste gjatë Luftës së Dytë Botërore dhe përshkruan komplotin e 20
korrikut në 1944 nga oficerët e ushtrisë gjermane për të vrarë Adolf Hitlerin
dhe përdorimin e planit të emergjencës kombëtare “Operacioni Valkyrie” për të
marrë kontrollin e vendit. Filmi u publikua nga studio amerikane “United
Artists” ku luan Tom Kruis si kolonel Klaus fon Shtaufenberg. Kasti mbështetës
përfshin Keneth Brane, Bill Nij, Edi Izard, Terenc Stamp dhe Tom Uillkinson.
Trupa
e Kruise shkaktoi polemika për shkak të praktikës fetare të “Scientology” që ka
manifestuar aktori, e cila shihet me dyshim në Gjermani. Megjithatë trupës iu
dha akses në vende të tilla si “Bendlerblock” historik i Berlinit, që ishte dhe
selia ku vepronte Agjencia e Inteligjencës “Abwehr”. Gazetat dhe kineastët
gjermanë e mbështetën filmin dhe synimin e tij për të përhapur ndërgjegjësimin
global për komplotin e fon Shtaufenberg. Filmi mori vlerësime përgjithësisht
pozitive nga kritikët dhe fitoi rreth 201.5 milionë dollarë në mbarë botën.
Koloneli
Në
jetëshkrimin e tij thuhet se Shtaufenberg, ashtu si shumë ushtarakë të tjerë
gjermane i pa me shqetësim lëvizjet drejt pushtet të nazistëve. Megjithatë, kur
Hitleri erdhi në krye të vendit, ai u betua për besnikëri ndaj Fyhrerit. Shërbeu
në pushtimin e Polonisë në vitin 1939, duke besuar se ku vend duhej të
kolonizohej nga Gjermania. Më pas kontribuoi edhe në pushtimin e Francës në
vitin 1940. Tregoi impresion për mendjemprehtësinë ushtarake të Hitlerit, por
edhe u alarmua nga ambiciet e tij pa kufi.
Gatishmëria
e Shtaufenbergut për t’iu bashkuar rezistencës dhe komplotuar për përmbysjen e
Hitlerit nga pushteti, ka të ngjarë të jetë rritur në disa faza. Egërsia e
pushtimit të Bashkimit Sovjetik, e shoqëruar me ekzekutimet masive të
hebrenjve, rusëve dhe ukrainasve, e neveritën atë. Nga viti 1942, ndjesia në
rritje se Hitleri qe duke e çuar Gjermaninë drejt greminës i shtoi
vendosmërinë. Plagosja e rëndë që pësoi në Afrikën e Veriut në vitin 1943 ishte
shkatërruese – ai humbi dy gishtat e dorës së majtë, gjithë dorën e tij të
djathtë dhe syrin e majtë – kjo gjendje e vendosi në pozitën për të vepruar.
Situata
“Operacioni
Valkyrie”, siç u kodua komploti, ka depërtuar në ndërgjegjen kombëtare të
Gjermanisë Perëndimore, duke marrë konturet e një miti ngushëllues. Sepse
vrasja e Fyhrerit kishte për qëllim t'i tregonte botës se gjermanët si popull
nuk ishin bashkëpunëtorë të Hitlerit.
Gjatë
vitit 1943 dhe fillimit të 1944, kundërshtimi ndaj Hitlerit në qarqet e
ushtrisë së lartë u rrit pasi situata ushtarake e Gjermanisë u përkeqësua. Planet
për grushtin e shtetit, të koduara me emrin në gjermanisht “Walküre”, u vendosën në fund të
vitit 1943, por Hitleri, gjithnjë e më i dyshimtë, u bë më i vështirë për t'u
aksesuar dhe shpesh ndryshonte papritur orarin e tij, duke penguar kështu një
numër përpjekjesh të mëparshme për jetën e tij.
Drejtuesit
e komplotit përfshinin gjeneral kolonelin në pension Ludvig Bek (ish-shefi i
shtabit të përgjithshëm), gjeneralmajor Hening von Treskou, gjeneral kolonel
Friedrih Ollbriht dhe disa oficerë të tjerë të lartë. Field Marshalli Ervin
Romel, një nga komandantët më prestigjioz të Gjermanisë, ra dakord me
komplotistët se Hitleri duhej të hiqej nga pushteti,
Ngjarja
Gjatë
Luftës së Dytë Botërore, koloneli i Vehrmaht-it, Klaus von Shtaufenberg,
vendoset në Tunizi, Batalioni i tij sulmohet nga bombarduesit luftarakë P-40. Shtaufenberg
plagoset rëndë dhe evakuohet në Gjermani. Ai zhgënjehet gjithnjë e më shumë për
të ardhmen e vendit nën Hitlerin.
Ndërkohë,
Adolf Hitleri viziton selinë e tij ushtarake në Frontin Lindor. Gjenerali
Hening fon Treskou tenton të vrasë duke kontrabanduar një bombë me sahat të
maskuar si një kuti që përmban një shishe aperitivi “Cointreau” në aeroplanin e
tij. Bomba dështon të shpërthejë dhe avioni i Hitlerit u ul i sigurt në Berlin.
Menjëherë pas kësaj, anëtari i rezistencës gjenerali Hans Oster arrestohet nga
Gestapo.
Shtaufenberg
është rekrutuar nga gjenerali Fridrih Ollbriht për të zënë vendin e Osterit në
Rezistencën Gjermane, e cila përfshin Trekou, gjeneral Ludvig Bek, Dr. Karl
Gordeler dhe Field Marshall Ervin von Vitzliben. Staufenberg propozon
përdorimin e Operacionit “Valkyrie”, i cili përfshin vendosjen e Ushtrisë
Rezervë në një emergjencë kombëtare, si një mjet për të marrë kontrollin e
vendit. Komplotuesit rihartojnë urdhrat e planit për të mundësuar shpërbërjen e
regjimit nazist pas vrasjes së Hitlerit. Promovimi i Shtaufenberg brenda
Ushtrisë Rezervë i jep atij akses të drejtpërdrejtë me Hitlerin, i cili miraton
planin e riformatuar pa i shqyrtuar plotësisht ndryshimet. Duke kuptuar se
vetëm gjenerali Friedrih From, kreu i Ushtrisë Rezervë, mund të inicojë “Valkyrie”,
ata i ofrojnë atij një pozicion si kreu i Vehrmahtit pas grushtit të shtetit;
por From, megjithëse pranoi të heshtë për këtë çështje, nuk pranon të përfshihet
drejtpërdrejt.
Më
20 korrik, Staufenberg shkon në “Strofkën e Ujkut”. Për shkak të motit të ngrohtë, mbledhja
mbahej në një kazermë verore me dritare të hapura, duke minimizuar
efektivitetin e mundshëm të bombës. Në mesditë 21 oficerë, dy stenografë dhe vetë Fyhreri u
ulën në një tavolinë të gjatë dhe të rëndë lisi për të marrë në shqyrtim
zhvillimet e fundit. Kolonel Klaus fon Shtaufenberg mbërriti me vonesë në këtë
takim por si oficeri i besuar zuri vend më pak se dy metra larg në të djathtë
të Hitlerit, duke e vendosur çantën pranë tabelës shpjeguese të mbledhjeve.
Lajmet që u raportuan
në mbledhje nuk qenë aspak të mira. Trupat ruse kishin përparuar përgjatë
Frontin Lindor, dhe gjendeshin pak më shumë se 60 milje larg nga ”Strofka e
Ujkut”. Në perëndim, në 6 qershor aleatët kishin zbarkuar në plazhet e
Normandisë, duke arritur të krijonin Frontin e Dytë.
Më pas, duke këmbëngulur se
kishte nevojë të kryente një telefonatë urgjente me Berlinin, Shtaufenberg doli
papritmas nga dhoma. Oficeri Heinz Brandt padashur lëvizi valixhen pas një
këmbe të tavolinës, gjë që e mbrojti Hitlerin. Shtatë minuta më vonë, çanta shpërtheu.
Tre oficerë dhe një stenograf vdiqën në vend. Të tjerë pësuan tronditje të
forta. Hitleri ishte në mesin e të mbijetuarve.
Pas shpërthimit, i bindur Hitleri ishte vrarë, Shtaufenbergu u
largua me shpejtësi nga “Strofka e Ujkut” duke kaluar pikat
e kontrolli. Pas një fluturimit prej tre orësh mbërriti
në Berlin. Në zyrat e Ushtrisë Rezerviste në Bendlerblock, filluan të qarkullojnë fjalët se Fyhreri kishte
mbijetuar. Këmbëngulja e Shtaufenbergut se Hitleri kishte vdekur, dhe se për
këtë arsye plani duhet të vazhdonte, u mbështet nga disa dhe kundërshtua nga të
tjerët.
Ollbriht
refuzoi të mobilizojë Ushtrinë Rezervë pa konfirmim se Hitleri kishte vdekur;
por koloneli fon Kuenhajm, një nga komplotistët, falsifikon nënshkrimin e tij
dhe lëshoi urdhrat. Me “Valkyrie” në zhvillim e sipër, komplotistët urdhërojnë
arrestimin e drejtuesve të partisë naziste dhe oficerëve SS, duke bindur ushtarakët
se Partia dhe SS po bënin një grusht shteti ndaj ushtarët duhet të merrnin
kontrollin e ministrive.
Majori
Oto Ernst Remer i Ushtrisë Rezervë përgatitet të arrestojë Josif Gëbelsin, por
ai ndalon kur Gëbels e lidh atë me telefon me Hitlerin. Duke njohur zërin në
anën tjetër, Remer kupton se Ushtria Rezervë ishte mashtruar. Oficerët SS
lirohen dhe komplotistët rrethohen brenda "Bendlerblock".
Pasi
mësoi nga Field Marshall Vilhelm Keitel se Hitleri është ende gjallë, Gjenerali From refuzoi të bashkohet me komplotistët. Ai mori kontrollin e situatës dhe u përpoq të
pastrojë emrin e tij. Mblodhi një gjykatë ushtarake të improvizuar,
vendosi Bek-un në arrest dhe dënoi me vdekje von Kuenhajm, Ollbriht, fon
Heften dhe Staufenberg. Bek-ut i jepet një pistoletë me të cilën ai kryen
vetëvrasjen.
Në orët e para të mëngjesit të 21 korrikut 1944, komplotistët u
ekzekutuan në oborrin e Bendlerblock. Fjalët e fundit të Shtaufenbergu ishin: –
“Rroftë Gjermania jonë e shenjtë”
“Stauffenberg” vs “Valkyrie”
Skenarët
e dy filmave janë pothuajse identikë, megjithatë ka disa dallime domethënëse në
mënyrën si tregohet historia, të cilat e bëjnë të vlefshëm krahasimin e dy
filmave.
Titulli
“Stauffenberg” tashmë tregon se fokusi është shumë më pak te Operacioni
Valkyrie sesa te njeriu vetë Staufenberg. Dhe ky është në fakt problemi më i
madh i këtij prodhimi televiziv. Është mjaft konfuze dhe për dikë që nuk është
i njohur me historinë, nuk është e qartë se çfarë është Operacioni Valkyrie.
Isha i lumtur që kisha parë filmin amerikan përndryshe do të kisha humbur pak
pasi nuk e njihja të gjithë historinë.
Ndërsa
“Valkyrie” fillon me Staufenberg në Afrikë, filmi “Staufenberg” fillon shumë
më herët. Staufenberg-un e shohim fillimisht në Berlin, me të fejuarën dhe
gruan e tij të ardhshme Nina, më vonë ai është në Poloni dhe vetëm më pas në
Afrikë. Kjo ndihmon për të kuptuar motivimet e tij për të vrarë Adolf Hitlerin.
Valkyrie
Po
përse operacioni mori emrin “Valkyrie?
Në
mitologjinë norvegjeze, një valkyrie është një prej morisë së figurave femra që
drejtojnë shpirtrat e të vdekurve në sallën madhështore të Valhalla, - e cila
është dhe "salla e të vrarëve" me heronj e mbretër të ndryshëm
legjendarë gjermanikë, - e që udhëhiqet nga perëndia Odin.
No comments:
Post a Comment